Тод индэр
Г.Занданшатар: Нийгэмдээ эмэгтэйчүүдийн шийдвэр гаргах түвшний оролцоог дэмжиж ажиллахыг уриалж байна
“Шийдвэр гаргах түвшинд тэгш төлөөллийг хангах амлалт” олон улсын форум Улаанбаатар хотноо 2023 оны 04 дүгээр сарын 10-11-ний өдрүүдэд зохион байгуулагдаж байгаа билээ.
Тус форумыг НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрөөс БНСУ-ын Олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллага “КОЙКА”-гийн дэмжлэгтэйгээр зохион байгуулж буй бөгөөд энэ өдөр /2023.04.11/ “Шийдвэр гаргах түвшинд жендэрийн тэгш байдлыг хангах эрх зүйн шинэчлэл” сэдвээр Төрийн ордонд үргэлжиллээ.
Форумын энэ өдрийн ажиллагааг нээж Улсын Их Хурлын дарга Г.Занданшатар үг хэлсэн. Тэрбээр, Дэлхийн улс орнууд 2015 онд Тогтвортой хөгжлийн зорилтуудыг батлан хэрэгжүүлж эхэлсэн бөгөөд өнөөдрийн байдлаар хэрэгжүүлэх хугацааны тэн хагас нь өнгөрсөн байна. Тогтвортой хөгжлийн зорилтуудын нэг чухал амлалт, үүрэг бол жендэрийн тэгш байдлыг хангах юм. Жендэрт суурилсан ялгаварлан гадуурхалтыг устгаж, жендэрийн эрх тэгш байдлыг хангах цогц зорилт нь улс орнууд 2030 он хүртэл хэрэгжүүлэхээр Тогтвортой хөгжлийн зорилтуудын хүрээнд НҮБ-ын өмнө хүлээсэн нэг үүрэг, амлалт.
Монгол Улсын хувьд “ЖЕНДЭР БА ХӨГЖИЛ” гэсэн хандлагыг баримталж, гэр бүл, охид бүсгүйчүүдийн хүчирхийлэл, хөдөлмөрийн зах зээл дэх оролцоо, жендэрийн зорилтуудыг дэвшүүлж, асуудлуудыг шийдэхээр чухал зорилтуудыг дэвшүүлэн ажиллаж байгаа орон. 2030 онд хэрэгжүүлсэн байх ёстой ч цар тахлын нөхцөл байдал болон бусад олон хүчин зүйлсээс үүдэн хэрэгжилт удаашралтай байна гэж үзэж байна.
Форумын нээлтийн үеэр онцолж хэлэх нэг мэдээ байна. 2023 оны зургадугаар сарын 13, 14-нд Улсын Их Хурлаас АНУ-ын Стэнфордын их сургууль, БНСУ-ын Эва их сургууль, “Бан Ги Мүн” сантай хамтран “Алтай дамнасан тогтвортой хөгжлийн яриа хэлэлцээ: Жендэр болон тогтвортой хөгжил” гэсэн сэдвээр олон улсын форум зохион байгуулахаар бэлтгэл ажлаа ханган ажиллаж байна. АНУ-ын Стэнфордын их сургуулийн Ази, Номхон далайн орнуудын судалгааны төв, Тогтвортой хөгжлийн сургуулиудын эрдэмтэн, судлаачид, БНСУ-ын судлаачид, Төв Ази-Алтай дамнасан улс орнуудын төлөөлөл өргөнөөр оролцоно гэж итгэж байна. Өчигдөр НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрийн Суурин төлөөлөгч Илейн М.Конкиевич, Ноттингемийн Их сургуулийн Дэд профессор Фернандо Касаль Бертоа тэргүүтэй төлөөлөгчидтэй уулзах үеэрээ энэ талаар санал солилцсон. Эмэгтэйчүүдийн манлайлал, улс төрд оролцох оролцоог идэвхжүүлэх чиглэлээр чухал арга хэмжээ хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байна. Зургадугаар сар бүхэлдээ эмэгтэйчүүдийг дэмжих, хөгжүүлэх сар болно хэмээн итгэж байна. Тухайн сард Засгийн газар, Гадаад хэргийн яамнаас эмэгтэй Гадаад хэргийн сайд нарын хурал, зөвлөгөөн зохион байгуулна.
Жендэрийн талаарх статистикийг харахад эмэгтэйчүүдэд тулгамдаж буй нэг томоохон асуудал нь өнөөдрийн форумын гол сэдэв болох шийдвэр гаргах түвшинд эмэгтэйчүүдийн идэвх, оролцооны асуудал юм. Дэлхийн эдийн засгийн форумаас гаргадаг Улс төрийн оролцооны талаарх хүйсийн ялгаатай байдлын үзүүлэлтээр Монгол Улс дэлхийн 146 улсаас 113 дугаарт орсон байна. Мэдээж хэрэг, энэ бол сайн үзүүлэлт биш.
