Тод индэр
Б.Болд-Эрдэнэ: “20 минутын хот”-ын төлөвлөлтийг ногоон орон сууцаар шийдэж байна
Улаанбаатар хотын Ногоон орон сууц төслийн зохицуулагч Б.Болд-Эрдэнэтэй ярилцлаа.
-Ногоон орон сууц төслийн гүйцэтгэл, явц ямаршуу хувьтай явж байна вэ?
-Улаанбаатар хотын Ногоон орон сууц төслийн хүрээнд Баянхошуу, Шархад дэд төвд эхний ээлжийн 800 айлын орон сууцыг олон улсын ногоон барилгын стандартыг мөрдөн, гүйцэтгэж байна. 800 айлын орон сууцны төсөл 2023-2025 оны хооронд хэрэгжиж дуусна. Дараагийн шатны төслөө Уур амьсгалын ногоон сангийн 95 сая ам.долларын санхүүжилттэйгээр гүйцэтгэнэ. Энэ хүрээнд Ногоон орон сууцны сан байгуулж, 4188 айлын орон сууцыг барина. Нийтдээ 5000 айлын иж бүрэн ногоон орон сууц барьж хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байна.
-Улаанбаатар хотод ногоон орон сууц барих суурь нөхцөлийг хэрхэн бүрдүүлсэн бэ?
-Улаанбаатар хотын хөгжлийн түүчээнээс харахад анхны ерөнхий төлөвлөгөө 1954 онд гарсан байдаг. Өнөөдөр бид Улаанбаатар хотын тав дахь ерөнхий төлөвлөгөөг 2013 онд боловсруулан хэрэгжүүлж байна. Монгол Улсын хүн амын 50 гаруй хувь нь нийслэл Улаанбаатар хотдоо төвлөрдөг. Үүнийг дагаж 200 мянга гаруй өрх гэр хорооллын бүсэд амьдарч байна. Гэр хорооллын өрхүүд дэд бүтцийн хүртээмжгүй, агаар, хөрсний бохирдолтой орчинд амьдарч байгаа юм.
Монгол Улс НҮБ-ын гишүүн орны хувьд 2016 онд Парисын конвенцийг дагаж мөрдөх үүрэг хүлээсэн байдаг. Парисын конвенцид хүлэмжийн хийн ялгарлыг бууруулах, эрчим хүчний хэмнэлттэй байх гэсэн үндсэн зарчим тусгасан байдаг.
Монгол Улс 2022 он хүртэл Ногоон барилгын стандартгүй, зөвхөн үзэл баримтлалтай байсан. Тиймээс 2019-2022 оны хооронд Дэлхийн банкны дэмжлэгтэйгээр БХБЯ, ЭХЯ хамтран Ногоон барилгын үнэлгээний системийг нэвтрүүлсэн байдаг. Энэ үнэлгээний системийг нэвтрүүлснээр Монгол Улсад ногоон барилга барих үндсэн суурь тавигдсан. Манай төслийнхөн ногоон барилгын үнэлгээ, стандартыг боловсруулах хөгжүүлэлтэд орж ажилласан. Өнөөдөр манайд ногоон барилгыг үнэлэх EDGE стандарт нэвтрээд байна.
-Улаанбаатар хотыг “Нэг төвт хотоос олон төвт хот” болгох ерөнхий төлөвлөгөөнд ногоон барилгын стандартыг түлхүү тусгасан уу?
-Тийм ээ. Энэ хүрээнд Улаанбаатар хотыг “Нэг төвт хотоос олон төвт хот” болгох концепци байна. Улаанбаатар хотыг 2040 он хүртэл хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөөнд 11 дэд төвтэй болгохоор тусгасан байдаг.
Ногоон орон сууц төсөлтэй зэрэгцэн АХБ, Европын хөрөнгө оруулалтын банкны санхүүжилтээр “Гэр хорооллыг хөгжүүлэх хөрөнгө оруулалтыг дэмжих хөтөлбөр төсөл” хэрэгжиж байна. Энэ төсөл нь дэд төвүүдийн суурь инженерийн дэд бүтэц болон нийгмийн барилга байгууламж буюу сургууль, цэцэрлэгийг барих юм. Өнөөдрийн байдлаар хамгийн эхэнд Баянхошуу, Сэлбэ дэд төвийн дэд бүтцийг 100 хувь гүйцэтгэж дууссан.
-Ногоон орон сууц нийгэмд ямар эерэг нөлөө үзүүлэх вэ?
-Ногоон орон сууц баригдсанаар бодитоор 8000 яданг буулгана, 5000 нүхэн жорлон байхгүй болно, 3500 ажлын байр бий болно. 33.3 га талбар дээр 5000 айл, 120 мянган ам.метр цэцэрлэгт хүрээлэн, ногоон байгууламж, 16 км явган хүний зам бий болох зэргээр нийгэмд эерэг нөлөөлөл ихтэй.
