Бидэнтэй нэгдэх

Тод мэдээ

Хувийн тэтгэврийн тухай хуулийн төслийг анхны хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэхээр байнгын хороонд шилжүүллээ

Огноо:

,

Сэтгүүлч:

УИХ-ын чуулганы энэ сарын 30-ны өдрийн үдээс хойших нэгдсэн хуралдаанаар УИХ-ын гишүүн Н.Учрал нарын 5 гишүүн 2020 оны 05 дугаар сарын 13-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн Хувийн тэтгэврийн тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийн хэлэлцэх эсэхийг шийдвэрлэв.

Төсөл санаачлагчийн илтгэлийг УИХ-ын гишүүн Н.Учрал, Нийгмийн бодлогын байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг УИХ-ын гишүүн Б.Жаргалмаа танилцууллаа.

УИХ-ын даргын захирамжаар 2020 оны 01 дүгээр сард байгуулагдсан тэтгэврийн шинэчлэлийг хэрэгжүүлэх Ажлын хэсэг өнгөрсөн хугацаанд ажиллаж, холбогдох төслийг боловсруулан өргөн мэдүүлжээ. УИХ-ын гишүүн Н.Учрал, Б.Баттөмөр, Б.Саранчимэг, Л.Мөнхбаатар, З.Нарантуяа нар төслийг санаачилсан гэлээ. Нийгмийн даатгалын багц хуулийг 1994 онд баталж, 1995 оноос мөрдөж эхэлснээр хөдөлмөрийн насны бүх иргэн нийгмийн даатгалын харилцаанд шимтгэл төлж оролцох, үүнд ажил олгогч төр тодорхой хэмжээгээр хамтран шимтгэл төлөх харилцааг зохицуулсан. Тус хуулийн дагуу Монгол Улсын тэтгэврийн одоогийн тогтолцоо хуваарилалтын зарчимд тулгуурлаж байгаа бөгөөд шимтгэл төлөгч иргэнд зориулсан хуримтлал байдаггүйг тэрбээр танилцуулгадаа дурдлаа. Шимтгэл төлж буй иргэдийн шимтгэлийг одоо тэтгэвэр авч байгаа иргэдэд шууд хуваарилж байгаа өнөөдрийн тогтолцоо хоцрогдсон болохыг иргэд, судлаач, мэргэжилтнүүд хэлж байгаа гэв. Нийт тэтгэвэр авагчдын 90 гаруй хувь 500.000 төгрөг хүртэлх тэтгэвэр авч байгаа нь ахмад настны хэвийн амьжиргаанд хүрэлцэхгүй байгааг хэллээ. Тэтгэврийн даатгалын сан олон жил алдагдалд орж, жил бүр 600 орчим тэрбум төгрөгийг улсаас санхүүжүүлэх нөхцөл бүрдээд байгаа аж.

Хүн амын дундаж наслалт 2015 оны байдлаар 69.9  (эрэгтэй 66.02, эмэгтэй 75.8)-д хүрч, 2006 оны түвшинтэй харьцуулахад 4 насаар нэмэгдсэн байна. Нийт хүн амд ахмад настны эзлэх хувийн жин 2016 оны байдлаар 8.2 байгаа бол 2040 онд энэ үзүүлэлт 20 орчим хувьд хүрэхээр байна. Түүнчлэн 10 даатгуулагчид ногдох тэтгэвэр авагчийн тооны харьцаа 2013 онд 4 хүн, 2020 он гэхэд 5 хүн, 2040 онд 8 хүн болох урьдчилсан тооцоололтой байна. Хүн амд эзлэх залуучууд, хөдөлмөр эрхлэгчдийн тоо буурах ерөнхий чиг хандлагаас тооцоход одоогийн тогтолцоогоор тэтгэврийг нэмэгдүүлэх, Тэтгэврийн даатгалын сангийн алдагдлыг бууруулах боломж тун хомс байгаа ба эцсийн арга нь тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг үе шаттайгаар нэмэгдүүлэхээс өөр гарцгүй байгаа гэв. Цаашилбал тэтгэврийн даатгалын шимтгэл төлөгч иргэн тэтгэвэрт гарахаас өмнө нас барсан тохиолдолд хохирох, урт хугацаанд төлсөн шимтгэл иргэнд үр ашиггүй, ач холбогдол бага байдаг талаар дурдсан. Одоогийн хуулийн дагуу, тэтгэвэр тогтоох аргачлалаар тухайн иргэний насан туршдаа Тэтгэврийн даатгалын санд төлсөн нийт шимтгэлийг авч үзэхийн оронд тодорхой богино хугацааг тооцож, тогтоож байгаагаас зарим иргэн хуулийн цоорхойг ашиглаж шударга бусаар илүү өндөр тэтгэвэр тогтоолгох нөхцөл байдал ч үүссэн болохыг төсөл санаачлагч илтгэлдээ дурдсан.

“Алсын хараа 2050” урт хугацааны бодлогын баримт бичгийн  3 дугаар бүлгийн 1 дүгээр зорилт нь “Амьдралын баталгааг хангах нийгмийн хамгааллын үйлчилгээг хөгжүүлж, амьдралын чанарыг дээшлүүлэхүйц нийгмийн даатгалын тогтолцоог бэхжүүлнэ” гэж заасан ба нэгдүгээр үе шатанд (2021-2030) тэтгэврийн даатгалыг олон давхаргат тогтолцоонд шилжүүлсэн байна гэж заасан. Мөн МАН-ын мөрийн хөтөлбөр, Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт тэтгэврийн шинэчлэлийг хэрэгжүүлж, хувийн нэмэлт тэтгэврийн тогтолцоог бүрдүүлнэ гэж заасан байдаг.

