Тод индэр
Үерийн эрсдэлээс сэргийлэх орчин үеийн шийдлийг нэвтрүүлэх ёстой
Улаанбаатар хотод үргэлжлэн орсон борооны улмаас үер болж, зарим байршилд нөхцөл байдал хүндэрсэн. Үүнтэй холбогдуулан Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч Д.Сумъяабазар мэргэжлийн байгууллагын төлөөлөл, усны инженер, эрдэмтэн, судлаачид, холбогдох албаныхантай уулзаж, санал солилцсон юм. Энэ үеэр нийслэлийг үерийн эрсдэлээс сэргийлэх чиглэлд цаашид авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний талаар түүнээс тодрууллаа.
-Сүүлийн үед үүссэн хүндрэлтэй нөхцөл байдалд нийслэлийн удирдлага, холбогдох байгууллагууд шаардлагатай арга хэмжээг авч буй. Үерийн шалтгааныг голын ай сав, голдиролд барилга байгууламж олноор барьсантай холбоотой гэж үзэж байгаа. Үүнийг та хэрхэн харж байна вэ?
-Үүсээд буй нөхцөл байдал бол өнгөрсөн хугацаанд хууль, эрх зүйн, бодлогын, хот төлөвлөлтийн тал дээр гаргасан алдааны уршиг. Улаанбаатарын хувьд 1950-иад оноос хот төлөвлөлт, цаашлаад 1970-аад оноос орон сууцны төлөвлөлтийн тухай ярьж эхэлсэн. Гэвч сүүлийн 30 жилийн хугацаанд хотын нэгдсэн төлөвлөлт алдагдаад байна. Одоо бидний нүүр тулж буй олон асуудал эндээс эхтэй. Ганцхан жишээ хэлэхэд, өмнө нь барилга, байгууламж, орон сууцны техникийн нөхцөлийг хотоос өгдөг байлаа шүү дээ. Өөрөөр хэлбэл, энэ байршилд нэг хүнд ногдох эрчим хүчний хэрэглээ, цэвэр ус, дулаан хангамж ямар байх боломжтой вэ гэдгийг хот төлөвлөлттэйгөө уялдуулан тооцоолдог байсан. Гэтэл цаг үе, тогтолцоо өөрчлөгдөөд, эдгээр техникийн нөхцөлийг холбогдох яамд нь олгодог болсон. Тэгэхээр энэ нь хотын нэгдсэн төлөвлөлттэй уялдахгүй болчихож байгаа юм. Ингээд төлөвлөлтгүй, стандартгүй, оффис, үйлдвэр, орон сууцны бүс нь холилдсон, үүнийгээ дагаад олон асуудал ундарсан хот бий боллоо. Газрын зөвшөөрлийг ч замбараагүй олгож, ашиглалтын зориулалтыг дураараа өөрчилсөн жишээ мундахгүй.
Энэ мэт асуудлаас үүдсэн алдаагаа даруй засах, стандартыг мөрдөх, хууль журмынхаа хоёрдмол байдлыг цэгцлэх, цаашлаад хотын асуудлыг шийдэх бүтээн байгуулалтыг яаравчлах цаг ирээд байна. Үүнийг одоо л цэгцлэх ёстой. Бас олуулаа нэгдэж, хамтран шийдэх ёстой.
-Үүнийг шийдэхэд эхний ээлжид ямар арга хэмжээ авах вэ?
-Улаанбаатарын хувьд Туул, Сэлбэ, Дунд голын ай савд, цаашлаад голдиролд ойрхон, бүр урсцыг нь хаасан барилга байгууламж олон. Ийм газар барилга барих ёстой байсан уу гэдэг өөрөө маш том асуудал. Одоо мөрдөж байгаа хууль, журмыг дагасан уу, яагаад зөвшөөрөл өгөв гэдэг асуултыг бүгд асууж байна, тэгэхээс ч аргагүй. Байгалийн гамшиг, үер усны асуудал нүүрлэхгүй мэт л барилга барьцгаасан, үүний нөлөө өнөөдөр ийм байдлаар илэрч байна. Цаашид үер усны хүндрэл давтагдана. Тэгэхээр бид хамгийн түрүүнд хууль, эрх зүйн хувьд зөрчилдсөн, тодорхойгүй асуудлыг нэг тийш болгож цэгцлэх ёстой. Газрын зөвшөөрлөөс эхлээд ашиглалтын зориулалттай холбоотой асуудлууд, цаашлаад орон нутгийн тусгай хэрэгцээнд авах газрын асуудал ч энд яригдана. Сэлбэ голыг нийслэлд орон нутгийн тусгай хэрэгцээнд авч яагаад болохгүй байна вэ? Тусгай хэрэгцээндээ аваад, хуулийнхаа хүрээнд зөвшөөрлөө өгөх, эсэхийг шийдье л дээ. Дүрэм журам, стандарт мөрдөхийг шаардъя л даа.
