Тод индэр
Д.Ядамдорж: Нийслэл хотод гэмт хэрэг 2018 оныхоос 7000 орчим буюу 30 хувиар буурсан
Эх сурвалж: Үндэсний шуудан
- Нийслэлийн цагдаагийн удирдах газраас өнгөрсөн онд гэмт хэрэг 20 хувиар буурсан үзүүлэлттэй шинэ онтой золгосон. Өнөөдрийн байдлаар нөхцөл байдал ямар байгаа тухай яриагаар эхлэе?
- Сүүлийн жилүүдэд Нийслэлийн хэмжээнд гэмт хэрэг өссөн.Тухайлбал, 2017 онд гэмт хэрэг 17,4 хувиар өссөн. Харин 2018 онд 3705 аар буюу 16,9 хувиар өсч нийт 25652 гэмт хэрэг үйлдэгдсэн юм. Харин 2019 онд 5391 хэргээр буюу 21 хувиар буурч, 2020 оны нэгдүгээр улиралд 1406 хэргээр буюу 21,1 хувиар буурсан. Дээрх статистик тоог нийтэд нь авч үзвэл 2018 оныхоос 7206 буюу 30 орчим хувиар буурлаа.
Өнгөрсөн онд болон энэ оны эхний 1 дүгээр улирлын байдлаар нийслэл хотын хэмжээнд гэмт хэргийн гаралт бууралттай эерэг үр дүн гарсан нь манай хамт олны хичээл зүтгэлээс гадна иргэд, байгууллагуудын маань хүчин зүтгэл их байгааг хэлэх нь зүйтэй.
Энэ хугацаанд нийт гэмт хэргийн дийлэнх хувийг эзэлдэг байсан хулгай, дээрэм, залилан, халаасны хулгай, хүний эрүүл мэндийн халдашгүй байдлын эсрэг гэмт хэргүүд 30-60 гаруй хувиар буурсан.
Харин энэ оны 1 дүгээр улиралд авто тээврийн хэрэгсэл хулгайлах гэмт хэрэг 58 бүртгэгдэж урьд оны мөн үеэс 35 хэргээр буюу 1.5 дахин, мөнгө угаах гэмт хэрэг хоёр нэгжээр буюу 40 хувиар өссөн. Үүнтэй зэрэгцээд мал хулгайлах гэмт хэрэг 26 бүртгэгдсэн нь урд оны мөн үетэй харьцуулахад ижил түвшинд байна.
Иргэд байгууллагаас ирүүлсэн нийт дуудлага, мэдээлэл 2019 онд 59102-р буюу 11.7 хувь, энэ оны 1 дүгээр улиралд 10391 буюу 9,8 хувиар, сүүлийн нэг жил гаруйн хугацаанд гэмт хэрэг зөрчлийн дуудлага, мэдээлэл 69493- р буюу 21 хувиар буурчээ. Үүнд бид урамшиж байгаа. Дуудлага мэдээлэл бүхний ард хүн хүч, мөнгө санхүү, цаг хугацаа гээд олон асуудал байдаг шүү дээ. Зөвхөн нэг согтуурч танхайрсан дуудлага дээр очиход бензин тос, алба хаагчийн ажил ачаалал, цалин мөнгө гээд бичээд байвал олон доо. Үүнийг манай иргэд ч бас их ойлгодог болсон.
Харин гэмт хэргийн шинжтэй дуудлага, мэдээлэл 1968 буюу 30.3 хувь, зөрчлийн дуудлага, мэдээлэл 1582 буюу 2.0 хувь, гэр бүлийн хүчирхийллийн дуудлага, мэдээлэл 5744 буюу 34.1 хувиар тус тус буурсан тухай онцлох нь зүйтэй.
Ингээд гэмт хэргийн гаралт нийслэлийн хэмжээнд бүх дүүрэгт буурснаас Хан-уул дүүрэгт 30.4 хувь, Чингэлтэй дүүрэгт 29.7 хувь, Баянгол дүүрэгт 27.9 хувь, Сонгинохайрхан дүүрэгт 14.0 хувь байгаа нь бусад дүүргүүдээс илүү байна. Ажил ачаалал багатай дүүрэг, хороо, алба хаагч гэж үгүй. Ер нь манай алба хаагч нарын манлайлал надаас, өөрөөс маань эхлэх учраас ажлын арга, туршлага гээд бүхий л талаараа удирдах ажил алба хашиж байгаа залуустаа үлгэр дуурайл болохыг зарчмаа болгож ирсэн. Ер нь дарга гэдэг албан тушаалтнуудыг зохион байгуулагч, зохицуулагч, чиглүүлэгч, үлгэрлэгч гэж манлайллын үүргээр нь хамт олон нь хүлээн зөвшөөрч, хамтран ажиллах явдал юм. Тиймээс удирдлагуудаас их зүйл шалтгаална гэж би хувьдаа үздэг.
Дүүргийн цагдаагийн хэлтэс, тасгийн дарга нарын хувьд ч удирдан зохион байгуулах ур чадвар, ажил хэрэгч байдал, алба хаагч нэг бүрт хүрч ажиллах, хэрэг зөрчилд хяналт тавьж буй байдал, иргэдээс ирүүлсэн гомдол санал хүсэлтэд хариу өгч байгаа байдал, харьяа дээд байгууллага, удирдлагаас ажил сайжруулах чиглэлээр өгсөн үүрэг, чиглэлийн хэрэгжилт, үр дүнг хянах, тооцох явдал учир дутагдалтай байсныг нуух юун.