2023 оны нэгдүгээр сарын 1-ний байдлаарх статистик, тоо баримтаас харахад дэлхийн улс орнуудын парламент дахь эмэгтэйчүүдийн эзлэх дундаж хувь 26.5 байгаа бол Ази тивд 21.2 хувь байна. Харин манай улсад 17 хувь байгаа нь бид энэ чиглэлд томоохон өөрчлөлт хийж, Тогтвортой хөгжлийн зорилтуудыг хэрэгжүүлэх, эмэгтэйчүүдийг улс төрийн шийдвэр гаргах түвшинд оролцох оролцоог хангах механизмыг бүрдүүлэхээс гадна нийгмийн идэвх оролцоо, иргэдийн мэдлэгийг дээшлүүлэх цогц арга хэмжээ хэрэгжүүлэх шаардлагатайг илэрхийлж байна.
Ийм ч учраас бид Олон Улсын Парламентын Холбоотой хамтран Улсын Их Хурлын жендэрийн мэдрэмжтэй байдалд үнэлгээ хийх ажлыг эхлүүлж байгааг дурдахад таатай байна. Парламент өөртөө жендэрийн үнэлгээ хийх нь цаашид аливаа хууль тогтоомж жендэрийн үзэл баримтлалтай байх, жендэрийн мэдрэмжтэй төсөвлөлтийг сайжруулахад чухал алхам болно. Ийм ч учраас Улсын Их Хурлын даргын дэргэд “Эмэгтэй парламентчдын орон тооны бус зөвлөл” байгуулсан. Энэ зөвлөлийг манай Улсын Их Хурлын дэд дарга С.Одонтуяа ахалж байна. Энэ зөвлөлд үе үеийн Улсын Их Хуралд сонгогдон ажиллаж байсан эмэгтэй парламентчдын хууль тогтоох, боловсруулах явцад саналыг нь сонсох, тодорхой хэмжээгээр шийдвэр гаргах түвшинд нөлөөлөх боломжийг бүрдүүлсэн механизм юм. Энэ зөвлөл, механизмаар дамжуулан бүхий л хууль тогтоомжид эмэгтэйчүүдийн, жендэрийн асуудлыг тусгах талаар идэвх санаачилгатай ажиллах бололцоотой. Улсын Их Хурал дахь эмэгтэй гишүүдийн бүлгэмийг Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Сарангэрэл ахалж ажилладаг. Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуулийн төслийн боловсруулалтад идэвхтэй оролцож, 1:1, жагсаалт, эмэгтэйчүүдийн квот, эмэгтэйчүүдийн оролцоог дэмжих чиглэлд Д.Сарангэрэл, Х.Булгантуяа гишүүн тэргүүтэй эмэгтэй гишүүд идэвхтэй ажиллаж байгааг дуулгахад таатай байна.
Үүнээс гадна бид хууль эрх зүйн орчны шинэчлэлийн хүрээнд шийдвэр гаргах түвшинд эмэгтэйчүүдийн оролцоог нэмэгдүүлэх хөшүүргийг бий болгохоор ажиллаж байна. Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг маргаашаас хэлэлцэж эхлэх гэж байгаа. Энэ талаар хоёр төсөл өргөн мэдүүлсэн. Мөн Улс төрийн намын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг өнөөдөр Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлэхээр цаг товлоод байна. Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай, Улс төрийн намын тухай хуулиуд нэг зоосны хоёр тал шиг багц хууль юм. Эдгээр төслийн хэлэлцүүлэг энэ дөрөвдүгээр сарын нэг чухал сэдэв байх болно. Шийдвэр гаргах түвшинд эмэгтэйчүүдийг томилох, сонгогдоход дэмжлэг үзүүлэх тусгай зохицуулалтуудыг эдгээр хуулийн төсөлд тусгаж, улмаар эмэгтэйчүүдэд ээлтэй сонгуулийн тогтолцоо бий болгохыг зорьж байгаа юм. Улс төрийн намын тухай хуулиар зөвхөн сонгуулиас гадна шийдвэр гаргах түвшинд, гүйцэтгэх засаглалын түвшинд эмэгтэйчүүдийн оролцоог илүү нэмэгдүүлэх бодлого хэрэгжүүлнэ. Улсын Их Хурлын Тамгын газрын түүхэнд анх удаа эмэгтэй Ерөнхий нарийн бичгийн даргатай ажиллаж байгаа. 2020 оноос хойш. Тийм учраас шийдвэр гаргах түвшинд эмэгтэйчүүдийн оролцоог хангах асуудал бол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуульд квот тогтоохоос гадна шийдвэр гаргах түвшин, бодлогын түвшин ийм квотыг тогтоох асуудал гэж үзэж болно.
Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуулийн төсөлд аль нэг хүйсийн нэр дэвшигчдийн эзлэх хувь хамгийн багадаа 30-40 хувь байхаар тусгагдсан. Хэлэлцүүлгийн явцад энэ асуудлаар нэгдсэн шийдэлд хүрнэ гэдэгт итгэж байна. Мөн хувь тэнцүүлэх зарчмаар нам, эвслийн жагсаалтад багтах нэр дэвшигчдийн хувьд хүйсийн харьцаа тэнцүү байх, жагсаалт нь эрэгтэй, эмэгтэй ээлжилж дараалсан буюу 1:1 байх нь зүйтэй гэж үзэж байгаа. Энэ бол жендэрийн тэгш байдлыг хангах талаар манайд улсад урьд өмнө огт байгаагүй шинэлэг, дэвшилт зохицуулалт юм. Энэ маань санал тоолох, нээлттэй, хаалттай жагсаалтад тусгалаа олохоос олон зүйл хамаарна. Улс орны хэмжээнд нээлттэй, хаалттай жагсаалтаа хэрхэн тоолохоос жендэрийн тэгш байдлыг хангах болон сонгуулийн тогтолцоог үр дүнтэй болгоход чухал элементүүд байх юм.
Улс төрийн намын тухай хуульд санхүүжилтийн хөшүүргээр дамжуулан жендэрийн болон нийгмийн бүлгүүдийн төлөөллийг тэнцвэртэй хангах зохицуулалтыг тусгаж байна.
Хуулийн төслүүдийг парламентаар хэлэлцэх үед бид шийдвэр гаргах түвшинд жендэрийн тэгш байдлыг хангахын ач холбогдлыг шийдвэр гаргагчид болон олон нийтэд сайтар таниулах ёстой. Өөрөөр хэлбэл жендэрийн тэгш байдлыг хангана гэдэг нь зөвхөн эмэгтэйчүүдийн асуудал биш бөгөөд харин хөгжлийн бүхий л зорилтдоо амжилт олж, ахиц дэвшилд хүрэхийн эхлэл гэдгийг нийт нийгмээрээ, сонгогчдын түвшинд, боловсролын түвшинд ойлгох, ухуулах ёстой. Жендэрийн эрх тэгш байдал бол нөгөө талдаа хүний эрхийн суурь асуудал гэдгийг ч бид ухамсарлах учиртай.
Эмэгтэйчүүд шийдвэр гаргах түвшинд ажиллах нь нийгэм, эдийн засгийн чухал ач холбогдолтой болохыг олон улсын судалгаа харуулдаг. Тухайлбал, шийдвэр гаргах түвшинд эмэгтэйчүүдийн төлөөлөл 2 хувиар нэмэгдэхэд авлига 8 хувиар буурдаг гэсэн Дэлхийн банкны судалгаа байдаг. Эмэгтэй сайд олон ажилладаг Засгийн газартай улс орнуудад авилгын индекс бага байдаг гэх тооцоо ч бий. Ардчиллыг эрхэмлэдэг, засаглал сайтай, хууль дээдлэх ёс, шударга сонгуулийн тогтолцоо бүрдүүлсэн улсад жендэрийн тэгш эрх сайн хангагддаг нь нэгэнт жишиг болжээ. Үүнийг бид нийгмийн чиг баримжаатай ардчилсан хөгжлийн загвартай улс орнуудаас тод томруунаар харах боломжтой. Тиймээс шийдвэр гаргах түвшинд эмэгтэйчүүдийн оролцоог хэрхэн хангах нь манай улсын ардчилал, засаглалын үйл явц ямар түвшинд байгааг илтгэх чухал шалгуур болно.
Эцэст нь жендэрийн эрх тэгш байдлыг хангах асуудалд эрэгтэйчүүд ч манлайлал үзүүлэх ёстой гэдгийг тэмдэглэж хэлье. “UN Women” буюу Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын Жендэрийн тэгш байдал, эмэгтэйчүүдийг чадавхжуулах байгууллагын судалгаагаар эмэгтэйчүүдийн эрх тэгш байдлыг хангахад эрэгтэй лидерүүдийн манлайлал, дэмжлэг маш чухал байдаг гэж үзсэн.
Иймд миний бие Монгол Улсын Их Хурлын даргын хувьд Улс төрийн намуудын эрэгтэй удирдлага, парламентын нийт гишүүд, эрэгтэй гишүүддээ эмэгтэйчүүдийнхээ улс төрийн оролцоог дээшлүүлэх хууль эрх зүйн дэвшилт шинэчлэлийг тууштай дэмжихийг уриалж байна. Нийгэмдээ эмэгтэйчүүдийн шийдвэр гаргах түвшний оролцоог дэмжиж ажиллахыг уриалж байна" гэлээ
Дараа нь НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрийн Монгол дахь Суурин төлөөлөгч хатагтай Илейн М.Конкиевич нээлтийн үг хэлсэн юм.
Тэрбээр, “Шийдвэр гаргах үйл явцад эмэгтэйчүүдийн оролцоог дэмжихэд томоохон өөрчлөлт хийх үйл хэрэгт дэмжлэг үзүүлэн ажиллаж буй НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөр болон “Койка” олон улсын хамтын ажиллагааны агентлагт гүн талархал илэрхийлье.
Эмэгтэйчүүд улс төрд амжилт гаргах таатай орчин бүрдүүлэхэд улс төрийн намууд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг талаар олон улсын эксперт, мэргэжилтнүүдээс сонсох завшаан өчигдөр бидэнд тохиосон.
