Тод мэдээ
Хачигт халдвараас сэргийлье!
Хачгийн идэвхжлийн үе ирлээ!
ХАЧИГТ ХАЛДВАРААС СЭРГИЙЛЬЕ
(Иргэдэд зориулсан зөвлөмж)
Нян, вирус, эгэл биетний аль нэгнээр халдварлагдсан халдвартай хачиг хүнийг хазаж, өвчин үүсгэгчийг дамжуулж өвчлүүлнэ. Дэлхий дахинд хачгаар дамждаг нийт 28 төрлийн халдвар байдгаас манай орны хувьд хүн амын дунд хачигт риккетсиоз, хачигт боррелиоз, хачигт энцефалит зэрэг хачгийн 3 төрлийн халдвар бүртгэгддэг.
Хачигт риккетсиоз өвчин
Энэ өвчний дамжуулагч нь риккетси гэдэг нянгаар халдварлагдсан Дермацентор нуталли буюу малын хачиг юм. Малын хачиг нь жил бүрийн 3 дугаар сарын сүүлчээс идэвхжиж, салхиар хаа сайгүй зөөгдөн тархаж, 4 дүгээр сард идэвхжлийнхээ үед хүнийг хазах нь элбэг байдаг. Манай улсын хувьд хаврын улиралд салхи ихтэй байдгаас хачиг салхиар зөөвөрлөгдөн хот суурин газрын иргэдийг ч хазаж өвчлүүлэх тохиолдол байдаг.
ХӨСҮТ-ийн судалгаагаар хачигт риккетсиозоор өвчлөгсөдийн 22.2 хувь нь Улаанбаатар хот орчимд хачигт хазуулсан гэсэн өгүүлэмжтэй байна. Уг халдвар нь манай улсад өргөн тархсан, 21 аймгийн 160 гаруй суманд бүртгэгддэг. Хачигт риккетсиозоор өвчлөгсөдийн 72.1 хувь нь 4-6 дугаар сард уг халдварт өртсөн байна. Халдвар авсан хүнд хачигт хазуулсанаас хойш дунджаар 3-7 хоногийн дараа халуурах, толгой өвдөх, хачиг хазсан газар үрэвсч, тавших, ойролцоох тунгалгийн булчирхай цочиж, эмзэглэх, биеэр гөвдрүүт тууралт гарах зэрэг шинж тэмдгүүд илэрдэг. Бэлчээрийн хачиг нь ихэвчлэн хүний толгойн орой, дагзны хэсэгт хазаж, цус сорон шимэгчилдэг. Бага насны хүүхдүүд биедээ орсон хачгийг богино хугацаанд илрүүлэн авч чаддаггүйгээс хачигт халдварт илүүтэй өртдөг. Уг халдвараар өвчлөгсөдийн дийлэнх буюу 44.5 хувийг 0-9 насны хүүхдүүд эзэлдэг.
Хачигт боррелиоз өвчин
Хачигт боррелиоз, хачигт энцефалит зэрэг өвчнүүд нь ойн болон тайгын хачгаар дамждаг. Хачигт боррелиоз өвчин нь боррел гэдэг нянгаар үүсгэгддэг, мэдрэл, зүрх судасны тогтолцоо, арьс салст, үе мөчний эмгэгээр илэрдэг, байгалийн голомтот халдварт өвчин юм.
Манай улсын 10 гаруй аймгийн 52 суманд бүртгэгддэг. Ихэвчлэн уг халдварын байгалийн голомтот газарт оршин суугчид, ажил хөдөлмөр эрхлэгчид халдварт илүүтэй өртдөг. Хачигт хазуулсанаас хойш дунджаар 7-14 хоногийн дараа халуурах, толгой өвдөх, ядрах, сульдах, булчингаар өвдөх, дотор муухайрах шинж тэмдэг илэрнэ. Хачиг хазсан газарт улайж үрэвсэх, өвдөх, 5-60 см хүртэл цагираг хэлбэрийн улайлт үүсэх зэрэг шинж тэмдэг илэрдэг. Ойн хачиг ихэвчлэн гуя, цавь, суга, бүсэлхий, тахимны хонхорт хазаж, улайлт үүсгэнэ. Өвчлөгсөдийн 40-50 хувьд цагираг хэлбэрийн улайлт илэрдэг.
