Тод индэр
Ц.Цолмонбаатар: Хувь хүний чадварыг танина гэдэг удирдагч хүний хамгийн том мэдрэмж
"Залуусын цахим хэрэглээ - Шинэ эриний бүтээгчид" онлайн форумаас 23 дугаар сургуулийн үйл ажиллагааг өндөр түвшинд үнэлжээ
Нийслэлийн тэргүүний лаборатори 23-р сургууль нь 1957-1958 онд анхны хичээлийн жилээ 19 бүлэг бүхий 560 гаруй сурагчид, 20 гаруй багштайгаар нээж байжээ. Харин өнөөдөр тус сургууль 3500 гаруй сурагч, 170 шахам багш ажилчинтай, 63 дахь жилтэйгээ золгож байна. Орос, англи, япон, хятад, солонгос, герман хэлний гүнзгийрүүлсэн сургалттай 23 дугаар дунд сургуулийн захирал Ц.Цолмонбаатартай сонирхолтой яриа өрнүүллээ.
-Танд энэ өдрийн мэнд хүргэе. 23 дугаар сургуулийнхан нэгэн гайхалтай систем сургуульдаа нэвтрүүлсэн талаар сонссон юм байна. Зөвхөн танай сургууль дээр хэрэгжиж байгаа MOODLE системийн талаар манай уншигчдад тодорхой ойлголт өгөөч?
-23 дугаар сургууль боловсролын салбарынхаа үр дүнг нийгэмдээ таниулахад ихээхэн үүргийг гүйцэтгэж ирсэн түүхтэй сургууль. 63 дахь жилдээ үйл ажиллагаа явуулж байгаа манай сургуулийг Монголчууд “Орос 23” гэдгээр нь андахгүй. 1989 оноос гадаад хэлний гүнзгийрүүлсэн сургалттай болж орос, япон, англи, солонгос, хятад хэлүүдийг гүнзгийрүүлэн судалж, 2016 оноос Герман хэлийг шинээр оруулж ирэн өргөжүүлсэн. Үндсэндээ зургаан хэлийг гүнзгийрүүлэн судалж, хоёрдагч хэлээрээ англи хэлийг судалж, хос хэлтэй төгсгөж байгаа цорын ганц сургууль. Монгол улсын 3 дахь ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр, УИХ-ийн гишүүн Ц.Мөнх-Оргил, Т.Аюурсайхан, Ч.Ундрам, гишүүн асан Б.Жаргалсайхан, С.Оюун, Ши.Батбаяр, Ша.Батбаяр, Б.Дэлгэрмаа, Санжаасүрэнгийн Зориг агсан, Төрийн соёрхолт, академич Х.Намсрай, Төрийн хошой шагналт, УГЗ Б.Мөнхдорж, Зууны манлай дуучин Б.Сарантуяа гээд улс төр, соёл урлаг, бизнес эдийн засгийн бүхий л салбарын шилдэгүүд манай сургуулиас төрөн гарсан байдаг. Мөн ГХЯ-нд ажиллаж байсан сайдууд, 23 дугаар сургуулийн төгсөгчид, яаманд ажиллаж байгаа ажилчдынх нь 20 орчим хувь нь манай сургуулийн төгсөгчид байгаа нь сургуулийн үнэ цэнэ, том үнэлгээ юм. Миний хувьд боловсролын байгууллагад 32 жил ажилласнаас 23 дугаар сургуульдаа 2005 оноос хойш ажиллаж байна. Энэ сургуульдаа бага боловсролын, дунд ангийн, ахлах ангийн сургалтын менежер хийж байсан. Захирлаар сонгогдон дөрөв дахь жилдээ ажиллаж байна. Үндсэндээ бол боловсролын салбарын Мерит зарчмыг жинхэнэ утгаар нь хэрэгжүүлж байгаа хүн гэж өөрийгөө бодож явдаг. Салбар дотроо, тэр дундаа багшаар ажиллаж байсан хүний хувьд багын багш нарт ямар онцлог шаардагддаг болон хүүхэд, эцэг эхийн хамтын ажиллагаа, цаашилвал дундаас ахлах руу ороход шилжилт яаж явагддаг, боловсролын залгамж холбоонууд гээд үе шаттай ажилласан учраас удирдах ажил хийхэд бэрхшээл бараг байсангүй.