Монголын улс төрийн намуудын лидерүүд өнөөдрийг хүртэл хийж хэрэгжүүлсэн үйл хэрэг, өөрчлөлт шинэчлэлтийн туршлагаа хуваалцаж, улмаар шийдвэр гаргах үйл явцад тэгш төлөөллийг хангахын төлөөх амлалтад улстөрийн 10 намын удирдлага гарын үсэг зурлаа. Энэ нь улс төрийн тавцанд эмэгтэйчүүд тэгш төлөөлөлтэй байх хүчин чармайлтыг Монголын ард түмэн бодитоор баталгаажуулах явдал гэж харж байна” гэлээ.
Хатагтай Илейн М.Конкиевич, улс төрийн намын дотоод шийдвэр гаргах байгууллагууд 40 хувийн квот тогтоож, сонгуульд нэр дэвшүүлэх үйл явцад жендэрийн тэгш байдлыг хангах талаар амлалтдаа тусгагдсаныг онцлон дурдаад, энэ нь ирэх сонгуулиар үндэсний ба орон нутгийн түвшинд УИХ, Иргэдийн төлөөлөгчдийн хуралд эмэгтэй гишүүдийн тоог нэмэгдүүлэх гол алхам болно гэж үзэж байгаагаа илэрхийлсэн юм.
Түүнчлэн, Амлалтад тусгагдсан хүчин чармайлт нь сайшаалтай ч, бид тэрхүү үүрэг амлалтыг бодит үр дүнд хүргэж, биелэлтийг ханган баталгаажуулах шаардлагатай. Бодит үр дүнд хүрэхийн тулд, улс төрийн намуудын хариуцлагыг нэмэгдүүлж, эмэгтэйчүүдийн шийдвэр гаргах түвшинд тэгш байр суурь эзлэх тогтолцооны өөрчлөлтөд түлхэц өгөхүйц хууль тогтоомж бидэнд хэрэгтэй байна.
УИХ-аар удахгүй Сонгуулийн тухай хууль, Улс төрийн намуудын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийг хэлэлцэхээр бэлтгэж байгаа энэ цаг үед зохион байгуулж байгаа энэхүү хэлэлцүүлэг УИХ-ын гишүүд, улс төрийн лидерүүдийг үнэ цэнтэй нотолгоо, бодитой үндэслэл бүхий мэдээллийг хүргэнэ гэж найдаж байна хэмээсэн.
Хатагтай Илейн М.Конкиевич нээлтийн үгийнхээ төгсгөлд, Дахин хэлэхэд, жендэрийн тэгш байдал гэдэг нь хүний суурь эрх ба харин давуу эрх биш. Мөн зөвхөн эмэгтэйчүүдэд хамааралтай асуудал ч биш. Жендэрийн тэгш байдал нь эрэгтэй, эмэгтэй бүх хүмүүст хамааралтай гэдгийг онцолсон юм.
Иймд монголын бүх эрэгтэй удирдагч, лидерүүдэд нөлөөлөл, чадавхаа ашиглан хүйсийн тэгш байдлыг хангахын төлөө тус тусын нам, байгууллагаа манлайлахыг дахин уриалж байна гэлээ.
Хэлэлцүүлгийн үндсэн илтгэлийг Үндсэн илтгэлийг Улсын Их Хурлын Дэд дарга С.Одонтуяа “Монгол Улсын шийдвэр гаргах түвшинд жендэрийн тэгш байдлыг хангах хууль эрх зүйн орчин: Өнгөрсөн, одоо, ирээдүй” сэдвээр, Латви улсын Парламентын гишүүн асан, Улс төрийн зөвлөх Лолита Чигане “Хууль эрх зүйн шинэчлэлийг дэмжих замаар шийдвэр гаргах түвшинд жендэрийн тэгш байдлыг хангаж буй дэлхий нийтийн чиг хандлага” сэдвээр тавьж, “Сонгуулийн тогтолцоо, нэр дэвшигчийн квотын шинэчлэлээр өөрчлөлтийг бий болгох нь” сэдвээр панел хэлэлцүүлэг өрнүүлж байна хэмээн Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах газраас мэдээллээ.
Тод индэр
Д.Амарбаясгалан: Парламентын хяналтыг үйл ажиллагааныхаа соёл болгон төлөвшүүлэх нь чухал
Монгол Улсын Их Хурлын эрхэм гишүүд,
Эрхэм хүндэт Элчин сайд, эрдэмтэн судлаач, зочид төлөөлөгчид өө
Өнөөдөр бид Монгол Улсын ардчилсан засаглалын тулгуур багана болсон парламентын хяналтын тухай, энэ хяналтыг хэрхэн үр дүнтэй хэрэгжүүлэх тухай хэлэлцэхээр чуулаад байна.
Монгол Улсын Их Хурлын 2024 оны ээлжит сонгууль бүсчилсэн, холимог тогтолцоогоор явагдаж, түүний үр дүнд улс төрийн 5 нам, нийгмийн олон бүлгийн төлөөлөл бүхий 126 гишүүнтэй шинэ парламент бүрдээд байна. Бид хууль эрх зүйн орчныг шинэ цагийн хэрэгцээ, шаардлагад нийцүүлэн төгөлдөржүүлэх, ард иргэдийн төрдөө итгэх итгэл, хүлээлтийг бодит болгох, шинэ үеийн парламентыг төлөвшүүлэх томоохон зорилтуудыг тавин ажиллаж эхлээд байна.
