Чөлөөт бүс
Сарьсан багваахай нүднээсээ илүү чихэндээ итгэдэг...

Бүрэнхийн идэвхтэй амьтан тул сарьсан багваахайн нүд тун сайн байх гэж олон хүн боддог. Гэтэл энэ амьтан нүднээсээ илүү чихэндээ итгэдэг байна. Сарьсан багваахайн сонсголын эрхтэн маш сайн хөгжсөн байдаг нь шөнийн харанхуйд зүг чигээ алдалгүй нисч, идэш тэжээлээ төвөггүй олдог ажээ. Тэрээр өөрөөсөө хэт нам дуу авиа гаргаж түүгээрээ орчноо баримжаалдаг байна. Хэт нам дуу авиа гэдэг нь нэг үгээр хэлбэл цуурай гэсэн үг. Сарьсан багваахайн гаргасан хэт нам дуу авиаг хүн энгийн мэдрэхүйгээрээ сонсох боломжгүй. Энэхүү авиа нь орчны биетүүд, амьтан, ургамал, хорхой шавьж зэргийн талаарх бүх мэдээллийг эзэндээ дамжуулдаг байна. Тэгэхээр “царай муут”-ын хоёр чих түүний найдвартай зэвсэг болдог гэсэн үг. Үүнийхээ ачаар тэд эсрэг хүйстнээ ч төвөггүй олж авна.
Сарьсан багваахай нь сүргээр амьдардаг амьтан. Үржил нь тун өвөрмөц. Намар орой ороо нийллэгт орно. Энэ үед эр сарьсан багваахайн өндгөн эс эмийнхээ бэлгийн эстэй нийлж үр тогтдог ч тэр нь эмэгчнийхээ биед өвөл, хаврын турш хадгалагддаг байна. Ингээд хойтон жилийнх нь зун зургаа, долоодугаар сарын үед эмэгчин сарьсан багваахай төллөж, нэгээс хоёр амьд зулзага гаргадаг. Зулзага нь үс хөрсгүй улаан нялзрай амьтан гардаг ч тун хурдан буюу ердөө л гурван долоо хоногийн дотор бүрэн бойжиж нисэх чадвартай болдог байна. Ийм хурдан торнидгийн нууц нь эхийнхээ сүүг хөхдөгт байж ч мэднэ.
Гар далавчитны багт ганцаараа багтдаг энэ амьтан хуурай газрын хамгийн өвөрмөц хөхтөнд зүй ёсоор тооцогддог. Үржлийн бүдүүлэг гэмээр хэлбэр, бусдаас ялгарах онцлог сэлт нь энэхүү амьтныг нэлээд эрт цагт үүссэний илрэл гэж эрдэмтэд үздэг. Судлаачид энэ амьтныг кайнозойн эриний палеоцений галавт, өөрөөр хэлбэл 70 сая жилийн өмнө үүссэн гэж тогтоосон юм билээ.
Харин тухайн бодгалийн хувьд сарьсан багваахайн нас дунджаар 15-20 орчим жил. Манай зарим эрдэмтэн Хар ус нуурын орчимд сарьсан багваахайд бөгж зүүн судалгаа хийхэд хамгийн удаан амьдарсан нь 20 насалсан байжээ. Харин Сибирээс 49 насалсан сарьсан багваахай олдож байсан гэдэг. Сарьсан багваахай тогтсон үүр сууц бариад байдаггүй.
Сарьсан багваахай шувуутай адил үүр засдаггүй учраас агуй, модны хөндий юм уу зарим шувуу, хэрэмний зассан үүр, эсхүл хүний бүтээн байгуулсан элдэв төрлийн барилга байгууламжид орогнодог. Тухайн орогнох газарт ямар нэгэн өвс ургамал, ноохой гэх мэт зүйл байдаггүй бөгөөд хүйтэн сэрүүн уур амьсгалтай манай орны сарьсан багваахайн ихэх нь дулаан орон руу нүүж цөөнх нь өвлийн улиралд ичээлж үлдэнэ.
Сарьсан багваахай нь шөнөөр нисдэг шумуул, хүр эрвээхэй зэрэг шавжны тоо толгойг зохицуулахад гол үүргийг гүйцэтгэдэг. Сарьсан багваахай нэг цагийн дотор 1000 ширхэг шумуулын хэрийн биетэй шавжийг барьж иддэг.