Нөгөө талаас, бид үер усны эрсдэлээс сэргийлэх орчин үеийн шийдлийг нэвтрүүлэх ажлыг яаравчлах ёстой. Энэ бол нэгдүгээрт, 1.6 сая хүний аюулгүй байдлын асуудал. Нөгөөтэйгүүр, цаашид хэрхэх вэ, ямар байдлаар хөгжих вэ гэдэгтэй ч уялдана. Тухайлбал, Улаанбаатарт цэвэр усны асуудал тулгамдаж буй. Дэлхийн хотуудын 70-80 хувь нь гадаргуугийн усаа ашиглаж байхад бид өнөөдөр гүний усаа хэрэглэж байна шүү дээ. Тэгэхээр усыг помпоор соруулаад урсгаад байх уу, илүү дэвшилтэт технологи ашиглаад цэвэршүүлээд, саарал ус болгох уу гэдэг сонголтыг хийх цаг ирсэн.
-Салбарын судлаач, инженерүүд, энэ чиглэлд үйл ажиллагаа явуулдаг мэргэжлийн байгууллагын төлөөлөлтэй уулзлаа. Тэд ямар санал, шийдэл дэвшүүлж байна вэ?
-Үерийн эрсдэлээс сэргийлэх чиглэлд богино, дунд, урт хугацааны гэсэн төлөвлөлт хийж байна. Тухайлбал, ус зайлуулах ямар шийдлийг ашиглах ёстой вэ, голууд дээр ямар далан, ямар байгууламж хийх вэ гэдгийг энэ чиглэлийн эрдэмтэн, судлаачид, инженерүүдтэй хэлэлцэж, санал солилцлоо. Тэдэнтэй хамтраад ойрын хугацаанд шийдэл, мастер төлөвлөгөө гаргана. “Сэлбэ сэргэлт” төсөл, Туулын усан цогцолборын ТЭЗҮ, ажлын зургийг гаргаад явж байна, ирэх есдүгээр сард дуусна. Тэр хүртэл бид хөрөнгө, санхүүгийн асуудлаа шийдээд төслийг хөдөлгөх шаардлагатай.
-Хөрөнгийн эх үүсвэрийг ямар байдлаар шийдэх боломжтой вэ?
-Суурьшил гэдэг өөрөө дэд бүтцийн төвлөрөл. Эрчим хүч, дулаан, цахилгаан хангамж, зам, нийтийн тээвэр, цаашлаад гамшгаас хамгаалах гээд дэд бүтцийн шийдлүүд өндөр өртөгтэй. Гэхдээ зардал өндөр гээд хойш тавьж болохооргүй чухал. Үерийн эрсдэлээс сэргийлэх байгууламж, төслийн бүтээн байгуулалтыг улс, нийслэлийн төсвөөр хийж чадахгүй, тэгэх боломж ч байхгүй.
Тэгэхээр урт хугацааны тогтвортой санхүүжилт хэрэгтэй. Энэ хүрээнд нийслэлийн өмчийн “Эрдэнэс Баянбогд” ХХК-ийн хайгуулын талбайг эдийн засгийн эргэлтэд оруулахаар яриа хэлцэл хийж байна. Нөгөө талаас, нийслэл түүхэндээ анх удаа үнэт цаас гаргах эрхтэй болж байгаа. Энэ бол хэн нэгэн хүний, аль нэг байгууллагын эрх ашиг биш, хотод амьдарч байгаа 1.6 сая хүний эрх ашиг, амьдрах орчинтой холбоотой том төсөл, хөтөлбөрүүдийг хөдөлгөх, санхүүжүүлэх, тулгамдаж буй асуудлаа шийдэх боломж гэж харах учиртай юм.
Тод индэр
Артерийн судсаар химий тариа хийх нь хавдарт маш өндөр тунтай, үр дүнтэй эмчилгээ хийх боломжийг олгодог
БНХАУ-ын Гуанжоу хотод байрлах “Modern Cancer Hospital Guangzhou” буюу Гуанжоугийн орчин үеийн хавдрын эмнэлгийн Интервенцийн эмчилгээний тасгийн эмч Бан Жун Хуатай ярилцлаа. Дэлхийн өндөр хөгжилтэй олон оронд хавдрын 18-20 төрлийн эмчилгээг санал болгодог болсон. Түүний нэг нь химийн эмчилгээ. Гэхдээ химийн эмчилгээг маш нарийн мэс заслын аргаар, хавдрын голомт руу чиглэсэн байдлаар хийдэг болоод байгаа юм.