Нөгөө талаас анхан шатанд ажиллаж байгаа алба хаагчдын мэргэжлийн ур чадварыг дээшлүүлэх, хэргийг хуулийн хугацаанд нь мөрдөн шалгах, дуудлага, мэдээлэл нэг бүрийн шийдвэрлэлтэд хяналт тавих гэх мэт ажлууд нь суларсан байсан гээд дурдвал асуудал барагдахгүй л дээ.
Цагдаагийн дарга хүн ажилдаа хамгийн эрт ирээд хамгийн сүүлд явдаг байх нь наад захын манлайлал. Албаны дүрэмт хувцсаа үлгэр жишээ өмсдөг, алба хаагчидтайгаа журам, дүрмийн дагуу зөв харьцдаг, иргэдийг сайхан хүлээж аваад, гаргасан өргөдөл, гомдлыг нь шалгах алба хаагчид нь зөвлөгөө өгөөд, хэрэгжилтийг нь тооцдог, иргэнд хариуг нь өгдөг, алба хаагчдын ажиллах нөхцөл бололцоог дээшлүүлэх, ажил хариуцах чадвар зэргээр дүүргүүдийн ихэнх дарга нар зүтгэл гаргаж, санаачилгатай ажиллаж байгаад урамтай байдаг.
Иймээс бид дуудлага мэдээллийг шалгаж шийдвэрлэх тал дээр онцгой анхаарч, ажиллахын зэрэгцээгээр, алба хаагчдын сахилга ёс зүйг дээшлүүлэх, удирдлагын манлайллыг нэмэгдүүлэх тал дээр тогтмол үйл ажиллагаа зохион байгуулж хэвшүүлсний ч бас үр дүн юм даа.
- Гэмт хэрэг буурсан шалтгаан нөхцөлийг та яаж харж байна вэ. Сүүлийн жилүүдэд бууруулахад чиглэсэн ямар ажил, арга хэмжээг зохион байгуулан ажиллаж байна вэ?
- Хууль зүй Дотоод хэргийн яам, Цагдаагийн ерөнхий газраас манай Нийслэлийн цагдаагийн газрын үйл ажиллагаанд дүн шинжилгээ хийж шинэ бүтцэд оруулсан. Бидний санаачилсан ажлын үр дүн иргэд, алба хаагчдад ээлтэй байвал тэр бодит үр дүн гэж хардаг. Тийм бүтэц болсон ч гэж бодож байгаа. Тухайлбал: Дүүрэг дэх цагдаагийн хэлтсүүдийг нутаг дэвсгэрийнх нь харьяаллаар хариуцахаар дүүрэг тус бүрт газар байгуулснаар нэгдсэн удирдлага, зохион байгуулалтаар хангах үйл ажиллагаа бүрдсэн. Ингэснээр нутгийн өөрөө удирдах байгууллагатай нэг бодлогоор л харилцдаг болж байна гэсэн үг. Үүнийгээ дагаад цагдаагийн хэлтсүүдийн ажлын уялдаа холбоо улам сайжирч, ажил ачааллаа хамтын хүчээр шийдвэрлэх боломж нэмэгдэж байна. Энэ бүтцийг хийхэд Цагдаагийн ерөнхий газар, Нийслэлийн цагдаагийн газрын удирдлагын бүтцээс 52 орон тоог дүүргүүдэд шилжүүлж, хороодод цагдаагийн 33 хэсэг байгуулсан. Энэ нь цагдаагийн байгууллагын ажил үйлчилгээг иргэдэд ойртуулж, хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, дүүрэг хороодын хэсгийн үйл ажиллагааг сайжруулах, бэхжүүлэх ач холбогдолтой шийдвэр боллоо.
Мөн Нийслэлийн цагдаагийн газрын харьяанд Хүүхдийг гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх хэлтэс байгуулж, хойч ирээдүй болсон хүүхэд багачуудынхаа эрхийг хамгаалах, гэмт хэрэг зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэхэд ач тустай ажил гэж харж байгаа. Энэ чиглэлээр мэргэшсэн алба хаагчид урьдчилан сэргийлэх ажил, арга хэмжээг тасралтгүй зохион байгуулж байна.
Дүүргүүдийн Иргэдийн хурал, Засаг даргаас харьяа цагдаагийн газар хэлтсүүдэд техник тоног төхөөрөмж, төсөв мөнгөний дэмжлэгийг чамлалтгүй үзүүлж байна. Тухайлбал: Чингэлтэй дүүрэг 200 гаруй сая төгрөгийн тоног төхөөрөмж, засварын ажил, мөн Хан-Уул, Багануур дүүргүүдийг дурдаж болно.
Цагдаагийн байгууллага нь иргэдээс ирүүлсэн дуудлага, мэдээлэл нэг бүрт хүрч ажиллан, зөрчлийн шийдвэрлэлтэд удирдлагын хяналтыг эрс сайжруулан тогтмолжуулж, алба хаагчдын хуульч ажиллагаа, ур чадварыг сайжруулахад онцгойлон анхаарч ажилласны үр дүн юм.
Түүнчлэн өнгөрсөн онд болон энэ оны 1 дүгээр улиралд цаг үеийн нөхцөл байдалтай уялдуулж тодорхой төрлийн гэмт хэрэг, зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх олон талт арга хэмжээ /аян, нэгдсэн болон хэсэгчилсэн арга хэмжээ/-г үе шаттайгаар зохион байгууллаа. Үүгээр зогсохгүй гэмт хэрэг, зөрчлийн болон гэр бүлийн хүчирхийллийн дуудлага, мэдээллийг тухай бүр нь шуурхай шалган шийдвэрлэх ажилд голлон анхаарч прокурор, шүүхийн байгууллагатай нягт хамтран ажилласны үр дүн маш чухал.
