Тод индэр
Хироко Хирахара: Монгол цэргүүд байгаагүй бол маш олон хүний амь нас эрсдэх байсан
Эх сурвалж: ЗХЖШ
БНӨСУ-д явагдаж байгаа “UNMISS” ажиллагааны Юнити мужийн зохицуулагч хатагтай Хироко Хирахараг ярилцлагынхаа зочноор урилаа. Өдгөөгөөс бараг 20 жилийн өмнө буюу 2001 оноос НҮБ-тай ажил, амьдралаа холбосон түүнийг манай цэнхэр дуулгат дайчид, тэр тусмаа 2012 оноос хойш Өмнөд Судан улсад үүрэг гүйцэтгэсэн хэн бүхэн андахгүй. Бүсгүй хүнд ахадмаар асар их хариуцлагатай бөгөөд өндөр албан тушаалыг хашиж, монгол цэргүүдийг удирдлагаар ханган хамтран ажилладаг НҮБ-ын элч төлөөлөгч, арлын орны энэ бүсгүйн дотоод ертөнцийг бага ч атугай нээж, ажил амьдралынх нь замнал, алсдаа хэрхэх хүсэл мөрөөдөл, монголын тухай ойлголт, манай энхийг сахиулагчдыг хэрхэн үнэлж дүгнэдэг талаар ярилцсанаа уншигч Танаа хүргэе.
- Таны бага насны дурсамжаар ярилцлагаа эхэлье ...
- Би Япон улсын Осака хотод төрсөн. Айлын том охин. Бага насандаа маш сониуч, аливаа шинэ, содон зүйлсийг эрж хайн, нээж илрүүлэхийг эрмэлздэг охин байсан. Ялангуяа, гаднын улс орнуудын соёл, зан заншил, өв уламжлал, амьдралын хэв маяг ямар байдаг бол гэдэг талаар асар их сонирхдог, тэр ч утгаараа дэлхийн бүхий л улс орнуудад очиж үзэхийг хүсэж, мөрөөддөг байлаа. Япондоо ахлах сургуулиа дүүргээд дараагийн шатны сургуульд АНУ-д суралцсан, цаашлаад НҮБ-аар овоглогдон нэлээдгүй улс оронд ажиллаж яваа маань миний хүсэл мөрөөдлийн биелэл гэж боддог. Нөгөө талаасаа хүсэл мөрөөдөл маань надад энэ бүх боломж, гарцыг нээж олгосон гэж бас болох юм.
- АНУ-д ямар мэргэжил эзэмшсэн болон ажлын гараагаа хэрхэн эхлүүлж байсан бэ?
- АНУ-ын Олон нийтийн сургуулийг байгаль, хүрээлэн буй орчныг хамгаалах чиглэлээр 1997 онд төгссөн. Сургуулиа дүүргээд Токиод байрлах АНУ-ын цэргийн баазаас ажлын гараагаа эхэлж, тэнд мэргэжлээрээ 3-4 жил ажилласан. Мэдээж энэ хугацаанд ажлын дадлага, туршлага хуримтлагдсан, мөн мастераа хамгаалснаар өөртөө итгэх итгэл маань ч нэмэгдэж гадагшаа гарч ажиллах тухай бодож эхэлсэн. Тэгээд л НҮБ-д ажиллах хүсэлтээ өгсөн. Хамгийн гол нь энэхүү зорилгоо биелүүлэхийн тулд би өөрөө бэлтгэгдсэн байж НҮБ-ын сорилт, шалгууруудыг давах ёстой. Тийм ч учраас маш их хичээл зүтгэл гарган өөрийгөө олон талаар дайчилж, үүнийхээ үр дүнд чамгүй хүнд сорилтуудыг даван НҮБ хэмээх их айлтай ажил, амьдралаа холбосон шүү.
- Хэзээнээс НҮБ-аар овоглогдох болов. Түүнчлэн НҮБ-ын анхны томилолт таныг хааш нь хөтөлсөн бэ?
- НҮБ-д ажиллах гараагаа 2001 онд эхлүүлсэн. Тодруулбал, 2001-2003 онд Женев дэх НҮБ-ын Байгал орчны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх оффист, 2003-2004 онд “UNICEF”-д НҮБ-ын Олон улсын хүүхдийн төлөө сангийн удирдах байгууллагад, 2004-2008 онд Либерь дэх НҮБ-ын мандаттай ажиллагаанд Байгаль орчны зөвлөхөөр, 2008-2011 онд Хойд Судан улс дахь НҮБ-ын мандаттай “UNAMID” ажиллагаанд энгийн иргэдийн асуудал эрхэлсэн ажилтнаар, 2011-2012 онд Кипр улс дахь НҮБ-ын мандаттай ажиллагаанд энгийн иргэдийн асуудал эрхэлсэн хэлтсийн орлогч даргаар, 2012-2016 онд БНӨСУ дах “UNMISS” ажиллагааны Зүүн секторын Торит мужийн зохицуулагчаар, 2016 оны хоёрдугаар сараас одоог хүртэл “UNMISS” ажиллагааны Юнити мужийн зохицуулагчаар ажиллаж байна.
- Тэгэхээр НҮБ хэмээх энэ их айлын сүүлийн 20 жилийн түүхийг та бүтээлцсэн байна шүү дээ. Бахархалтай биш гэж үү?
- Тийм ээ. 20 жил гэдэг тийм ч богино хугацаа биш. Энэ хугацаанд НҮБ-аас надад өгсөн үүрэг, даалгаврыг амжилттай гүйцэтгэж, итгэлийг нь дааж яваадаа сэтгэл өндөр байдаг. Гэхдээ энэ ганцхан миний сайных биш, надад тусалдаг, намайг ойлгож дэмждэг олон хүний хүч, хөдөлмөр, сэтгэл зүрх энд бий. Тэр тусмаа монгол цэргүүдийг илүү онцлохыг хүсэж байна.
- Баярлалаа. Монгол цэргүүдийн талаар тусгайлан ярилцах учраас энэ тухай түр хойш тавья. Харин та ажилдаа баримталдаг гол зарчмаасаа бидэнтэй хуваалцаач?
