Тод индэр
УИХ-ын дарга Г.Занданшатар Үндсэн хуулийн өдрийг тохиолдуулан мэндчилгээ дэвшүүллээ
Бүрэн эрхт, ардчилсан Монгол Улсын эрх чөлөөт иргэн Танд Монгол Улсын Үндсэн хуулийн өдрийн мэндийг өргөн дэвшүүлье.
Монгол Улс төр ёс, хууль цаазын 2000 гаруй жилийн түүхэн уламжлалтай. Эзэн Чингис хааны “Их засаг” хуулиас Монгол төрийн хууль цаазын бичиг эхтэй. Гэхдээ XX зууны эхэн хүртэл орчин үеийн жишгийн Үндсэн хуульгүй явж иржээ.
1911 оны Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгал, 1921 оны Арды хувьсгалын дараа Үндсэн хуулийн шинж чанартай олон тооны эрх зүйн баримт бичиг гарсан.
Тухайлбал, Улсын Дээд, Доод хурлын газрын 8 зүйлийн дүрэм, Зарлигаар тогтоосон Монгол Улсын Хууль зүйлийн бичиг, Монгол Улсын Түр Засгийн газрын дүрэм, Тангарагтны гэрээ, Монголын олон засаг ба засаг бус ван гүнгүүдийн эрх хэмжээний дүрэм, Нутгийн захиргааны дүрэм гэх мэт эрх зүйн баримт бичгийг мөрдөж байжээ.
Ардын Засгийн газраас 1922 болон 1924 онд Үндсэн хууль боловсруулах комиссыг байгуулсан байна. Уг комиссын ажилтай холбогдуулан гаргасан Засгийн газрын тогтоолд: “Үндсэн хуулийг ардын эрхт, хэмжээт цаазат Англи мэт улсын хуулиас товчлон авч, эдүгээгийн явуулан буй засгийн байдалд нийцүүлэн зохиовол зохино" хэмээн заасан байдаг.
Улсын анхдугаар Их Хурал 1924 оны намар Нийслэл хүрээнд эхэлж, Монгол орны өнцөг булан бүрээс 90 хүн төлөөлөгчөөр сонгогдсоноос 77 төлөөлөгч нь оролцож, анхдугаар Үндсэн хуулийг баталсан.
Үндсэн хуулийн 1-р зүйлд “Бүх Монгол Улсыг үүнээс хойш Бүгд найрамдах Бүрэн эрхтэй Ард улс хэмээж, улсын дээд эрхийг жинхэнэ ардад эдлүүлэн, улсын аливаа хэргийг Улсын Их Хурал ба мөн хуулиар сонгогдсон Засгийн газраас гүйцэтгэн шийдвэрлүүлэх явдлыг нийтээр сүслэн дагавал зохино” гэжээ.
Ийнхүү Монгол Улс бүрэн эрхт тусгаар тогтносон улс мөн хэмээн тодорхойлж, Засгийн эрх ард түмний мэдэлд байхыг тунхаглаж, төлөөллийн ардчиллын хэлбэр болсон Бүгд Найрамдах засаглалыг сонгож, Монголын ард түмэн эрэгтэй, эмэгтэй ялгалгүй сонгох, сонгогдох эрхтэй болохыг тусгаж, хаант засаг, хамжлагат ёсыг халсан зэрэг олон чухал дэвшилт өөрчлөлтийг багтаасан Үндсэн хуулийг баталж, Монгол Улс түүхэндээ анх удаа Бүгд Найрамдах байгууллыг тунхагласан билээ.
Аливаа улсын тусгаар тогтнол нь Үндсэн хуулиараа баталгаажиж байдаг. Тиймээс анхдугаар Үндсэн хуулиа баталсны ач холбогдол нь тусгаар тогтнолын дайтай үнэ цэнэтэй юм.
Улмаар 1940, 1960 онуудад хоёр, гурав дахь Үндсэн хуулийг баталсан байдаг. Эдгээр хуулиуд нь социалист хэв маягт багтах ангийн шинж чанартай хууль байсан гэж судлаачид үздэг.