Нөгөө талаар олон нийтэд чиглэсэн урьдчилан сэргийлэх мэдээ, мэдээллийг цахим орчинд шуурхай хүргэх ажлуудыг зохион байгуулах, халдварт өвчинтэй холбоотой хорио цээрийн дэглэм тогтоож, архи, согтууруулах ундаа худалдан борлуулах, түүгээр үйлчлэх цагийн хязгаарыг багасгасан нь гэмт хэрэг буурахад нөлөөлж байна. Мөн иргэдийн өөрийгөө болон бусдыг гэмт хэрэг, зөрчилд өртөж хохирохоос урьдчилан сэргийлэх, эрх зүйн ухамсар дээшилж байгаатай холбож болно.
Байгууллага аж ахуйн нэгжүүдийн хуульд заасан үүрэг хариуцлагыг дээшлүүлэхэд чиглэсэн ажлуудыг зохион байгуулж үр дүнг бодитой тооцсон. Мөн гудамж талбай, олон нийтийн газарт эргүүл хяналт шалгалтад мэргэжлийн байгууллагуудыг татан оролцуулж улмаар хэв журмын урамшилт эргүүл, олон нийтийн цагдаа, нийтийн эргүүлийг эрчимжүүлсэн нь тодорхой үр дүнгээ өгсөн юмаа.
Сүүлийн жилүүдэд Улаанбаатар хотод хоногт дунджаар 1500-2000 гаруй дуудлага цагдаагийн байгууллагад ирдэг байсан. Одоо энэ тоо 500-1000 аар буурч байна. Бүртгэгдсэн нийт дуудлага, мэдээллийн 60 гаруй хувь нь согтууруулах ундаа хэрэглэсэн үедээ гэмт хэрэг, зөрчил үйлдсэн тухай байдаг. Тиймээс хэргийг өдөөдөг хууль бус үйл ажиллагааг хяналтандаа авч, таслан зогсоох, хариуцлага тооцох ажлыг эрчимжүүлж ажилласны үр дүнд дээрх төрлийн гэмт хэрэг, зөрчил буурч байна. Тухайлбал: Нийслэлийн цагдаагийн байгууллагаас сүүлийн хоёр жил гаруй хугацаанд баар, цэнгээний газруудын үйл ажиллагаа болон гудамж талбайг хяналтад авах чиглэлээр “Эмзэг цэг” арга хэмжээг нэг ч өдөр алгасалгүй тасралтгүй явуулж байна.
- Нийслэлийн иргэдийн хурал болон Засаг дарга нараас та бүхний ажлыг хэрхэн дэмждэг вэ?
- Өнгөрсөн хоёр жилийн хугацаанд улсын төсөв, орон нутгийн хөрөнгө оруулалтаар Сонгинохайрхан дүүрэг дэх цагдаагийн гуравдугаар хэлтэс, Баянзүрх дүүрэг дэх цагдаагийн гуравдугаар хэлтэс, Багануур дүүрэг дэх цагдаагийн хэлтэс шинэ байр, Сонгинохайрхан дүүрэг дэх цагдаагийн хоёрдугаар хэлтсийн өргөтгөлийн барилга ашиглалтад оров.
Удахгүй Сүхбаатар дүүрэг дэх цагдаагийн газар, Багахангай дүүрэг дэх цагдаагийн хэлтсийн шинэ байрнууд ашиглалтад орох гэж байна. Мөн нийт автомашинуудын 10 орчим буюу 50 автомашинаар парк шинэчлэл хийлээ. Шинээр нэг тэрбум орчим төгрөгөөр тодорхой дүүргүүдийн хороодыг камержуулаад байна. Энэ нь гэмт хэрэгтэй тэмцэх ажилд үзүүлж байгаа маш том дэмжлэг.
- 2020 онд Нийслэлийн төсөвт бүтээн байгуулалтын болон бусад ямар мөнгө санхүүгийн асуудлуудыг шийдвэрлэхээр болоод байгаа вэ?
Нийслэлийн удирдлагуудын санаачлан дэмжсэнээр 2020 онд Нийслэлийн иргэдийн хурлаар автомашины парк шинэчлэл, Налайх дүүрэг дэх цагдаагийн хэлтсийн шинэ барилга, Улаанбаатар хотыг тодорхой хэмжээнд камержуулах төсөв хөрөнгийг баталсан. Хууль Зүй Дотоод хэргийн сайдын тушаалаар Нийслэлийн Засаг даргын тамгын газрын холбогдох албан тушаалтнууд цагдаагийн ерөнхий газрын багтай хамтран Улаанбаатар хотод болон Монгол улсын хэмжээнд камержуулахад хэдий хэмжээний хөрөнгө, техник тоног төхөөрөмж шаардлагатайг судлах ажлын хэсэг байгуулагдан техник эдийн засгийн үндэслэлийг боловсруулсан. Тухайлбал Улаанбаатар хотод 6500 камер байршуулахад гэмт хэрэг 40 хувиар буурах тооцоог гаргасан бөгөөд камерууд байршуулах бүх цэгийг тодорхойлсон. Мөн Улаанбаатар хотод тавигдах камерын стандартыг Нийслэлийн Засаг даргын Зөвлөлийн хурлаар хэлэлцүүлж, Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын тэргүүлэгчдээр батлуулаад байна. Эдгээр камерууд нь гэр хороолол болон хотын төвд шилэн кабелиар болон агаараар шийдэх боломжтойг хүртэл тодорхойлсон.
Энэ нь цагдаагийн алба хаагч дуудлага мэдээлэлд түргэн шуурхай очих, иргэдийн ая тав тухтай ажиллах амьдрах, айдас хүйдсийг багасгах, цагдаагийн алба хаагчийн хөдөлмөрийг хөнгөвчлөх зэрэг ач холбогдолтой.
