Тод индэр
Д.Тэмүүжин: Эмийн эмчилгээнээс илүү зөв хооллолт, амралт, спорт дархлааг сэргээдэг
Шинэ төрлийн коронавирус дэлхий нийтийг цочроож байна. Түүний дэгдэлт хүний дархлаа хамгийн их сулардаг хаврын улиралд таарлаа. Биеийн дархлаагаа хэрхэн дэмжих талаар Дорно дахины анагаах ухааны “Тиффани мед” эмнэлгийн эмчлэгч эмч Д.Тэмүүжин ярилцлаа.
-Сүүлийн үед хүмүүс, бүр залуус хүртэл “Бие өвдлөө, дархлаа суларлаа” гэж ярих болж. Хүмүүс биеийн дархлаагаа хэрхэн дэмжих хэрэгтэй вэ?
-Хүний бие нь өөрийн хүрээлэн буй орчноосоо тоо томшгүй эмгэгтөрөгчдөөс хамгаалах зориулалттай байдаг. Эдгээрийг бидний хэлдгээр бол вирус, бактер, мөөгөнцөр, шимэгчид гэж хэлдэг. Эмгэгтөрөгч хүний биед халдварлаж өвчлүүлэх эсэх нь түүний эсрэг тэмцэж буй дархлаа тогтолцооны идэвхээс шууд хамааралтай. Бие организм нь өөрөө өөрийгөө хамгаалах, үхэжсэн эс болон буруу хөгжсөн эсүүдээ устгах хүртэл арга хэмжээ авч эзнийгээ хамгаалж байдаг. Орчин цагт техник технологи эрчимтэй хөгжиж, хоол хүнсний буруу хэрэглээ, хүрээлэн буй орчны бохирдол зэрэг нь хүний дархлааны тогтолцоог муутгахад хүргэж байна. Хамгийн гол аюул нь хүн та өөрөө болоод байна. Дархлаагаа сайн дэмжихийн тулд маш сайн амарч, зөв зохистой хооллож, дасгал хөдөлгөөн хийж байх нь чухал. Энэ нь биед ачаалал өгч, зүрхний цохилт, бодисын солилцоог сайжруулж, түүнийгээ дагаад дархлааны эсүүд өсдөг. Мөн өөрийн хорт зуршлаасаа салах нь хамгийн том дархлаа дэмжигч болно. Жишээ нь, тамхи нь олон төрлийн хавдрыг өдөөдөг хүчин зүйл гэдэг нь нотлогдсон шүү дээ.
-Тэгвэл биеийн дархлаагаа муудсаныг хэрхэн мэдэх вэ?
-Та өөрийн биеийг хэр сайн ажиглаж анхаарал тавьдаг вэ гэж би асуумаар байна. Монголчуудад сайн, муу гэж хэлэхэд нэг хэцүү зан бий. Тэр нь өөрийн эрүүл мэндийн талаар мэдлэг мэдээлэл маш дутмаг. Өөрийн дархлаа суларсныг маш амархан аргуудаар анзаарч болно. Бие амархан эцэж сульдах, архаг ядаргаатай болох, нозоорч, нойр хүрэхгүй, нойргүйдэх, толгой өвдөх, булчин болон үе мөч хөндүүрлэх, ямар нэг вирусний гаралтай халдвар аваагүй хэр нь байнга өвдөнө. Мөн уруул дээр хомхой гарах нь бие организмын дархлаа муудсаны том илрэл бөгөөд энэ үед яаралтай арга хэмжээ авах хэрэгтэй.
-Дархлаа муудсан, бие өвдсөн үедээ хүмүүс ихэвчлэн эм уудаг. Энэ нь хэр зөв бэ?
-Жирийн нэг хамрын ханиад тусах үед хүмүүс шууд эм ууж эхэлдэг. Угтаа бол таны дархлаа муудсан байна гэдгийг сануулж байгаа хэрэг л дээ. Эсрэгээр нь эмийн эмчилгээнээс татгалзах хэрэгтэй. Шингэн юм сайн уух нь зөв. Ялангуяа хүйтний улирал гэлтгүй бие арзайх, тавгүйтэх, нус гоожиж, нулимс их гарах үед халуун бүлээн усыг ихээр уух нь эм ууж ходоод болон бусад эд эрхтнээ гэмтээхээс илүү дээр сонголт гэж зөвлөе. Хятадын уламжлалт анагаах ухаанд хөнгөн зэргийн хамрын ханиаданд ус сайн уу гэж зөвлөдөг. Энэ аргыг ч би өөр дээрээ туршиж үзэхэд үр дүн маш сайн гарсан. Манай улс биеийн дархлаа сэргээх талд харьцангуй боломж нөөц ихтэй шүү дээ. Зуны цагт ургасан зэрлэг жимсээ нөөцлөн авч ханиад, томуу ид дэгдэлтийн үед хэрэглэх нь дархлааг дэмжих бас нэгэн арга юм.