Мэдээлэл технологийн дэвшил дэлхий даяар хурдацтай хөгжиж байгаа энэ цаг үед хүүхдийн хэрэглээ, сонирхол өөр түвшинд очсон байна. Ухаалаг гар утас, таблет, компьютергүйгээр төсөөлөхийн аргагүй нийгэмд амьдарч байгаа хүүхдүүдэд уламжлалт аргаар сургалт зохион байгуулах юм бол хүлээж авахгүй болсон. Хүүхдийн орон зайд тохирсон, тэдний хэрэгцээ сонирхолд тулгуурласан байдлаар сургалтын үйл ажиллагааг зохион байгуулахыг сургуулийн удирдлагууд, багш нараас шаардаж байгаа.
2015 онд сургуулийн дотоод Дата системээрээ дамжуулан багш нараа хөгжүүлэх, тэднийгээ хүүхдүүд, эцэг эхтэй хамтран ажиллах, мэдээлэл судалгааны үйл ажиллагаагаа цэгцлэх, цаашлавал багшийн мэдээлэл технологийн чадварыг сайжруулах зэрэг олон зүйлийг багтаасан ажлуудыг анхлан эхэлж байлаа.
Ай Си Ти групп СЭЗДС дээр дэлхийн хэмжээний Moodle системийг анх туршиж, нэвтрүүлснийхээ дараа дунд сургуульд эхлүүлэх боломж байгаа шүү гэдэг саналыг 23 дугаар сургуульд тавьсан. Түүх ингэж эхэлсэн. Энэ саналыг аваад сургуулийнхаа мэдээлэл технологийн багш нар болон IT мэргэжилтэн, манай сургуулийн зөвлөх Квон У Сог багшдаа санал болгоод, санаачлагыг цааш нь түгээн дэлгэрүүлэхийн тулд мэргэжлийн үнэ цэнээ гаргаад, монголын дунд сургуульд дэлхийн түвшний томоохон туршилтыг хамтдаа хийе гэж санал тавьсанаар эхэлсэн. Ингээд бид дэлхийн 241 орны дунд сургуульд хэрэгжиж байгаа энэ системийг гардан эхлүүлсэн. Moodle системийг монголын дунд сургуульд оруулж ирснээс хойш нэрийг нь SOLS 23 /School online Learning system/ гэж өөрчлөн ХЗДХЯ, Оюуны өмчийн газраас албан ёсоор патентаа авсан.
Энэ систем олон давуу талтай. Түүний нэг нь багш нарын бичиг цаасны ачааллыг багасгасан. Хуучин шалгалт авахдаа багш нар тойрч сууж байгаад сэдвээ боловсруулж, анги ангид нь хуваарлина. Авсан шалгалтаа засаад, анализ дүгнэлтээ хийж, шалгалтын үр дүнгээ хамтарч ярилцах зэргээр механикаар үүнд 8 цагийг зарцуулдаг байж. "Moodle" системийг ашигласнаар энэ бүх ажлыг цагийн дотор л хийдэг болсон. Бэлэн програмчилсан энэ системд хөтөлбөр, төлөвлөгөө, хичээл дээр нэмэлтээр өгөх даалгаврууд, хүүхдийн үйл ажиллагааг дүгнэх боломжтой бүх хувилбарыг багш нар бэлтгэж оруулсан байгаа. Нэг удаад 1700 болон түүнээс дээш хүүхдээс онлайнаар шалгалтыг авдаг. Шалгалтын үр дүн чиглэл чиглэлийн мэргэжлийн багш нар луу шууд очно. Хариу үр дүн нь шууд гарна. Ингээд бидний өдөржин суудаг ажлыг ганцхан цагт багтаагаад өгөхөөр багш нарын маань ачаалал багасаж, сул гарсан цаг дээрээ ээлжит хичээлээ илүү сонирхолтойгоор заах бэлтгэлээ хангадаг болсон.