Мөн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх зардлыг нэмэгдүүлж баталсан. Энэ бүхэн цагдаагийн байгууллагын ажиллах боломж нөхцөлийг бүрдүүлэхэд дэмжлэг үзүүлсэн, сүүлийн жилүүдэд хийгдээгүй томоохон хөрөнгө оруулалт боллоо.
- Кроновирусын халдварын тархалтын үед өндөржүүлсэн бэлэн байдалд шилжүүлсэнтэй холбогдуулан Нийслэлийн цагдаагийн удирдах газраас ямар зохион байгуулалттай хэрхэн ажиллаж байна вэ.
- Цагдаагийн ерөнхий газрын даргын тушаалаар нийт бие бүрэлдэхүүн хоёр сарын хугацаанд өндөржүүлсэн бэлэн байдалд шилжээд ажиллаж байна. Монгол Улсын Засгийн газар, Онцгой комисс, Нийслэлийн Засаг даргаас хэд хэдэн захирамж, тогтоол шийдвэр гарч хэрэгжилтийг хангах ажлын хүрээнд нийслэлийн цагдаагийн байгууллагын 3000 алба хаагч эргүүл хяналт, шалгалтын ажлуудыг тасралтгүй зохион байгуулж байна. Тухайлбал:
Нийслэлийн Засаг даргын захирамж гарснаар НМХГ-тай хамтран шөнийн хяналт шалгалтыг эрчимжүүлж баар, шөнийн цэнгээний болон цахим тоглоомын газруудад өдөр бүр шөнийн хяналт шалгалтыг эрчимжүүлснээр олон зөрчлүүдийг илрүүлж зохих арга хэмжээг нь түргэн шуурхай авч байна. Үүн дээр дүүргийн цагдаагийн алба хаагчид маань өдөр, шөнөгүй нийслэл хотын аюулгүй байдлын манаанд амь бие, эрүүл мэндээ үл хайхран ажилласны үр дүн ихээхэн гарч байгаа хэрэг юм. Харилцан ачааллаа нөхөж ажилласнаар цаад утгаараа гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх, ажилд ямар нэгэн хий гаргахгүй үргэлжлүүлэх боломж бүрдэж байгаа юм. Энэ хэмжээгээр гэмт хэрэг, зөрчил дуудлага, мэдээллийн тоо ч эрс буурч байна.
Түүнчлэн нийслэлийн нутаг дэвсгэрт архи согтууруулах ундаагаар худалддаг, үйлчилдэг 6844 аж ахуй нэгжийн үйл ажиллагааг шалгаж, Монгол улсын хууль тогтоомж, тогтоол, шийдвэрийг зөрчсөн 51 аж ахуй нэгж байгууллагын тусгай зөвшөөрлийг хүчингүй болгох саналыг холбогдох байгууллагад хүргүүлж, гудамж талбай, олон нийтийн газарт нус цэр, шүлс хаясан бие зассан 11 мянга орчим, Гамшгийн тухай хууль 30 гаруй хүнийг нийтдээ 116 сая төгрөгөөр торгох шийтгэл ногдуулаад байна.
Мөн коронавирусын халдвараас сэргийлэх ажлын хүрээнд улсын онцгой комиссоос өгсөн үүрэг чиглэлийн дагуу энэ оны 03 дугаар сараас эхлэн Нийслэлийн Баянгол дүүргийн “Наранбулаг”, Баянзүрх дүүргийн “Парк”, Хан-Уул дүүргийн “Зүчи палас” зочид буудал, Баянгол дүүргийн “Амар” зочид буудал, ХӨСҮТ, Цэргийн төв эмнэлэгт гадаад улс орнуудаас ирсэн 710 гаруй хүнийг тусгаарлаж, ногоон бүс буюу гадна орчинд цагдаагийн 260 алба хаагч 24 цагаар үүрэг гүйцэтгэн ажиллаж байна.
Улаанбаатар хот руу орж гарах хөдөлгөөний хязгаарласантай холбогдуулан нийтийн хэв журам сахиулах, олон нийтийн аюулгүй байдлыг хангуулах зорилгоор стандартын бус батлагдаагүй замаар явах хөдөлгөөний хязгаарлалтыг хийж 19 цэгт 120 гаруй алба хаагчийг тогтмол ажиллуулж байна.
Мөн гэр оронгүй иргэд болон хараа хяналтгүй хүүхдүүдийг аливаа халдварт өвчин тараах, тэднийг кроновирусын халдвараас урьдчилан сэргийлэх зорилгоор Нийслэлийн Засаг дарга 03 дугаар сарын 12-ны өдөр А/345 дугаар захирамж гаргасныг холбогдох байгууллагатай хамтран хэрэгжүүлж 477 иргэнийг илрүүлэн, ар гэрийн хүсэлтээр 128 хүнийг ар гэрт нь буцааж 349 хүнийг төрийн болон төрийн бус нийгмийн халамжийн байгууллагад шилжүүлж, эрүүл мэндийн үзлэг шинжилгээнд хамруулаад байна.
- Өндөржүүлсэн бэлэн байдлын үед алба хаагчдаа хэрхэн зохион байгуулж ажиллана байна. Хүндрэл бэрхшээл гарч байна уу?
- Цагдаагийн ерөнхий газраас алба хаагчдыг өвчнөөс болон эрсдэлээс хамгаалах чиглэлээр арга зүйн зөвлөмж, үүрэг чиглэл, хөрөнгө /эд зүйл/, хамгаалах болон ариутгах хэрэгсэл тасралтгүй ханган ажиллаж байна.