Ирээдүйд ахмад настан олон эх үүсвэрээс тэтгэвэр авах нөхцөл боломжийг бүрдүүлэх, нэг тулгуурт тогтолцооноос олон тулгуурт тогтолцоонд шилжих хүрээнд хувийн тэтгэврийг бий болгох зайлшгүй шаардлага тулгарсан гэж төсөл санаачлагчид үзсэн байна. Хувийн тэтгэврийн тогтолцоо нь тэтгэврийн орлогынх нь гол эх үүсвэр болдог Голланд, Австрали, Норвеги, Дани зэрэг орны тогтолцоог олон улсад шилдэгт тооцдог. Манай улсад хувийн тэтгэврийн харилцааг зохицуулсан хууль эрх зүйн орчин бүрдээгүй ч, зарим байгууллага төрийн бус байгууллага, аж ахуйн нэгж, даатгалын байгууллагын хэлбэрээр хувийн тэтгэврийн санг үүсгэн байгуулж, үйл ажиллагаа явуулж байна. Иймээс эдгээр хувийн тэтгэврийн санд шимтгэл төлж буй иргэдийнхээ эрх ашгийг хамгаалах эрх зүйн орчныг энэ удаагийн Улсын Их Хурал бүрдүүлэх шаардлагатай гэж үзсэн байна.

Хувийн тэтгэврийн тухай хуулийн төсөл нь Монгол Улсад тэтгэврийн олон давхаргат тогтолцоог нэвтрүүлэх хүрээнд ахмад настан олон эх үүсвэр бүхий тэтгэврийн орлоготой байх хувийн тэтгэврийн эрх зүйн үндсийг бүрдүүлж, Хувийн тэтгэврийн санг бий болгох, шимтгэл төлөгчдийн хуримтлалыг бий болгох, түүгээр хөрөнгө оруулах, хяналт тавихтай холбоотой харилцааг зохицуулах юм байна.  Хуулийн төсөл батлагдсанаар иргэд хувийн тэтгэвэрт хамрагдах нөхцөл бололцоо бүрдэх төдийгүй хуримтлалд нь хүүгээс хүү бодогдох, хөрөнгө оруулалтын өгөөж нэмэгдэж тооцогдох юм байна. Ингэснээр иргэд улсын Тэтгэврийн сангаас гадна Хувийн тэтгэврийн сангаас тэтгэвэр авч, орлогынхоо тодорхой хувийг тус санд шимтгэл хэлбэрээр хуримтлуулснаар хуримтлалдаа суурилсан шимтгэлийн үр ашгийг хүртэх юм байна. Тус тэтгэврийн хуримтлал нь өвлөгдөх боломжтойгоос гадна тэтгэвэрт гарахдаа хуримтлалын 50 хүртэлх хувийг бэлнээр авах сонголтыг төсөлд тусгажээ. Урт хугацаат хувийн тэтгэвэр нь ахмад настны тэтгэврийн орлогын гол эх үүсвэр болох боломжтой бөгөөд тухайн иргэний хөдөлмөрийн үр шим байх аж. Улмаар улсын тэтгэврээс хараат бус, амьжиргаагаа хэвийн үргэлжлүүлэх хэмжээний хуримтлалыг тус сангаас дангаар бүрдүүлэх бололцоотой. Ингэснээр улсын тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийн хэмжээг өндөр хувиар нэмэгдүүлэхгүйгээр улсын Тэтгэврийн даатгалын санг алдагдалгүй болгох бололцоотой гэж үзсэн байна. Хувийн тэтгэврийн сан нь хөрөнгийн зах зээлийн нэг гол оролцогч болж, Монгол Улсын хөрөнгийн зах зээлийг шинэ шатанд хүргэнэ гэж тооцжээ. Тэтгэврийн шимтгэл төлөгч иргэн бүр тэтгэврийн сан дахь хуримтлалаараа дамжуулан хөрөнгө оруулагч болох бөгөөд улсын эдийн засгийн өсөлт, томоохон аж ахуйн нэгжүүдийн үйл ажиллагааны ашгийг хүртэгч болох аж.

Тэтгэврийн нэг тулгуурт тогтолцооноос олон тулгуурт тогтолцоонд, хуваарилалтын тогтолцооноос хуримтлалын тогтолцоонд шилжих бөгөөд үүний эхний алхам нь дээрх хуулийн төсөл гэлээ. Олон тулгуурт тогтолцоонд шилжихийн тулд Хувийн тэтгэврийн сангийн эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх, тэдгээрийн үйл ажиллагааны загвар нь хөрөнгө оруулалтын сан буюу хуримтлал суурьтай байна гэлээ. Хуулийн төсөл батлагдан, хэрэгжиж эхэлснээр Монгол Улс олон тулгуурт тэтгэврийн тогтолцоотой болох бөгөөд улс нь одоогийн даатгал буюу хуваарилалтын тогтолцоотой, хувь нь хуримтлал буюу хөрөнгө оруулалтын сангийн тогтолцоотой ажиллах аж. Хувийн тэтгэврийн сангууд нь ирээдүйд улсын Тэтгэврийн даатгалын сангийн ачааллыг багадаа 50 хувиар бууруулна. Үүний дараа улсын тэтгэврийн даатгалын шинэчлэлийг хийх таатай нөхцөл, боломж бүрдэнэ гэж тооцсон гэв. 