Эмчилгээ хийгээгүй тохиолдолд үе мөч, зүрх судас, мэдрэлийн тогтолцооны талаас өөрчлөлтүүд илэрч, эмчлэхэд хүндрэл учирдаг. Өвчний эрт үед эмнэлэгт хандан эмчилгээ хийлгэвэл үр дүн сайн байдаг.
Хачигт энцефалит өвчин нь төв мэдрэлийн системийг гэмтээдэг флавивирусээр үүсгэгддэг. Уг өвчний дамжуулагч болох 2 зүйлийн хачиг нь ихэвчлэн 5 дугаар сарын эхээс эхлэн идэвхжиж, байгалийн голомттой газруудад аялаж зугаалах, мал хариулах, мод бэлтгэх, самар, эмийн ургамал түүх үед хүнийг хазаж халдварлуулна. Мөн халдвар авсан хонь, ямаа, үхрийн түүхий сүү, цус уух, шүүрхий мах идэх үед хүн халдвар авна. Өвчлөгсөдийн 66.8 хувийг эрэгтэйчүүд эзэлж, өвчлөлийн 62.5 хувь нь 6-8 дугаар сард бүртгэгддэг. Манай улсын 12 аймгийн 45 суманд уг халдвар бүртгэгдсэнээс Булган аймгийн Бугат, Хялганат, Сэлэнгэ аймгийн Бугант, Мандал, Ерөө, Хүдэр, Сүхбаатар, Хэнтий аймгийн Батширээт, Биндэр, Дадал зэрэг сумдад хамгийн олон тохиолдол бүртгэгджээ. Хачигт энцефалитын вирусээр халдварлагдсан хачигт хазуулсанаас хойш 7-14 хоногт өндөр халуурч чичрэх, толгой хүчтэй өвдөх, огиулах, бөөлжих, хүзүү, нуруу, мөчдийн булчингаар хүчтэй өвдөх, эрвэгнэх, чичрэх, татах зэрэг шинж тэмдгүүд илэрнэ. Зарим үед ухаан алдах, татах, хөөрлийн байдалд орох зэрэг шинж тэмдгүүд илэрдэг. Улмаар зарим эрхтний саажилт, тэнэгрэл зэрэг хүндрэлүүд илэрч, хөдөлмөрийн чадварыг алдагдуулдаг.
Хачигт халдвараас сэргийлэхийн тулд танд дараах зүйлсийг зөвлөж байна.
1. Иргэд хачгийн идэвхжлийн үед буюу 4-10 дугаар сард биедээ ялангуяа толгойн үстэй хэсэгт хачиг орсон эсэхийг өдөр тутамд шалгаж байх
2. Хөдөө явахдаа хачгийг илрүүлэхийн тулд тод өнгийн хувцас өмсч явах, хачиг илэрсэн тохиолдолд яаралтай авч хаях
3. Хөдөө болон ойд явахдаа урт ханцуйтай хувцас, урт түрийтэй гутал, зузаан өмд өмсч, хачиг нэвтрүүлэхгүйн тулд өмдний шуумгыг гутлын түрүүний дотуур хийх, боломжтой бол хачиг үргээгч бодисыг хувцасны ханцуй, өмд уруу цацаж хэрэглэх
4. Хэрвээ эмнэлэгт хандах боломжгүй газарт хачигт хазуулсан бол хазсан хачиг дээр эмнэлгийн цэнхэр спиртээр 2-3 удаа арчилт хийж, 1-2 минут хүлээгээд хавчаараар 45 градусын налуу өнцгөөр зөөлөн татаж авна. Хачиг хазсан хэсэгт 1 хувийн повидон иодын уусмал (тамедины уусмал)-ыг хөвөнд шингээж, цэвэр боолт хийнэ.