Цагдаагийн ерөнхий газрын даргын тушаалаар хүн хүчний оновчтой хуваарилалт хийж, ерөнхий газрын харьяа алба хэлтсүүдийн хүн хүчийг төвлөрүүлэн эргүүл, хяналт шалгалт, хамгаалалтад татан оролцуулж байгаа нь дүүргийн алба хаагч нарт ихээхэн тус нэмэр болж байна.
Одоогоор хүн хүч дутагдаж байгаа асуудал гараагүй байна. Цаашид хамгаалах объект олноор нэмэгдэж, энэ өвчний халдвар тархалт нэмэгдвэл мэдээж хүн хүчний хомстол дутагдалд орно. Ийм учраас иргэд, байгууллага хамт олон энэ өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр онцгой анхаарч ажиллах шаардлагатай байна.
Төв аппаратын албан тушаалтнууд дүүрэг дээр 4-5 хоногоор шилжин ажиллаж, жижүүр хороон дээр ажиллаж байгаа алба хаагчдыг амрааж, нурууг нь тэнийлгэлээ. Ингэснээрээ алба хаагчдын ажил ачааллыг тэнцвэржүүлэх үр дүнтэй.
Манай алба хаагчид энэ цаг үеийн байдлыг сэтгэлийн хүч тэнхээ энэ албыг сонгосон ухамсар, итгэл үнэмшлээрээ даван туулахын төлөө мэрийн ажиллаж байна. Ингэх ч ёстой юм. Энэ дашрамд хэлэхэд нэгж дээр үүрэг гүйцэтгэж байгаа бие бүрэлдэхүүндээ чин сэтгэлээсээ талархаж байгаагаа илэрхийлж, тэдний гэр бүл үр хүүхдэд нь эрүүл энх сайн сайхныг хүсье.
Тод индэр
Д.Амарбаясгалан: Парламентын хяналтыг үйл ажиллагааныхаа соёл болгон төлөвшүүлэх нь чухал
Монгол Улсын Их Хурлын эрхэм гишүүд,
Эрхэм хүндэт Элчин сайд, эрдэмтэн судлаач, зочид төлөөлөгчид өө
Өнөөдөр бид Монгол Улсын ардчилсан засаглалын тулгуур багана болсон парламентын хяналтын тухай, энэ хяналтыг хэрхэн үр дүнтэй хэрэгжүүлэх тухай хэлэлцэхээр чуулаад байна.
Монгол Улсын Их Хурлын 2024 оны ээлжит сонгууль бүсчилсэн, холимог тогтолцоогоор явагдаж, түүний үр дүнд улс төрийн 5 нам, нийгмийн олон бүлгийн төлөөлөл бүхий 126 гишүүнтэй шинэ парламент бүрдээд байна. Бид хууль эрх зүйн орчныг шинэ цагийн хэрэгцээ, шаардлагад нийцүүлэн төгөлдөржүүлэх, ард иргэдийн төрдөө итгэх итгэл, хүлээлтийг бодит болгох, шинэ үеийн парламентыг төлөвшүүлэх томоохон зорилтуудыг тавин ажиллаж эхлээд байна.
Энэ хүрээнд Улсын Их Хурлаас батлагдан гарч буй хуулиуд хүний эрхийг дээдэлсэн, хүн төвтэй үзэл санаа бүхий байх, нийгмийн хурдацтай хөгжлийн шаардлагад нийцүүлэн, эрх зүйн зохицуулалтыг цаг алдалгүй гаргах, хуулийг иж бүрэн зохицуулалттай, тодорхой, ойлгомжтой болгож, хууль болон журмаар зохицуулах харилцааны заагийг зөв тодорхойлох зорилгоор “Гурван төгөлдөршил”-ийн бодлогыг хэрэгжүүлж эхлээд байна.
Улмаар Улсын Их Хурлын гишүүдээс санал авсны үндсэн дээр холбогдох хууль, эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох, үнэлэх, хэрэгжилтийг нь эрчимжүүлэх үүрэг бүхий 54 ажлын хэсэг байгуулагдан ажиллуулж байгаагаас 15 нь Монгол Улсын Их Хурлын хяналтын чиг үүрэгтэй холбоотой ажлын хэсэг юм.
Мөн саяхан батлагдсан Монгол Улсын Их Хурлын 2024-2028 оны үйл ажиллагааны стратеги төлөвлөгөөнд Улсын Их Хурал хууль тогтоомжийг боловсруулах, төлөвлөх, өргөн мэдүүлэх, хэлэлцэх, батлах, биелэлтэд хяналт тавих, тайлагнах бүх үе шатанд нэн тэргүүнд хүн төвтэй үзэл санаанд суурилсан, хүний эрх, эрх чөлөөг хангаж, хамгаалсан байх агуулга, шаардлагыг тавина хэмээн заасан. Үүнээс гадна хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд хяналт тавих байнгын тогтолцоог бэхжүүлж, үр нөлөөг тогтмол судлан, түүнд үндэслэн хуулийг чанаржуулна хэмээн тусгасан.
Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Хорин тавдугаар зүйлийн 1.8 дахь хэсэгт “хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн биелэлтийг хянан шалгах” онцгой бүрэн эрхийг хуульчилсан байдаг. Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улсын Үндсэн хууль, бусад хуулийн биелэлтийг улс даяар зохион байгуулж, хангах Засгийн газрын үйл ажиллагаа, хууль тогтоомжийн биелэлтийг хянан шалгах нь Монгол Улсын Их Хурлын онцгой бүрэн эрх юм.
Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуулийн 3 дугаар зүйлд зааснаар “Улсын Их Хурлын үндсэн зорилт нь ард түмний төлөөллийн дээд байгууллагын хувьд ард түмний засаглах эрхийг хангахад орших ба хууль тогтоох, төрийн дотоод, гадаад бодлогын үндсийг тодорхойлох, хууль тогтоомжийн биелэлтийг хянан шалгах үндсэн чиг үүрэгтэй” гэж заасан байдаг. Улмаар Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай анхдагч хуулийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдөр баталсан.
Тус хуулиар Монгол Улсын Их Хурлын хянан шалгах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлэх арга хэрэгсэл, хууль зүйн үр дагаврыг тодорхойлох, мөн хянан шалгах түр хороо байгуулах эрх зүйн зохицуулалттай болсон. Үүнээс гадна төрийн аудитын байгууллага, Монголбанк, Үндэсний статистикийн хороо, Санхүүгийн зохицуулах хороо, Хүний эрхийн Үндэсний Комисс, Төрийн албаны зөвлөл зэрэг бие даасан, хараат бус байгууллагад түшиглэн, тэдгээрийг хянан шалгах чиг үүргийнх нь хүрээнд Улсын Их Хурлын хянан шалгах үйл ажиллагаанд татан оролцуулах асуудлыг мөн тусгасан байна.
Монгол Улсын Их Хурлаас Үндсэн хуульд 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдөр оруулсан нэмэлт, өөрчлөлтийн дагуу Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг 2024 оны 5 дугаар сарын 16-ны өдөр баталсан. Уг хуульд дэлхийн улс орнуудад хэрэгждэг сайн туршлага бүхий зарим зохицуулалтыг тусгасан байна. Тухайлбал, Байнгын хорооддоо төвлөрсөн, хяналт шалгалтыг төлөвшүүлэх зорилгоор, гишүүний саналыг хүлээн авч хэлэлцсэний үндсэн дээр тухайн Байнгын хороо хяналт шалгалтын ажлын хэсэг байгуулах шийдвэр гаргадаг болсон. Улсын Их Хурлаас хийсэн хууль тогтоомжийн биелэлтийн үр дагаврын үнэлгээний тайланг холбогдох Байнгын хороо хүлээн авснаас хойш нэг сарын дотор хэлэлцэн, шаардлагатай гэж үзвэл нэгдсэн хуралдаанд оруулах буюу заавал хэлэлцдэг зохицуулалттай болсон.
Түүнчлэн Парламентын ардчиллыг бэхжүүлэх, хүчтэй сөрөг хүчнийг бүрдүүлэх чиглэлээр хяналт шалгалтын эрх хэмжээг нэмэгдүүлсэн. Жишээ нь цөөнхийн бүлэг төсвийн хяналтын сонсголыг санаачлах, Төсвийн зарлагын хяналтын дэд хорооноос явуулсан хяналтын сонсголын тайлан, түүнд өгсөн санал дүгнэлтээ нэгдсэн хуралдаанд шууд танилцуулах гэх мэт шинэ боломжууд бий болсон.
Нэг үгээр хэлбэл, Монгол Улсын Их Хурлаас хууль тогтоомжийн биелэлтэд системтэй хяналтыг хэрэгжүүлэх нөхцөл бүрэн, хангалттай бүрдсэн. Цаашид бид парламентын хяналтыг үйл ажиллагааныхаа соёл болгон төлөвшүүлэх нь чухал байна. Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалт болон түүнд ажлаа хариуцан тайлагнадаг байгууллагуудын хяналт шалгалтын үйл ажиллагаа уялдаа холбоотой, давхардал хийдэлгүй байхад анхаарч, хяналт, үнэлгээг үр нөлөөнд чиглүүлэх нь нэн чухал үүрэгтэй.
Эрхэм гишүүд ээ,
Эрдэмтэн судлаач, салбарын мэргэжилтнүүд ээ
Парламентын хяналтыг үр дүнтэй хэрэгжүүлж, түүний нөлөөг нэмэгдүүлэхэд та бүхний сайн туршлага, оролцоо чухал ач холбогдолтой юм.
Монголын ардчилсан засаглалын үндэс суурийг бэхжүүлэн хамгаалахын төлөө цаашид ч тууштай хамтран ажиллахыг уриалж байна. Мөн парламентын хяналтын үйл ажиллагааг тогтмолжуулах чиглэлээр Улсын Их Хурлын Тамгын газар онцгой анхаарч ажиллахыг чиглэл болгож байна.
Улаанбаатар хот
Тод индэр
Ж.Галбадрах: Багшийн хомсдолыг арилгахгүйгээр боловсролын салбарт хийх хөгжил, шинэчлэлд ахиц гарах боломжгүй
-Боловсролын ерөнхий хуулийн хэрэгжилттэй хэрхэн танилцахаар ажиллаж байна вэ?
-Боловсролын ерөнхий хууль батлагдаж хэрэгжиж эхлээд дөнгөж жил гаруй болж байна. УИХ хууль тогтоох үйл ажиллагаанаас гадна хуулийн хэрэгжилтэд хяналт тавих үндсэн чиг үүргээ биелүүлэх ёстой. Боловсролын ерөнхий хуулийн хэрэгжилтэд тулгамдсан олон асуудал бэрхшээл үүсч байна. Нэн тэргүүнд багш нарын хомсдол салбарын эмгэнэл болоод байна. Боловсролын сайд 8 дугаар сарын сүүлээр 4200 багш дутагдаж буйг зарласан. Энэ бол сургуулиудаас авсан тоо. Бид цөм хөтөлбөрт тусгасан цагийн дагуу сургууль бүрийн бүлгийн тоонд үндэслэн багшийн тоог гаргахад 7600 багш дутагдалтай гэсэн тооцоолол гарсан. Цаашид сургуулийн норм нормативийг мөрдүүлэх, сургууль шинээр байгуулах тохиолдолд багшийн хомсдол улам л нэмэгдэхээр байна. Багшийн нарын хомсдолыг арилгахгүйгээр боловсролын салбарын хөгжил, шинэчлэлд ахиц гарах тухай ярих боломжгүй юм. Манай ажлын хэсэг хамгийн олон гишүүнтэй бөгөөд бид багш нарын хомсдолыг арилгах, багшийн үнэлэмжийг сайжруулах чиглэлд илүү анхаарч ажиллана. Санал, дүгнэлтээ хаврын чуулганаар танилцуулах болно.