-Та өөрийгөө танилцуулаач, хими эмчилгээний чиглэлээр хэдэн жил ажиллаж байна вэ?
-Сайн байцгаана уу, би Гуанжоугийн Орчин үеийн эмнэлгийн Интервенцийн эмчилгээний тасгийн эмч Бан Жун Хуа байна. Би энэ салбарт 25 гаруй жил ажилласан туршлагатай. Харин хавдрын Интервенцийн эмчилгээгээр сүүлийн 15 жилийн турш ажиллаж байна. Манай эмчилгээний аргыг сонгосон нийт өвчтөний тоо 20 мянгаас давсан бөгөөд хүний биеийн бүх хэсгийн хавдрын эмчилгээг хийж ирсэн. Бид олон жилийн турш хавдрын эмчилгээний чиглэлээр ажилласан туршлагатай.
-Химийн эмчилгээг нарийн судсаар биш бичил мэс заслын аргаар, артерын судсаар хийхэд сөрөг нөлөө бий юу?
-Интервенцийн эмчилгээ нь 40–60 жилийн түүхтэй. Манай эмнэлэг байгуулагдсан цагаасаа хойш энэ технологийг ашигласан байдаг. Энэ нь бүрэн боловсорсон, найдвартай эмчилгээний арга тул ямар нэг сөрөг үр дагавар байхгүй, санаа зовохгүй байж болно. Энэхүү эмчилгээ нь дүрс оношлогооны төхөөрөмжийн тусламжтайгаар удирдан чиглүүлж, зүү эсвэл катетер ашиглан хавдрын байршилд маш нарийвчлалтай хүрч очин шаардлагатай эмчилгээг хийдэг. Манай Интервенцийн эмчилгээ нь артерийн судсаар дамжин орж, хавдарт цусан хангамж өгдөг судсыг олж илрүүлээд, өндөр тунгаар хими эмийг яг тэр судас руу нь тарьж өгдөг гэдгээрээ давуу талтай.
-Эмчилгээний үр дүн нарийн судсаар химийн тариа хийж эмчилснээс илүү гэж ойлголоо. Энэ талаар та дэлгэрэнгүй тайлбарлаач?
-Артерийн судсаар дамжуулан өгөх эмийн концентраци буюу хавдар руу чиглэсэн нөлөөлөл нь венийн судсаар тарьдаг уламжлалт аргынхаас 10 дахин өндөр байдаг. Энэ нь хавдарт маш өндөр тунтай, үр дүнтэй эмчилгээ хийх боломжийг олгодог. Хэрвээ тухайн судсанд тохирсон нөхцөл байвал бид хавдрын цусан хангамжийг хаах эмчилгээ болох судас боох буюу эмболизаци аргыг ашиглах боломжтой. Ерөнхийдөө хавдрын эмчилгээнд эм хийх хоёр зам бий. Уламжлалт арга бол венийн судсаар хийх. Харин бид артерийн судсаар дамжуулан хийх аргыг ашигладаг юм. Артерийн судсаар хийх арга нь дараах хэд хэдэн давуу талтай.
Нэгдүгээрт, Хавдарт маш нарийн чиглэсэн байдаг. Өөрөөр хэлбэл, хавдрын бүсэд эмийн концентраци маш өндөр байхад, эргэн тойрон дахь эрүүл эдүүдэд эмийн концентраци харьцангуй бага байдаг. Иймээс зорилтот хэсэгт өндөр тунтай эмийн нөлөө үзүүлэх боломжтой бөгөөд энэ нь хавдрын эмчилгээнд маш их үр дүнтэй байдаг.
Хоёрдугаарт, артерийн судсаар хийх хими нь мөн бүтэн биеийн хими эмчилгээний үйлчилгээг үзүүлдэг. Өөрөөр хэлбэл, венийн судсаар өгдөг уламжлалт аргын үр нөлөөг давхар үзүүлдэг гэсэн үг.
Гуравдугаарт, энэ арга нь дархлааны системд үзүүлэх сөрөг нөлөө бага, богино хугацаанд хязгаарлагддаг. Мөн артерийн аргаар хийх хими эмчилгээ нь судасны гэмтэл бараг үүсгэдэггүй. Хэрвээ гэмтэл гарсан ч гэсэн энэ нь хавдрыг тэжээж буй судсанд хамаарах тул хавдарт цусан хангамж багасах нь эмчилгээний үр дүнг сайжруулна.