Монгол Улсын иргэн бүрд улс, нийгмийн баялгийг тэгш хүртээх, иргэн бүрийн ирээдүй баталгаатай байх, хүссэн ажил мэргэжлээрээ ажиллаж, авсан цалин хөлсөөрөө хангалуун амьдрах, аз жаргалтай байхад тэтгэврийн тогтолцоо чухал үүрэгтэй гэв. "Нийгэмд тэтгэврийн талаар буруу ойлголт байгаа, тэтгэвэр бол даатгалын үйлчилгээ биш. Одоогийн тогтолцоо нь иргэдэд биш санд ашигтай хувилбараар явагдаж байгаа" гэдэг шүүмжлэлийг Н.Учрал гишүүн танилцуулгынхаа үеэр хэлж байлаа. Тэтгэвэрт гарахаасаа өмнө нас барсан тохиолдолд олон жил төлсөн шимтгэлийнхээ үр өгөөжийг хүртэж чадахгүй, түүнийг нь ар гэр нь ашиглах ямар ч бололцоогүй байгааг тэмдэглэлээ. Үүний шалтгаан нь тэтгэврийн тогтолцоо болохыг тайлбарласан. Хуримтлал суурьтай буюу хөрөнгө оруулалтын зарчмаар ажиллах Хувийн тэтгэврийн сан нь иргэдийн тэтгэврийн хуримтлалыг хөрөнгө оруулалт хийх замаар урт удаан хугацаанд өсгөх, иргэн нэр дээрх тэтгэврийн хуримтлалыг ямар ч тохиолдолд захиран зарцуулах эрхтэй байх аж. Энэ хуримтлал нь өвлөгдөх, ар гэрийнхэнд нь үлдэх ёстой гэдэг зарчмыг төсөл санаачлагчид баримталжээ.

Хуулийн төсөлд нэг хуулийн этгээдийн Хувийн тэтгэврийн санд эзлэх хувь 10-аас хэтрэхгүй байх, Монгол Улс 5-аас илүүгүй хувийн тэтгэврийн сантай байх, нийт тэтгэврийн сангийн 1-ээс илүүгүй хувийг компани, аж ахуйн нэгжид хөрөнгө оруулалт хийх эрхийг олгох, хөрөнгө оруулалт хийж буй аж ахуйн нэгжийн 10 хувиас хэтрэхгүй хэмжээнд хөрөнгө оруулалт хийж, Тэтгэврийн сангаас аливаа хэлбэрийн зээл, урамшуулал олгохгүй байх, шимтгэл төлж буй иргэдээс бүрдсэн хяналтын зөвлөлийг ажиллуулах зэргээс гадна компанийн засаглал, хөрөнгө оруулалтын бодлоготой холбоотой зохицуулалтыг тусгайлан оруулсан гэлээ. Хуулийн төслийг баталснаар хамгийн ажлын байрыг олноор бий болгогч компани, аж ахуйн нэгжүүд нэгдэн Хувийн тэтгэврийн сан үүсгэж, ажилчдадаа болон олон нийтийн тэтгэврийн хуримтлалыг үүсгэж эхлэх бөгөөд ирэх 5 жилийн хугацаанд багадаа 300 мянган иргэн хувийн тэтгэврийн хуримтлалтай болох тооцоолол хийжээ.

Нийгмийн бодлогын байнгын хороо төслийг хэлэлцээд, хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх тэтгэврийн шинэчлэл хийхийг дэмжиж байгаа ч Засгийн газраас өргөн мэдүүлэх Нийгмийн даатгалын багц хуулийн төсөлтэй уялдуулах шаардлагатай хэмээн үзэж, төслийг хэлэлцэхийг дэмжээгүй байна. Иймд төслийг төсөл санаачлагчид буцаах тогтоолыг боловсруулснаа чуулганы нэгдсэн хуралдаанд танилцуулахаар шийдвэрлэжээ.

Төсөл санаачлагчийн илтгэл, Байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан УИХ-ын гишүүн С.Бямбацогт, Л.Энх-Амгалан, Х.Баделхан, Б.Саранчимэг, Ш.Адьшаа, С.Чинзориг, С.Амарсайхан, Г.Мөнхцэцэг, Д.Сарангэрэл, Б.Бат-Эрдэнэ, С.Ганбаатар, П.Анужин, Ц.Мөнхцэцэг, Б.Энхбаяр, Ж.Батсуурь, Т.Доржханд нар асуулт асууж, төсөл санаачлагч, Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайд болон ажлын хэсгээс хариулт, тайлбар, мэдээлэл авлаа.

Төрөөс олон давхаргат тэтгэврийн тогтолцоонд шилжих бодлогыг баримтлахаар шийдвэрлэсэн бөгөөд эдийн засаг, санхүү, хөрөнгийн зах зээлийн урьдчилсан нөхцөл хангагдсан тохиолдолд иргэн бүр сайн дурын үндсэн дээр хувийн тэтгэврийн нэмэлт даатгалд хувиараа болон ажил олгогчийн дэмжлэгтэйгээр даатгуулж, нэмэгдэл тэтгэвэр авах боломжийг бүрдүүлэхээр холбогдох бодлогын баримт бичгүүдэд тусгасан гэдгийг А.Ариунзаяа сайд гишүүдийн асуултад хариулахдаа тайлбарлалаа. Засгийн газрын зүгээс боловсруулж буй төслүүдэд энэ төрлийн даатгал нь нэмэлт, сайн дурын үндсэн дээр байх ёстой буюу одоогийн тогтолцоонд нэмэлт ачаалал үүсгэхгүй байх, энэ төрлийн үйл ажиллагаа эрхэлж буй аж ахуйн нэгжүүдэд татварын хөнгөлөлт үзүүлэх эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх талаар тусгаснаараа ялгаатай. Хэлэлцэж буй хуулийн төслийн хүрээнд одоогийн нийгмийн даатгалын шимтгэлийн 4 хувь буюу ажил олгогчоос төлж буй шимтгэлийн 2, иргэний төлж буй шимтгэлийн 2 хувийг албан журмаар Хувийн тэтгэврийн даатгалын санд төвлөрүүлэх зохицуулалтыг төсөлд тусгасан нь одоогийн Тэтгэврийн даатгалын санд ачаалал үүсгэнэ. Нөгөөтэйгүүр, үүний үр өгөөжийг хэзээ, хэнд, хэрхэн хүртээх нь хэлэлцэж буй төсөлд байхгүй гэдгийг А.Ариунзаяа сайд тайлбарласан. Төсөл санаачлагчид Засгийн газар болон холбогдох яамд, байгууллагуудтай олон удаагийн уулзалт, зөвшилцөл хийсэн бөгөөд богино хугацаанд үр дүн гаргах зорилгоор нийгмийн даатгалын шимтгэлийн 4 хувийг албан журмаар татах зохицуулалтыг төсөлд тусгасан гэв. Одоогоор энэ төрлийн үйл ажиллагаа эрхэлж буй аж ахуйн нэгжүүд олон иргэнд энэ төрлийн санхүүгийн бүтээгдэхүүнээ борлуулсан байгаа учир тэдгээрийн эрх ашгийг хамгаалах, хохирох эрсдлээс хамгаалах шаардлагатай гэдэг тайлбарыг Н.Учрал гишүүн хэллээ. Одоогийн тогтолцоогоор шударга бус хуваарилалт хийдэг гэдэг гомдол иргэдэд байдаг, харин төсөл дэх зохицуулалтаар тогтолцоог бүрдүүлвэл иргэн бүр нэр дээрээ тэтгэврийн хуримтлалтай болох ач холбогдолтой гэв.