Гэхдээ эдгээр Үндсэн хуулиуд нь Монголын ард түмний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолыг бататган бэхжүүлэх, хэдэн зуун дамжсан хоцрогдлыг арилгах; дэлхий нийттэй хөл нийлэн алхах, орчин цагийн соёл, иргэншлийн үр шимийг иргэддээ хүртээх, засгийн бүх эрх ард түмний мэдэлд байх зарчмыг хэрэгжүүлэх зэрэг олон чиглэлээр түүхэн чухал үүрэг гүйцэтгэсэн, Монгол орны хөгжил дэвшилд ихээхэн ач холбогдолтой эрх зүйн баримт бичиг байсан юм.
Өчигдөргүй өнөөдөр гэж үгүй. Туулж өнгөрүүлсэн өмнөх зам маань өнөөдрийн өндөрлөгт биднийг хүргэсэн шат, алхам байсан гэж үзэх ёстой.
Нөгөө талаар оносноо баталгаажуулж, алдсанаасаа сургамж авч, илүү сайн сайханд тэмүүлэх нь хүн төрөлхтний жам ёс билээ.
Монгол Улс энэ замыг туулж явсаар 1992 онд дөрөв дэх буюу ардчилсан Үндсэн хуулиа баталсан түүхтэй.
1992 оны өвөл Монгол орны аймаг, сум бүрийн төлөөлөл болсон 430 депутат 70 гаруй хоног хэлэлцэн байж, шинэ Үндсэн хуулийг баталсан.
Энэ хуулиар Монголын ард түмэн хуучин нийгмийн тогтолцоог үндсээр нь халж, эх орондоо хүмүүнлэг, иргэний ардчилсан нийгэм байгуулах зорилтыг тунхагласан.
Хүний эрх, эрх чөлөөг хамгаас эрхэмлэж, дээдлэн сахина гэдгээ зарласан. Төр, нийгмийн байгууллыг ардчиллын үндсэн дээр цаашид хөгжүүлэх чиг баримжаа, үндсэн зарчмуудыг тогтоосон.
Төрийн эрх мэдэл хуваарилах онолын үндсэн дээр хууль тогтоох эрх мэдлийг УИХ, гүйцэтгэх эрх мэдлийг Засгийн газар, шүүх эрх мэдлийг шүүхэд хуваарилан харилцан хяналт, бие даасан эрх мэдэл бүхий байхаар тогтоож өгсөн. Нутгийн өөрөө удирдах ёсыг хэрэгжүүлэх эрх зүйн үндсийг бэхжүүлсэн зэрэг нь үнэлж баршгүй чухал ач холбогдолтой юм.
Монголын ард түмний Үндэсний зөвшилцлийн гэрээ болсон шинэ, ардчилсан Үндсэн хууль маань 29 жилийн түүхийг туулж, өнөөдөр хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байна.
Гэхдээ Үндсэн хуульдаа зарим өөрчлөлт оруулах ёстой гэсэн санаа бодол үндсэндээ Үндсэн хууль баталсны дараахнаас л өрнөж эхэлсэн байдаг. Өнгөрсөн 30 жилийн алдаа оноогоо дэнсэлж, улсаа сэргээн мандуулах шинэ зүг чигийг тогтооход энэ өөрчлөлт зайлшгүй гэдэгт Монголын ард түмний дийлэнх олонхийн санаа бодол нэгдсэн.
Энэ асуудал сүүлийн 20 шахам жил яригдаж, 3 парламент дамжин идэвхтэй өрнөж, 4 удаа нэмэлт, өөрчлөлтийн төсөл УИХ-д өргөн баригдсан түүхтэй.
Энэ бүхнийг үндэслэж Үндсэн хуульдаа нэмэлт, өөрчлөлт оруулах төслийг 7 дахь удаагийн Их Хурал 2019 оны зургадугаар сараас эхлэн 5 сар гаруй завсарлагагүй хуралдаж, 158 хоногийн турш хэлэлцсэний эцэст 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдөр баталсан билээ.
Энэ өөрчлөлтөөр Засаглалын хяналт-тэнцлийг хангаж, Засгийн газрын тогтвортой байдал, парламентын хариуцлагыг нэмэгдүүлэх, шүүхийн хараат бус байдал, шударга ёсыг тогтоох, нутгийн захиргааны бие даасан байдлыг бэхжүүлэх суурь зарчмыг хуульчилсан.