-Ногоон барилгын онцлог, эрчим хүчний хэмнэлтийн талаар тодотгохгүй юу.
-Өнөөдөр бидний амьдарч байгаа орон сууцны нэг ам.метр талбайд жилд 270-280 квт/цаг эрчим хүч зарцуулдаг. Тэгвэл ногоон орон сууц жилд нэг ам.метр талбайд 150 квт/цаг эрчим хүч зарцуулахаар зорьж байгаа юм. Өнөөдөр бидний барьж байгаа ногоон орон сууцны ТЭЗҮ-д жилд нэг ам.метр талбайд 105 квт/цаг зарцуулна гэж тооцоолон гаргасан байдаг. Тиймээс Монгол Улсын Засгийн газар олон улсын санхүүжүүлэгч байгууллага Уур амьсгалын ногоон сан, АХБ-ны өмнө хүлээсэн үүргээ дээрх үзүүлэлтээр бүрэн хангасан. Мөн ногоон орон сууцны төсөл нь сэргээгдэх эрчим хүчний шийдлийг ашиглаж байна. Ингэснээр эрчим хүч, дулаан, ус ашиглалтын зардлыг 20 хувь бууруулах тооцоололтой.
-Зах зээлийн ханштай харьцуулахад ногоон орон сууц хэр өртгөөр босож байна вэ?
Бидэнд ногоон орон сууцыг барихад өртөг зардал өндөр болох вий гэсэн болгоомжлол байлаа. Нөгөө талдаа бага, дунд орлоготой иргэдээ яаж орон сууцжуулах вэ гэсэн зорилттой тулгарсан. Ингээд олон улсын зөвлөх үйлчилгээ үзүүлдэг экспертүүдтэй хамтарч ажилласан. Мөн дотоодод үйлдвэрлэж байгаа болон импортын барилгын материалын үнийн өсөлтийн судалгааг хийлээ. Учир нь ковидын үед дотоодын болон импортын барилгын материалын үнийн өсөлт өндөр байсан. 2022 оны есдүгээр сард манай анхны баригдаж байгаа барилгын ам.метрийн босго өртөг 2 сая 650 мянга төгрөг гэж улсын экспертизийн магадлалын үнэлгээ гаргасан байдаг.
Гэтэл өнгөрсөн 2023 онд барилгын ам.метрийн босго өртөг 2 сая 550 мянган төгрөг болж 100 мянган төгрөгөөр буурсан байлаа. Энэ онд улсын экспертизийн магадлалаар орсон зураг төсөв ам.метр нь 2 сая 400 мянган төгрөг болж буурчээ. Өнөөдөр хувийн хэвшлийнхэн гүйцэтгэж байгаа орон сууцны барилгын ам.метрийн босго үнэ 2 сая 200-аас-2 сая 300 мянгад байна. Тиймээс манай төсөл олон улсын ногоон барилгын шаардлага хангаад, төсөв нь хүрэн барилгын босго үнэтэй өрсөлдөхүйц ханштай байна. Энэ нь иргэдийн худалдан авах чадвартай дүйхүйц боломжийг бүрдүүлж байгаа юм.
Бид Баянхошуу дэд төвийн эхний үе шатны 20 га талбар дээр нийгэм, эдийн засгийн суурь судалгаагаа хийгээд дууслаа. Иргэдийн өмчийн газар болох үл хөдлөх хөрөнгийг үнэлэх үнэлгээг айл бүр дээр хийлээ. Ингэснээр газрын үнэлгээ өсөж байгаа юм. Энэ нь иргэдийн орлогод нийцсэн гэх тодотгол руугаа дөхөж очиж байна.
-Ногоон орон сууцны технологид өндөр шаардлага тавьж байсан. Манайд стандартын шаардлага хангасан барилгын материалын олдоц хэр байсан бэ?
-Барилгын материалыг үйлдвэрлэхэд зарцуулж байгаа эрчим хүч нь хэмнэлттэй байх ёстой гэсэн шаардлага тавьдаг. Дулаалгад шилэн хөвөн, хөөсөнцрийг ашиглахыг хориглодог. Шилэн хөвөнг үйлдвэрлэхийн тулд эрчим хүч их зарцуулдаг, хөөсөнцөр гал дэмждэг гээд шаардлага хангадаггүй. Тиймээс ногоон орон сууцны шаардлагыг хангахын тулд хөөмөл шилэн хөвөнг анх удаа Монголд нэвтрүүллээ. Барилгын компаниуд үүнд маш идэвхтэй хамтран ажиллаж байна.