Энэ хүрээнд Улсын Их Хурлаас батлагдан гарч буй хуулиуд хүний эрхийг дээдэлсэн, хүн төвтэй үзэл санаа бүхий байх, нийгмийн хурдацтай хөгжлийн шаардлагад нийцүүлэн, эрх зүйн зохицуулалтыг цаг алдалгүй гаргах, хуулийг иж бүрэн зохицуулалттай, тодорхой, ойлгомжтой болгож, хууль болон журмаар зохицуулах харилцааны заагийг зөв тодорхойлох зорилгоор “Гурван төгөлдөршил”-ийн бодлогыг хэрэгжүүлж эхлээд байна.
Улмаар Улсын Их Хурлын гишүүдээс санал авсны үндсэн дээр холбогдох хууль, эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох, үнэлэх, хэрэгжилтийг нь эрчимжүүлэх үүрэг бүхий 54 ажлын хэсэг байгуулагдан ажиллуулж байгаагаас 15 нь Монгол Улсын Их Хурлын хяналтын чиг үүрэгтэй холбоотой ажлын хэсэг юм.
Мөн саяхан батлагдсан Монгол Улсын Их Хурлын 2024-2028 оны үйл ажиллагааны стратеги төлөвлөгөөнд Улсын Их Хурал хууль тогтоомжийг боловсруулах, төлөвлөх, өргөн мэдүүлэх, хэлэлцэх, батлах, биелэлтэд хяналт тавих, тайлагнах бүх үе шатанд нэн тэргүүнд хүн төвтэй үзэл санаанд суурилсан, хүний эрх, эрх чөлөөг хангаж, хамгаалсан байх агуулга, шаардлагыг тавина хэмээн заасан. Үүнээс гадна хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд хяналт тавих байнгын тогтолцоог бэхжүүлж, үр нөлөөг тогтмол судлан, түүнд үндэслэн хуулийг чанаржуулна хэмээн тусгасан.
Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Хорин тавдугаар зүйлийн 1.8 дахь хэсэгт “хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн биелэлтийг хянан шалгах” онцгой бүрэн эрхийг хуульчилсан байдаг. Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улсын Үндсэн хууль, бусад хуулийн биелэлтийг улс даяар зохион байгуулж, хангах Засгийн газрын үйл ажиллагаа, хууль тогтоомжийн биелэлтийг хянан шалгах нь Монгол Улсын Их Хурлын онцгой бүрэн эрх юм.
Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуулийн 3 дугаар зүйлд зааснаар “Улсын Их Хурлын үндсэн зорилт нь ард түмний төлөөллийн дээд байгууллагын хувьд ард түмний засаглах эрхийг хангахад орших ба хууль тогтоох, төрийн дотоод, гадаад бодлогын үндсийг тодорхойлох, хууль тогтоомжийн биелэлтийг хянан шалгах үндсэн чиг үүрэгтэй” гэж заасан байдаг. Улмаар Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай анхдагч хуулийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдөр баталсан.
Тус хуулиар Монгол Улсын Их Хурлын хянан шалгах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлэх арга хэрэгсэл, хууль зүйн үр дагаврыг тодорхойлох, мөн хянан шалгах түр хороо байгуулах эрх зүйн зохицуулалттай болсон. Үүнээс гадна төрийн аудитын байгууллага, Монголбанк, Үндэсний статистикийн хороо, Санхүүгийн зохицуулах хороо, Хүний эрхийн Үндэсний Комисс, Төрийн албаны зөвлөл зэрэг бие даасан, хараат бус байгууллагад түшиглэн, тэдгээрийг хянан шалгах чиг үүргийнх нь хүрээнд Улсын Их Хурлын хянан шалгах үйл ажиллагаанд татан оролцуулах асуудлыг мөн тусгасан байна.
Монгол Улсын Их Хурлаас Үндсэн хуульд 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдөр оруулсан нэмэлт, өөрчлөлтийн дагуу Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг 2024 оны 5 дугаар сарын 16-ны өдөр баталсан. Уг хуульд дэлхийн улс орнуудад хэрэгждэг сайн туршлага бүхий зарим зохицуулалтыг тусгасан байна. Тухайлбал, Байнгын хорооддоо төвлөрсөн, хяналт шалгалтыг төлөвшүүлэх зорилгоор, гишүүний саналыг хүлээн авч хэлэлцсэний үндсэн дээр тухайн Байнгын хороо хяналт шалгалтын ажлын хэсэг байгуулах шийдвэр гаргадаг болсон. Улсын Их Хурлаас хийсэн хууль тогтоомжийн биелэлтийн үр дагаврын үнэлгээний тайланг холбогдох Байнгын хороо хүлээн авснаас хойш нэг сарын дотор хэлэлцэн, шаардлагатай гэж үзвэл нэгдсэн хуралдаанд оруулах буюу заавал хэлэлцдэг зохицуулалттай болсон.