Одоо энэ өөрчлөлтийг амилуулах ёстой. Нэмэлт, өөрчлөлтийг дагалдан томоохон 48 хуулийг шинэчлэн боловсруулахаас гадна дагалдах 400 гаруй хуульд өөрчлөлт оруулах ЭРХ ЗҮЙН ХУВЬСГАЛЫГ бид эхлүүлээд байна.
Эрх зүйн хүрээнд хийх энэ хувьсгал Эдийн засгийн, Нийгмийн бодлогын ХУВЬСГАЛЫГ араасаа дагуулах болно.
Бүрэн эрхт, ардчилсан Монгол Улсын эрх чөлөөт иргэн Танд Монгол Улсын Үндсэн хуулийн өдрийн мэндийг өргөн дэвшүүлье.
Монгол Улс төр ёс, хууль цаазын 2000 гаруй жилийн түүхэн уламжлалтай. Эзэн Чингис хааны “Их засаг” хуулиас Монгол төрийн хууль цаазын бичиг эхтэй. Гэхдээ XX зууны эхэн хүртэл орчин үеийн жишгийн Үндсэн хуульгүй явж иржээ.
1911 оны Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгал, 1921 оны Арды хувьсгалын дараа Үндсэн хуулийн шинж чанартай олон тооны эрх зүйн баримт бичиг гарсан.
Тухайлбал, Улсын Дээд, Доод хурлын газрын 8 зүйлийн дүрэм, Зарлигаар тогтоосон Монгол Улсын Хууль зүйлийн бичиг, Монгол Улсын Түр Засгийн газрын дүрэм, Тангарагтны гэрээ, Монголын олон засаг ба засаг бус ван гүнгүүдийн эрх хэмжээний дүрэм, Нутгийн захиргааны дүрэм гэх мэт эрх зүйн баримт бичгийг мөрдөж байжээ.
Ардын Засгийн газраас 1922 болон 1924 онд Үндсэн хууль боловсруулах комиссыг байгуулсан байна. Уг комиссын ажилтай холбогдуулан гаргасан Засгийн газрын тогтоолд: “Үндсэн хуулийг ардын эрхт, хэмжээт цаазат Англи мэт улсын хуулиас товчлон авч, эдүгээгийн явуулан буй засгийн байдалд нийцүүлэн зохиовол зохино" хэмээн заасан байдаг.
Улсын анхдугаар Их Хурал 1924 оны намар Нийслэл хүрээнд эхэлж, Монгол орны өнцөг булан бүрээс 90 хүн төлөөлөгчөөр сонгогдсоноос 77 төлөөлөгч нь оролцож, анхдугаар Үндсэн хуулийг баталсан.
Үндсэн хуулийн 1-р зүйлд “Бүх Монгол Улсыг үүнээс хойш Бүгд найрамдах Бүрэн эрхтэй Ард улс хэмээж, улсын дээд эрхийг жинхэнэ ардад эдлүүлэн, улсын аливаа хэргийг Улсын Их Хурал ба мөн хуулиар сонгогдсон Засгийн газраас гүйцэтгэн шийдвэрлүүлэх явдлыг нийтээр сүслэн дагавал зохино” гэжээ.
Ийнхүү Монгол Улс бүрэн эрхт тусгаар тогтносон улс мөн хэмээн тодорхойлж, Засгийн эрх ард түмний мэдэлд байхыг тунхаглаж, төлөөллийн ардчиллын хэлбэр болсон Бүгд Найрамдах засаглалыг сонгож, Монголын ард түмэн эрэгтэй, эмэгтэй ялгалгүй сонгох, сонгогдох эрхтэй болохыг тусгаж, хаант засаг, хамжлагат ёсыг халсан зэрэг олон чухал дэвшилт өөрчлөлтийг багтаасан Үндсэн хуулийг баталж, Монгол Улс түүхэндээ анх удаа Бүгд Найрамдах байгууллыг тунхагласан билээ.