Паркетан шал гэхэд цэвэр модон, вакуум цонх гурван давхар шиллэгээтэй гээд деталь бүр дээр ногоон стандартыг ханган, олон улсын сертификат авч байна. Ногоон стандартыг хангасан эдгээр ажлын зурагтай болсноороо нийслэлд маань олон улсын санхүүжилт татах техникийн шатны асуудал бүрэн шийдэгдсэн гэж үзэж байна.
-Иргэд ногоон орон сууцад хэрхэн хамрагдах вэ?
-Энэ төслийн хүрээнд бид нэгдүгээр ээлжид ашиглалтад орох 800 айлын орон сууцыг иргэдийн газраар солино. Ингэснээр төслийн хоёр дахь үе шатыг эхлүүлэх суурь нөхцөл бүрдэж байгаа юм. Дэд төвүүдийн айл өрхийн газар, үл хөдлөхийн үнэлгээ нэгэнтээ хийгдсэн. Тиймээс газраа ногоон орон сууцаар солих нөхцөл бүрдэж байгаа юм. Мэдээж, газраа орон сууцаар солиход зөрүү үүсвэл дулаан зогсоол, худалдаа үйлчилгээний талбар авч өрхийн бизнесээ үргэлжлүүлээд явах бүрэн бололцоотой.
-Тухайлбал, Баянхошуу дэд төвийн эхний ээлжид ашиглалтад орох орон сууцны барилгын талбайгаас хэдэн айлын газрыг чөлөөлсөн бэ?
-Манай төслийн хувьд орон сууцны барилга дээд тал нь тав хүртэл давхартай, харагдах орчин, бүх зүйлдээ хүртээмжтэй байхаар төлөвлөгдсөн. Баянхошууны 5.6 га газрыг 2019-2021 онд НОСК-аас газрыг орон сууцаар солих хөтөлбөрийн хүрээнд 96 өрх газраа чөлөөлөөд нүүж, орон сууцанд орсон. Энэ 96 өрхийн газар дээр бид 462 айлын ногоон орон сууцыг олон улсын стандартын дагуу иж бүрэн төлөвлөлттэйгөөр хэрэгжүүлж байна. Энэхүү 462 айлын ногоон орон сууцаар барилгажих дараагийн 20га талбайг чөлөөлөхөөр ажиллаж байна.
-Ер нь нэг га-д хэчнээн айл байх норм стандарттай байдаг вэ?
-Гэр хороололд дэд бүтэц татахаар айлууд өөрсдөө халуун, дулаанаа шийднэ гэж зарим хүмүүс ярьдаг. Гэр хорооллын нэг га-д ногдох хүн амын нягтрал 70 хүн гэсэн тоо байна. Үүнд суурь дэд бүтэц хийнэ гэвэл үр ашиггүй.
Гэтэл нөгөө талдаа Улаанбаатар хотод зарим газар нэг га талбайд ногдох хүн ам нь 22 мянга хүрч байна. Тэнд сургууль, цэцэрлэг яригдахгүйгээр бетонон ширэнгэ үүссэн. Явган хүний зам, автомашины зогсоол ч багтахгүй. Тиймээс XXI зуунд зохицох зөв төлөвлөлт нь нэг га-д ногдох хүн амын нягтралыг 300-400 хүнээр тооцож байна.
-Засгийн газраас дэвшүүлсэн “20 минутын хот” зорилт дэд төвүүдэд хэрхэн тусаж байна вэ?
- Өмнө хэлсэнчлэн 2040 он хүртэл хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөөнд Улаанбаатар хотыг 11 дэд төвтэй болгохоор тусгасан байдаг. Засгийн газрын хэрэгжүүлж байгаа “20 минутын хот” концепци ч үүнд багтсан ба иргэн ямар нэг нийтийн тээвэр, автомашин хэрэглэхгүйгээр тухайн орчиндоо нийгмийн үйлчилгээгээ 20 минутад авах бодит нөхцөлийг бүрдүүлэхэд оршино. Тухайлбал, Баянхошуу дэд төвийн ногоон орон сууц төслийн эргэн тойронд сургууль, цэцэрлэг, төрийн үйлчилгээний байгууллага 500 метрийн радиус дотор байршиж байна. Жишээ нь Баянхошууны бизнес инкубатор төвөөс иргэд төрийн 170 төрлийн үйлчилгээ авах нөхцөл бүрдсэн.
Мөн Уур амьсгалын ногоон сангаас хотхоны нийт төлөвлөлтийн 40 хувьд ногоон байгууламжтай байна гэсэн шаардлагыг тавьдаг ба иргэдэд ногоон байгууламжийг ойртуулснаар иргэд эрүүл орчинд амьдрах орчин нөхцөл бүрдэж байна.
Зөв төлөвлөлт, зөв шийдлийг бий болгоход богино хугацаа шаардагдахгүй байна. Төр, засгийн зөв бодлого, иргэдийн дэмжлэг, инженер, техникийн ажилтан, боловсон хүчний чадавх гээд урт хугацаа шаардагдаж байна.