-Ер нь ямар төрлийн хоол хүнс хэрэглэвэл дархлааг сайн дэмжих вэ?
-Дархлааг дэмжих хоол хүнсийг эрэмбэлэ гэвэл би хамгийн нэгдүгээрт ус уу гэж хэлнэ. Монголчуудын уламжлалт дархлаа дэмжих нууц жор бол адууны махтай сармистай шөл, аарц, чацаргана байдаг. Энэ жорыг эрдэмтэд дархлааг дэмждэг эсэхийг одоогоор нотолсон зүйл байхгүй л дээ. Гэхдээ буруутгаж бас болохгүй. Харин дархлаагаа дэмжиж байна гээд төрөл бүрийн эм бэлдмэл хэрэглэдэг, зөвлөдөг байдал нь маш эрсдэлтэй, аюултай. Ямар ч сайн дархлаа дэмжих эм бэлдмэлийг хэтрүүлэн хэрэглэх нь хор болдог. Монгол хүн зуны цагт сүү цагаан идээ, өвлийн цагт өдөрт хоёроос доошгүй удаа махан хоол хэрэглэх хэрэгтэй. Хамгийн чухал нь өдөртөө авах уургийнхаа хэмжээг сайн авах нь маш чухал. Үрлэн витаминыг 3-4 ширхэгээр нь буюу нормоор нь хэрэглэх нь зохистой. Хамгийн чухал нь өдрийн гурван хоолоо цаг алдалгүй хэрэглэх нь зөв. Үүнд, сармис, сүү сүүн бүтээгдэхүүн, жимс, хүнсний ногоо, самар, ургамлын үр, амуу тариаг өргөн хэрэглэх нь зохистой.
-Та бид дархлаагаа хэрхэн сэргээх, дархлаа муудсанаа яаж мэдэх талаар ярилцлаа. Одоо харин дархлаагаа муутгахгүй байх буюу урьдчилан сэргийлэх зөвлөгөө өгнө үү?
-Сүүлийн үед монголчууд бидний, тэр дундаа нийслэлчүүдийн дархлаа эрс муудаж, элдэв өвчин эмгэгт амархан өртөмтгий болоод байгааг хэн хүнгүй мэдэрч буй байх. Энэ бүхэн нь агаарын бохирдол, стресс, ядаргаа, буруу хооллолттой салшгүй холбоотой. Тиймээс өөрийн эрүүл мэндийн боловсролд хөрөнгө оруулалт хийж, хорт муу зуршлаасаа салах хэрэгтэй. Сайн унтаж амрах, хоол хүнсээ тохируулах нь маш чухал. Дээр хэлсэн дээ. Өдрийн гурван хоолоо заавал цаг алдалгүй идэж бай. Усыг зөв зохистой хэрэглэх нь хамгийн зөв арга. Мөн сэтгэл санаагаа тогтуун байлгаж, стрессгүй байх нь дархлаа сулруулахгүй байх нэг арга юм. Байнгын стресс нь дархлааны дайсан. Биеийн тамир, спортын дасгалыг тогтмол хийснээр хорт хавдар тусах магадлалыг 50 хувиар бууруулж дархлааг сайжруулах үр дүнтэй.
-Уншигчдад маань чухал мэдээлэл, зөвлөгөө өгсөнд баярлалаа. Танд ажлын өндөр амжилт хүсье.
Тод индэр
П.Батчимэг: Цахилгаан скүүтерийг 16-гаас дээш, цахилгаан дугуйг 18-аас дээш насныхан жолоодно гэж хуулийн төсөлд тусгасан
Улсын Их Хурлын даргын 76 дугаар захирамжаар Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангах зорилгоор цахилгаан дугуй, суррон, цахилгаан скүүтерийн хэрэглээг зохицуулах талаар санал, дүгнэлт гаргах, холбогдох хуулийн төсөл боловсруулах үүрэг бүхий ажлын хэсэг өнгөрсөн оны 09 дүгээр сард байгуулагдсан. Тус ажлын хэсгийн ахлагч, Улсын Их Хурлын гишүүн П.Батчимэгээс хуулийн төслийг боловсруулах явцын талаар тодрууллаа.
-Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулж буй гол зорилго нь юу вэ?