Аливаа улсын тусгаар тогтнол нь Үндсэн хуулиараа баталгаажиж байдаг. Тиймээс анхдугаар Үндсэн хуулиа баталсны ач холбогдол нь тусгаар тогтнолын дайтай үнэ цэнэтэй юм.
Улмаар 1940, 1960 онуудад хоёр, гурав дахь Үндсэн хуулийг баталсан байдаг. Эдгээр хуулиуд нь социалист хэв маягт багтах ангийн шинж чанартай хууль байсан гэж судлаачид үздэг.
Гэхдээ эдгээр Үндсэн хуулиуд нь Монголын ард түмний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолыг бататган бэхжүүлэх, хэдэн зуун дамжсан хоцрогдлыг арилгах; дэлхий нийттэй хөл нийлэн алхах, орчин цагийн соёл, иргэншлийн үр шимийг иргэддээ хүртээх, засгийн бүх эрх ард түмний мэдэлд байх зарчмыг хэрэгжүүлэх зэрэг олон чиглэлээр түүхэн чухал үүрэг гүйцэтгэсэн, Монгол орны хөгжил дэвшилд ихээхэн ач холбогдолтой эрх зүйн баримт бичиг байсан юм.
Өчигдөргүй өнөөдөр гэж үгүй. Туулж өнгөрүүлсэн өмнөх зам маань өнөөдрийн өндөрлөгт биднийг хүргэсэн шат, алхам байсан гэж үзэх ёстой.
Нөгөө талаар оносноо баталгаажуулж, алдсанаасаа сургамж авч, илүү сайн сайханд тэмүүлэх нь хүн төрөлхтний жам ёс билээ.
Монгол Улс энэ замыг туулж явсаар 1992 онд дөрөв дэх буюу ардчилсан Үндсэн хуулиа баталсан түүхтэй.
1992 оны өвөл Монгол орны аймаг, сум бүрийн төлөөлөл болсон 430 депутат 70 гаруй хоног хэлэлцэн байж, шинэ Үндсэн хуулийг баталсан.
Энэ хуулиар Монголын ард түмэн хуучин нийгмийн тогтолцоог үндсээр нь халж, эх орондоо хүмүүнлэг, иргэний ардчилсан нийгэм байгуулах зорилтыг тунхагласан.
Хүний эрх, эрх чөлөөг хамгаас эрхэмлэж, дээдлэн сахина гэдгээ зарласан. Төр, нийгмийн байгууллыг ардчиллын үндсэн дээр цаашид хөгжүүлэх чиг баримжаа, үндсэн зарчмуудыг тогтоосон.
Төрийн эрх мэдэл хуваарилах онолын үндсэн дээр хууль тогтоох эрх мэдлийг УИХ, гүйцэтгэх эрх мэдлийг Засгийн газар, шүүх эрх мэдлийг шүүхэд хуваарилан харилцан хяналт, бие даасан эрх мэдэл бүхий байхаар тогтоож өгсөн. Нутгийн өөрөө удирдах ёсыг хэрэгжүүлэх эрх зүйн үндсийг бэхжүүлсэн зэрэг нь үнэлж баршгүй чухал ач холбогдолтой юм.
Монголын ард түмний Үндэсний зөвшилцлийн гэрээ болсон шинэ, ардчилсан Үндсэн хууль маань 29 жилийн түүхийг туулж, өнөөдөр хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байна.
Гэхдээ Үндсэн хуульдаа зарим өөрчлөлт оруулах ёстой гэсэн санаа бодол үндсэндээ Үндсэн хууль баталсны дараахнаас л өрнөж эхэлсэн байдаг. Өнгөрсөн 30 жилийн алдаа оноогоо дэнсэлж, улсаа сэргээн мандуулах шинэ зүг чигийг тогтооход энэ өөрчлөлт зайлшгүй гэдэгт Монголын ард түмний дийлэнх олонхийн санаа бодол нэгдсэн.
Энэ асуудал сүүлийн 20 шахам жил яригдаж, 3 парламент дамжин идэвхтэй өрнөж, 4 удаа нэмэлт, өөрчлөлтийн төсөл УИХ-д өргөн баригдсан түүхтэй.