-Ногоон орон сууцны стандарт нэвтэрснээр барилгын салбарын хөгжилд ямар ахиц дэвшил гарч байна вэ?
- Манайх АХБ-ны санхүүжилтээр хэрэгжиж байгаа төсөл. Төслийн инженер, техникийн ажилтнууд Австрали, Япон, Солонгос, Америк зэрэг гуравдагч орнуудад суралцаж төгссөн залуус байдаг. Залуус маань гадаадад сурсан мэдлэг, туршлагадаа үндэслэн ногоон орон сууцны олон улсын стандартын шаардлага хангасан орон сууцны барилгыг анх удаа барьж байгуулж байна.
Ногоон орон сууцны стандартыг нэвтрүүлснээр Монгол Улсын барилгын салбар дэлхийтэй хөл нийлүүлэн алхаж, энэ салбарын хүлэмжийн ялгарал багасна. Түүнчлэн иргэдийн бодит хэрэглээг хянах ухаалаг удирдлагын систем суурилуулснаар цаашид жишиг туршлага болж, дараа дараагийн ногоон төслүүдийг түүчээлж, үр дүн, нотолгоонд суурилсан шийдвэр гаргалтыг дэмжинэ. Эцэст нь салбарын түвшинд инженер, техникийн ажилчид чадавхжиж, олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн мэргэжилтнүүдийн тоо нэмэгдэнэ.
-Ирээдүйд гэр хорооллыг бүрэн орон сууцжуулах шийдэл бүрдсэн үү?
-Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч Х.Нямбаатар Гэр хорооллыг орон сууцжуулах төсөл хэрэгжүүлж байна. Энэ хүрээнд Сэлбэ дэд төвийн 158 га газар дээр 12 мянган айлын орон сууц барих төсөл хэрэгжиж байна. Энэхүү төсөл дээр мөн л дээрх техник, стандартын шаардлага тавигдана. Энэ нь гэр хороололд 16-20 давхар орон сууц баригдахгүй гэсэн үг юм. Улаанбаатар хотын хойд хэсгийн гэр хорооллын уулын энгэр хэсэг хот төлөвлөлт талаасаа харагдах орчин сайтай бүс. Тиймээс гэр хорооллыг ирээдүйд орон сууцны хороолол болно гэдэгт итгэл төгс байна.
Н.Энхбат
Тод индэр
Д.Амарбаясгалан: Парламентын хяналтыг үйл ажиллагааныхаа соёл болгон төлөвшүүлэх нь чухал
Монгол Улсын Их Хурлын эрхэм гишүүд,
Эрхэм хүндэт Элчин сайд, эрдэмтэн судлаач, зочид төлөөлөгчид өө
Өнөөдөр бид Монгол Улсын ардчилсан засаглалын тулгуур багана болсон парламентын хяналтын тухай, энэ хяналтыг хэрхэн үр дүнтэй хэрэгжүүлэх тухай хэлэлцэхээр чуулаад байна.
Монгол Улсын Их Хурлын 2024 оны ээлжит сонгууль бүсчилсэн, холимог тогтолцоогоор явагдаж, түүний үр дүнд улс төрийн 5 нам, нийгмийн олон бүлгийн төлөөлөл бүхий 126 гишүүнтэй шинэ парламент бүрдээд байна. Бид хууль эрх зүйн орчныг шинэ цагийн хэрэгцээ, шаардлагад нийцүүлэн төгөлдөржүүлэх, ард иргэдийн төрдөө итгэх итгэл, хүлээлтийг бодит болгох, шинэ үеийн парламентыг төлөвшүүлэх томоохон зорилтуудыг тавин ажиллаж эхлээд байна.
Энэ хүрээнд Улсын Их Хурлаас батлагдан гарч буй хуулиуд хүний эрхийг дээдэлсэн, хүн төвтэй үзэл санаа бүхий байх, нийгмийн хурдацтай хөгжлийн шаардлагад нийцүүлэн, эрх зүйн зохицуулалтыг цаг алдалгүй гаргах, хуулийг иж бүрэн зохицуулалттай, тодорхой, ойлгомжтой болгож, хууль болон журмаар зохицуулах харилцааны заагийг зөв тодорхойлох зорилгоор “Гурван төгөлдөршил”-ийн бодлогыг хэрэгжүүлж эхлээд байна.
Улмаар Улсын Их Хурлын гишүүдээс санал авсны үндсэн дээр холбогдох хууль, эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох, үнэлэх, хэрэгжилтийг нь эрчимжүүлэх үүрэг бүхий 54 ажлын хэсэг байгуулагдан ажиллуулж байгаагаас 15 нь Монгол Улсын Их Хурлын хяналтын чиг үүрэгтэй холбоотой ажлын хэсэг юм.