-Хүн амын хэт төвлөрөл, хотжилт, авто замын түгжрэлээс үүдэлтэйгээр Нийслэл Улаанбаатар хотод нийтийн хэрэглээний цахилгаан скүүтер түрээсийн шинэ төрлийн үйлчилгээ бий болж, иргэдийн хэрэглээг өсгөж байна. Гэвч үүнийг дагаад цахилгаан дугуй /суррон/, цахилгаан скүүтерээс унаж бэртэх, явган зорчигч, автомашин, унадаг дугуй, мотоциклтэй мөргөлдөж зам тээврийн осол гэмтэлд өртөх, иргэдийн аюулгүй, тайван зорчих эрхэд нөлөөлөх, өөрийн болон бусдын амь нас, эрүүл мэнд, эд хөрөнгөнд хохирол учруулах явдал ихсэж байна.
Улаанбаатар хотод өдөрт дунджаар 700-800 мянган тээврийн хэрэгсэл авто замын хөдөлгөөнд оролцдог гэсэн статистик мэдээлэл бий. Үүний хажуугаар шинэ тутам гарч ирж буй цахилгаан тээврийн хэрэгслүүд ямар ч зохицуулалтгүйгээр замын хөдөлгөөнд оролцож байна. Иймд төрөөс иргэнийхээ амьд явах, эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах үндсэн эрхийг хангах, хүүхдийн ашиг сонирхлыг нэн тэргүүнд хамгаалах “хууль зүйн баталгааг” бий болгох үндсэн үүргийн хүрээнд зайлшгүй хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах шаардлагатай байгаа юм.
-Уг хуулийн төслийг боловсруулахад бусад улсын туршлагыг судалсан уу?
-Манай ажлын хэсэг өнгөрсөн сард Бүгд Найрамдах Казахстан Улсад ажиллаж, туршлага судлаад ирсэн. Тус улсын байгаль цаг уурын онцлог, түгжрэл, цахилгаан тээврийн хэрэгслийн хэрэглээ зэрэг нь манай улстай төстэй юм билээ. Түүнчлэн цахилгаан скүүтер, цахилгаан дугуйг Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хуульдаа 2023 оны 06 дугаар сард өөрчлөлт оруулж, баталсан гэдгээрээ онцлогтой. Тус хуулиар цахилгаан скүүтер, жижиг цахилгаан тээврийн хэрэгсэл хэмээн тодорхойлсон байдаг. Манай ажлын хэсэг хуулийг боловсруулж батлуулсан салбарын яам тамгын газар, энэ чиглэлд бизнес эрхэлдэг компаниудын төлөөлөлтэй уулзсан. Ингэхдээ Астана, Алматы гэх томоохон хотуудад ажилласан. Алматы хотын тухайд авто замын нэгдүгээр эгнээг цахилгаан дугуй, скүүтер, мопедын зам болгож, тусгайлсан гэрлэн дохиотой болгож өгсөн нь сайн шийдэл байсан.
Казахстан улс цахилгаан скүүтерийг 25 км/цагаас хэтрэхгүй, зөвхөн 1 хүн унахад зориулагдсан, суудалгүй, 2 эсвэл 3 дугуйт тээврийн хэрэгслийг хэлнэ гэж тодорхой дурдсан байна билээ. Харин бидний хувьд тус улсын туршлагыг үндэслээд асуудлыг цогцоор нь шийдэх гээд зорьж байна.
-Хуулийн төсөлд орж буй өөрчлөлтийн талаар танилцуулахгүй юу?
-Товчхондоо цахилгаан скүүтерийг 16-гаас дээш, цахилгаан дугуйг 18-аас дээш насны хүн жолоодно гэж тусгасан. Мөн эдгээр тээврийн хэрэгслийн ангиллыг шинээр тодорхойлж, тээврийн хэрэгслийн техникийн дээд хурд, тээврийн хэрэгсэл зорчихыг зөвшөөрсөн замыг хуульчилна. Цаашлаад цахилгаан скүүтер, цахилгаан дугуйн жолоочийн эрх, үүрэг, жолоочид хориглох зүйлсийг тусгана. Мөн нийтийн хэрэглээний цахилгаан дугуй, цахилгаан скүүтерийн үйлчилгээ үзүүлэгчийн эрх, үүрэг, тусгай зөвшөөрлийн нөхцөл, шаардлагыг шинээр тодорхойлох юм.
-Цахилгаан скүүтерийн үйлчилгээ эрхлэгчдийн хувьд хуулийн төслийг хэрхэн хүлээн авч байна вэ?