Түүнчлэн Парламентын ардчиллыг бэхжүүлэх, хүчтэй сөрөг хүчнийг бүрдүүлэх чиглэлээр хяналт шалгалтын эрх хэмжээг нэмэгдүүлсэн. Жишээ нь цөөнхийн бүлэг төсвийн хяналтын сонсголыг санаачлах, Төсвийн зарлагын хяналтын дэд хорооноос явуулсан хяналтын сонсголын тайлан, түүнд өгсөн санал дүгнэлтээ нэгдсэн хуралдаанд шууд танилцуулах гэх мэт шинэ боломжууд бий болсон.
Нэг үгээр хэлбэл, Монгол Улсын Их Хурлаас хууль тогтоомжийн биелэлтэд системтэй хяналтыг хэрэгжүүлэх нөхцөл бүрэн, хангалттай бүрдсэн. Цаашид бид парламентын хяналтыг үйл ажиллагааныхаа соёл болгон төлөвшүүлэх нь чухал байна. Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалт болон түүнд ажлаа хариуцан тайлагнадаг байгууллагуудын хяналт шалгалтын үйл ажиллагаа уялдаа холбоотой, давхардал хийдэлгүй байхад анхаарч, хяналт, үнэлгээг үр нөлөөнд чиглүүлэх нь нэн чухал үүрэгтэй.
Эрхэм гишүүд ээ,
Эрдэмтэн судлаач, салбарын мэргэжилтнүүд ээ
Парламентын хяналтыг үр дүнтэй хэрэгжүүлж, түүний нөлөөг нэмэгдүүлэхэд та бүхний сайн туршлага, оролцоо чухал ач холбогдолтой юм.
Монголын ардчилсан засаглалын үндэс суурийг бэхжүүлэн хамгаалахын төлөө цаашид ч тууштай хамтран ажиллахыг уриалж байна. Мөн парламентын хяналтын үйл ажиллагааг тогтмолжуулах чиглэлээр Улсын Их Хурлын Тамгын газар онцгой анхаарч ажиллахыг чиглэл болгож байна.
Улаанбаатар хот
Тод индэр
Ж.Галбадрах: Багшийн хомсдолыг арилгахгүйгээр боловсролын салбарт хийх хөгжил, шинэчлэлд ахиц гарах боломжгүй
-Боловсролын ерөнхий хуулийн хэрэгжилттэй хэрхэн танилцахаар ажиллаж байна вэ?
-Боловсролын ерөнхий хууль батлагдаж хэрэгжиж эхлээд дөнгөж жил гаруй болж байна. УИХ хууль тогтоох үйл ажиллагаанаас гадна хуулийн хэрэгжилтэд хяналт тавих үндсэн чиг үүргээ биелүүлэх ёстой. Боловсролын ерөнхий хуулийн хэрэгжилтэд тулгамдсан олон асуудал бэрхшээл үүсч байна. Нэн тэргүүнд багш нарын хомсдол салбарын эмгэнэл болоод байна. Боловсролын сайд 8 дугаар сарын сүүлээр 4200 багш дутагдаж буйг зарласан. Энэ бол сургуулиудаас авсан тоо. Бид цөм хөтөлбөрт тусгасан цагийн дагуу сургууль бүрийн бүлгийн тоонд үндэслэн багшийн тоог гаргахад 7600 багш дутагдалтай гэсэн тооцоолол гарсан. Цаашид сургуулийн норм нормативийг мөрдүүлэх, сургууль шинээр байгуулах тохиолдолд багшийн хомсдол улам л нэмэгдэхээр байна. Багшийн нарын хомсдолыг арилгахгүйгээр боловсролын салбарын хөгжил, шинэчлэлд ахиц гарах тухай ярих боломжгүй юм. Манай ажлын хэсэг хамгийн олон гишүүнтэй бөгөөд бид багш нарын хомсдолыг арилгах, багшийн үнэлэмжийг сайжруулах чиглэлд илүү анхаарч ажиллана. Санал, дүгнэлтээ хаврын чуулганаар танилцуулах болно.
-Хуулийн хэрэгжилттэй танилцаад Боловсролын ерөнхий хуульд өөрчлөх санал гаргах боломжтой юу?
-Хуульд өөрчлөлт оруулах тухай биш, хэрэгжилтийн алдаа, оноог хянах чиглэлээр ажлын хэсэг ажиллана гэдгийг онцолж хэлье. Ажлын хэсэг тулгамдсан асуудлуудыг маш сайн сонсож, бодит нөхцөл байдалтай газар дээр нь очиж танилцах чиглэлийг баримтлаж байна. Жишээлбэл, сум орон нутгийн ерөнхий боловсролын сургуулийн 6, 7 настны сургалтын талаар гишүүдийн гаргасан санал санаачлагыг багш нар, эцэг, эхчүүдтэй хамтран ярилцахаар төлөвлөж байна. Мөн ажлын хэсэг МУБИС зэрэг багш бэлтгэж буй их, дээд сургуульд дээр очиж, багш бэлтгэх бодлого, хяналтын тоог хэрхэн хангаж буй талаар мэдээлэл сонсож, оюутнуудтай уулзалт хийнэ. Энэ мэтчилэн боловсролын шат шатны байгууллагад очиж ажиллан бодит шийдэл гаргах нь үр дүнтэй хэмээн үзэж байна.