-Яг танай дээр хэрэгжиж байгаа энэ систем бусад өөр сургуулиуд дээр хэрэгжих боломжтой юу?
-УИХ-д Инноваци цахим бодлогын байнгын хороо байгуулагдсан явдалд бид бүхэн маш их баяртай байгаа. Инноваци цахим бодлогын байнгын хорооны дарга, УИХ-ын гишүүн Н.Учрал болон салбар яамны Мэдээлэл технологийн газрын мэргэжилтэнүүдийг урьж хийсэн ажлаа танилцуулсан. “Энэ бол хүүхдүүд, багш нар, эцэг эх, сургуулийн удирдлагын менежментийн талаасаа ч тэр бүх зүйлийг бүрэн төгс шингээж хийсэн, гарцаагүй дунд сургуульд хэрэгжүүлэх боломжтой систем болсон байна. Үүнийг цааш нь түгээх ажлуудыг хийнэ” гээд шууд хүлээн зөвшөөрсөн. Өнгөрсөн оны 10-р сарын 01-нээс БШУЯ-ны сайдын тушаал гараад, Мэдээлэл технологийн зургаан компанийг сонгон авч, туршилтын үйл ажиллагаа эхлүүлсэн. Нэг сургууль дээр 15 сургууль нийтдээ 90 сургууль дээр гурван сарын хугацаанд хийгдсэн.
Нийслэлийн 8 сургууль, Архангай, Эрдэнэт, Хэнтийн 7 сургууль манайхаас туршлага судалсан. Энэ 15 сургуулийн үр дүн маш сайн болсон. Бүх сургуулиуд иж бүрэн эхнийхээ суурийг тавьсан гэж ойлгож болно. Одоогоор 48300 гаруй хэрэглэгчид манай системийг хэрэглээд явж байна. Гуч гаруй сургууль манай сургуулийн системийг нэвтрүүлэх нь зүйтэй гэж үзээд арваад сургууль эхэлчихсэн явж байгаа. Бодит үр дүн иймэрхүү түвшинд явж байна.
-Гарын 10 хуруунд багатах сайн сургалттай, улсын чанартай ЕБС-иудын нэг бол яахын аргагүй танайх. Бусдыгаа манлайлан цахим систем нэвтрүүлж, үлгэрлэж, зааж сургаж байгаад баяр хүргэе. Хүүхдүүд маань системдээ хэр дасан зохицож байна вэ?
-Баярлалаа. Ямар ч байсан 3-12 дугаар ангийн хүүхдүүд бүгдээрээ нэвтрээд сурчихсан. 1-3 дугаар ангийнхан ч бас өөрсдийнхөө хэмжээнд нэвтэрч байна. Энэ туршилтыг тэр оронд тэгэж туршигдсан байна гэж бараг багшийнхаа урдаас юм ярих хэмжээний, мэдээллийн асар өндөр хурдацтай эрин зуунд амьдарч байгаа хүүхдүүдтэй бид ажиллаж байна. Тийм учраас бид хүүхдүүдээсээ давсан мэдлэгтэй байж, багш нар маань хичээлийн бэлтгэлийг маш сайн хангаж заадаг болсон. Сурах бичгээ гаргаад, он сар өдрөө тавиад, номноосоо хуулаад, үлдсэнийг нь гэртээ, нэмээд тэддүгээр хуудсанд байгааг хийгээрэй гэж хичээл заадаг байсан үе байхгүй болсон. 