Энэ бүхнийг үндэслэж Үндсэн хуульдаа нэмэлт, өөрчлөлт оруулах төслийг 7 дахь удаагийн Их Хурал 2019 оны зургадугаар сараас эхлэн 5 сар гаруй завсарлагагүй хуралдаж, 158 хоногийн турш хэлэлцсэний эцэст 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдөр баталсан билээ.
Энэ өөрчлөлтөөр Засаглалын хяналт-тэнцлийг хангаж, Засгийн газрын тогтвортой байдал, парламентын хариуцлагыг нэмэгдүүлэх, шүүхийн хараат бус байдал, шударга ёсыг тогтоох, нутгийн захиргааны бие даасан байдлыг бэхжүүлэх суурь зарчмыг хуульчилсан.
Одоо энэ өөрчлөлтийг амилуулах ёстой. Нэмэлт, өөрчлөлтийг дагалдан томоохон 48 хуулийг шинэчлэн боловсруулахаас гадна дагалдах 400 гаруй хуульд өөрчлөлт оруулах ЭРХ ЗҮЙН ХУВЬСГАЛЫГ бид эхлүүлээд байна.
Эрх зүйн хүрээнд хийх энэ хувьсгал Эдийн засгийн, Нийгмийн бодлогын ХУВЬСГАЛЫГ араасаа дагуулах болно.
Эцэст нь улс орон маань цэгцэрч, Сайн цаг, Сайхан амьдрал бидэнд ирнэ. Монгол Улс маань сэргэн мандана. Үүний төлөө бид Үндсэн хуулиа дагаж мөрдөж, хэрэгжүүлэн биелүүлэх ёстой. Ингэж чадаж гэмээнэ Монгол Улс сэргэн мандаж, монгол хүний амьдрал бусдын жишигт хүрч, амар жаргалтай амьдралын нөхцөл бүрдэнэ.
Энэ өдөр бол монгол хүн бүрийн тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдал, улс үндэстнийхээ түүх, соёлоор бахархах, сайхан Монгол орныхоо эрх чөлөөт иргэн нь байгаагаараа омогших өдөр юм.
Монгол Улсын минь сүлд хийморь ямагт мандан бадарч байх болтугай.
Энэ өдөр бол монгол хүн бүрийн тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдал, улс үндэстнийхээ түүх, соёлоор бахархах, сайхан Монгол орныхоо эрх чөлөөт иргэн нь байгаагаараа омогших өдөр юм.
Монгол Улсын минь сүлд хийморь ямагт мандан бадарч байх болтугай.
Тод индэр
Б.Жавхлан: Гадаад валютын улсын нөөц таван тэрбум ам.долларт хүрлээ
Уул уурхайн бүтээгдэхүүний экспортыг нэмэгдүүлэх, гадаад валютын улсын нөөцийн нөхцөл байдлын талаар Сангийн сайд Б.Жавхлан Засгийн газрын хуралдаанд мэдээлэл хийлээ.
“Монгол Улсын Ерөнхий сайдын захирамжаар экспорт нэмэгдүүлж, тулгамдаж буй асуудлыг шуурхай шийдвэрлэх үүрэг бүхий Ажлын хэсэг уул уурхайн экспортод тулгараад буй асуудлыг цогц байдлаар шийдвэрлэж, экспортыг эрчимжүүлж, гадаад валютын орох урсгалыг нэмэгдүүлэх арга хэмжээ авч ажиллаж байна. Тус Ажлын хэсгийн дарга, Сангийн сайд Б.Жавхлан,
Нэгдүгээр улирлын нийт дүнгээр нүүрс 17.4 сая.тонн, төмрийн хүдэр 1.8 сая тонн экспортолсон нь өмнөх оны мөн үетэй ижил түвшинд байгаа бол зэсийн баяжмалын экспорт 456 мянган тоннд хүрч 24 хувиар өссөн дүнтэй байна.
Ажлын хэсэг банкны салбарын төлөөлөлтэй уулзаж, гадаад валютын улсын нөөцийг хамгаалах чиглэлд хамтран ажиллах талаар хэлэлцэж, Санхүүгийн тогтвортой байдлын зөвлөлийн хурлаар холбогдох асуудлыг шийдвэрлэж, бодлогын зөвлөмж гарган ажиллаж байна.