-Хуулийн хэрэгжилттэй танилцаад Боловсролын ерөнхий хуульд өөрчлөх санал гаргах боломжтой юу?
-Хуульд өөрчлөлт оруулах тухай биш, хэрэгжилтийн алдаа, оноог хянах чиглэлээр ажлын хэсэг ажиллана гэдгийг онцолж хэлье. Ажлын хэсэг тулгамдсан асуудлуудыг маш сайн сонсож, бодит нөхцөл байдалтай газар дээр нь очиж танилцах чиглэлийг баримтлаж байна. Жишээлбэл, сум орон нутгийн ерөнхий боловсролын сургуулийн 6, 7 настны сургалтын талаар гишүүдийн гаргасан санал санаачлагыг багш нар, эцэг, эхчүүдтэй хамтран ярилцахаар төлөвлөж байна. Мөн ажлын хэсэг МУБИС зэрэг багш бэлтгэж буй их, дээд сургуульд дээр очиж, багш бэлтгэх бодлого, хяналтын тоог хэрхэн хангаж буй талаар мэдээлэл сонсож, оюутнуудтай уулзалт хийнэ. Энэ мэтчилэн боловсролын шат шатны байгууллагад очиж ажиллан бодит шийдэл гаргах нь үр дүнтэй хэмээн үзэж байна.
-Та боловсролын салбарын хөрөнгө оруулалтад шүүмжлэлтэй хандаж байсан. Сургууль, цэцэрлэгийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэх ямар боломж байна гэж харж байна вэ?
-Эдийн засаг өсч, төсөв тэлж байгаа үед боловсролын салбарын хөрөнгө оруулалтыг цаг алдалгүй нэмэгдүүлэх шаардлагатай байна. Өнөөдөр улсын хэмжээнд 40-өөс дээш тооны хүүхэдтэй 4860 бүлэгт 214 мянган гаруй хүүхэд суралцаж байна. Бүр 60 давсан хүүхэдтэй бүлэг 8 байна. Ер нь 1800-аас дээш хүүхэдтэй даац хэтэрсэн сургуульд сургалт хэвийн явуулах боломжгүй, энэ нь эргээд сургалтын чанарт сөргөөр нөлөөлж байгаа. Улсын хэмжээнд ийм даац хэтэрсэн 124 сургуульд 368 мянган гаруй хүүхэд суралцаж байна. Энэхүү бүлэг дүүргэлт болон сургуулийн даац хэтэрсэн нөхцөлийг хэвийн болгохын тулд бидний хийсэн тооцоогоор даруй 150 сургууль шинээр барих зайлшгүй шаардлагатай байна. Тиймээс боловсролын салбарт хөрөнгө оруулалт маш чухал байгаа тул ирэх 4 жилд Засгийн газрын хэрэгжүүлж эхлэхээр төлөвлөж буй 14 мега төсөл дээр нэмээд 15 дахь мега төслийг боловсролын салбарт хэрэгжүүлэх ёстой гэж үзэж байгаа.
-Багшийн хомсдлыг шийдэх ямар гарц байна гэж та үзэж байгаа вэ?
Багшийн хомсдлыг бууруулахын тулд тэдний үнэлэмжийг нэмэгдүүлэх, нийгмийн баталгааг хангах нь хамгийн оновчтой шийдэл юм. Хөдөө орон нутагт багшийн хомсдол маш их байна. Тухайн аймаг, сум, дүүргийн ерөнхий боловсролын сургуулийн шилдэг төгсөгчийг багш мэргэжил эзэмшээд эргээд төрөлх сургуульдаа багшлах тохиолдолд сургалтын төлбөрийг 100 хувь хөнгөлөх, суралцах хугацаанд амьжиргааны тэтгэлэг олгох, 5 жил тасралтгүй үр бүтээлтэй ажиллавал гадаадад магистрт суралцуулах, ипотекийн зээлийн хөнгөлөлт үзүүлэх зэргээр багш нарын нийгмийн асуудлыг шийдэх талаар төр дорвитой шийдвэр гаргах ёстой хэмээн үзэж байна.
Тод индэр
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “Шанхайн экспо”-гийн нээлтэд үг хэллээ
БНХАУ-ын Худалдааны яам, Шанхай хотын Ардын Засгийн газраас жил бүр зохион байгуулдаг “Хятадын олон улсын импортын VII экспо”-гийн нээлт өнөөдөр болж, Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ оролцож үг хэлэв.
“Шинэ эрин үед ирээдүйгээ хамтдаа хуваалцъя” уриан дор болж буй энэ удаагийн экспогийн нээлтийн ёслолд Пакистан, Серби, Словак, Узбекистан, Малайз, Казахстан зэрэг орны Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд нарын хамт тэрбээр хүндэт зочноор оролцож байна. Монгол Улс анх удаа Ерөнхий сайдын түвшинд парламентад суудал бүхий улс төрийн бүх намын удирдлага, Улсын Их Хурал, Засгийн газрын зарим гишүүний хамт “Шанхайн экспо”-д өргөн бүрэлдэхүүнтэй, хувийн хэвшлийн олон төлөөлөлтэй оролцож буйгаараа онцлогтой.