Мөн саяхан батлагдсан Монгол Улсын Их Хурлын 2024-2028 оны үйл ажиллагааны стратеги төлөвлөгөөнд Улсын Их Хурал хууль тогтоомжийг боловсруулах, төлөвлөх, өргөн мэдүүлэх, хэлэлцэх, батлах, биелэлтэд хяналт тавих, тайлагнах бүх үе шатанд нэн тэргүүнд хүн төвтэй үзэл санаанд суурилсан, хүний эрх, эрх чөлөөг хангаж, хамгаалсан байх агуулга, шаардлагыг тавина хэмээн заасан. Үүнээс гадна хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд хяналт тавих байнгын тогтолцоог бэхжүүлж, үр нөлөөг тогтмол судлан, түүнд үндэслэн хуулийг чанаржуулна хэмээн тусгасан.
Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Хорин тавдугаар зүйлийн 1.8 дахь хэсэгт “хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн биелэлтийг хянан шалгах” онцгой бүрэн эрхийг хуульчилсан байдаг. Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улсын Үндсэн хууль, бусад хуулийн биелэлтийг улс даяар зохион байгуулж, хангах Засгийн газрын үйл ажиллагаа, хууль тогтоомжийн биелэлтийг хянан шалгах нь Монгол Улсын Их Хурлын онцгой бүрэн эрх юм.
Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуулийн 3 дугаар зүйлд зааснаар “Улсын Их Хурлын үндсэн зорилт нь ард түмний төлөөллийн дээд байгууллагын хувьд ард түмний засаглах эрхийг хангахад орших ба хууль тогтоох, төрийн дотоод, гадаад бодлогын үндсийг тодорхойлох, хууль тогтоомжийн биелэлтийг хянан шалгах үндсэн чиг үүрэгтэй” гэж заасан байдаг. Улмаар Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай анхдагч хуулийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдөр баталсан.
Тус хуулиар Монгол Улсын Их Хурлын хянан шалгах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлэх арга хэрэгсэл, хууль зүйн үр дагаврыг тодорхойлох, мөн хянан шалгах түр хороо байгуулах эрх зүйн зохицуулалттай болсон. Үүнээс гадна төрийн аудитын байгууллага, Монголбанк, Үндэсний статистикийн хороо, Санхүүгийн зохицуулах хороо, Хүний эрхийн Үндэсний Комисс, Төрийн албаны зөвлөл зэрэг бие даасан, хараат бус байгууллагад түшиглэн, тэдгээрийг хянан шалгах чиг үүргийнх нь хүрээнд Улсын Их Хурлын хянан шалгах үйл ажиллагаанд татан оролцуулах асуудлыг мөн тусгасан байна.
Монгол Улсын Их Хурлаас Үндсэн хуульд 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдөр оруулсан нэмэлт, өөрчлөлтийн дагуу Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг 2024 оны 5 дугаар сарын 16-ны өдөр баталсан. Уг хуульд дэлхийн улс орнуудад хэрэгждэг сайн туршлага бүхий зарим зохицуулалтыг тусгасан байна. Тухайлбал, Байнгын хорооддоо төвлөрсөн, хяналт шалгалтыг төлөвшүүлэх зорилгоор, гишүүний саналыг хүлээн авч хэлэлцсэний үндсэн дээр тухайн Байнгын хороо хяналт шалгалтын ажлын хэсэг байгуулах шийдвэр гаргадаг болсон. Улсын Их Хурлаас хийсэн хууль тогтоомжийн биелэлтийн үр дагаврын үнэлгээний тайланг холбогдох Байнгын хороо хүлээн авснаас хойш нэг сарын дотор хэлэлцэн, шаардлагатай гэж үзвэл нэгдсэн хуралдаанд оруулах буюу заавал хэлэлцдэг зохицуулалттай болсон.
Түүнчлэн Парламентын ардчиллыг бэхжүүлэх, хүчтэй сөрөг хүчнийг бүрдүүлэх чиглэлээр хяналт шалгалтын эрх хэмжээг нэмэгдүүлсэн. Жишээ нь цөөнхийн бүлэг төсвийн хяналтын сонсголыг санаачлах, Төсвийн зарлагын хяналтын дэд хорооноос явуулсан хяналтын сонсголын тайлан, түүнд өгсөн санал дүгнэлтээ нэгдсэн хуралдаанд шууд танилцуулах гэх мэт шинэ боломжууд бий болсон.