- Ажлын талбарт үдэж өнгөрүүлсэн цаг хугацааны маань дийлэх нь буюу 80, 90-ээд хувь нь НҮБ-тай салшгүй холбоотой. Тийм учраас тус байгууллагынхаа үнэт зүйлсийг баримталж, жанжин шугамаа болгон дагаж, мөрдөж ажилладаг. Үнэт зүйлс гэдэгт тухайн хүн хэн ч бай арьс өнгө, нийгмийн гарлаар ялгаварлахгүйгээр тэгш хүндэтгэх, хүний эрхийг дээдлэх зэрэг харилцааны соёлоос эхлээд бүхий л зүйл багтдаг. Мэдээж дараа нь “UNMISS” ажиллагааны мандатыг баримталдаг. Үүнээс гадна НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн даргын Тусгай төлөөлөгчийн гаргасан чиглэл зааварчилгааны дагуу ажилладаг даа.
- Таныг маш амжилттай яваа эмэгтэй гэж бид ойлгодог. Зоримог, шийдэмгий, хүчирхэг гэх зэрэг олон үгийг танд зориулж бахархалтайгаар хэлэх байна. Үүний зэрэгцээ энэ хүртэл ажиллахад тань багагүй хүндрэл бэрхшээлүүд тулгарсан нь гарцаагүй, тэдгээрийг хэрхэн даван туулж байсан талаар тодруулмаар байна...
- Бурам мэт урмын үгсийг надад зориулж хэлсэнд маш их баярлалаа. Миний хувьд энд Засгийн газар түүний эсрэг хүчин, бүх хот, тосгодын удирдлагууд, энгийн болон цэрэг, цагдаагийн бүрэлдэхүүнтэй хамтарч ажилладаг. Тэр хэрээрээ маш олон асуудалтай тулгардаг. Тухайлбал, миний удирдлагад ажилладаг хүмүүсийн ар гэрт ямар нэгэн асуудал гарна, хоорондоо үл ойлголцож, маргаан үүсгээд л орж ирдэг. Сая л гэхэд миний утас дуугарлаа шүү дээ, Маяом сууринд халдлага болж байгаа тухай мэдээ сонсогдож байна. Ингээд л бодохоор миний ажил маш хэцүү. Өдөр бүр л энэ мэтчилэн хүндрэлүүдтэй тулгарч байдаг. Ямар нэгэн бэрхшээл тулгараад бүр цагийн байдал хүндэрвэл бурхандаа залбирдаг.
Үүнээс гадна аль болох ажлаасаа жаахан ч гэсэн зай аваад найз нөхөд, хамтарч ажиллаж байсан ойр дотнынхонтойгоо утсаар ярих, чат бичих, эсвэл сайхан нам унтахыг хичээдэг. Тэгээд маргааш өглөө нь босоод маш сэргэгээр асуудлуудаа тунгааж зөв шийдвэрлэхийг эрхэмлэдэг. Аливаа бэрхшээлд шантрахгүй, өөрийгөө бас хүчилж зовоохгүй, стресстэхгүй давж гардаг арга энэ юм даа.
- Та бол “МОНБАТТ”-ын хэд хэдэн ээлжийг удирдлагаар хангаж, хамтран ажилласан хүн. Тэр ч утгаараа манайхныг сайн мэдэх байх. Ер нь монгол цэргүүдийг хэрхэн үнэлж дүгнэдэг юм бэ?
- Тэгэлгүй яах вэ. Монгол цэргүүдийг би маш сайн мэднэ. Энэ тухай ярихаас өмнө эндэхийн нөхцөл байдлын талаар товчхон дурдъя. Өмнөд Судан улсын хувьд цагийн байдал тийм ч таатай бус. Том хүн, хүүхэд гэлтгүй бараг бүгд зэвсэг хэрэглэдэг. Ямар нэгэн байдлаар үл ойлголцол, хулгай, дээрэм гарвал шууд буудалцахад бэлэн ийм л хүмүүс. Үүгээр би юу хэлэх гээд байна вэ гэхээр, ямар нэгэн байдлаар цагийн байдал хүндрэхэд монгол цэргүүд мандатад заагдсаны дагуу энгийн иргэдийг хамгаалах үүргээ гүйцэтгэхдээ маш зөв арга барилаар ажилладаг. Үүнийг би нүдээрээ харж байсан. Монгол цэргүүд үнэхээр зөв тактиктай, асар богино хугацаанд зөв шийдвэрийг гаргаж чаддагаараа бусад орны энхийг сахиулагчдаас ялгардаг. Мэдээж хүн л юм чинь айдаг байж таарна, гэсэн хэдий ч энгийн иргэдэд аюул учирсан тохиолдолд монгол цэргүүд ямар ч эргэлзээгүйгээр мандатад заасан үүргээ биелүүлэхээр явдаг нь надад үнэхээр бахархууштай санагддаг. Үүнээс гадна тэд юманд баригдахгүйгээр чөлөөтэй сэтгэж, олон ажлыг зэрэг амжуулдаг. Тухайлбал, зөвхөн эргүүлийн үүрэг гүйцэтгээд л болчихдоггүй, иргэн-цэргийн харилцааны чиглэлээр хүмүүнлэгийн үйлсийг өрнүүлэх зэргээр чин сэтгэлээсээ ажилладаг. Тийм учраас би Монголын цэргүүдэд маш их баярладаг, тэдэнд бүрэн дүүрэн итгэдэг.
- Монгол цэргүүдийн бусдаас ялгардаг онцлогийн талаар тодорхой жишээ дурдвал?
