Улсын Их Хурлын Тамгын газрын дэргэдэх Парламентын судалгаа, хөгжлийн хүрээлэнгээс “Чингис хаан” үндэсний музейн захирал, академич С.Чулууныг урьж, “Дэлхийд тархсан монгол өв:бүтэн түүхийн төлөө” 12 боть бүтээлийн талаарх “Зохиогч-уншигчдын уулзалт”-ыг 2025 оны тавдугаар сарын 13-ны өдөр Парламентын номын санд зохион байгуулав.

Энэхүү уулзалтад Парламентын судалгаа, хөгжлийн хүрээлэнгийн захирал Д.Бумдарь, Парламентын номын сангийн эрхлэгч Ц.Мөнх-Эрдэнэ болон Улсын Их Хурлын Тамгын газрын албан хаагчид, тус номын сангийн уншигчид оролцлоо.

Парламентын судалгаа, хөгжлийн хүрээлэнгийн захирал Д.Бумдарь уулзалтыг нээж хэлсэн үгэндээ, тус хүрээлэн Парламентын номын сангаараа дамжуулан шинэ соргог бүтээлийг олон нийт, уншигчдадаа таниулах зорилгын хүрээнд “Зохиогч-уншигчдын уулзалт”-ыг цувралаар явуулах болсныг онцлов.

“Дэлхийд тархсан монгол өв” бүтээлүүдийнхээ талаар академич С.Чулуун, монголчуудын хүн төрөлхтний түүхэнд үзүүлсэн нөлөөний тусгал болж үлдсэн эд өлгийн зүйлс  бусад улс оронтой харьцуулахад хамгийн олон оронд хадгалагдан үлдсэн улс нь Монгол гэдгийг онцлон тэмдэглэв. Мөн сүүлийн 100 жилийн түүхэнд Монголын түүхийн судалгаанд олон улсын архив, номын сан, музейд хадгалагдан буй монгол орны талаарх дурсгалыг хэвлэн нийтлэх, хамтран судлах ажил хийгдээгүй байсан гэлээ.

“Дэлхийд  тархсан Монгол өв төсөл”-ийг 2011 онд эхлүүлж, энэ хүрээнд 12 боть бүтээлийг хэвлүүлсэн бөгөөд ОХУ-ын Эрмитаж Улсын музейн сан хөмрөг, Унгар Улсын номын сан, музей, Япон Улсын музей, номын сан, архив, Тайваний хааны ордон музейн архив, Норвегийн Осло их сургуулийн соёлын түүхийн музей, Эрхүүгийн орон нутаг судлах музей зэрэгт хадгалагдаж буй монголчуудын аж ахуй, бичиг үсэг, бурхан шашин, бөө мөргөл, археологи, монголын түүхтэй холбоотой эд өлгийн зүйлийг нэгтгэн, шинжлэн судалж, судалгааны эргэлтэд оруулан монгол хэл дээр уншигчдын хүртээл болгосон байна.

Академич С.Чулуун энэхүү 12 ботид урд өмнө хэвлэгдээгүй 5400 орчим эд өлгийн зүйлс багтсаныг онцлоод цаашид Их Британи, БНСУ, Узбекстан, Франц, Чех, Польш АНУ зэрэг улсад хадгалагдаж буй монголын соёлын өв, дурсгалуудын талаар хэвлэхээр бэлтгэж байгаагаа дурдсан.

Мөн зохиогч уулзалтынхаа төгсгөлд 12 боть бүтээлийнхээ дээжийг Парламентын номын санд бэлэглэв хэмээн Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээлэв. 

Улсын Их Хурлын чуулганы 2025 оны тавдугаар сарын 08-ны өдрийн нэгдсэн хуралдаанаар Монгол Улсын Ерөнхий аудиторыг томилох, чөлөөлөх тухай асуудлыг хэлэлцэн, Сандагийн Магнайсүрэнг Монгол Улсын Ерөнхий аудитороор томилж, бүрэн эрхийн хугацаа нь дуусгавар болсон тул Дэлэгийн Загджавыг үүрэгт ажлаас нь чөлөөлсөн билээ. Монгол Улсын Ерөнхий аудитороор томилогдсон С.Магнайсүрэн 2025 оны тавдугаар сарын 13-ны өдөр тамгаа хүлээн авч, үүрэгт ажилдаа орлоо.

Улсын Их Хурлын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Б.Баасандорж Үндэсний аудитын газрын удирдлагыг томилж чөлөөлсөн тухай Улсын Их Хурлын тогтоолууд, шинээр томилогдсон Ерөнхий аудиторын намтар, УИХ-ын чуулганы хуралдааны үеэр Улсын Их Хурлын удирдлага, гишүүдээс гаргасан саналуудыг танилцуулав.

Улсын Их Хурлын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Б.Баасандорж, Монгол Улсын Ерөнхий аудитор С.Магнайсүрэнгийн намтрыг танилцуулж, Эрхэлсэн түшмэлээс дээш ангиллын албан тушаалд буюу Тэргүүн түшмэлийн албан тушаалд 12 жил 5 сар ажилласныг тодотгосон. Тэрбээр, Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай хууль, Нийтийн сонсголын тухай хуульд заасны дагуу зохион байгуулсан нэр дэвшигчийн томилгооны сонсгол явуулсны дараа томилогдсон анхны Ерөнхий аудитор гэдгийг онцлоод, чуулганы хуралдааны үеэр Улсын Их Хурлын дарга, гишүүдээс аудиторын байгууллагын удирдлагад хандаж хэлсэн саналуудыг товч танилцуулав. Тухайлбал, Төрийн аудитын байгууллагын хараат бус, бие даасан байдлыг хангаж, үйл ажиллагааг цахимжуулах, хиймэл оюун ухаан, дэвшилтэт техник технологийг нэвтрүүлэх замаар төрийн аудитын байгууллагын ил тод байдлыг нэмэгдүүлэх, мөн олон улсын аудитын байгууллагын туршлага, бүтцийг судалж гэрээгээр хамтран ажилладаг аудитын байгууллагыг сонгох, нягтлан бодох бүртгэлийн олон улсын аудитын стандарт, сахилга, ёс зүйтэй байдлыг үйл ажиллагаандаа баримтлах нь зүйтэй гэсэн саналуудыг уламжилсан.