Нэг үгээр хэлбэл, Монгол Улсын Их Хурлаас хууль тогтоомжийн биелэлтэд системтэй хяналтыг хэрэгжүүлэх нөхцөл бүрэн, хангалттай бүрдсэн. Цаашид бид парламентын хяналтыг үйл ажиллагааныхаа соёл болгон төлөвшүүлэх нь чухал байна. Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалт болон түүнд ажлаа хариуцан тайлагнадаг байгууллагуудын хяналт шалгалтын үйл ажиллагаа уялдаа холбоотой, давхардал хийдэлгүй байхад анхаарч, хяналт, үнэлгээг үр нөлөөнд чиглүүлэх нь нэн чухал үүрэгтэй.
Эрхэм гишүүд ээ,
Эрдэмтэн судлаач, салбарын мэргэжилтнүүд ээ
Парламентын хяналтыг үр дүнтэй хэрэгжүүлж, түүний нөлөөг нэмэгдүүлэхэд та бүхний сайн туршлага, оролцоо чухал ач холбогдолтой юм.
Монголын ардчилсан засаглалын үндэс суурийг бэхжүүлэн хамгаалахын төлөө цаашид ч тууштай хамтран ажиллахыг уриалж байна. Мөн парламентын хяналтын үйл ажиллагааг тогтмолжуулах чиглэлээр Улсын Их Хурлын Тамгын газар онцгой анхаарч ажиллахыг чиглэл болгож байна.
Улаанбаатар хот
Тод индэр
Ж.Галбадрах: Багшийн хомсдолыг арилгахгүйгээр боловсролын салбарт хийх хөгжил, шинэчлэлд ахиц гарах боломжгүй
-Боловсролын ерөнхий хуулийн хэрэгжилттэй хэрхэн танилцахаар ажиллаж байна вэ?
-Боловсролын ерөнхий хууль батлагдаж хэрэгжиж эхлээд дөнгөж жил гаруй болж байна. УИХ хууль тогтоох үйл ажиллагаанаас гадна хуулийн хэрэгжилтэд хяналт тавих үндсэн чиг үүргээ биелүүлэх ёстой. Боловсролын ерөнхий хуулийн хэрэгжилтэд тулгамдсан олон асуудал бэрхшээл үүсч байна. Нэн тэргүүнд багш нарын хомсдол салбарын эмгэнэл болоод байна. Боловсролын сайд 8 дугаар сарын сүүлээр 4200 багш дутагдаж буйг зарласан. Энэ бол сургуулиудаас авсан тоо. Бид цөм хөтөлбөрт тусгасан цагийн дагуу сургууль бүрийн бүлгийн тоонд үндэслэн багшийн тоог гаргахад 7600 багш дутагдалтай гэсэн тооцоолол гарсан. Цаашид сургуулийн норм нормативийг мөрдүүлэх, сургууль шинээр байгуулах тохиолдолд багшийн хомсдол улам л нэмэгдэхээр байна. Багшийн нарын хомсдолыг арилгахгүйгээр боловсролын салбарын хөгжил, шинэчлэлд ахиц гарах тухай ярих боломжгүй юм. Манай ажлын хэсэг хамгийн олон гишүүнтэй бөгөөд бид багш нарын хомсдолыг арилгах, багшийн үнэлэмжийг сайжруулах чиглэлд илүү анхаарч ажиллана. Санал, дүгнэлтээ хаврын чуулганаар танилцуулах болно.
-Хуулийн хэрэгжилттэй танилцаад Боловсролын ерөнхий хуульд өөрчлөх санал гаргах боломжтой юу?
-Хуульд өөрчлөлт оруулах тухай биш, хэрэгжилтийн алдаа, оноог хянах чиглэлээр ажлын хэсэг ажиллана гэдгийг онцолж хэлье. Ажлын хэсэг тулгамдсан асуудлуудыг маш сайн сонсож, бодит нөхцөл байдалтай газар дээр нь очиж танилцах чиглэлийг баримтлаж байна. Жишээлбэл, сум орон нутгийн ерөнхий боловсролын сургуулийн 6, 7 настны сургалтын талаар гишүүдийн гаргасан санал санаачлагыг багш нар, эцэг, эхчүүдтэй хамтран ярилцахаар төлөвлөж байна. Мөн ажлын хэсэг МУБИС зэрэг багш бэлтгэж буй их, дээд сургуульд дээр очиж, багш бэлтгэх бодлого, хяналтын тоог хэрхэн хангаж буй талаар мэдээлэл сонсож, оюутнуудтай уулзалт хийнэ. Энэ мэтчилэн боловсролын шат шатны байгууллагад очиж ажиллан бодит шийдэл гаргах нь үр дүнтэй хэмээн үзэж байна.
-Та боловсролын салбарын хөрөнгө оруулалтад шүүмжлэлтэй хандаж байсан. Сургууль, цэцэрлэгийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэх ямар боломж байна гэж харж байна вэ?