Төслийн зохицуулалтын хүрээнд тэтгэвэрт гарах нас, мөн төлөх шимтгэл нэмэгдэх эсэх тодруулгад “Одоогийн хуулиар тэтгэвэрт гарах нас жилд 3 сараар нэмэгдэж байгаа бөгөөд 2037 онд 65 нас хүрэх юм. Гэсэн хэдий ч нөхцөл нь бүрдсэн, шимтгэл төлсөн, ажилласан жил нь шалгуур хангаж байгаа тохиолдолд энэ хамаарахгүй эмэгтэй хүн 55, эрэгтэй хүн 60 настай тэтгэвэрт гарах боломж хэвээрээ байгаа. Шимтгэлийн хувь хэмжээний тухайд 2007 онд 19 байсан хувь хэмжээг 2008 онд эрс бууруулаад 14 болгосноор Тэтгэврийн даатгалын сангийн ачааллыг ихээр нэмэгдсэн” гэж А.Ариунзаяа сайд мэдээлэл өгсөн. 1960 оноос өмнө төрсөн иргэд тэтгэврийн эв санааны зарчим үйлчилж, тэтгэврийн даатгалын хуваарилалтын тогтолцоогоор тэтгэвэр тогтоон олгож байгаа бол 1967-1979 онд төрсөн даатгуулагч цалин хөлс, шимтгэл төлсөн хугацаандаа суурилсан тогтолцоо болон нэрийн дансны сонголт хийх боломжтой бол 1980 оноос хойш төрсөн иргэд нэрийн данс буюу өөрийн төлсөн шимтгэл буюу цалингаас нь тэтгэврийнх нь хэмжээг бодож тогтоодог тогтолцоо мөрдөгдөж байгаа. Нэрийн дансны бүртгэлд 1995 оноос хойш 1 сая 520 мянган иргэн дээр 18.9 их наяд төгрөгийн бичилт хийгдсэн байгаа, яамны зүгээс цаашдаа олон давхаргат тогтолцоонд шилжинэ, үүний зэрэгцээ өндөр орлоготой иргэдийн зүгээс шимтгэл төлөх дээд хязгаар давсан орлогоосоо нэмэлт шимтгэл төлөх замаар ирээдүйд авах тэтгэврийн хэмжээгээ өсгөх боломжийг бүрдүүлэх бодлого баримтлаж байгаа гэв.

Ажил эрхэлж байгаад тэтгэвэрт гармагцаа амьдралынх нь түвшин буурдаг тогтолцоо байж болохгүй гэдгийг Л.Энх-Амгалан гишүүн хэлээд, төслийн үзэл баримтлалыг дэмжиж байгаа ч олон тулгуурт тэтгэврийн тогтолцоонд үе шаттайгаар шилжих нь зүйтэй гэдэг байр суурийг илэрхийлсэн. Тиймээс төслийг Засгийн газраас өргөн мэдүүлэх нийгмийн даатгалын шинэчлэлийн багц төсөлтэй нийцүүлэх, нэгтгэх нь зүйтэй гэлээ. УИХ-ын гишүүн С.Чинзориг тэтгэврийн тогтолцооны шинэчлэлийг дэмжиж буйгаа илэрхийлээд “Сайдаар ажиллаж байхдаа энэ эрх зүйн орчныг бүрдүүлэхээр судалж, олон ажлыг хийсэн байсан. Шинэ сайд үргэлжлүүлээд ажиллаж байгаа болов уу. Миний зарчмын байр суурь бол энэ чиглэлд Засгийн газар ажиллах ёстой. Хэлэлцэж буй төслөөр одоо төлж буй шимтгэлийн 4 хувийг албан журмаар Хувийн тэтгэврийн санд татах, гэхдээ үүний үр ашиг хэзээ, хэр хэмжээгээр эргэж иргэнд очих нь тодорхойгүй байна. Дээрх хэлбэрээр албан журмаар татаас авахад жил тутам 350 тэрбум төгрөгийг Тэтгэврийн сангаас Хувийн тэтгэврийн санд шилжүүлэх юм байна. Ингэхээр тэтгэврийн шинэчлэл биш, харин одоогийн байгаа тогтолцоогоо нураах эрсдэлтэй. Үүнээс болгоомжлоод байгаа юм. Төслийг Засгийн газраас өргөн мэдүүлэх төслүүдтэй харьцуулж, нийцүүлж, нэгтгэх нь зүйтэй гэдэг байр суурьтай байна” гэлээ. Одоогийн тогтолцоондоо төсөлд тусгасан хэмжээний ачаалал үүсгэвэл иргэдэд тэтгэвэрийг нь өгч чадахгүйд хүрэх эрсдэлтэй гэдгийг тэрбээр сануулж байв. Мөн Засгийн газар тэтгэврийн тогтолцооны шинэчлэл хийхдээ олон давхаргат тогтолцоонд шилжих үү, хагас хуримтлалынх байх уу, эсвэл бүрэн хуримтлалын тогтолцоо руу орох юм уу, хувийн тэтгэврийг дэмжсэн тохиолдолд энэ нь нэмэлт тэтгэврийн даатгалын тогтолцоогоор явах юм уу, төсөл дэх шиг албан журмын хуримтлалын сан хэлбэрээр байх уу гэх зэрэг концепцын асар их зөрүүтэй асуудал бий гэдгийг хэллээ. УИХ-ын гишүүд тэтгэврийн шинэчлэлийг дэмжих, дэмжихгүй гэж хуваагдаагүй, тогтолцоог шинэчлэх ёстой гэдэг дээр байр суурь нэг байгаа. Гол нь одоо тэтгэвэр авч буй иргэдийнхээ эрх ашгийг хохироохгүй, өнөөгийн тогтолцоогоо эвдэхгүйгээр хэрхэн, ямар хэлбэрээр, ямар тогтолцоо руу эрсдэлгүй хувилбараар шилжих вэ гэдэг дээр өөр байр суурьтай байгаа гэдгийг тэрбээр онцлон тайлбарлав. Тиймээс төслийг Засгийн газрын боловсруулж буй нийгмийн даатгалын багц хуулийн төслийн хамтаар хэлэлцэх нь оновчтой гэдэг байр суурийг илэрхийлсэн.