-Үйлчилгээ эрхлэгчдийн зүгээс аль болох л хууль шаардлагагүй. Бид стандартаа баталчихвал мөрдөөд байж чадна гэдэг байр суурийг илэрхийлсээр байдаг. Гэхдээ хуулиар зохицуулж, хариуцлагажуулж үүрэгжүүлэхээс өөр аргагүй. Хууль баталж байж л бид шаардлага тавьж, хариуцлага нэхнэ. Одоо скүүтер түрээсийн бизнес эрхлэгчидтэй төрийн байгууллагуудын харилцаа нь албан бичиг солилцох хэлбэрээр өрнөж байна. Албан бичиг өгсөн гээд хариуцлага шаардах хууль эрх зүйн үндэслэл үүсэхгүй учраас хэн ч мөрдөж дагахгүй. Хууль баталж байж л хяналт зохицуулалтыг албажуулна. Хүний амь насны асуудал шүү дээ. Тээврийн цагдаагийн албаныхан скүүтер унасан иргэн гэдэг зам дээр хутга бариад гүйж байгаа хүнээс ялгаагүй байна хэмээн тодорхойлж байна. Яг голыг нь олсон тодорхойлолт шиг санагдсан.
-Хуулийн төсөл ямар шатанд явж байна вэ?
-Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг боловсруулсантай холбогдуулан олон нийтийн хэлэлцүүлгийг зохион байгуулсан. Энэхүү хэлэлцүүлэгт иргэд, олон нийт, үйлчилгээ эрхлэгчид, холбогдох төрийн байгууллагуудын 100 гаруй хүн оролцож, санал бодлоо илэрхийллээ. Хэлэлцүүлгээс гарсан саналыг хуулийн төсөлд тусгасан. Манай ажлын хэсэг тус хуулийн төслийг өнгөрсөн оны 09 дүгээр сараас хойш боловсруулж, үндсэндээ Улсын Их Хурлын намрын чуулганы завсарлагааны хугацаанд төвлөрч ажилласан. Үүний дүнд хуулийн төслийг 2025 оны 03 дугаар сарын 23-нд Улсын Их Хурлын Тамгын газрын d.parliament.mn/ сайтад байршуулж, https://d.parliament.mn/tusul/c618cdf9-42ec-4c4d-875c-8c3e79b93795 олон нийтээс санал авч, /2025.04.15/-нд Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газарт санал авахаар хүргүүлсэн.
Засгийн газрын ирүүлсэн саналыг хуулийн төсөлд тусгаж эцэслэхээр бэлтгэж байна. Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг Улсын Их Хурлын энэ хаврын чуулганы хугацаанд өргөн барихаар бэлтгэж байна.
Тод индэр
Нэг удирдлагатай, нэг бодлоготой, нэг зарчимтай ажиллахыг Эрчим хүчний яамны удирдлагуудад Ерөнхий сайд Г.Занданшатар анхаарууллаа
-Төрийн өмчит дулааны цахилгаан станцуудад өндөржүүлсэн бэлэн байдал, гуравдугаар станцад онцгой дэглэм тогтоов-
Монгол Улсын Ерөнхий сайд Г.Занданшатар 2025 оны зургаадугаар сарын 19-ний өдөр Эрчим хүчний яаманд ажиллаж, удирдлагуудтай нь уулзаж, үүрэг даалгавар өглөө.
Ерөнхий сайд уулзалтын эхэнд Засгийн газрын өчигдрийн хуралдаанаар төрийн албаны чиг үүргийн давхцал, орон тоог нэмээд зогсохгүй хариуцлагыг эзэнгүйдүүлж байгаа талаар хэлэлцэж бүх яамдад бүтцийн давхардал, чиг үүргийн шинжилгээ хийж давхардсан орон тоог цомхотгох чиглэл өгсөн.
Мөн төрийн зарим үүргийг хувийн хэвшлээр гүйцэтгүүлж, төрийн оролцоог багасгах, цахимжуулалтыг тууштай нэвтрүүлж, иргэдэд үйлчилдэг төрийн алба бий болгохыг Засгийн газрын гишүүдэд үүрэг болгосон. Энэ хүрээнд эрчим хүчний салбарын өнөөгийн нөхцөл байдлын талаар танилцуулга мэдээлэл сонссон. Ингээд Засгийн газрын тогтоол гарч "Дулааны цахилгаан станц-3" ТӨХК-д 2025 оны зургадугаар сарын 02-ны өдөр осол гарсантай холбогдуулан компанийн үйл ажиллагааг хэвийн горимд шилжүүлэх, болзошгүй эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор тус компанийн үйл ажиллагааг Засгийн газрын шууд хяналтад авч, зургаан сарын хугацаатай онцгой дэглэм тогтоох шийдвэр гарсан гэдгийг танилцууллаа.