-Эдийн засаг өсч, төсөв тэлж байгаа үед боловсролын салбарын хөрөнгө оруулалтыг цаг алдалгүй нэмэгдүүлэх шаардлагатай байна. Өнөөдөр улсын хэмжээнд 40-өөс дээш тооны хүүхэдтэй 4860 бүлэгт 214 мянган гаруй хүүхэд суралцаж байна. Бүр 60 давсан хүүхэдтэй бүлэг 8 байна. Ер нь 1800-аас дээш хүүхэдтэй даац хэтэрсэн сургуульд сургалт хэвийн явуулах боломжгүй, энэ нь эргээд сургалтын чанарт сөргөөр нөлөөлж байгаа. Улсын хэмжээнд ийм даац хэтэрсэн 124 сургуульд 368 мянган гаруй хүүхэд суралцаж байна. Энэхүү бүлэг дүүргэлт болон сургуулийн даац хэтэрсэн нөхцөлийг хэвийн болгохын тулд бидний хийсэн тооцоогоор даруй 150 сургууль шинээр барих зайлшгүй шаардлагатай байна. Тиймээс боловсролын салбарт хөрөнгө оруулалт маш чухал байгаа тул ирэх 4 жилд Засгийн газрын хэрэгжүүлж эхлэхээр төлөвлөж буй 14 мега төсөл дээр нэмээд 15 дахь мега төслийг боловсролын салбарт хэрэгжүүлэх ёстой гэж үзэж байгаа.
-Багшийн хомсдлыг шийдэх ямар гарц байна гэж та үзэж байгаа вэ?
Багшийн хомсдлыг бууруулахын тулд тэдний үнэлэмжийг нэмэгдүүлэх, нийгмийн баталгааг хангах нь хамгийн оновчтой шийдэл юм. Хөдөө орон нутагт багшийн хомсдол маш их байна. Тухайн аймаг, сум, дүүргийн ерөнхий боловсролын сургуулийн шилдэг төгсөгчийг багш мэргэжил эзэмшээд эргээд төрөлх сургуульдаа багшлах тохиолдолд сургалтын төлбөрийг 100 хувь хөнгөлөх, суралцах хугацаанд амьжиргааны тэтгэлэг олгох, 5 жил тасралтгүй үр бүтээлтэй ажиллавал гадаадад магистрт суралцуулах, ипотекийн зээлийн хөнгөлөлт үзүүлэх зэргээр багш нарын нийгмийн асуудлыг шийдэх талаар төр дорвитой шийдвэр гаргах ёстой хэмээн үзэж байна.
Тод индэр
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “Шанхайн экспо”-гийн нээлтэд үг хэллээ
БНХАУ-ын Худалдааны яам, Шанхай хотын Ардын Засгийн газраас жил бүр зохион байгуулдаг “Хятадын олон улсын импортын VII экспо”-гийн нээлт өнөөдөр болж, Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ оролцож үг хэлэв.
“Шинэ эрин үед ирээдүйгээ хамтдаа хуваалцъя” уриан дор болж буй энэ удаагийн экспогийн нээлтийн ёслолд Пакистан, Серби, Словак, Узбекистан, Малайз, Казахстан зэрэг орны Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд нарын хамт тэрбээр хүндэт зочноор оролцож байна. Монгол Улс анх удаа Ерөнхий сайдын түвшинд парламентад суудал бүхий улс төрийн бүх намын удирдлага, Улсын Их Хурал, Засгийн газрын зарим гишүүний хамт “Шанхайн экспо”-д өргөн бүрэлдэхүүнтэй, хувийн хэвшлийн олон төлөөлөлтэй оролцож буйгаараа онцлогтой.
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “Ази, европын стратегийн уулзварт оршдог Монгол Улс энэхүү экспод идэвхтэй оролцох нь хөрш орон БНХАУ төдийгүй бусад улстай эдийн засгийн харилцаа холбоогоо гүнзгийрүүлэх өргөн боломж нээсээр ирсэн. Энэ онд Монгол Улс, БНХАУ-ын хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 75 жилийн ой тохиож байгаа. Хоёр улсын худалдааны эргэлт 2023 оны байдлаар 17.6 тэрбум ам.долларт хүрсэн. Цаашид 20 тэрбумд хүргэхээр талууд зорьж байна. Монгол Улс “Алсын хараа-2050”, “Шинэ сэргэлтийн бодлого” зэрэг урт, дунд хугацааны хөгжлийн бодлогоо БНХАУ-ын “Бүс ба Зам” болон “Даян дэлхийн хөгжлийн санаачилга”-тай уялдуулж, “Чайна Энержи”, CNPC буюу Хятадын үндэсний газрын тос, байгалийн хийн корпораци зэрэг томоохон компанитай нүүрс болон эрчим хүчний хосолсон шийдэл, усан цахилгаан станц, төмөр замын төслүүдэд идэвхтэй хамтран ажиллаж байгааг тэмдэглэв.