- Би энд нэг зүйлийг онцолъё. Ямар азаар “UNMISS” ажиллагаанд монголын эрэлхэг зоригтой, дайчин цэргүүд үүрэг гүйцэтгэж байна вэ гэж бодогддог. Хэрвээ энэ ажиллагаанд Монголын энхийг сахиулагчид байгаагүй бол асар олон хүний амь нас эрсдэх байсныг онцгойлон хэлэхийг хүсэж байна. Хамгийн сүүлийн тод жишээ л гэхэд өнгөрсөн 4 дүгээр сарын 11-ний өдрийн үйл явдал шүү дээ. Зэвсэглэсэн этгээдүүд олон улсын хүмүүнлэгийн байгууллагын ажилтныг хулгайлах оролдлого хийснийг монгол цэргүүд буун дуу гаргалгүй эрэлхгээр таслан зогсоож бусад орны энхийг сахиулагчдад үлгэр дуурайлал болохуйц гавьяа байгуулж мандатад заагдсан үүргээ биелүүлсэн. Цөөнгүй жил монгол цэргүүдтэй хамтран ажилласан хүний хувьд энэ мэт олон жишээг гэрчилж чадна.
- Монгол орны талаар та хэр мэдэх вэ?
- Надад талын монгол орон, тал шигээ уужим сэтгэлтэй монголчууд маш дотно санагддаг. Монголчуудыг дэлхий даяар Чингисийн монгол гэдгээр нь сайн мэднэ, миний хувьд ч ялгаагүй энэхүү тодотголоор нь мэднэ. Дээрээс нь би монголчуудыг сумогийн их аваргуудаар нь төлөөлүүлж мэднэ. Ёкузона, Асашёрюү, Харумафүжи, Хакухо гээд бүх сумочдыг сайн мэднэ. Харин монгол цэргүүдтэй мөр зэрэгцэн алба хааж эхэлснээсээ хойш монгол орны болоод монголчуудын тухай илүү сайн мэддэг болсон. Хэрвээ монголыг мэдэхгүй өөр нэгэн гадаадын хүн надаас “Чи монголыг мэдэх үү?” гэж асуувал би “Маш сайн мэднэ” гэж хариулна. Гэхдээ би монголд очиж байгаагүй, япон хүн шүү дээ. Дахиад нэг зүйл тодруулж хэлэхэд, манай хоёр орны ард түмэн маш ойролцоо, ижил чанартай гэж боддог. Яагаад гэвэл монгол хүүхдүүд хөх толботой төрдөг бол япончууд ч хөх толботой төрдөг. Тэгэхээр Япон, Монгол хүмүүс ойролцоо хүмүүс гэж хардаг.
- Хүчирхэг хүний ард хүчирхэг гэр бүл байдаг гэж ойлгодог. Таны хувьд гэр бүлийнхэнтэйгээ хамт байх цаг хугацаа тун ховор байдаг болов уу?
- Тийм ээ. Үнэхээр гэр бүлдээ зарцуулах цаг хугацаа тун ховор. АНУ-д суралцаж байх явцдаа мөн гэр бүлийнхэнтэйгээ хамт амьдрах боломжтой газруудаар ажиллаж явахад бол надад мэдрэгддэггүй байсан. Харин НҮБ-ын “UNAMID”, “UNMISS” ажиллагаанд ажиллаж эхлэх үедээ л гэр бүлээсээ хол байхын хэцүүг мэдэрсэн. Яагаад гэхээр зөвхөн утсаар л ярьдаг байсан. Одоогийнх шиг ийм хурдтай интернэт байсангүй, нүүр нүүрээ хараад ярьчих боломж ч байсангүй шүү дээ. Одоо бол арай өөр болсон. Миний хувьд хэдийгээр амжилттай ажиллаж яваа ч нэг л зүйлд харамсдаг. Тэр нь юу вэ гэхээр, манай гэр бүлийн настай хүмүүс нь өтөлж байна, хүүхдүүд нь маш хурдтайгаар өсч байна. Энэ бүгдийг хамт байж, харахгүйгээр өнгөрөөж байна гэдэг бол нэг бодлын надад харамсалтай санагддаг.
- Ярилцлагынхаа эхэнд та айлын том охин гэдгээ дурдсан шүү дээ. Хэдэн дүүгийн эгч вэ? Түүнчлэн хэдэн хүүхдийн ээж вэ?
- Би гэр бүл зохиож, ээж болж амжаагүй яваа. Нэг эрэгтэй дүүтэй, тэр маань хүнтэй гэрлэчихсэн, гурван хүүхэдтэй. Миний хувьд аав, ээж, дүү нартаа буюу гэр бүлтэйгээ маш ойр дотно байдаг. Энэ хүмүүс бол миний хамгийн эрхэм хүмүүс дээ.
- Залуу хойч үеийнхэнд та юуг эрхэмлэн захиж сургадаг вэ?
- Хүн бол өөрөө нийгмийн асар олон харилцаан дунд оршиж байдаг. Тэр хэмжээгээрээ цаг завгүй байх нь олонтоо. Хэдий тийм ч гэр бүлээ нэгдүгээрт тавьж, тэдэндээ цаг, зав гаргаж байгаарай, хамгийн эрхэм хүмүүс бол гэр бүл шүү гэж залууст хэлмээр байна. Нэлээд олон жил гэрээсээ хол хөндий явсан хүний хувьд үүнийг хамгийн түрүүнд хэлмээр байна. Дараа нь хүүхэд, залуус гар утсыг хэт их ашиглаж, хэтэрхий цахим орчинд байдаг болсон байна. Ингэснээр гэр бүлийн халуун дотно уур амьсгал, амьд харилцаа алдагдах дүр зураг харагдаж байгааг анхаарах хэрэгтэй. Үүнээс улбаалаад Монголын үндэсний гэрийг дурдахыг хүслээ, би монгол гэрийг маш сайн мэднэ. Гэр бүлээрээ халуун дотно уур амьсгалыг бий болгож, эрүүл амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлсэн хамгийн шилдэг сууц юм шүү.
- Амралт чөлөөт цагаа хэрхэн яаж өнгөрүүлэх дуртай вэ? Таны сонирхол хобби юу вэ?
- Миний хобби ном унших. Гэсэн хэдий ч яг энэ цаг мөчүүдэд ном унших зав үнэхээр гарахгүй байна. Яг үнэнийг хэлэхэд нэг сайхан ном уншаад тайван суумаар л байна. Мөн дуулах дуртай.