Тус тогтоолоор эрчим хүчний салбарыг өндөржүүлсэн бэлэн байдлын зэрэгт шилжүүлэх, дулааны цахилгаан станцуудын техник, тоног төхөөрөмж, тоноглол, системийн горимын хэвийн үйл ажиллагааг хангах, төлөвлөгөөт засварын ажлууд хуваарийн дагуу хийгдэж байгаа эсэхэд хяналт тавьж, цаашид үүсэж болзошгүй эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх, 2025-2026 оны өвөлжилтийн бэлтгэл ажлыг төлөвлөсөн хугацаанд хийж гүйцэтгэх арга хэмжээ авч хэрэгжүүлж ажиллахыг Эрчим хүчний сайд Б.Чойжилсүрэнд үүрэг болгосон байна.
“Эрчим хүчний үндэсний хороо, Үндэсний зөвлөл, яам, агентлагууд нэг удирдлагатай байх зайлшгүй шаардлагатай. Гуравдугаар станцын ослын нөхцөл байдал тогтоогдоогүй, шалгагдаж байгаа. Гэсэн ч салбарын удирдлагын тогтолцоо тодорхойгүй байдалд шилжсэнээр салбарт хариуцлага алдагдсан нь мэргэжлийн инженер, техникийн ажилчдын өдөр тутмын үйл ажиллагаанд хүндрэл учруулсан байх магадлалтай. Ашиг сонирхол, албан тушаалын зөрчилдөөн тус салбарт сүүлийн 20 жил бугшсан, үүнээс болж V цахилгаан станц зэрэг шинэ төслийн явц тасалдаж байгааг Ерөнхий сайд хэлээд нэг удирдлагатай, нэг бодлоготой, нэг зарчимтай ажиллахыг яамны удирдлагуудад анхаарууллаа.
"Дулааны цахилгаан станц-3"-т тогтоосон онцгой дэглэмийн хугацаанд Монгол Улсын Засгийн газарт эрх олгох тухай хуульд заасан арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх, компанийн үндсэн үйл ажиллагаа, удирдлага, зохион байгуулалтыг шууд хариуцан гүйцэтгэж, компанийг бүрэн төлөөлөх эрх бүхий Засгийн газрын онцгой бүрэн эрхт төлөөлөгч томилон ажиллуулна гэдгээ тэрбээр мэдэгдлээ.
Ашиг сонирхлын зөрчил, авлигаас ангид байж, улс орны эрх ашиг, үндэсний аюулгүй байдал, эрчим хүчний найдвартай хангамжийг бүрдүүлэхийн төлөө онцгой анхаарч ажиллах ёстой. Тийм ч учраас тус яаманд өнөөдөр ажиллаж, Засгийн газрын шийдвэрийг танилцуулж байгаагаа Ерөнхий сайд онцлов.
Монгол Улсын Засгийн газрын 2024-2028 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт улсын эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн төслүүдийг хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байна. Үүнд эрчим хүчний салбарт Тавантолгойн цахилгаан станц, ДЦС-3-ын өргөтгөл шинэчлэлийн төсөл, ДЦС-5, Бөөрөлжүүтийн хоёрдахь шатны цахилгаан станцын төсөл, Тосонцэнгэл, Сүхбаатар, Даланзадгадын дулааны цахилгаан станц болон сэргээгдэх эрчим хүчний төслүүд бий. Эдгээрийг ажил хэрэг болгоход онцгой анхаарч ажиллахаа Ерөнхий сайд Г.Занданшатар илэрхийллээ.
Тод индэр
Л.Гантөмөр: МАН шүүмжлэл сонсож мэддэггүй юм байна
Хэн нэгэн шүүмжилэхээр их адгадаг болсон. Ийм адгуу хүмүүстэй хамтарна гэдэг хэцүү. Шүүмжлэхгүйгээр Монголын төр явахгүй. Төрийн чих онгорхой байх ёстой. Ард түмнээ сонсдог байх ёстой. Тэр ард түмний дуу хоолой нь УИХ-ын гишүүд. МАН Бага хурлаараа гурван шалтгаанаар Ардчилсан намтай хамтрахгүй гэж ярьсан тухай би сонссон.
Түиймээс МАН-ынэнд тэндэх хулгай, луйврыг Хяналт, үнэлгээний Үндэсний хороо илрүүлээд байх юм байна.
Тиймээс энэ гурван үндэслэлээр АН-аас салах нь зүйтэй гэж гишүүд нь ярьсан байна лээ. Өөрөөр хэлбэл, МАН хяналтгүй засаглахыг хүсээд байгаа хэрэг” хэмээв.