-Та боловсролын салбарын хөрөнгө оруулалтад шүүмжлэлтэй хандаж байсан. Сургууль, цэцэрлэгийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэх ямар боломж байна гэж харж байна вэ?
-Эдийн засаг өсч, төсөв тэлж байгаа үед боловсролын салбарын хөрөнгө оруулалтыг цаг алдалгүй нэмэгдүүлэх шаардлагатай байна. Өнөөдөр улсын хэмжээнд 40-өөс дээш тооны хүүхэдтэй 4860 бүлэгт 214 мянган гаруй хүүхэд суралцаж байна. Бүр 60 давсан хүүхэдтэй бүлэг 8 байна. Ер нь 1800-аас дээш хүүхэдтэй даац хэтэрсэн сургуульд сургалт хэвийн явуулах боломжгүй, энэ нь эргээд сургалтын чанарт сөргөөр нөлөөлж байгаа. Улсын хэмжээнд ийм даац хэтэрсэн 124 сургуульд 368 мянган гаруй хүүхэд суралцаж байна. Энэхүү бүлэг дүүргэлт болон сургуулийн даац хэтэрсэн нөхцөлийг хэвийн болгохын тулд бидний хийсэн тооцоогоор даруй 150 сургууль шинээр барих зайлшгүй шаардлагатай байна. Тиймээс боловсролын салбарт хөрөнгө оруулалт маш чухал байгаа тул ирэх 4 жилд Засгийн газрын хэрэгжүүлж эхлэхээр төлөвлөж буй 14 мега төсөл дээр нэмээд 15 дахь мега төслийг боловсролын салбарт хэрэгжүүлэх ёстой гэж үзэж байгаа.
-Багшийн хомсдлыг шийдэх ямар гарц байна гэж та үзэж байгаа вэ?
Багшийн хомсдлыг бууруулахын тулд тэдний үнэлэмжийг нэмэгдүүлэх, нийгмийн баталгааг хангах нь хамгийн оновчтой шийдэл юм. Хөдөө орон нутагт багшийн хомсдол маш их байна. Тухайн аймаг, сум, дүүргийн ерөнхий боловсролын сургуулийн шилдэг төгсөгчийг багш мэргэжил эзэмшээд эргээд төрөлх сургуульдаа багшлах тохиолдолд сургалтын төлбөрийг 100 хувь хөнгөлөх, суралцах хугацаанд амьжиргааны тэтгэлэг олгох, 5 жил тасралтгүй үр бүтээлтэй ажиллавал гадаадад магистрт суралцуулах, ипотекийн зээлийн хөнгөлөлт үзүүлэх зэргээр багш нарын нийгмийн асуудлыг шийдэх талаар төр дорвитой шийдвэр гаргах ёстой хэмээн үзэж байна.
Тод индэр
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “Шанхайн экспо”-гийн нээлтэд үг хэллээ
БНХАУ-ын Худалдааны яам, Шанхай хотын Ардын Засгийн газраас жил бүр зохион байгуулдаг “Хятадын олон улсын импортын VII экспо”-гийн нээлт өнөөдөр болж, Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ оролцож үг хэлэв.
“Шинэ эрин үед ирээдүйгээ хамтдаа хуваалцъя” уриан дор болж буй энэ удаагийн экспогийн нээлтийн ёслолд Пакистан, Серби, Словак, Узбекистан, Малайз, Казахстан зэрэг орны Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд нарын хамт тэрбээр хүндэт зочноор оролцож байна. Монгол Улс анх удаа Ерөнхий сайдын түвшинд парламентад суудал бүхий улс төрийн бүх намын удирдлага, Улсын Их Хурал, Засгийн газрын зарим гишүүний хамт “Шанхайн экспо”-д өргөн бүрэлдэхүүнтэй, хувийн хэвшлийн олон төлөөлөлтэй оролцож буйгаараа онцлогтой.
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “Ази, европын стратегийн уулзварт оршдог Монгол Улс энэхүү экспод идэвхтэй оролцох нь хөрш орон БНХАУ төдийгүй бусад улстай эдийн засгийн харилцаа холбоогоо гүнзгийрүүлэх өргөн боломж нээсээр ирсэн. Энэ онд Монгол Улс, БНХАУ-ын хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 75 жилийн ой тохиож байгаа. Хоёр улсын худалдааны эргэлт 2023 оны байдлаар 17.6 тэрбум ам.долларт хүрсэн. Цаашид 20 тэрбумд хүргэхээр талууд зорьж байна. Монгол Улс “Алсын хараа-2050”, “Шинэ сэргэлтийн бодлого” зэрэг урт, дунд хугацааны хөгжлийн бодлогоо БНХАУ-ын “Бүс ба Зам” болон “Даян дэлхийн хөгжлийн санаачилга”-тай уялдуулж, “Чайна Энержи”, CNPC буюу Хятадын үндэсний газрын тос, байгалийн хийн корпораци зэрэг томоохон компанитай нүүрс болон эрчим хүчний хосолсон шийдэл, усан цахилгаан станц, төмөр замын төслүүдэд идэвхтэй хамтран ажиллаж байгааг тэмдэглэв.