5. Хачигт хазуулсан тохиолдолд сэргийлэх зорилгоор эмчилгээ хийлгэх шаардлагатай тул яаралтай эмнэлэгт хандах нь зүйтэй.
6. Хачигт хазуулсанаас хойш 3-14 хоногийн дотор халуурах, толгой өвдөх, хачиг хазсан газарт цагираг хэлбэрийн улайлт үүсэх, үрэвсч шархлах, арьсан дээр гөвдрүүт тууралт гарах, огиулах, бөөлжих, нуруу, хүзүүний булчин хүчтэй өвдөх, эрвэгнэх, чичрэх, татах зэрэг шинж тэмдэг илэрвэл яаралтай эмнэлэгт хандах шаардлагатай.
7. Хачигт халдварын байгалийн голомтот ойн бүсэд ажиллаж, амьдарч байгаа иргэд хачигт энцефалит өвчнөөс сэргийлэх вакцин тариулах
8. Ямаа, үхрийн түүхий сүү, цус зэргийг уухгүй байх, эдгээр амьтдын махыг сайтар болгож хэрэглэх
9. Хачигт хазуулсанаас хойш 3-14 хоногийн дотор халуурах, толгой өвдөх, хачиг хазсан газарт цагираг хэлбэрийн улайлт үүсэх, үрэвсч шархлах, арьсан дээр гөвдрүүт тууралт гарах, огиулах, бөөлжих, нуруу, хүзүүний булчин хүчтэй өвдөх, эрвэгнэх, чичрэх, татах зэрэг шинж тэмдэг илэрвэл яаралтай эмнэлэгт хандах нь зүйтэй.
ХАЛДВАРТ ӨВЧИН СУДЛАЛЫН ҮНДЭСНИЙ ТӨВ
Тод мэдээ
ДЭМБ: “Kовид-19” халдвараас сэргийлэх 10 зөвлөмж
1. Гэрээсээ гарахдаа заавал бээлий өмсөөрэй. Олон нийтийн газраар үйлчлүүлэх, нийтийн тээвэрт зорчихдоо үргэлж бээлийн өмсөх хэрэгтэй. Учир нь коронавирус нь агаар дуслын замаар болон хүрэлцэх замаар халддаг тул олон нийтийн газраар өмсөж явсан хувцсаа тогтмол угааж, ариутгаж байхыг зөвлөж байна.
2. Хэрэв та олон нийтийн газарт бээлийгээ тайлж, хооллох шаардлагатай болсон эсвэл хэн нэгэнтэй гар барьсан тохиолдолд яаж ч загатнаж байсан гараа угаалгүйгээр нүүр, нүд, хамраа нухаж болохгүй. Гараа угаахдаа сайтар савандаж, бүлээн усаар зайлж, хатаасныхаа дараа бээлийгээ өмс. Аль болох бусадтай гар барихаас зайлсхийж, мэндчилэх хэлбэрийг сонгоорой.
3. Амны хаалтыг тогтмол сольж, бээлий зэрэг гадуур өмсдөг бусад хувцсыг тогтмол угаа. Ямар ч тохиолдолд чийгтэй хувцас өмсөж явж болохгүй. Учир нь коронавирус чийгтэй орчинд тэсвэртэй байх магадлалтай.
4. Нэг удаагийн амны хаалт дээд тал нь 1-2 цагийн хугацаанд зүүж хэрэглэхэд зориулагдсан байдаг. Нэг амны хаалтыг удаан хугацаанд хэрэглэх нь хамгийн муу үр дүнтэй. Учир нь гадуур хувцас, куртик, хүзүүний ороолтын дотор талд зүүсэн амны хаалттай чигээрээ дулаан газарт ороход муухай үнэртэж байгааг та анзаарсан байх. Энэ бол таны амнаас гарч буй эвгүй үнэр юм. Энэ мэт орчин нь вирус үржих таатай орчин болдог.