- Таны дуулахыг сонссон. Үнэхээр сайхан дуулаг юм билээ ...
- Үнэн гэж үү? /Инээв/ баярлалаа. Гэхдээ та бүхэн шиг сайхан дуулж чадахгүй байх аа. Монголчууд үнэхээр дууч ард түмэн гэдгийг би сайн мэднэ.
- Таны цаашдын зорилго, хүсэл мөрөөдөл юу вэ?
- Хэрвээ би цэргийн хүн байсан бол магадгүй хурандаа, генерал болоод цаашид илүү өндөр албан тушаалд дэвших тухай бодож болох байсан байх. Гэхдээ энэ албан тушаал бол миний хувьд хамгийн оргил бөгөөд сайн хийж чадах ажил гэж бодож энэ ажлаар карьераа дуусгавар болгоно. Тэтгэвэртээ гараад гэр бүлтэйгээ төрөлх япон орондоо амар тайван амьдрахыг хүсэж байна. Япон улсад жуулчид их ирдэг, мөн адил гадаадын хүмүүс олноор очиж ажиллаж, амьдардаг. Тэр хүмүүст япончууд тийм ч ойр дотно байж, аливаа учрыг тайлбарлаж, хэлж ярьж чаддаггүй. Би тийм хүмүүст туслахыг маш их хүсдэг. Магадгүй би тэтгэвэртээ гарсныхаа дараа гаднаас ирсэн, хөлөө олж амжаагүй байгаа хүмүүст өөрийнхөө туршлага, сургамжаас хуваалцаж, туслах болно. Давуу тал маань гэвэл би англиар ярьдаг. Тийм учраас ямар ч хүндрэл гарахгүй байх. Би өнгөрсөн хугацаанд ажлын хүнд хэцүү, амьдралын хатуу хүтүү зүйлсийн талаар маш их туршлага хуримтлуулсан. Үүнийг зөвхөн өөртөө хадгалах биш бусдад түгээхийг хүсэж байна. Магадгүй хаана хэрэгтэй байна, намайг хэн дуудна, тэнд очиж ажиллахад бэлэн.
- Ярилцлагынхаа төгсгөлд та манай сонины уншигч энхийг сахиулагчдад хандан юу хэлэх вэ?
- Үнэхээр монгол цэргүүдэд маш их баярлалаа гэдэг үг ч багадах гээд байна. Би монгол цэргүүдээр маш их бахархдаг. Хэрэв та бүхэн өөрсдөөрөө бахархдаг бол бид та бүхнээс ч илүү та нараар бахархдаг шүү гэдгийг НҮБ-ын нэрийн өмнөөс дахин дахин хэлмээр байна. Монгол цэргүүдээ Та нар энд маш их хэрэгтэй шүү, Та бүхнийг энд байгаа хүмүүс харж байдаг шүү, итгэж найддаг шүү гэдгийг бахархалтайгаар онцлоод цэнхэр дуулгат монгол цэргүүддээ Олон улсын энхийг сахиулагчдын өдрийн халуун мэндийг дэвшүүлж, амжилт хүсье. Тэр тусмаа өнгөрсөн таван жилийн хугацаанд надтай хамтран үүрэг гүйцэтгэсэн бүх хүмүүсээр бахархаж байна. Бүгдээрээ буцаад ирээч ээ, хамтран ажиллая гэж хэлмээр байна.
- Цаг зав гарган ярилцсан танд маш их баярлалаа. Таны цаашдын ажил үйлсэд улам их амжилтыг хүсэн ерөөе ...
- Олон улсын энхийг сахиулагчдын өдөр удахгүй тохиох гэж байна. Харамсалтай нь бид коронавирусийн тархалтын улмаас өмнөх жилүүдийнх шиг өргөн цар хүрээнд тэмдэглэж чадахгүй болсон. Гэсэн хэдий намайг Зэвсэгт хүчнийхээ хэвлэлээр дамжуулж энхийг сахиулагч монгол цэргүүдтэй уулзуулсанд туйлын баяртай байна. Ярилцлагынхаа төгсгөлд “UNMISS” ажиллагаанд монголын энхийг сахиулагчид байгаагүй бол маш олон хүний амь нас эрсдэх байсныг дахин хэлэхийг хүсэж байна.
Ахмад Д.МЭНДБАЯР
Тод индэр
Ц.Цэцэнзориг: “Хөрөнгө оруулалтын сан” Хөвсгөл аймагт хийгдэх төслүүдийг дэмжиж ажиллана
Хөвсгөл аймгийн Засаг даргын Тамгын газар, Хөвсгөл аймгийн нутгийн зөвлөл хамтран “Нээлттэй Хөвсгөл 2023” арга хэмжээг Улаанбаатар хотноо энэ сарын 6, 7-ны өдрүүдэд зохион байгуулах гэж байна. Энэ талаар Хөвсгөл аймгийн Нутгийн зөвлөлийн дарга Ц.Цэцэнзоригоос тодрууллаа.
-Сүхбаатарын талбайд “Нээлттэй Хөвсгөл 2023” арга хэмжээг зохион байгуулах болсон шалтгаан юу байв?
-Нутгийнхаа хөгжилд хувь нэмэр оруулах, ард иргэдтэйгээ хамтын ажиллагаа өрнүүлэхээр хотод ажиллаж, амьдардаг хөрөнгө оруулагч, бизнес эрхлэгч залуус санаачилж “Хөрөнгө оруулалтын сан” байгуулахаар болсон. Хөвсгөл аймагт хийгдэх төслүүдийг дэмжиж ажиллах юм. Аливаа зүйл мэдээлэлгүй, мэдлэг багатайгаас болж санхүүгийн эрсдэлд ордог. Тэгвэл “Хөрөнгө оруулалтын сан” нь мэргэжлийн байгууллага юм. Тус сан иргэдийг санхүүгийн эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх, тэдний бизнес, хөрөнгөө удирдахад туслах, чиглүүлэх бидний ярьдгаар “долоо хэмжиж нэг огтол” гэдэг шиг маш нарийн дүрэм, журамтай, санхүүгийн сахилга батыг дээд зэргээр сахидаг байгууллага.