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “Ази, европын стратегийн уулзварт оршдог Монгол Улс энэхүү экспод идэвхтэй оролцох нь хөрш орон БНХАУ төдийгүй бусад улстай эдийн засгийн харилцаа холбоогоо гүнзгийрүүлэх өргөн боломж нээсээр ирсэн. Энэ онд Монгол Улс, БНХАУ-ын хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 75 жилийн ой тохиож байгаа. Хоёр улсын худалдааны эргэлт 2023 оны байдлаар 17.6 тэрбум ам.долларт хүрсэн. Цаашид 20 тэрбумд хүргэхээр талууд зорьж байна. Монгол Улс “Алсын хараа-2050”, “Шинэ сэргэлтийн бодлого” зэрэг урт, дунд хугацааны хөгжлийн бодлогоо БНХАУ-ын “Бүс ба Зам” болон “Даян дэлхийн хөгжлийн санаачилга”-тай уялдуулж, “Чайна Энержи”, CNPC буюу Хятадын үндэсний газрын тос, байгалийн хийн корпораци зэрэг томоохон компанитай нүүрс болон эрчим хүчний хосолсон шийдэл, усан цахилгаан станц, төмөр замын төслүүдэд идэвхтэй хамтран ажиллаж байгааг тэмдэглэв.
Мөн Монгол Улсын Засгийн газар асар хурдтай хувьсан өөрчлөгдөж буй энэ цаг үед гурван гол шилжилтийг хийж, шинэ эдийн засгийн бүтцийг бүрдүүлэхээр ажиллаж байна. Нэгдүгээрт, AI хиймэл оюун ухаанд түшиглэсэн цахим, ухаалаг технологийг хөгжлийн хурдасгуур болгох, хоёрдугаарт, ногоон хөгжлийн шилжилтийг хэрэгжүүлэх, гуравдугаарт, хүний нөөцийн шилжилтэд анхаарч, ирээдүйн хөгжлөө төлөвлөж байна. Монгол Улсын аж ахуйн нэгжүүд энэ удаагийн Шанхайн экспод дэлхийд танигдсан ноос, ноолуур зэрэг хөдөө аж ахуйн гаралтай бүтээгдэхүүнээс гадна уул уурхайн салбарынхаа хөгжил дэвшил, зах зээлд өрсөлдөх боломжийг өргөнөөр танилцуулж буй нь цаашид байгалийн баялгийн бэлтгэн нийлүүлэгчээс үйлдвэрлэлд суурилсан ханган нийлүүлэгчийн байр сууринд хүрэх зорилготой. Манай өвөг дээдсийн сургаалд “Монголын За бол Андгай” хэмээх сайхан үг байдаг. Бид хэлцэл бол хэлцэл, гэрээ бол гэрээ хэмээсэн зарчимд тулгуурлан хөрөнгө оруулагчдад ээлтэй эрх зүйн орчин, цахим нээлттэй засаглал, харилцан ашигтай хамтын ажиллагааг эрхэмлэсээр ирсэн. Бид Та бүхэнтэй харилцан суралцах, харилцан ашигтай түншлэн ажиллахад бэлэн байна гэлээ.
Ерөнхий сайд дараа нь “Шанхайн экспо”-д оролцож буй Монголын аж ахуйн нэгжүүдийн талбайгаар зочилж, амжилт хүслээ. Өнгөрсөн жилүүдэд манай улсын ноос ноолууран бүтээгдэхүүн, шингэн хүнс үйлдвэрлэгчид тус экспод оролцсон бол энэ жил 10 гаруй аж ахуйн нэгж үзэсгэлэнд оролцож байна. Монголын уул уурхайн үндэсний ассоциацийн гишүүн “Эрдэнэс Монгол нэгдэл”, түүний гишүүн “Эрдэнэс Тавантолгой” компани болон “Ньюком групп”, “Макс групп”, “Капитал Маркет Монгол” зэрэг компани ажиллаж байна. Үзэсгэлэнгийн үеэр Монголын уул уурхайн салбар, хөрөнгө оруулалт шаардлагатай төслүүдийн мэдээллээ хуваалцаж, ирэх жил болох “Mining week-MinePro 2025” арга хэмжээний сурталчилгааг олон улсад танилцуулах юм.
2018 оноос хойш жил бүрийн арваннэгдүгээр сарын 5-10-нд зохион байгуулагдаж буй Шанхайн экспо нь даян дэлхийн хамтын ажиллагаа, худалдааны шинэ боломжийг хамтдаа эрэлхийлэх үндсэн зорилготой. Энэхүү экспо нь хүнс, хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн, автомашин, ухаалаг үйлдвэрлэл болон мэдээлэл технологи, өргөн хэрэглээний бараа, эрүүл мэндийн бүтээгдэхүүн болон тоног төхөөрөмж, худалдаа үйлчилгээ гэсэн зургаан үндсэн хэсгээс бүрддэг. Түүнчлэн инновацын тусгай хэсэг, олон улсын үндэсний дүр төрхийг харуулсан үзэсгэлэнгийн тусгай хэсэг зэрэг нийт 15 чиглэлээр зохион байгуулагдаж байна.
Зургаан удаагийн экспо зохион байгуулахад 173 улс, бүс нутаг, олон улсын байгууллага оролцож, нийт 420 тэрбум ам.долларын бодит худалдан авалт, борлуулалтын гүйлгээ хийж, 2500 нэр төрлийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ, инновац, дэвшилтэт шинэ технологийг танилцуулжээ.