Мөн Монгол Улсын Засгийн газар асар хурдтай хувьсан өөрчлөгдөж буй энэ цаг үед гурван гол шилжилтийг хийж, шинэ эдийн засгийн бүтцийг бүрдүүлэхээр ажиллаж байна. Нэгдүгээрт, AI хиймэл оюун ухаанд түшиглэсэн цахим, ухаалаг технологийг хөгжлийн хурдасгуур болгох, хоёрдугаарт, ногоон хөгжлийн шилжилтийг хэрэгжүүлэх, гуравдугаарт, хүний нөөцийн шилжилтэд анхаарч, ирээдүйн хөгжлөө төлөвлөж байна. Монгол Улсын аж ахуйн нэгжүүд энэ удаагийн Шанхайн экспод дэлхийд танигдсан ноос, ноолуур зэрэг хөдөө аж ахуйн гаралтай бүтээгдэхүүнээс гадна уул уурхайн салбарынхаа хөгжил дэвшил, зах зээлд өрсөлдөх боломжийг өргөнөөр танилцуулж буй нь цаашид байгалийн баялгийн бэлтгэн нийлүүлэгчээс үйлдвэрлэлд суурилсан ханган нийлүүлэгчийн байр сууринд хүрэх зорилготой. Манай өвөг дээдсийн сургаалд “Монголын За бол Андгай” хэмээх сайхан үг байдаг. Бид хэлцэл бол хэлцэл, гэрээ бол гэрээ хэмээсэн зарчимд тулгуурлан хөрөнгө оруулагчдад ээлтэй эрх зүйн орчин, цахим нээлттэй засаглал, харилцан ашигтай хамтын ажиллагааг эрхэмлэсээр ирсэн. Бид Та бүхэнтэй харилцан суралцах, харилцан ашигтай түншлэн ажиллахад бэлэн байна гэлээ.
Ерөнхий сайд дараа нь “Шанхайн экспо”-д оролцож буй Монголын аж ахуйн нэгжүүдийн талбайгаар зочилж, амжилт хүслээ. Өнгөрсөн жилүүдэд манай улсын ноос ноолууран бүтээгдэхүүн, шингэн хүнс үйлдвэрлэгчид тус экспод оролцсон бол энэ жил 10 гаруй аж ахуйн нэгж үзэсгэлэнд оролцож байна. Монголын уул уурхайн үндэсний ассоциацийн гишүүн “Эрдэнэс Монгол нэгдэл”, түүний гишүүн “Эрдэнэс Тавантолгой” компани болон “Ньюком групп”, “Макс групп”, “Капитал Маркет Монгол” зэрэг компани ажиллаж байна. Үзэсгэлэнгийн үеэр Монголын уул уурхайн салбар, хөрөнгө оруулалт шаардлагатай төслүүдийн мэдээллээ хуваалцаж, ирэх жил болох “Mining week-MinePro 2025” арга хэмжээний сурталчилгааг олон улсад танилцуулах юм.
2018 оноос хойш жил бүрийн арваннэгдүгээр сарын 5-10-нд зохион байгуулагдаж буй Шанхайн экспо нь даян дэлхийн хамтын ажиллагаа, худалдааны шинэ боломжийг хамтдаа эрэлхийлэх үндсэн зорилготой. Энэхүү экспо нь хүнс, хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн, автомашин, ухаалаг үйлдвэрлэл болон мэдээлэл технологи, өргөн хэрэглээний бараа, эрүүл мэндийн бүтээгдэхүүн болон тоног төхөөрөмж, худалдаа үйлчилгээ гэсэн зургаан үндсэн хэсгээс бүрддэг. Түүнчлэн инновацын тусгай хэсэг, олон улсын үндэсний дүр төрхийг харуулсан үзэсгэлэнгийн тусгай хэсэг зэрэг нийт 15 чиглэлээр зохион байгуулагдаж байна.
Зургаан удаагийн экспо зохион байгуулахад 173 улс, бүс нутаг, олон улсын байгууллага оролцож, нийт 420 тэрбум ам.долларын бодит худалдан авалт, борлуулалтын гүйлгээ хийж, 2500 нэр төрлийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ, инновац, дэвшилтэт шинэ технологийг танилцуулжээ.
-
Өнөөдөр2024/01/26
Хоёрдугаар сарын цаг агаарын ерөнхий төлөв
-
Тод мэдээ2022/09/12
УИХ-ын дарга Г.Занданшатар БНХАУ-ын БХАТИХ-ын Байнгын хорооны дарга Ли Жаньшу-г ...
-
Тод мэдээ2022/12/13
Нүүрсний олборлолт, тээвэрлэлт, экспорттой холбоотой асуудлаар ерөнхий хяналтын ...
-
Тод мэдээ2023/02/28
Авлигын талаарх төсөөлөл Ази даяар зогсонги байдалд байсаар л