Монгол Улсад ийм хөрөнгө оруулалтын сан олноор бий болж байна. Банкуудад биш сангуудад тулгуурласан бүтээн байгуулалтын томоохон төсөл хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх зорилготой. Үүний эхлэл болгож Хөвсгөл аймагтаа анхны жишиг “Хөрөнгө оруулалтын сан”-г үүсгэж цаашид ийм олон сангуудыг хөгжүүлэхээр зорьж байна.
-Нутгийн зөвлөлийн шинэчлэлийн нэг нь ил тод “Шилэн” байх зорилтыг тусгасан байсан?
-Олон нийтийн оролцоонд тулгуурласан төрийн бус байгууллагууд “шилэн“ байх ёстой гэж боддог. Тэдний оролцсон оролцоо, хандив, тусламжийн тайланг цаг тухайн үед нь ил тодоор тавьж байх хэрэгтэй. Ингэснээр дараа дараагийн оролцох хүмүүст итгэл төрүүлэх юм. Хамтын ажиллагааг өрнүүлэх гэж байгаа л юм бол хэн, хэн хэрхэн яаж оролцоотой байгаа вэ гэдгийг ил байлгах юм. Өөрөөр хэлбэл, хэн санхүүгийн дэмжлэг болоод цаг хугацааг зориулсан, ямар авьяас чадвараар оролцсон гэдгийг байнга бүртгэж тайлагнаж явах ёстой. Ингэснээр бид олон хүнийг байгууллагадаа татан оролцуулж, улмаар бие биеэсээ харилцан дэмжлэг, тусалцаа авдаг, хамтдаа хөгждөг органик нэгдэл болох учиртай.
-“Нээлттэй Хөвсгөл” өдөрлөгөөр олон сонирхолтой арга хэмжээ зохион байгуулахаар төлөвлөжээ. Ялангуяа бизнес уулзалтыг сонирхсон хүн олон байна?
-“Нээлттэй Хөвсгөл 2023” өдөрлөгийн хүрээнд 12 төрлийн эвент арга хэмжээг зохион байгуулна. Энэхүү арга хэмжээг зохион байгуулах санаа аймагтаа ажиллаж, аялж байхад төрсөн гэх үү дээ. Энэ зун манай аймагт томоохон баяр наадам, эвент арга хэмжээ олон болсон. “Сарлагийн фестиваль”, “Алунгоо хатны баяр”, "Монгол бөхийн шүтээн”, “Хийморь цогцолбор” барьж байгуулсны баяр гээд бүх арга хэмжээнд нь бид оролцсон.
Манай монголчуудын тухайд нутагтаа очих, нутгийнхаа аливаа арга хэмжээнд оролцож, анги хамт олонтойгоо уулзаж, холбоотой байя гэсэн сэдэл, эрмэлзэл хүн бүрт байна.
Харин баяр ёслол бүгдээс ажиглагдсан нэг зүйл гэвэл ажил хэрэгч уур амьсгал энэ үеэр бүрддэггүй юм шиг санагдсан. Тиймээс зөв зүйтэй тодорхой зүйлд ажил хэрэгч хандлага хэрэгтэй. Энэ хандлага руу бид чиглүүлэх нь цаг үеэ олох юм шиг санагдсан.
Ялангуяа Улаанбаатар хотынхонд, цаашлаад дэлхийд Хөвсгөлийнхнөө зөвөөр таниулах, салбар, салбарын төлөөллийг танилцуулах ажил хэрэгч уулзалт чухал санагдсан. Эдийн засаг хүнд байгаа энэ үед байгаа боломжоо бусадтайгаа хуваалцах, бараа солилцоо яагаад хийж болохгүй гэж.
Нутаг дотроо, ах дүү дотроо яагаад бид ажил хэрэгч санал тавьж уулзалт хийж болохгүй гэж. Тиймээс Хөвсгөл нутагт ажиллаж, амьдрах бүх талын дэмжлэг, боломжийг танилцуулах, бизнес эрхлэгчид, малчид тариаланчдын үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн үйлчилгээг орон даяар таниулан сурталчлах, борлуулах, бизнесийн түншлэлийг тогтоох, шинэ инновац туршлага судлах, дэвшилтэт технологи, тоног төхөөрөмж нэвтрүүлэх, төр, хувийн хэвшлийн түншлэл, бизнес эрхлэгчдийн хамтын ажиллагааг өргөжүүлэхээр л зорьсон.
-Бэлтгэл ажил хэр хангагдаж байна. Нутгийнхны оролцоо, дэмжлэг, хандлага ямар байна вэ?
-Нутгийн зөвлөл үүргийнхээ хүрээнд энэ ажлыг санаачилж сар гаруйн өмнөөс ажиллаж эхэлсэн. Хүмүүсийн оролцоо идэвх сайн, халуун дотноор хүлээн авч байна. Салбар салбарынхаа төлөөллийг оролцуулахаар сумдынхаа Нутгийн зөвлөлөөс судалгаа авсан. Хэр дэмжлэг авах, хэр зөв байх нь биднээс шалтгаална.
Мэдээж хүмүүс ажиглана, оролцоно, дараа нь дүнгээ тавина. Бидэнд цаашид хийх ажил зөндөө. Гараа сайн бол бариа сайн гэдэг шиг хүмүүсийг нэгтгэж, арга хэмжээнд татаж оролцуулснаараа үр дүнтэй болж, эргэх холбоогоо тогтоож,цаашид хамтын ажиллагаа сэргэх болно. Зөвхөн сэтгэлээр сэрэх биш харилцан ашигтай, амьдралынх нь чанарт өөрчлөлт оруулснаараа л бид хамтдаа хөгжинө, аймгаа ч хөгжүүлнэ.