Энэ сарын 1-ний байдлаар гадаад валютын улсын нөөц өмнөх долоо хоногоос 305 сая ам.доллароор нэмэгдэж, таван тэрбум ам.долларт хүрлээ гэж мэдээллээ.
Тод индэр
О.Батнайрамдал: Бакалаврын төвшинд суралцагчдад тэтгэлэг, магистр, докторын төвшинд бол зээл олгохоор зохицуулах нь зөв байна
Монгол Улсын Их хурлын Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын байнгын хорооны 2024 оны 10 дугаар сарын 15-ны өдрийн 02 тоот тогтоолоор Боловсролын зээлийн сангийн үйл ажиллагаа, журмын биелэлтэд хяналт шалгалт хийх, холбогдох санал, дүгнэлт гаргах шийдвэрийн төсөл боловсруулах үүрэг бүхий Ажлын хэсгийг байгуулсан. Энэхүү ажлын хэсгийг УИХ-ын гишүүн О.Батнайрамдал ахалж байна. Түүнтэй уулзаж ярилцсан юм.
-Ажлын хэсэг байгуулагдах шаардлага юу байв?
-Засгийн газрын татвар төлөгчдийн мөнгөөр санхүүждэг 23 сангийн нэг нь Боловсролын зээлийн сан юм. Хамгийн үнэ цэнэтэй, тэр хэрээрээ хамгийн их хөрөнгө оруулалттай сан юм. Гэхдээ энэ сан өнгөрсөн хугацаанд зээл олгох журмаасаа эхлээд эргэн төлөлт хүртэл олон асуудлыг дагуулсаар байна. Нийтдээ 360 тэрбум төгрөгийн гадаад зээлийн санхүүжилт олгосон боловч эргэн төлөлтөд асуудал үүсч байна. Боловсролын зээлийн сан журмаар зохицуулагдаж ирсэн. Энэхүү мөрдөгдөж буй журам 27 хуудас бүхий олон удаагийн нэмэлт өөрчлөлт орсон учраас ойлгомжгүй, ишлэлээс ишлэгдсэн маягтай баримт бичиг болжээ. Тиймээс журам бүрэн шинэчлэглэх зайлшгүй шаардлага үүссэн. Ингээд 2025 оны сонгон шалгаруулалтаас өмнө Боловсролын сангийн зээлийн журмыг шинэчлэхээр ажиллаж байна. Манай ажлын хэсэг санал, дүгнэлтээ боловсруулан Байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцүүлж, холбогдох яаманд хүргүүлэхэд бэлэн болоод байна.
-Боловсролын зээлийн сангийн журмын төсөлд ямар ямар өөрчлөлт оруулах саналыг боловсруулсан бэ?
- Ер нь бол Боловсролын зээлийн сан алсын хараагаасаа эхлээд стратегийн хувьд шинэчлэл хийх шаардлага буй болжээ. Жишээлбэл, Боловсролын зээлийн сан гэх атлаа нийт санхүүжилтийн 87 орчим хувь нь тэтгэлэг болж олгогдож байна. Эдийн засгийн бүтэц өөрчлөгдөх тусам хөдөлмөрийн зах зээлтэй уялдаад эрэлт хэрэгцээтэй мэргэжилтэй нийцүүлэн Боловсролын зээлийн сангийн стратегийг тодорхойлох ёстой. Боловсролын зээлийн сангийн санхүүжилтийн 35-45 хувь нь Ерөнхийлөгчийн нэрэмжит тэтгэлэгт буюу бакалаврын боловсрол эзэмшихэд олгогдож байна. Гэтэл дэлхийн 100 топ сургуульд тэнцсэн хүүхдэд зээл хэлбэрээр олгогдож байна. Энэ нь харьцангуй ялгаатай байдал үүсээд байгаа юм. Мөн өндөр мөнгөн дүнгээр буюу 100-200 мянган ам. долларын зээл авсан оюутан бакалавраа төгсч ирээд зээлийг эргэн төлөх нь асуудалтай. Ер нь дөнгөж бакалаврын түвшний боловсрол эзэмшээд өндөр хэмжээний зээл төлөх нь хэцүү учраас зээлийн эргэн төлөлт ч тааруу явж ирсэнтэй холбоотой байх.