Тиймээс аль болох олон нийтийн газраар явахаас зайлсхийх нь хамгийн зөв сонголт. Үндсэндээ халдварт өвчин дэгдсэн үед бусадтай харилцахдаа хоёр метр орчмын зайнаас ярихыг хамгийн тохиромжтой стандарт гэж олон улсад үздэг. Хэрэв хэн нэгэн ханиалгаж байвал түүнд бусдыг хамгаалах үүднээс амны хаалт зүүхийг санал болгоорой. Энэ тохиолдолд гурван метрийн зайнаас харьцах эсвэл шаардлагагүй тохиолдолд тухайн хүнийг орхин явах зөв алхам болно.
5. Гэрийн нөхцөлд ариун цэврийн өрөө болон гал тогоон дахь бүх алчуурыг тогтмол ариутгах, эсвэл гэр бүлийн гишүүн бүрийн тоогоор шинэ алчуур гарга. Харин оффисын нөхцөлд аль болох нэг удаагийн цаасан алчуур, хатаагч зэргийг хэрэглэхийг зөвлөж байна. Учир нь хэдий та тогтмол гараа угааж байгаа ч цэвэр алчуураар арчихгүй байх нь элдэв нян, бактери дамжих эрсдэл болдог. Энэ тохиолдолд гараа арчихгүй хатаахыг илүүд үзэх хүн байдаг. Гэвч коронавирус нь чийгтэй орчинд идэвхтэй үрждэг гэх нь бий. Мөн гарын алчуурыг долоо хоногт хоёр удаа угааж, сайтар хатаах нь зүйтэй. Чийгтэй алчуур нь олон төрлийн халдвар өвчний вирус үржих таатай орчин болдог.
6. Хаалга онгойлгохдоо аль болох гараараа барихгүй байхыг хичээгээрэй. Хэрэв та хаалгыг дохио, хөл эсвэл хоёр гараас бусад биеийн аль нэг хэсгээр онгойлгох боломжтой бол тэгэхийг зөвлөж байна. Хаалганы бариул дээр маш их вирус, нян наалдсан байдаг учир дээр дурдьсанчлан бээлий өмсөхийг зөвлөж байгаа юм. Тиймээс хаалганы бариулыг тогтмол ариутгагч бодисоор угааж, цэвэрлэн, сайтар хатааж байх хэрэгтэй. Үүнтэй ижлээр шатны бариул, гар утас, зурагтын удирдлага, компьютерын хулгана зэрэг гараар барьдаг бүхнийг тогтмол ариутгах шаардлагатай. Дахин сануулахад юунд ч хүрсэн гэсэн нүүр, нүд, хамраа нухаж хэрхэвч болохгүй.
7. Хооллохдоо ямар ч тохиолдолд зөвхөн өөрийн аяга, таваг, халбага, сэрээ, савхаар идээрэй. Хамгийн гол нь, хүүхдүүддээ хүний уусан аяганаас уухгүй байхыг сануулж, ундааны соруул гэх мэтийг ам дамжуулан хэрэглэхгүй байх ёстой. Мэргэжилтнүүдийн хувьд Хятадад янз бүрийн халдварт өвчин тогтмол гардгийн нэг шалтгааныг тэдний нэг тавагнаас хуваалцаж иддэг соёлоос шалтгаалдаг байх талтай гэж үздэг.
Тиймээс ядаж коронавирусын дэгдэлт намжих хүртэл нэг тавагнаас хуваалцан иддэг Ази хоолноос татгалзахыг зөвлөж байна. Учир нь, хэдий хүн бүр өөрсдийн савх, тэр байтугай нэг удаагийн хэрэглэлээр хооллосон ч хамгийн том тавагтай, хамгийн амттай үндсэн хоолонд хүн бүр амандаа хүргэсэн савхаар хүрдэг билээ. Мөн халдварт өвчин дэгдсэн үед ресторанаар үйлчлүүлэхээс аль болох зайлсхийж гэртээ хооллохыг зөвлөж байна.