Наад зах нь бид судалгаа, мэдлэг, мэдээлэл сонголтыг өгч байх хэрэгтэй. Хотод хөдөөнөөс ирээд 20 хоногт бүтээх ажлыг хоёр хоногт бүтээгээд өгдөг мэдээлэлтэй болгохыг зорьж байна. Ийм байдлаар ажиллавал манайд хандах иргэд нэмэгдэнэ.
-Ярилцсанд баярлалаа.
Тод индэр
Б.Мөнхтамир: Улаанбаатар-Бээжин чиглэлийн нислэгээ 26 хувиар, бусад чиглэлд 10-15 хувь хямдрууллаа
МИАТ ТӨХК-ийн гүйцэтгэх захирал Б.Мөнхтамиртай ярилцлаа.
-МИАТ ТӨХК тийзийн үнээ 10-26 хувь бууруулж, борлуулалтаа эхлүүлсэн. Тийзийн үнийг бууруулснаар суудал дүүргэлт нэмэгдэнэ. Хямдарч байгаа тийзийн үнэ тогтмол байх уу?
-Энэ хямдрал нь маркетинг биш. МИАТ ТӨХК нь үндсэн тарифтаа 2011 оноос өөрчлөлт оруулаагүй байсан. Улирлын чанартай, суудал дүүргэлт нэмэгдүүлэх, хямдрал, урамшууллыг зарим үед гаргаж байсан. 0-16 насны хүүхдийг үнэгүй тээвэрлэх, зарим тохиолдолд 1+1 ачаа зэрэг урамшууллуудыг зарладаг. Өнөөдрийн зарлаж байгаа гол асуудал бол ХЯМД ТИЙЗ-ХҮРТЭЭМЖТЭЙ НИСЛЭГ зорилтын хүрээнд үндсэн тарифаа буулгаж байгаа юм. Тэгэхээр байнгын, тогтмол хэрэгжинэ.
-Яагаад одоо хямдруулж байна вэ. Өмнө нь хямдруулах боломж байгаагүй юу. Тийзийн үнэ бууруулснаар МИАТ ТӨХК алдагдал хүлээх үү?
-Монгол Улсын Засгийн газраас Агаарын тээврийн либералчлалд эрчимтэй анхаарч байна. Хоёрдугаарт, аялал жуулчлалыг дэмжих зорилготой. Аялал жуулчлал хөгжих тусам Монгол Улсад үр өгөөжтэй байна. Ингэхээр бид зорчигч урсгалыг нэмэгдүүлэх, жуулчдыг татах гол зүйл бол тийзийн үнэ, ая тухтай байдал, үйлчилгээгээ сайжруулах.
Мэдээж үнээ бууруулаад, алдагдалтай ажиллаж болохгүй. Зардлаа бууруулах зайлшгүй шаардлага гарсан. МИАТ ТӨХК-аас гарч байгаа нийт зардлын 30 орчим хувийг шатахуун эзэлдэг. Том онгоц нэг цаг нислэг үйлдэхэд 7 тонн шатахуун зарцуулдаг.
Тийзийн үнэ бууруулах боломжтой болсон эхний шалтгаан нь шатахуунаа экспортлогч орнуудаас шууд худалдаж авах боломжтой болсон. Тодруулбал, 2022 оны есдүгээр сараас Монголын төрийн өмчийн “Эрчис ойл” компаниар дамжуулан ОХУ-ын “Роснефьт” компаниас шатахууныг хямдралтай үнээр шууд авч байгаа. Ингээд шатахууны зардлаа бууруулснаар, тийзийн үнэ бууруулах боломж бүрдсэн.
Хоёрдугаарт, олон талт яриа, хэлэлцээ хийсний үр дүнд онгоцны түрээсээ тодорхой хувиар хямдруулж чадсан. Мөн МИАТ ТӨХК-ийн нийт ажилчдаасаа зардал хэмнэх, нэмэлт орлого олж болох санал, асуулга явуулж 354 санал авснаас 66 ажлыг хэрэгжүүлсэн. Үр дүнд нь 2022 онд 40 тэрбум төгрөгийг хэмнэсэн.
Ингээд үндсэндээ зардлуудаа хэмнэснээс, тарифаа бууруулах боломжтой болсон.
-Аль чиглэлд хямдарч байна вэ?
-Бээжин, Франкфурт, Истанбул, Хонгконг, Сөүл, Бусан, Токио гэсэн 7 чиглэлийн нислэгээ 10-26 хувиар хямдруулсан. Улаанбаатар-Бээжин чиглэлд 1.189.600 төгрөгөөс 881 мянган төгрөг болгож, 26 хувиар бууруулсан. Чиглэлүүдээс хамаарч тийзийн үнэ өөр өөр байгаа. Мөн зорчигчид нислэгээ төлөвлөж, эрт захиалбал хямд тийзээр зорчих боломжтой.
-Цар тахлын дараа агаарын тээврийн хэлэлцээр, шинэ гарцууд нэмэгдэж байна. Шинээр бойжуулж байгаа чиглэлүүд бий юу?
-Манай улс бол далайд гарцгүй буюу landlocked, хоёр их гүрний дунд оршдог улс. Тэгэхээр бидний хувьд агаарын тээврийн салбар онцлогтой. Монгол Улсад агаарын тээвэрлэгч байна гэдэг үйл ажиллагаа явуулахад нэгдүгээрт, үндэсний аюулгүй байдалтай зайлшгүй холбоотой. Агаарын тээврийн гарцтай байна далайн гарцыг орлуулж байгаа хэрэг.
Монгол Улсын хүн ам бусад улстай харьцуулахад маш бага. Тэгэхээр бидний зах зээл бол маш жижигхэн. 3 сая 300 мянган хүнтэй зах зээлд 20, 30 онгоцтой үйл ажиллагаа явуулах ямар ч боломжгүй.
Монгол Улсын Засгийн газраас явуулж байгаа Шинэ сэргэлтийн бодлого, Агаарын тээврийн либералчлал, үнийн хүртээмжтэй байдлыг дэмжиж байгаа нь зах зээлээ тэлэх гэж хичээж байгаа зорилго юм. Цар тахлаас хойш олон улстай агаарын тээврийн хэлцлүүдийг хийлээ.