Мөн Монгол Улсын Засгийн газар асар хурдтай хувьсан өөрчлөгдөж буй энэ цаг үед гурван гол шилжилтийг хийж, шинэ эдийн засгийн бүтцийг бүрдүүлэхээр ажиллаж байна. Нэгдүгээрт, AI хиймэл оюун ухаанд түшиглэсэн цахим, ухаалаг технологийг хөгжлийн хурдасгуур болгох, хоёрдугаарт, ногоон хөгжлийн шилжилтийг хэрэгжүүлэх, гуравдугаарт, хүний нөөцийн шилжилтэд анхаарч, ирээдүйн хөгжлөө төлөвлөж байна. Монгол Улсын аж ахуйн нэгжүүд энэ удаагийн Шанхайн экспод дэлхийд танигдсан ноос, ноолуур зэрэг хөдөө аж ахуйн гаралтай бүтээгдэхүүнээс гадна уул уурхайн салбарынхаа хөгжил дэвшил, зах зээлд өрсөлдөх боломжийг өргөнөөр танилцуулж буй нь цаашид байгалийн баялгийн бэлтгэн нийлүүлэгчээс үйлдвэрлэлд суурилсан ханган нийлүүлэгчийн байр сууринд хүрэх зорилготой. Манай өвөг дээдсийн сургаалд “Монголын За бол Андгай” хэмээх сайхан үг байдаг. Бид хэлцэл бол хэлцэл, гэрээ бол гэрээ хэмээсэн зарчимд тулгуурлан хөрөнгө оруулагчдад ээлтэй эрх зүйн орчин, цахим нээлттэй засаглал, харилцан ашигтай хамтын ажиллагааг эрхэмлэсээр ирсэн. Бид Та бүхэнтэй харилцан суралцах, харилцан ашигтай түншлэн ажиллахад бэлэн байна гэлээ.
Ерөнхий сайд дараа нь “Шанхайн экспо”-д оролцож буй Монголын аж ахуйн нэгжүүдийн талбайгаар зочилж, амжилт хүслээ. Өнгөрсөн жилүүдэд манай улсын ноос ноолууран бүтээгдэхүүн, шингэн хүнс үйлдвэрлэгчид тус экспод оролцсон бол энэ жил 10 гаруй аж ахуйн нэгж үзэсгэлэнд оролцож байна. Монголын уул уурхайн үндэсний ассоциацийн гишүүн “Эрдэнэс Монгол нэгдэл”, түүний гишүүн “Эрдэнэс Тавантолгой” компани болон “Ньюком групп”, “Макс групп”, “Капитал Маркет Монгол” зэрэг компани ажиллаж байна. Үзэсгэлэнгийн үеэр Монголын уул уурхайн салбар, хөрөнгө оруулалт шаардлагатай төслүүдийн мэдээллээ хуваалцаж, ирэх жил болох “Mining week-MinePro 2025” арга хэмжээний сурталчилгааг олон улсад танилцуулах юм.
2018 оноос хойш жил бүрийн арваннэгдүгээр сарын 5-10-нд зохион байгуулагдаж буй Шанхайн экспо нь даян дэлхийн хамтын ажиллагаа, худалдааны шинэ боломжийг хамтдаа эрэлхийлэх үндсэн зорилготой. Энэхүү экспо нь хүнс, хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн, автомашин, ухаалаг үйлдвэрлэл болон мэдээлэл технологи, өргөн хэрэглээний бараа, эрүүл мэндийн бүтээгдэхүүн болон тоног төхөөрөмж, худалдаа үйлчилгээ гэсэн зургаан үндсэн хэсгээс бүрддэг. Түүнчлэн инновацын тусгай хэсэг, олон улсын үндэсний дүр төрхийг харуулсан үзэсгэлэнгийн тусгай хэсэг зэрэг нийт 15 чиглэлээр зохион байгуулагдаж байна.
Зургаан удаагийн экспо зохион байгуулахад 173 улс, бүс нутаг, олон улсын байгууллага оролцож, нийт 420 тэрбум ам.долларын бодит худалдан авалт, борлуулалтын гүйлгээ хийж, 2500 нэр төрлийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ, инновац, дэвшилтэт шинэ технологийг танилцуулжээ.
-
Тод мэдээ2024/09/30
Балбад хөрсний гулгалтын улмаас 170 иргэн амь насаа алдаж, усан цахилгаан станцу...
-
Өнөөдөр2020/11/24
Улаанбаатарт өдөртөө 8 хэм хүйтэн
-
Өнөөдөр2021/01/18
УИХ дахь намын бүлэг, ажлын хэсгүүд өнөөдөр хуралдана
-
Тод мэдээ2024/04/12
“Парис-2024” зуны олимпын наадмын 10, паралимпын дөрвөн эрх баталгаа...