Тэгэхээр бакалаврын төвшинд эргэн төлөгдөх нөхцөлгүйгээр тэтгэлэг, магистр, доктор буюу ахисан төвшинд зээл олгохоор зохицуулах нь зөв байна. Өөрөөр хэлбэл, ахисан төвшинд зээлээр суралцагч санхүүгийн хувьд зээлийг эргэн төлөх боломжтой болсон байна. Хоёрдугаарт, гадаадын их, дээд сургуульд суралцах хүүхдийн сонгон шалгаруулалтыг эрэмбэ, ерөнхий тест явуулж шалгаруулж байна. Зөвхөн эрэмбийг харах нь өрөөсгөл учраас тухайн хүүхэд өөрсийн санаачлагаар тэтгэлэг авсан бол үнэлэгдэж, оноожуулалтад нь ордог байх ёстой. Мөн тухайн сургуулийн төлбөрийн хэмжээг оноожуулалтад тусгах нь зөв хэмээн үзэж байна. Яагаад гэвэл зарим сургууль эрэмбэ нь ойролцоо атлаа хэд дахин илүү төлбөртэй байх тохиолдол байдаг. Жишээлбэл, АНУ-ын Стэнфордын Их сургуульд 200 мянган ам.доллараар суралцуулахаар нэг хүүхэд явуулах нь уу эсвэл эрэмбээрээ ойролцоо Токиогийн их сургуульд яг энэ төсвөөр 10 хүүхэд суралцуулах уу гэдгийг бололцох ёстой. Энэ мэт уялдааг оноожуулалтад шингээж өгч байж, харилцан ашигтай, хүртээмжтэй зээлийн олголтыг шинэчлэн хэрэгжүүлэх боломжтой хэмээн үзсэн.
- Төрийн албан хаагчдыг мэдлэг боловсролоо дээшлүүлэхэд зээлийн сангаас тэтгэлэг өгч болох уу?
- Төрийн албан хаагчдыг бодлогоор дэмжин чадавхжуулах хүрээнд гадаад болон дотоодын сургалтын байгууллагад магистр, докторын үндсэн хөтөлбөрт хамруулах боломжийг бүрдүүлнэ. Мөн шаардлагатай тохиолдолд гадаад хэлний бэлтгэлд хамруулах боломжийг олгоно. Түүнээс гадаадад суралцаад төгссөн хүүхэд тухайн орондоо ажлын туршлага хуримтлуулж ирэх боломжийг олгох уян хатан зохицуулалтыг тусгалаа. Хэрвээ эргэн ирэхгүй бол тэтгэлэг зээл хэлбэрт шилжиж, эргэн төлөгдөх нөхцөлттэй байна. Тухайн суралцагч энэ бүхнээ бүрэн ялгаж ойлгосон байхын тулд журмын шинэчлэл мөн чиглэж байна. Мөн зорилтот бүлэгт чиглэсэн буцалтгүй тусламжаар суралцах боломжийг журамд тусгах ёстой юм.
-Зээлийн эргэн төлөлтөөр дараагийн зээлийг олгох зарчмаар төсөвлөсөн. Тэгэхээр зээлийн эргэн төлөлтийг сайжруулахад хэрхэн анхаарч ажиллах вэ?
- 2025 оны улсын төсөвт Боловсролын зээлийн сангийн үйл ажиллагаанд 158,4 тэрбум төгрөг төсөвлөгдсөн. Түүний 33,6 тэрбум нь зээлийн эргэн төлөлтөөс санхүүжихээр тусгасан. Өөрөөр хэлбэл, эргэн төлөлт заавал хийгдэж байж Боловсролын зээлийн сангийн үйл ажиллагаагаа хэвийн явуулна. Зээлийн эргэн төлөлт хийгдэхгүй бол дотоодын их,дээд сургуульд суралцагч хүүхдүүд Монгол банкны хар жагсаалтад бичигддэг. Харин гадаадад суралцахаар зээл аваад эргэн төлөлт хийгээдгүй бол энэ хар жагсаалтад ордоггүй. Энэ ялгавартай байдлыг халах хэрэгтэй учраас журмын төсөлд санал тусгасан байгаа. Зээлийн эргэн төлөлтийг сайжруулах, зээлийн санг шударга ёсны зарчимд нийцүүлэхийн тулд шинэчлэл хийхээр саналыг боловсруулсан юм.