4 хувийн шимтгэлийг албан журмаар Хувийн тэтгэврийн санд хуримтлуулах асуудлыг иргэдэд ачаалал болгохгүй гэдэг үүднээс төсөлд дараах хэлбэрээр тусгасан гэдгийг Н.Учрал гишүүн тайлбарлав. Байгууллагаас төлж буй 8.5 хувийн шимтгэлийн 2 хувь, иргэний төлж буй шимтгэлийн 2 хувийг Хувийн тэтгэврийн санд хуримтлуулах сонголтыг хийх эрх зүйн орчныг л бүрдүүлэх, албан журмаар биш сонголт хийх эрх зүйн орчныг бүрдүүлэхээр төсөлд тусгасан гэдгийг тайлбарлалаа. Өнөөдөр иргэд 24 хувийн шимтгэл төлдөг, үүний 17 хувь нь тэтгэврийн даатгал байдаг. Үүн дээр нь дахин нэмж шимтгэл төл гэвэл иргэдэд ийм боломж байхгүй гэж үзсний үндсэн дээр иргэдэд ачаалал үүсгэхгүй байхаар буюу байгаа одоо байгаа хувь хэмжээнд нь шийдвэрлэх гарцыг төсөлд тусгасан гэв.

УИХ-ын гишүүн П.Анужин тэтгэврийн шинэчлэлийг бүрэн дэмжиж байгаа гэдгээ илэрхийлээд, өнөөдөр тэтгэвэр авч буй 450 орчим мянган хүний эрх ашигтай холбоотой тогтолцоонд өөрчлөлт хийх учраас тун нухцатай ажиллах ёстой гэдэг байр суурьтай байгаагаа хэллээ. Засгийн газрын 2020 оны 04 дүгээр сарын 15-ны өдрийн тэмдэглэлд Төрөөс тэтгэврийн шинэчлэлийн талаар баримтлах бодлогын зарим нэг зорилттой Хувийн тэтгэврийн тухай хуулийн төсөл нийцэхгүй байгаа гэдэг дүгнэлт гаргасан, нийцэхгүй хэмээн дүгнэгдсэн асуудлуудаа нийцүүлсэн эсэхийг төсөл санаачлагчаас тодруулж, хариулт авав.

Төсөл дэх 4 хувийн шимтгэлийг ямар шалгуураар, ямар компаниудад олгох талаар Б.Энхбаяр гишүүн тодрууллаа. Нэлээд олон компани янз бүрийн статустайгаар иргэдээс хувийн тэтгэврийн даатгал нэрээр тодорхой хэмжээний шимтгэл аваад багагүй хугацаа өнгөрчихсөн ч эрх зүйн орчин нь байхгүй, үйлчилгээ авсан иргэдийн эрх ашиг хамгаалахгүй яваад байх, эдгээрээс цаашид үүсэх эрсдлээс урьдчилан сэргийлэх шаардлага бий гэдгийг төсөл санаачлагч хэллээ. Нийгмийн даатгалын шинэчлэлийг багцаар нь ярихын оронд ийнхүү нэг, хоёр асуудлыг сугалж хэлэлцэх нь оновчгүй гэдэг байр суурийг Ж.Батсуурь гишүүн илэрхийлсэн бөгөөд гол хэрэгжүүлэгч болох Засгийн газар, түүний холбогдох нэгж нь үүн дээр тодорхой бодлого, үзэл баримтлал ямар байгааг, Тэтгэврийн сангийн нөхцөл байдал, хэтийн талаар асууж, хариулт мэдээллийг А.Ариунзаяа сайдаас авсан.