Нарийн судсаар эм хийх үед ихэвчлэн гаднах, өнгөц байрлалтай судаснууд гэмтэл авах магадлалтай байдаг. Тиймээс төв судсанд гуурс тавьсны дараа эмийг хийх шаардлагатай болдог. Энэ нь мөн адил бага зэргийн инвазив буюу жижиг хэмжээний мэс ажилбар юм. Манай артерийн замаар хийх эмчилгээтэй адилхан бөгөөд үндсэн ялгаа төдийлөн байхгүй.
-Артерийн судсаар хийх хими эмчилгээг бүхий л төрлийн хорт хавдрын үед ашиглах боломжтой юу. Байрлалаасаа хамаараад хийх боломжгүй байх тохиолдол бий юу?
-Биеийн бүх хэсгийн хорт хавдарт артерийн судсаар хүрсэн тохиолдолд бид эмчилгээ хийх боломжтой байдаг нь нэг давуу талтай. Нарийн судсаар хийх эмчилгээнээс давуу талтай өөр нэг зүйлийг хэлье. Хэрвээ артерийн замаар эм хийсний дараа хэрэв тухайн үед бөглөлт хийхэд тохиромжтой судас байвал бид тэр судсуудыг боож, эмболизаци хийж чаддаг. Ингэснээр хавдрын цусны хангамжийг тасалдуулж чаддаг юм.
-Танай эмнэлэгт хийж байгаа химийн тарианы чанарын талаар та юу хэлэх вэ?
-Дэлхий даяар ашигладаг, хамгийн чанартай эмнүүдийг бид эмчилгээндээ хэрэглэдэг. Хэрэв өвчтөн шаардлагатай гэж үзвэл гадаадаас импортолсон эмийг ч хэрэглэж болно. Эсвэл Хятадад үйлдвэрлэсэн дотоодын эмийг ч ашиглаж болно. Аль аль нь чанарын баталгаатай бөгөөд ямар нэгэн сөрөг нөлөө байхгүй. Эдгээр эмүүд нь холбогдох зөвшөөрлийн дагуу үйлдвэрлэгдсэн бөгөөд дэлхий нийтэд хүлээн зөвшөөрөгдсөн, эмчилгээний зориулалтаар нийлүүлэгддэг.
Гэхдээ тухайн өвчтөн бүрийн эмчилгээний төлөвлөгөө нь Хятадад ирснийх нь дараа тодорхой болдог. Бид өвчтөн бүрийн онцлогт тохируулсан, хувийн буюу индивидуалчлагдсан эмчилгээний горим боловсруулдаг. Өөрөөр хэлбэл, хүн бүрийн биеийн байдлаас шалтгаалан зөвхөн түүнд тохирсон эмчилгээний хувийн төлөвлөгөө гаргадаг юм. Эмийн чанар, технологийн дэвшил бол аль батлагдсан, боловсронгуй болсон. Өвчтөнд яаж нөлөөлөх, үр дүн гарах нь эмчийн ур чадвар, туршлагаас хамаардаг гэдгийг энд зориуд дурьдаж хэлье.
-Дэлхий дээр химийн эмчилгээтэй холбоотой шинэ аргууд ойрын үед нэвтрэх үү. Магадгүй Хятад улсад ч юм уу тийм туршилт хийж байгаа, шинэ эмчилгээ нэвтрүүлэх гэж байгаа талаар мэдээлэл байна уу?
-Шинэ төрлийн хими эмчилгээний эмүүд гарч ирж магадгүй. Гэхдээ одоогийн энэ технологи бол аль хэдийнэ батлагдсан, тогтсон арга юм. Та мэс заслыг жишээ болгож бодоход, аль хэсэгт хийх вэ гэвэл биеийн аль ч хэсэгт хийх боломжтой шүү дээ. Энэ л зарчим юм. Өөрөөр хэлбэл, шинэ төрлийн судас боох буюу бөглөх материалууд болон шинэ хими эмчилгээний эмүүд дээр голчлон судалгаа хийгдэж байна. Мэдээжийн хэрэг, энэ чиглэлд ахиц дэвшил гарна. Учир нь дэлхийн шинжлэх ухаан, технологи тасралтгүй хөгжиж байгаа учраас анагаах ухааны чиглэлийн дэвшлүүд ч мөн адил уялдаа холбоотойгоор хөгжиж байна.