Катар, Кувейт, Сөүл, Турк, АНУ-тай агаарын харилцааны хэлэлцээр байгуулсан байна. Агаарын зорчигч урсгалаа нэмэгдүүлэх, бизнесээ амьдрах чадвартай байлгах гол зорилготой. Энэ жижигхэн зах зээл дээр өрсөлдөхийн тулд агаарын тээврийн зорчигч компаниуд сүлжээгээ л тэлэх ёстой байдаг.
Өнөөдөр дэлхийн 189 улс руу нислэг үйлдэ боломжгүй. Одоогоор МИАТ ТӨХК 7 улсын 13 чиглэл рүү нисэж байна. Энэ нислэгүүдийг цаашаа задрах ямар боломж байна гэдгийг харах хэрэгтэй байдаг. Өнөөдөр Дубай нисье гэвэл нислэггүй, Истанбулаар дамжина. АНУ-руу шууд ниснэ гэвэл Сөүл, Токио, Франкфуртаар дамжин нислэгийн сүлжээг ашиглан дамжиж нисэх боломжтой.
Цөөн хүн амтай манай улсын хувьд сүлжээгээ тэлж байж л агаарын тээврийн салбараа авч үлдэх боломжтой. Үүний хүрээнд, БНТУ-ын Туркиш Эйрлайнс компанитай хамтран Европын 9 чиглэл рүү нислэг үйлдэх код-шейр гэрээг амжилттай байгуулж чадсан. 500 онгоцтой агаарын тээвэрлэгч компани, тавхан онгоцтой МИАТ ТӨХК-ийг тоож гэрээ хийнэ гэдэг Засгийн газрын бодлогын үр дүн. Нөгөө талдаа харилцааны асуудал. Ойлголцож чадалгүй л өдий хүрсэн байдаг. Туркиш Эйрлайнс компани 10 гаруй жилийн өмнөөс Истанбул-Улаанбаатар чиглэлд нислэг үйлдсэн. Гэтэл энэ хугацаанд дээрх ажлыг хийх байсан ч нэг талдаа гарч, ойлголцолд хүрч чадаагүй байсан.
Код-шейр буюу аяллын дугаар хамтран эзэмших зохицуулалтаар МИАТ ТӨХК Туркиш Эйрлайнсаар дамжуулаад европын 9, АНУ-ын хоёр хот руу нислэг үйлдэж эхэлсэн. Эргээд Туркиш Эйрлайнс Азийн хоёр чиглэлд өөрийн аяллын кодыг тавиад явж байна.
Иймэрхүү байдлаар харилцаагаа тэлж, харилцан ашигтай хамтран ажиллах л зорилготой.
АНУ-тай “Open Sky” хэлэлцээр байгуулснаар Korean Air компаниар дамжуулаад АНУ-ын гурван хот руу код шейр буюу аяллын дугаар хамтран эзэмшиж шууд нислэг үйлдэхээр бэлтгэл ажил хангаж байна. Цаашлаад хамтын ажиллагаа өргөжүүлж байж нислэгийнхээ сүлжээг тэлнэ. Мөн транзит зах зээлийг тэлэх чухал байна.
-Тухайлбал?
-Транзит зах зээлийг хөгжүүлэх томоохон ажлуудыг хийж байгаа. Үүний хүрээнд ганцхан Улаанбаатараас эхлэлтэй биш Франкфуртаас Европ Азийг холбосон транзит тээврүүдийг голчлон хөгжүүлж байна. Франкфуртаас дамжин Сөүл, Токио, Хонгконг, Бээжин, Сингапур руу явахдаа Улаанбаатараар дамжин явах нөхцлийг бүрдүүлж үнийг бууруулж байна.
-Цаашид шинэ чиглэл нээх боломж бий юү?
-Агаарын тээвэрлэгч компаниуд шинэ чиглэл нээгээд шууд ашигтай ажиллах боломжгүй байдаг. Чиглэлээ бойжуулаад хүнд хүрсний дараа нислэгийн давтамжаа нэмээд явдаг. Тодорхой жишээ хэлбэл, 2017 онд Улаанбаатараас Бангконг чиглэлд 7 хоногт хоёр удаа нислэг үйлддэг байсан. Өнөөдөр 7 хоногийн 6 өдөр нисэж байна. Зургаан жилийн дараа энэ чиглэл тогтож байна гэсэн үг. Яг үүнтэй ижил шинэ чиглэл нээнэ гэдэг нь маш урт хугацааны судалгаа, тооцоон дээр үндэслэж байж хийдэг.
Өнгөрсөн наймдугаар сард Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн АНУ-д хийсэн айлчлалын үр дүнд “Open Sky” хэлэлцээрийг байгуулсан. 2024 онд АНУ-руу шууд нислэг үйлдэх бэлтгэл ажлыг бүрэн хангахаар ажиллаж байна. Монгол Улс өөрөө АНУ-ын аюулгүй ажиллагааны шаардлагыг хангах ёстой.
АНУ-ын аюулгүй ажиллагааны байгууллага, нислэгийн аюулгүй ажиллагааны байгууллагууд Монгол Улсад ирээд хяналт , шинжилгээ хийн дүгнэлтээ гаргана.
Нөгөө талаас шаардлагыг хангаж байна гэж үзсэн тохиолдолд МИАТ ТӨХК АНУ-руу шууд нислэг үйлдэхэд бэлэн.
Дараа нь Бүгд Найрамдах Социалист Вьетнам улсын Хо Ши Мин хотыг нислэгийг тогтмолжуулахаар чартер нислэгүүдийг хийж бэлтгэл ажил хангаж байна. Сингапур, Австралийн зарим хот руу нислэг үйлдэх төлөвлөгөөтэй ажиллаж байна. Бусад шууд нислэг үйлдэх боломжтой цэгүүд рүү код-шейр хийх хэлэлцээрийг батлахаар ажиллаж байгаа.