Ийнхүү гишүүд асуулт асууж, хариулт авсны дараа төслийн хэлэлцэх эсэхтэй холбогдуулан байр сууриа илэрхийлсэн. Гишүүд тэтгэврийн шинэчлэлийг ойрын хугацаанд хийхийг дэмжиж байгаагаа илэрхийлсэн ч эрсдлийг тооцож, Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн төслүүдтэй нийцүүлэх, төрөөс баримтлах бодлоготой эрх зүйн зохицуулалтыг нийцүүлэх нь зүйтэй гэдэг байр суурийг илэрхийлж байлаа. Ж.Батсуурь гишүүн Улсын Их Хурал Засгийн газарт шахалт үзүүлж, тэтгэврийн тогтолцооны шинэчлэлийг нэн даруй эхлүүлэх шаардлагатай гэв. Ингээд санал хураалт явуулахад хуралдаанд оролцсон 57 гишүүний 53 нь буюу 93 хувь нь Нийгмийн бодлогын байнгын хороо төслийг үзэл баримтлалын хүрээнд дэмжих боломжгүй гэж шийдвэрлэснийг дэмжээгүй юм. Гишүүдийн олонх Хувийн тэтгэврийн тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийн хэлэлцэх нь зүйтэй хэмээн үзсэн тул анхны хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэхээр Нийгмийн бодлогын байнгын хороонд шилжүүллээ.

Дэлгэрэнгүй унших
АНХААРУУЛГА: УИХ-ын 2024 оны ээлжит сонгуулийн хуулийн холбогдох заалтын хүрээнд тус сайтын сэтгэгдэл хэсгийг түр хугацаанд хаасан болно.

Тод мэдээ

Хилийн зурваст зөвшөөрөлгүй нэвтэрч, хулгайн ан хийх гэж байсан иргэдийг саатууллаа

Огноо:

,

Хилийн цэргийн 0277 дугаар ангийн ... дугаар салбарын хариуцсан хэсэгт 2024 оны 11 дүгээр сарын 18-ны өдөр Завхан аймгийн Баянтэс сумын Хачиг багийн 6 иргэн 1 автомашин, 5 морин уналгатайгаар хулгайн ан хийх зорилготойгоор хилийн зурваст зөвшөөрөлгүй нэвтэрчээ. 

Тус ангийн хилчид дээрх хэргийг илрүүлэн хуулийн дагуу шийдвэрлэлээ гэж Хил хамгаалах ерөнхий газраас мэдээллээ.  

Дэлгэрэнгүй унших

Тод мэдээ

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч 2025 оны Төсвийн тухай хуульд бүхэлд нь хориг тавилаа

Огноо:

,

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Гучин гуравдугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 8 дахь хэсгийг тус тус үндэслэн Монгол Улсын 2025 оны Төсвийн тухай хууль, хамт өргөн мэдүүлсэн болон холбогдуулан боловсруулж баталсан хууль тогтоомжид бүхэлд нь хориг тавилаа.

Энэ талаар Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга Г.Занданшатар, Эдийн засгийн бодлогын зөвлөх Б.Даваадалай, Ерөнхийлөгчийн Хэвлэлийн төлөөлөгч Ө.Золбаяр нар мэдээлэл өгөв.

2025 оны улсын төсвийг үр ашигтай, хэмнэлттэй, алдагдалгүй батлах шаардлагатай, төсөвт тодотгол хийх тухай тогтоол баталсан нь хууль дээдлэх үндсэн зарчим зөрчигдөх нөхцөл бүрдүүлсэн гэсэн хоёр үндэслэлээр бүхэлд нь хориг тавилаа.

Ерөнхийлөгч, улсын төсөв нь эдийн засгийн болзошгүй хүндрэл, бэрхшээлийг хохирол багатай даван туулах нөөц боломж, хуримтлал нэмэгдүүлэх, үнэ, ханшийн өсөлтийг хязгаарлах, эдийн засгийн тогтвортой байдал, ард иргэд, аж ахуйн нэгж, татвар төлөгчдийн хэвийн үйл ажиллагааг хангах баталгаа болохыг тэмдэглэлээ.

Мөн гадаад зах зээлийн төлөв байдал, түүхий эдийн үнийн хэлбэлзлийг харгалзан, гадаад валютын улсын нөөц, төсвийн хуримтлалыг нэмэгдүүлэх, өрийг бууруулах зэрэг суурь зарчмыг анхаарч, мөчлөг сөрсөн төсвийн бодлого хэрэгжүүлж, алдагдалгүй төсөв батлах нь зүйтэй гэж үзлээ.

УИХ төсвийг хэлэлцэн батлахдаа Төсвийн тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.4.1-д заасан “төсвийг үр ашигтай, хэмнэлттэй байхаар төлөвлөж, зарцуулах”, хуулийн 6.5.1-д заасан “төсөв хэлэлцэх, батлах үйл ажиллагааг нийтэд нээлттэй байлгаж, төсвийн төлөвлөгөө, гүйцэтгэл, тайлагналын талаар тогтоосон хугацаанд нийтэд ойлгомжтой, хүртээмжтэй байдлаар мэдээлэх”, мөн Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1.2-д заасан “төсвийн бодлого, стратегийн зорилт нь макро эдийн засгийн болон татварын тогтвортой орчныг бүрдүүлэх, инфляцийг хязгаарлахад чиглэсэн байх”, 5.1.6-д заасан “төсвийн хөрөнгийн хуваарилалт, байршуулалт, хэрэглээ нь эдийн засгийн үр ашигтай, нийгмийн ач холбогдолтой байх” гэсэн заалтуудыг бүрэн хангаагүй бөгөөд энэ нь хууль дээдлэх Үндсэн хуулийн зарчимд нийцэхгүй байгааг онцоллоо.

Мөн “Монгол Улсын Засгийн газрын 2024-2028 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр”-т тусгагдсан “Төсвийн урсгал зардлын тэлэлтийг хязгаарлаж, төсвийн алдагдал, Засгийн газрын өрийн тусгай шаардлагыг хангана” гэсэн зорилтоо бодитой хэрэгжүүлж ажиллахыг санууллаа.