Мөн эдийн засаг, нийгмийн олон талт харилцааг зохицуулдаг хууль тогтоомжуудын хэрэгжилтэд хийгддэг нийцлийн аудитын чанарыг сайжруулж, хэрэгжилтэд анхаарч ажиллах, бүх төрлийн аудитын дүгнэлт, зөвлөмжийн хэрэгжилтийг хангуулах, хэрэгжүүлээгүй иргэн, хуулийн этгээдэд хариуцлага хүлээлгэх хууль, эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох шаардлагатай гэсэн саналууд гарсныг тодотгосон юм. Түүнчлэн гадаадын зээл тусламжийн хөрөнгөөр санхүүжиж буй төслүүдийн ашиглалт, зарцуулалтад аудит хийхэд чиглэсэн эрх зүйн шинэчлэл хийх, төсөвт байгууллагуудын санхүүгийн байдалд иргэдийн итгэх итгэлийг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн төрийн хяналтын аудит хэрэгжүүлж ажиллахыг захиад, хуулийн хүрээнд Улсын Их Хуралтай үр дүнтэй хамтран ажиллахыг хүслээ.  

Үүний дараа Монгол Улсын Ерөнхий аудитор асан Д.Загджав тамга, холбогдох баримт бичгийг хүлээлгэн өгч, шинээр томилогдсон Ерөнхий аудитор С.Магнайсүрэнд төрийн санхүү, төсвийн хяналтыг хараат бусаар хэрэгжүүлэх хүндтэй бөгөөд хариуцлагатай үүргийг амжилттай хэрэгжүүлэхийг хүслээ.

Ерөнхий аудитор С.Магнайсүрэн ил тод, нээлттэй ажиллах зарчмыг хангаж, мэдээлэл технологийн дэвшлийг бүрэн ашиглаж ажиллана хэмээсэн. Мөн аудит хийх явцад илэрсэн хууль тогтоомжоос давсан дүрэм, журмуудыг нэгтгэж, УИХ-ын чуулганд танилцуулна хэмээн мэдэгдлээ гэж Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээллэв.

Тээврийн прокурорын газраас Эрүүгийн хуулийн 27.10 дугаар зүйлийн 5 дахь хэсэгт заасан “Тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхээ хасуулсан хүн согтуурсан, мансуурсан үедээ тээврийн хэрэгсэл жолоодсон” гэмт хэргийн гаралт, шүүхээс оногдуулж буй  ял, шийтгэлийн байдлыг 2025 оны эхний 4 сарын байдлаар судалсан байна.

2025 оны эхний 4 сарын байдлаар “Тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхээ хасуулсан хүн согтуурсан, мансуурсан үедээ тээврийн хэрэгсэл жолоодсон” 144 хүнд холбогдох хэргийг шүүхээр шийдвэрлүүлсэн нь өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 2.5 дахин өсжээ.

Дээрх төрлийн гэмт хэрэг үйлдсэн нийт 144 хүнийг насны байдлаар нь авч үзвэл 49.3 хувь нь 30-39 насныхан бөгөөд 97.3 хувь нь эрэгтэй байна. Судалгааны дүнгээс үзэхэд “Тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхээ хасуулсан хүн согтуурсан, мансуурсан үедээ тээврийн хэрэгсэл жолоодсон” хэрэгт дээд болон бүрэн дунд боловсролтой, хөдөлмөр эрхэлдэг хүмүүс зонхилон холбогджээ. 

Үйлдэгдсэн нийт гэмт хэргийн 66.6 хувь нь өдрийн цагаар, 33.3 хувь нь шөнийн цагаар буюу 22-06 цагийн хооронд үйлдэгдсэн бөгөөд Сонгинохайрхан, Баянзүрх дүүрэгт хамгийн их бүртгэгдсэн байна.

Анхан шатны шүүхээс 104 хүнд торгох ял, 15 хүнд 6 сараас 1 жилийн хугацаагаар хорих ял, 12 хүнд Зорчих эрхийг хязгаарлах ял, 7 хүнд нийтэд тустай ажил хийлгэх ял, 6 хүнд хорих ял оногдуулахгүйгээр тэнсэж шийдвэрлэжээ.

Дээрх 144 хүнд оногдуулсан Эрх хасах нэмэгдэл ялын хувьд 14 шүүгдэгчид 1 жилийн хугацаагаар, 1 шүүгдэгчид 1 жил 6 сарын хугацаагаар, 69 шүүгдэгчид 2 жилийн хугацаагаар, 1 шүүгдэгчид  2 жил 6 сарын хугацаагаар, 59 шүүгдэгчид 3 жилийн хугацаагаар хасаж шийдвэрлэсэн байна.

Тээврийн прокурорын газраас “Тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхээ хасуулсан хүн согтуурсан, мансуурсан үедээ тээврийн хэрэгсэл жолоодсон” гэмт хэргийн улмаас бусдад 4.5 сая төгрөгийн хохирол учирсныг шүүхийн өмнөх шатанд бүрэн нөхөн төлүүлжээ.