Тод индэр
Т.Баярхүү: Хуурайшилт ихтэй сумдад түймрийн эрсдэл маш өндөр байна
Шадар сайд, УОК-ын дарга С.Амарсайхан 21 аймаг, нийслэлийн Онцгой комиссын дарга нартай цахимаар хуралдаж, ой хээрийн түймэр, шар усны үерээс урьдчилан сэргийлэх төлөвлөгөө, арга хэмжээний талаар хэлэлцлээ. Энэ талаар УОК-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Т.Баярхүү мэдээлэл өглөө. Тэрбээр “Нийт нутгаар хуурайшилт өндөр байгаа. Баруун аймгуудад цас ихтэй байгаа учраас шар усны үерийн эрсдэл өндөр байна. Өнгөрсөн долоон хоногт зүүн аймгуудад бүртгэгдсэн хээрийн түймэр түүнийг унтраах үйл ажиллагааг зохион байгуулсан аймгийн онцгой комиссын мэдээлэл, түймрийн хор уршгийг арилгах, түймэрт өртсөн айл өрхүүдэд чиглэсэн арга хэмжээний талаарх мэдээллийг сонсож, холбогдох үүрэг чиглэлийг өгсөн.
Зүүн аймгууд ой хээрийн түймрийн эрсдэлтэй байгаа учраас хөдөлгөөнт бүлгүүд болон хяналтыг цэгүүдийг ажиллуулах зэрэг урьдчилан сэргийлэх ажлуудыг зохион байгуулж байгаа. Энэ чиглэлийн үйл ажиллагааг нэлээд эрчимжүүлэх үүргийг холбогдох аймаг орон нутгийн онцгой комиссын байгууллагад өгсөн.
Он гарснаас хойш 28 гал түймэр бүртгэгдсэн. Үүнээс гэмт хэргийн шинжтэй буюу мөрдөн шалгах ажиллагаа явагдаж байгаа хэргүүдийн статистик тоо баримтыг аваад үзэхээр 46 орчим хувь нь шалтгаан эзэн холбогдогч нь тодорхой байна. Жишээлбэл хогийн цэгээс, машины яндангаас, айлын янданг ил задгай орхисон үнс нурмаас гэх мэтчилэн шалтгаанаас үүдэлтэй гал гарчээ. Харин 56 орчим хувь нь эзэн холбогдогч тодорхойгүй байна. Үүн дээр мөрдөн шалгах ажиллагаа явагдаж байгаа.
Түймэрт өртсөн айл өрхүүдэд УОК-оос гэр хүнсний багц, эрүүл мэндийн багц, дулаан хувцас хэрэглэлүүдийг эхний ээлжид хүргэж өгсөн. Хөдөлмөр халамж үйлчилгээний газраас гамшигт өртсөн айл өрхүүдэд тодорхой хэмжээний мөнгөн тусламжуудыг үзүүлсэн. Мөн ХХҮЕ-аас тухайн иргэдтэй уулзалт зохион байгуулж үнэлгээ хийгээд цаашид малжуулах чиглэлээр ямар төсөл хөтөлбөрт хамруулах чиглэлээр судалгааны ажил үргэлжилж байгаа.
Увс, Завхан, Ховд, Баян-Өлгий зэрэг баруун аймгуудын цас одоохондоо хайлж дуусаагүй байна. Цастай байгаа газруудаар түймэр арай бага байгаа бол бусад аймаг, хуурайшилт ихтэй сумдад түймрийн эрсдэл маш өндөр байна. Ер нь өдөр ирэх тусам түймрийн эрсдэл нэмэгдэж байна. Иймээс дор бүрнээ сонор сэрэмжтэй байхыг анхааруулж байна” гэв.