Төсвийн сахилга батыг чангатгах, үр ашигтай, хэмнэлттэй байх зарчимд нийцүүлэн төсвийн зардлыг бууруулах, чиг үүргийн давхардлыг арилгах, улс төрийн нам, эвслүүд сонгуулийн амлалтаа биелүүлэх зэрэг санал, шүүмжлэл гарч байгаа нь зүй ёсны шаардлага гэж Ерөнхийлөгч үзлээ.

УИХ 2025 оны Төсвийн тухай хууль баталсантай холбогдуулан авах зарим арга хэмжээний тухай 41 дүгээр тогтоол гаргасан.

Энэ нь ирэх оны төсөв Төсвийн болон Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд заасан зарчмуудыг бүрэн хангаагүй, төрийн мөнгөний бодлоготой нийцээгүй, төсвийг үр ашигтай, хэмнэлттэй байхаар төлөвлөж чадаагүй гэдгээ УИХ хүлээн зөвшөөрсөн хэрэг гэж Ерөнхийлөгч үзлээ.

2025 оны Төсвийн тухай хууль хүчин төгөлдөр болж, дагаж мөрдөж эхлээгүй, Төсвийн тухай хуулийн 34 дүгээр зүйлийн 34.1-д заасан тохиолдол үүсээгүй байхад тодотгол хийхээр тогтоол баталсан нь Үндсэн хуулийн Нэгдүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн “. . . хууль дээдлэх нь төрийн үйл ажиллагааны үндсэн зарчим мөн” гэсэн заалтыг зөрчих нөхцөл бий болгосон.

Иймд Монгол Улсын 2025 оны Төсвийн тухай хууль, хамт өргөн мэдүүлсэн болон холбогдуулан боловсруулж баталсан хууль тогтоомжид бүхэлд нь тавьсан хоригийг холбогдох хуулийн дагуу хэлэлцэн шийдвэрлэх нь зүйтэй гэж үзлээ.

Дэлгэрэнгүй унших

Тод мэдээ

“Эрдэнэс Монгол” нэгдэлд хэрэгжих дараагийн реформыг дэмжлээ

Огноо:

,

Засгийн газрын ээлжит хуралдаан 2024 оны арваннэгдүгээр сарын 20-нд болж дараах асуудлыг хэлэлцэн шийдвэрлэлээ.
 
“Эрдэнэс Монгол” нэгдлээс хэрэгжүүлсэн манлайлал, засаглал, нэгдлийн үйл ажиллагаа, үр дүнг сайжруулах тогтолцооны шинэчлэл, Үндэсний баялгийн санг бүрдүүлэх реформын хүрээнд авч хэрэгжүүлж буй арга хэмжээний талаар Засгийн газрын гишүүдэд танилцууллаа.

“Эрдэнэс Монгол” нэгдэл засаглал, үйл ажиллагааны менежментээ сайжруулж тогтолцооны шинэчлэлийг хэрэгжүүлж ажилласны үр дүнд 2023 онд 599.6 мянган тонн зэсийн баяжмал, 35.1 сая тонн нүүрс олборлож, борлуулалтын орлого 14.9 их наяд, цэвэр ашиг 4.5 их наяд төгрөгт хүрч, улс болон орон нутгийн төсөвт 4.5 их наяд төгрөгийн татвар төвлөрүүлжээ. Энэхүү амжилтын үр дүнд гадаад валютын албан нөөцийн 77 хувь буюу 3.6 тэрбум ам.долларыг Монгол банканд төвлөрүүлж, нэгдлийн толгой компани 200.0 тэрбум, нэгдлийн хэмжээнд 394.0 тэрбум төгрөгийн хуримтлагдсан өр төлбөрийг төлж барагдуулжээ.

Нэгдлийн үйл ажиллагаа сайжирч, санхүүгийн үзүүлэлт дээшилсэн нь “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн хувьцаа эзэмшигчдэд ногдол ашиг хуваарилах боломжийг бүрдүүлж тус компанийн 2022, 2023 оны цэвэр ашгаас ногдол ашиг хуваарилсан.          

Түүнчлэн Монгол Улсын Үндсэн хуулийн суурь зарчмыг хангах, газрын хэвлийн баялгийн үр өгөөжийг Үндэсний баялгийн санд төвлөрүүлэх замаар иргэдэд тэгш, шударга хүртээх, түүний үр өгөөжийн дийлэнх нь ард түмэнд ногдож байх үзэл санааг хэрэгжүүлэх Үндэсний баялгийн сангийн тухай хуулийг Улсын Их Хурлаар хэлэлцүүлэн батлуулсан нь Монгол хүн баялагтаа эзэн байх хууль эрх зүйн үндсийг бүрдүүлсэн төдийгүй “Эрдэнэс Монгол” нэгдлийн эрхзүйн байдал, тогтвортой үйл ажиллагааг явуулах эрхзүйн үндсийг бий болгосон юм. Хуулийн хэрэгжилтийн хангуулж 2024 онд “Эрдэнэс Монгол” нэгдэл 500 тэрбум төгрөгийг Хуримтлалын санд төвлөрүүлснээр 10,000 айл өрх орон сууцны хөтөлбөрт хамрагдах боломжийг бүрдүүлсэн. “Эрдэнэс Монгол” нэгдэл Үндэсний баялгийн сангийн орлогыг нэмэгдүүлэх дараагийн цогц шинэчлэлийн реформыг хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байна.