Эх сурвалж: ЗТХЯ
Тод индэр
Л.Оюун-Эрдэнэ: Аялал жуулчлалын гол бүс Ханх-Хатгал чиглэлд хатуу хучилттай авто зам тавина
Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Хөвсгөл аймгийн иргэдтэй уулзаж “Шинэ сэргэлтийн реформ” илтгэлээ танилцуулж, Засгийн газраас хэрэгжүүлж буй бодлого, түүний үр дүн, улс орны нийгэм, эдийн засгийн нөхцөл байдлын талаар мэдээлэл өглөө.
Ирэх оны төсвийн төслийг боловсруулж буй энэ үед аймаг бүрд Ерөнхий сайд, танхимын сайд нарын хамт очиж асуудлыг судлаад саналыг нь тусгаж байна. Өнгөрсөн хугацаанд улс оронд бий болсон хүндрэлүүдийн шалтгаан, хөгжлийг хязгаарлагч хүчин зүйлсийг арилгахад чиглэсэн “Шинэ сэргэлтийн бодлого” эхнээсээ үр дүнгээ өгч байна. Ялангуяа “5Ш” ажиллагаа, Хөгжлийн банкны чанаргүй зээлийг төлүүлэхэд анхаарч, нүүрсний экспортыг ил болгож, боомтуудыг төмөр замаар холбох ажлын үр дүн гарч байгааг тэрбээр онцоллоо.
Эдийн засгийн 93 хувь нь уул уурхайгаас хамаарч байгаа өнөөгийн бүтцийг задлах нь чухал. “Эрдэнэт” үйлдвэрийг төрийн мэдэлд авснаар анх удаа энэ онд 1,8 их наяд төгрөгийг төсөвт төвлөрүүлсэн. ОюуТолгойн 2.3 тэрбум ам.долларын өрийг тэглүүлсэн. Нүүрсний худалдааг цахимжуулж, үнийг ил тод болгосноор валютын нөөц өнөөдрийн байдлаар 3.9 тэрбум ам.доллар болсон. Энэ бүхний үр дүнд 2023 оны төсвийн орлого батлагдсан дүнгээс 1.7 их наяд төгрөгөөр давсныг Ерөнхий сайд дурдлаа.
Цаашид “Шинэ сэргэлтийн 5 цагариг”-ийг хэрэгжүүлснээр 21 аймгийг бүсчлэн хөгжүүлж, “Мянганы зам”-ын дараагийн үе шат буюу аймгуудыг хооронд нь, боомтуудыг авто замаар холбож, дулаан цахилгаанаар бүрэн хангах боломж бүрдэж, эрчим хүч, дулаан цахилгаан, авто зам, төмөр замын сүлжээ нэмэгдэнэ гэлээ.
Хөвсгөл аймгийн иргэдийн уулзалтад 600 гаруй хүн оролцож, 70 гаруй нь санал, хүсэлтээ илэрхийлж, Ерөнхий сайд болон салбарын сайд нар асуултад нь хариуллаа. Хөвсгөл аймгийг аялал жуулчлал, хөдөө аж ахуйн чиглэлээр хөгжүүлэх Засгийн газрын зорилт, авлигын эсрэг Ерөнхий сайдын эхлүүлсэн тэмцлийг дэмжиж буйгаа иргэд хэлсэн бөгөөд орон нутгийн чанартай асуудлыг түлхүү хөндлөө. Өөрийгөө санхүүжүүлэх боломжтой аймгуудын нэг нь Хөвсгөл. Тиймээс боломж бүхнээ ашиглах ёстойг Ерөнхий сайд хэллээ.
137 мянган хүн амтай тус аймгийн сургууль, цэцэрлэгийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, цалин, тэтгэвэр, тэтгэмжийн нэмэгдлийг инфляцтай уялдуулж индексжүүлэх, малын эмч ховордсонд төрийн бодлогоор анхаарах, тариалан эрхлэгчдийг дэмжих, төрийн албаны шинэчлэлийг эрчимжүүлэх, нисэх буудлыг олон улсын зэрэглэлтэй болгох, Хөгжимт драмын театрын барилгын ажилд анхаарах, Ханх-Хатгал чиглэлд хатуу хучилттай зам тавих, “Бэлтэс Мөрөн” компанид мөнгөө алдсан иргэд хохирлоо хэрхэн барагдуулах нь тодорхой бус болсон зэрэг санал, хүсэлтийг иргэд гаргав. Монгол Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 2024 онд Хөвсгөл аймагт хэрэгжүүлэх төсөл, арга хэмжээний саналыг иргэдээс авсан юм. Үүнээс гадна тус аймгийн ИТХ-аас тулгамдсан томоохон гурван асуудлыг ирэх оны төсөвт тусгуулахаар эрэмбэлсэн байна. Үүнд,
-Хөвсгөл аймгийн Дулааны станцыг өргөтгөх
-“Шинэ сэргэлтийн бодлого”-ын Боомтын сэргэлтийн хүрээнд Ханх-Хатгал чиглэлд хатуу хучилттай авто зам барих санхүүжилтийг төсөвт тусгуулах саналыг Ерөнхий сайд дэмжихээ илэрхийлэв. Мөн иргэдийн саналын дагуу Хатгал сумын зураг, төсөв нь бэлэн болсон бүх төслийн санхүүжилтийг ирэх оны төсөвт суулгах, Ахмадын төвийн шинэ байр болон тус аймгийн Хөгжимт драмын театрын барилгын санхүүжилтийг төсөвт нэмж тусгахаар боллоо.
-
Тод мэдээ2021/09/01
Халдвар авсан иргэд гурав дахь тун хийлгэх шаардлагагүй
-
Өнөөдөр2023/08/09
Улаанбаатарт өдөртөө 29 хэм дулаан
-
Тод индэр2020/07/16
Ж.Батбаясгалан: Ард иргэд өөрсдийн болон бусдын аюулгүй байдлыг хангаж, хариуцла...
-
Өнөөдөр2019/06/28
Салхитын орд, 7 шүүгч, 125 сая ам.долларын талаар УИХ-ын дарга мэдээлэл хийгээгү...
Сэтгэгдэл