8. Вирусын эх үүсвэрийг эрдэмтэд тогтоох хүртэл аль ч тохиолдолд ямар ч амьд амьтан, загас зэргийг хүнсэндээ худалдан авч болохгүй. Нойтон маханд хүрэхдээ заавал нэг удаагийн бээлий хэрэглэж, нэн даруй устгаж байх шаардлагатай. Өөрөөр хэлбэл хогийн савандаа удаан байлгаад байж хэрхэвч болохгүй.
9. Боломж гарсан бүрт гэр болон албан тасалгааны цонх, хаалгыг нээж агаар сэлгэлт хийж байх. Учир нь вирус агаарын сэлгэлт сайтай нөхцөлд үржиж чаддаггүй. Гэсэн ч гадаа хэт хүйтэн байгаа тохиолдолд өрөөний температурыг хэвийн хэмжээнээс доогуур болтол цонхоо удаан нээлттэй байлгаж болохгүй.
10. Эцэст нь, хэрэв та халуурч байгаа, эсвэл өвчний шинж тэмдэг илэрсэн гэр бүлийн гишүүнээ асарч байгаа тохиолдолд түүнтэй ойр байх бүртээ үргэлж амны хаалт зүүх шаардлагатай. Мөн өвчтэй хүний амны хаалтыг солихдоо нэг удаагийн резинэн бээлий өмсөж, аль алиныг нь сайтар битүүмжилсэн байдалтайгаар нэн даруй хаях хэрэгтэй. Үүнээс гадна өвчтөний нүүр, гарыг угааж өгөх зэрэгт үргэлж резинэн бээлий өмсөж, нэг удаагийн хэрэглэл ашиглахыг зөвлөж байна.
Өөрийгөө хамгаалахын тулд аль болох хоолойтой, урт ханцуйтай зүйл өмсөх нь зүйтэй. Хэрэв боломжтой бол өвчтөнийг гэрт тусдаа өрөөнд тусгаарлах нь хамгийн оновчтой бөгөөд гэрийн хаана ч тогтмол ариутгал хийх шаардлагатай. Хамгийн чухал нь гэрт өвчтэй хүн байгаа тохиолдолд агаарын сэлгэлт хийхдээ маш няхуур хандах хэрэгтэй. Учир нь тасалгааны температур хэт хүйтэн болох нь өвчтөний эрүүл мэндийг улам муутгах үр дагавартай байхыг үгүйсгэхгүй.
ДЭЛХИЙН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН БАЙГУУЛЛАГА
Тод мэдээ
Иргэдийн анхааралд!
Дараах шинж тэмдгийн аль нэг илэрвэл эмчид яаралтай хандана уу.
- Биеийн халуун 38 хэмээс дээш халуурах,
- Ханиалгах, ханиалгалт нэмэгдэж байнгын болох;
- Биеийн бага зэргийн ачаалалд амьсгаадах (босож явах гэх мэт өдөр тутмын хийдэг зүйлийг хийхэд),
- Ядарч сульдах,
- Олон удаа бөөлжих, суулгах,
- Тайван үед амьсгаадах, цээж давчдах,
- Цээжээр хөндүүр оргих, байнга өвдөх,
- Унтаарах,
- Уруул, хумс, хурууны үзүүр хөхрөх.
НИЙСЛЭЛИЙН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ГАЗАР
Тод мэдээ
Эрүүл мэндийн сайд С.Энхболд Баянзүрх, Чингэлтэй дүүргийн эрүүл мэндийн төвд ажиллалаа
Covid-19 өвчний нөхцөл байдал хүндэрч, өрх, дүүргийн эмнэлэгт хүний нөөцийн хомсдол үүсч эхэллээ. Нөхцөл байдлыг шуурхай шийдвэрлэх арга хэмжээг эрүүл мэндийн яамнаас авч эхэлсэн байна. Өнөөдөр Эрүүл мэндийн сайд С.Энхболд Баянзүрх, Чингэлтэй дүүргийн эрүүл мэндийн төвд ажиллаж шаардлагатай хүний нөөц, оношлуурыг шийдвэрлэлээ.