Танилцуулгатай холбогдуулан, Үндэсний баялгийн сангийн орлогыг нэмэгдүүлэх зорилгоор төрийн өмчит уул уурхайн компанийн засаглал, үйл ажиллагаа, үр ашгийг сайжруулах замаар хуримтлалын санд ногдох орлогыг нэмэгдүүлэх, эрдэс баялгийн үр өгөөжийг ард түмэнд тэгш, шударга хүртээхэд чиглэсэн цогц шинэчлэлийн реформыг үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлж ажиллах,

"Ган үйлдвэрлэлийн цогцолбор", "Барилгын материал үйлдвэрлэлийн цогцолбор", "Нүүрс-химийн цогцолбор", "Жонш боловсруулах цогцолбор", "Кокс-химийн цогцолбор" үйлдвэрлэл, технологийн паркуудыг байгуулах газрыг улсын тусгай хэрэгцээнд авах асуудлыг эрчимжүүлэх,

Үйлдвэрлэл технологийн паркт эрхлэх үйлдвэрлэлийн салбар, үйл ажиллагааны чиглэл, бүтээгдэхүүний төрөл, паркийн байршлын жагсаалтад “Эрдэнэс Монгол” ХХК-ийн хэрэгжүүлэх үйлдвэрлэл технологийн зургаан паркийг оруулах зэрэг асуудлыг Засгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцүүлэн шийдвэрлүүлэхийг үүрэг болголоо.

Мөн экспортыг эрчимжүүлэх, гадаад валютын орлогыг нэмэгдүүлэх зорилгоор “Эрдэнэс Монгол” нэгдэлд Төрийн болон төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээдүүдийн эзэмшлийн ачааны вагоны хуваарилалтыг нэмэгдүүлэх арга хэмжээ авч ажиллахыг холбогдох албан тушаалтнуудад даалгалаа.

Дэлгэрэнгүй унших
сурталчилгаа
Тод мэдээ20 цаг 27 минут

Хилийн зурваст зөвшөөрөлгүй нэвтэрч, хулгайн ан хийх гэж байсан иргэ...

Тод мэдээ20 цаг 32 минут

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч 2025 оны Төсвийн тухай хуульд бүхэлд нь хор...

Тод мэдээ20 цаг 37 минут

“Эрдэнэс Монгол” нэгдэлд хэрэгжих дараагийн реформыг дэм...

Тод мэдээ20 цаг 40 минут

Ажиллах хүчний шилжилт хөдөлгөөний тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт ору...

Тод мэдээ20 цаг 44 минут

Канад улсын баруун бүс нутгийн Саскачеван, Манитоба мужид 30 см зуза...

Тод мэдээ20 цаг 50 минут

Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн шүүгч бус гишүүний сонгон шалгаруулалтын т...

Тод мэдээ20 цаг 58 минут

“Эрүүдэн шүүлт тулгах, хүнлэг бус, хэрцгий хандахаас ангид бай...

Өнөөдөр21 цаг 2 минут

Архивын баримт, биет үзмэрийн үзэсгэлэн энэ сарын 27-ны өдөр хүртэл ...

Тод мэдээ21 цаг 10 минут

Цөмийн энергийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн ...

Өнөөдөр21 цаг 15 минут

Улаанбаатарт өдөртөө 4 хэм дулаан

Тод индэр2024/11/20

Д.Амарбаясгалан: Парламентын хяналтыг үйл ажиллагааныхаа соёл болгон...

Тод мэдээ2024/11/20

Парламентын хяналт, түүний тогтолцоо, хэрэгжилтийн талаар хэлэлцэж, ...

Тод мэдээ2024/11/20

Үндсэн хуулийн чиглэлээр сургагч багш бэлтгэх хөтөлбөрийн бүртгэл эх...

Тод мэдээ2024/11/20

Үндэсний их баяр наадмыг зохион байгуулах хороо хуралдлаа

Өнөөдөр2024/11/20

Иргэдэд хууль, эрх зүйн үнэ төлбөргүй зөвлөгөө өгөх өдөрлөг өнөөдөр ...

Тод мэдээ2024/11/20

Улаанбаатарын анхны дагуул хот Шинэ Зуунмодыг бүтээн байгуулна

Тод мэдээ2024/11/20

Гол нэрийн зарим хүнсний барааны үнэ ямар байна вэ

Өнөөдөр2024/11/20

ТББХ: “Үндсэн хуулиа дээдлэн залах тухай” УИХ-ын тогтоол...

Өнөөдөр2024/11/20

Хүний эрх, эрх чөлөөг хамгаалахтай холбоотой хяналтын сонсгол өнөөдө...

Өнөөдөр2024/11/20

Улаанбаатарт өдөртөө 2 хэм дулаан

Чөлөөт бүс2024/11/19

Ариутгагч бодисыг сонгохдоо юу анхаарах вэ

Тод мэдээ2024/11/19

Филлипин улсад “Пепито” нэртэй хүчтэй хар салхи шуурчээ

Тод мэдээ2024/11/19

Тээврийн хэрэгслийн улсын дугаар хадгалах үйлчилгээний жилийн хураам...

Тод мэдээ2024/11/19

“Moody’s” агентлаг Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлий...

Өнөөдөр2024/11/19

Нийслэлд ЕБС-ийн нэгдүгээр ангийн сурагчдын эрт илрүүлгийн үзлэг үрг...

Тод мэдээ2024/11/19

УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан Элчин сайд Сандра Шуфаниг хүлээн авч уу...

Тод мэдээ2024/11/19

УИХ: Ажлын хэсэг МУБИС-ийн үйл ажиллагаатай танилцав

Тод мэдээ2024/11/19

Хүний эрхийн дэд хорооны гишүүд ХЭҮК-ын үйл ажиллагаатай танилцав

Өнөөдөр2024/11/19

Ихэнх нутгаар тогтуун, өдөртөө дулаан байна

Тод мэдээ2024/11/18

“Ланд-200 маркийн автомашин хямд худалдана" гэж залилжээ

Санал болгох