Тод индэр
Н.Учрал: Хөгжлийн банкны ТУЗ-д шахааны хүн томилохгүй
Монгол Улсын Засгийн газрын Хэрэг эрхлэг газрын дарга Н.Учрал Хөгжлийн банканд ажиллаж, дараах ажлуудыг үүрэг болголоо. Энэ тухай тэрбээр "Солонгосын хөгжлийн банк (Korea Development Bank) нь дефолт болсон зээлийн эргэн төлөлтийг 3 жилийн дотор 90 хувьд хүргэсэн байдаг.
Финляндын хөгжлийн банк өнөөдрийн Nokia-г бий болгож чадсан. Энэ жишгээр 2024 онд УИХ-аар Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг батлахдаа Монгол улсын Хөгжлийн банкийг Экспорт, импортын банк болгохоор тусгасан.
Энэ хүрээнд Хөгжлийн банканд ажиллалаа.
- Чанаргүй зээлийн эргэн төлөлтийг эрчимжүүлэх
- Арилжааны банктай өрсөлдөж түр зуурын санхүүжилтээс татгалзах, эдийн засагт үр өгөөжтэй, том төслүүдийг санхүүжүүлэх
- Санхүүжүүлэх төслийг УИХ-аар заавал батлуулах
- Банкны үйл ажиллагаа, зээл, төслийн мэдээллийг нээлттэй ил тод болгох
- Засаглалыг сайжруулж, улс төрийн нөлөөнөөс салгаж, нээлттэй сонгон шалгаруулалт хийх
- Хараат бус ТУЗ-ийн гишүүдэд шахааны хүн томилохгүй. Гадны санхүүгийн байгууллагаас төлөөлөл оруулах урилга хүргүүлэх
- Статус, хууль эрх зүйн орчныг сайжруулахдаа олон нийтээс санал авах зэрэг шаардлагатай арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэхийг үүрэг болголоо" гэлээ.
Тод индэр
Ж.Чинбүрэн: 2 нас хүртэл эхийн сүүгээр хооллох хувь 2023 онд 6.9 хувиар буурсан байна
“Эхийн сүүгээр хооллолтыг дэмжих дэлхийн 7 Хоног” үргэлжилж байна. Эрүүл мэндийн сайд Ж.Чинбүрэн 2017, 2023 онд хийсэн Хүн амын хоол тэжээлийн V, VI үндэсний судалгааны дүнгээс харахад Хүүхдийг төрсний дараа 1 цагийн дотор ангир уураг амлуулах үзүүлэлт 2017 онд 83.7 хувь, 2023 онд 87.4 хувь болж, 3.7 хувиар өссөн.
Эхийн сүүгээр 6 сар дагнан хооллох хувь 2017 онд 58.3 хувь, 2023 онд 59.8 хувь болж 1.5 хувиар нэмэгдсэн боловч, 2 нас хүртэл эхийн сүүгээр хооллох хувь 2017 онд 47.3 хувь байсан бол 2023 онд 40.4 хувь болж 6.9 хувиар буурсан байна.
Хөхөөр хооллолтын зөвлөх эмч Х.Мөнгөнцэцэг: Хөхөөр хооллолт бол хүүхэддээ оруулж буй хамгийн том хөрөнгө оруулалт юм. Хүүхдээ төрүүлээд эхний зургаан сард заавал хөхөөр хооллоод, хамгийн багадаа хоёр нас хүртэл үргэлжлүүлэн хөхүүлэх нь зөвхөн тухайн хүүхдийн хүүхэд насанд бус, өсвөр үе, насанд хүрсэн үед ч насан туршийн эрүүл мэндийн суурь болдог.
АУ-ны доктор, клиникийн профессор, Зинт клиникийн хүүхдийн эмч Т.Навчаа Хүүхдийг 2 нас хүртэл нь эхийн сүүгээр хооллосноор IQ чансааг нь 3-4 оноогоор дээшлүүлдэг. Мөн ээжийн таргалалт, чихрийн шижингээр өвчлөх эрсдэлийг бууруулдаг гэх мэт олон ач холбогдолтой. Ээж нь хүүхдээ хөхүүлэх тусам өндгөвч, хөхний хорт хавдраас өөрийгөө хамгаалж байдаг.
Дэлхийн улс орнууд 1992 оноос эхлэн жил бүрийн наймдугаар сарын эхний долоо хоногт “Эхийн сүүгээр хооллолтыг дэмжих дэлхийн 7 хоног”-ийг тэмдэглэн өнгөрүүлж ирсэн. Энэ жилийн уриа бол: “Нэн тэргүүнд эхийн сүүгээр хооллолт тогтвортой дэмжлэгт орчинг бүрдүүлье” бөгөөд 170 гаруй улс энэ өдрүүдийг тэмдэглэн өнгөрүүлж байна.