Сарьсан багваахай нь галзуу, эбола, маргбург, хантавирус, коронавирус, ласса чичрэг зэрэг өвчний вирусыг дамжуулж халдварт өвчин үүсгэх магадлалтай.
Чөлөөт бүс
ЦАГ АГААР: Улаанбаатарт өдөртөө 15 хэм дулаан
Малчид, иргэдэд зориулсан мэдээ: Өнөөдөр Алтай, Хангайн уулархаг нутгаар хур тунадас орж, ихэнх нутгаар сэрүүвтэр байна.
2023 оны тавдугаар сарын 26-ны 08 цагаас 20 цаг хүртэл: Ихэнх нутгаар солигдмол үүлтэй. Баруун аймгуудын нутгийн зарим газар, төвийн аймгуудын нутгийн өмнөд хэсгээр бороо, нойтон цас орно. Нутгийн хойд хэсгээр баруун хойноос, бусад нутгаар баруун өмнөөс секундэд 5-10 метр, нутгийн өмнөд хэсгээр секундэд 13-15 метр хүрч ширүүснэ. Увс нуур болон Дархадын хотгор, Хангай, Хөвсгөлийн уулархаг нутаг, Завхан голын эх, Хүрэнбэлчир орчмоор 6-11 хэм, говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр 22-27 хэм, Их нууруудын хотгор, Хангайн нурууны өвөр бэл, говийн бүс нутгийн хойд хэсэг, Дарьгангын тал нутгаар 17-22 хэм, бусад нутгаар 11-16 хэм дулаан байна.
УЛААНБААТАР ХОТ ОРЧМООР: Үүлшинэ. Хур тунадас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 5-10 метр. 13-15 хэм дулаан байна.
БАГАНУУР ОРЧМООР: Үүлшинэ. Хур тунадас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 7-12 метр. 13-15 хэм дулаан байна.
ТЭРЭЛЖ ОРЧМООР: Үүлшинэ. Хур тунадас орохгүй. Салхи баруун хойноос секундэд 5-10 метр. 11-13 хэм дулаан байна.
2023 оны тавдугаар сарын 27-ноос тавдугаар сарын 31-нийг
хүртэлх цаг агаарын урьдчилсан төлөв
27-нд баруун аймгуудын нутгийн хойд хэсэг, төвийн аймгуудын ихэнх нутгаар, 28-нд Монгол-Алтай болон Хөвсгөлийн уулархаг нутгаар, 29-нд нутгийн баруун хагаст, 30-нд баруун аймгуудын нутгийн зарим газар, төвийн аймгуудын нутгийн баруун, говийн аймгуудын нутгийн өмнөд хэсгээр хур тунадас орно. Салхи 28-30-нд Алтайн уулархаг нутгаар секундэд 13-15 метр хүрч ширүүсэж, шороон шуурга шуурна. 28-наас ихэнх нутгаар дулаарч Алтай, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутаг, Завхан голын эх, Хүрэнбэлчир орчим, Идэр, Тэс голын хөндийгөөр шөнөдөө 1 хэм хүйтнээс 4 хэм, өдөртөө 10-15 хэм, Их нууруудын хотгор болон говийн бүс нутгаар шөнөдөө 9-14 хэм, өдөртөө 21-26 хэм, бусад нутгаар шөнөдөө 5-10 хэм, өдөртөө 15-20 хэм дулаан байна.
Чөлөөт бүс
Хүн бүр байгаль хамгаалагч байцгаая
Чөлөөт бүс
Оточ Манрамба Их сургууль
-
Тод мэдээ2021/07/28
Вирусний эсрэг эмийг нийлүүлэгчээс эмийн сангууд шууд цахимаар захиалж авах боло...
-
Тод индэр2022/12/05
Б.Авид: Монголын археологи, палеонтологийн судалгаа дээгүүр үнэлэгддэг
-
Өнөөдөр2023/02/14
Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй
-
Тод зураг2020/06/10
Зуслангийн чиглэлийн нийтийн тээврийн үйлчилгээг нэмэгдүүллээ
Сэтгэгдэл