Баянзүрх дүүргийн зарим өрхийн эмнэлэгт хүний нөөцийн хомсдол үүссэн байна. Өрхийн эрүүл мэндийн төвийн хоёроос гурван хүн нь халдвар авч, эсвэл ойрын хавьтал болж тусгаарлагдахад л эмнэлгийн үйл ажиллагаа доголдож байна гэдгийг Баянзүрх дүүргийн нэгдүгээр хорооны өрхийн эмнэлгийн сувилагч Л.Энхбаяр хэллээ. Мөн хүнд хэцүү энэ цаг үед өрхийн эмнэлэгт ирэх шаардлагагүй иргэд ирж үйлчлүүлэх гэж хүндрэл учруулж буй тухай тус эмнэлгийн сувилагч Л.Цагаач ярьж байна. Баянзүрх дүүргийн нэгдүгээр хорооны өрхийн эмнэлгийн эмч, сувилагч нарын зүгээс үндсэн тусламж үйлчилгээг үзүүлэхээс гадна гэрээр тусгаарлагдсан иргэдэд хяналт тавин ажиллаж байна. Тэдний тулгамдсан зарим асуудлыг Эрүүл мэндийн сайд С.Энхболд шийдвэрлэж, арга хэмжээг авлаа.
Өрхийн эмнэлэгт дутагдаж буй эмч, сувилагчийг бусад газраас нөхөж ажиллуулах зохицуулалтыг хийж эхэлжээ. Мөн дүүрэг бүрт тандалт, хариу арга хэмжээний багийг төвлөрүүлж ковид -19 өвчөөр өвчилсөн хүмүүст түргэн хүрч үйлчлэх нөхцөлийг бүрдүүлж эхэлсэн байна. Мөн зарим дүүрэгт шаардлагатай эм, оношлуур зэргийг эрүүл мэндийн сайд шийдвэрлэлээ. Тухайлбал Баянзүрх дүүрэгт шаардлагатай байгаа 2000 оношлуурыг шийдвэрлэж өгсөн юм.
Улаанбаатарын хэмжээнд гарч буй голомтолсон халдвар нь орон сууцанд өндөр гарч буйг Чингэлтэй дүүргийн эрүүл мэндийн төвийн дарга Ц.Лхагва тайлбарлав. Тус дүүргийн 6 дугаар хороонд хамгийн их халдвар бүртгэгдсэн тухай танилцуулгыг Чингэлтэй дүүргийн эрүүл мэндийн төвийн хяналт, тандалтын албаны дарга Д.Содгайхамшигмаа танилцууллаа. Тухайлбал орон сууцанд амьдардаг нэг иргэн өвчилөхөд түүний ойрын хавьтлын 4-16 хүн өвчилж буй гэнэ.
Ковидоор өвчилсөн хүмүүсийг хүргэх эмнэлгийн асуудал хамгийн том тулгамдаж буй бэрхшээл болж хувирч буй талаараа дүүргийн эрүүл мэндийн төвийн дарга нар ярьж байна. Нөхцөл байдал хүндэрч буй учир шаардлагатай нөхцөлд бусад эмнэлгийг дайчлахаас өөр гарц байхгүй.
Тухайлбал хөдөлмөр нийгэм хамгааллын яамны харья эмнэлгийг дайчлах талаар салбарын сайд нар зөвлөлдлөө. Өнөөдөр эмнэлэгт өвчтөнийг авахаас гадна гэрээр хөнгөн хэлбэрийг өвчтөнийг тусгаарлан эмчилгээг хийж буй. Цаашид аль болох эмнэлэгт ковидоор өвчилсөн хүмүүсээ авах тал дээр ажиллаж байна. Гэвч хамгийн гол тулгамдсан асуудал нь хүний нөөц учир иргэн хүн өвдөхгүй байх дээр ухамсартай байх шаардлага зүй ёсоор тулгарч байна.