23 дугаар сургуулийн бүх ангиуд интернэтэд холбогдсон учраас багшийн хувьд 40 минутын ээлжит хичээлийг өндөр түвшинд бэлддэг болсон. Тухайн хичээлийг сонирхолтой болгохын тулд интернэтээс хэрэгтэй мэдээ мэдээллийг татаж, хүүхдүүдэд үзүүлснээр тэдний сонирхолыг татаж, сэдлийг нь өдүүлж, хичээл сургалтыг үр дүнтэй явуулснаар хүүхдэд мэдлэг илүү бат сууж өгч байгаа. Цар тахлын хорио цээрийн үед манай систем өндөр үр дүн өгсөн. Систем дээр теле хичээлүүдийг тавьж өгснөөр теле хичээл гарах үед ямар нэгэн ажилтай, ар гэрийн гачигдалтай байсан зэргээс болж үзэж амжаагүй хүүхэд дараа нь нөхөж үзэн, хичээлээ хийх боломжтой болсон. Системийн хувьд тухайн хичээлүүд болон нэмэлт даалгавруудыг хүүхдүүд нэвтэрч орж үзсэн байна уу, танилцсан байна уу, эргээд багш руугаа харьцсан эсэхийг шууд хянаж байгаа. 50 хүүхэдтэй анги байлаа гэхэд тэр ангийн 50 хүүхдийн бүгдийнх нь мэдээллийг гаргаж ирнэ. Хүүхэд болгон хүссэн хүсээгүй өөрийнхөө хэмжээнд заавал оролцоно.
Бид ирээдүйн том эрдэмтдийг бэлтгээгүй. Хамгийн гол нь зөв хандлага, зөв төлөвшилтэй, хариуцлагатай, өөрөө өөрсдийгөө аваад явж чадах хүүхдүүдийг бэлтгэхийн төлөө ажиллаж байгаа. Багш болгоныг хүүхдүүдэд сонирхолтой хэлбэрээр, сонирхолтой нэмэлт материалыг систем дээрээ тавьж уу гүй юу, номноос хуулаад, screen shot хийгээд тавьсан байна уу, үнэхээр бүтээлч, хүүхдүүд багшийнхаа бэлтгэсэн даалгаврыг үзэх гэж систем рүү догдлон орж уу гээд багш болгоныг систем бүрэн хянаж байгаа. Багш сурагчийн оролцоог хянахын зэрэгцээ, эцэг эхийн оролцоог хянана. Эцэг эх, багш сурган хүмүүжүүлэгчийн оролцоотойгоор хүүхэд авах ёстой мэдлэг чадвар, төлөвшлийг авч байгаа. Эцэг эхчүүд сургуулийн үйл ажиллагаа, бодлого шийдвэр, төлөвлөлт, хүүхдэд нь хичээл орж байгаа багш нарын хандлага, өгч байгаа даалгавар нь хүүхдэд тохирч байна уу гүй юу, хичээл хэр сонирхолтой байна гээд бүх зүйлийг хянах боломжоор хангаж, эргэх холбоотой болгосон.
-Цар тахлын улмаас 2020 оны II-р улирлын хичээл огт ороогүй. 2021 оны хичээлийн жилийн I-р улирлын хичээл хагас дутуу ороод хөл хорио болсон. Өнгөрсөн хаврын ЭЕШ-ийн 12-р анги төгсөгчидөөс 23-р сургуулийн сурагчид гайхалтай амжилт үзүүлсэн гэж сонссон. Тэгэхээр танай дээр хэрэгжиж байгаа систем үнэхээр үр дүнтэй юм байна?
-2020 оны хаврын шалгалтаар манайхаас 14 хүүхэд 800 оноо авсан. Энэ нь Moodle систем болон миний хамт олны маань ажлын үр дүн.
Өнгөрсөн намар монголын багш нарын баяраар 2020 оны Чингэлтэй дүүргийн шилдэг цахим сургууль, Шилдэг ногоон байгууламжтой сургууль, Шилдэг цахим контенттой багш, Хүүхдэд ээлтэй сургууль, Архив, албан хэрэг хөтлөлтийн тэргүүний шилдэг сургууль болсон.
Үүний дараа олон улсын эко хөтөлбөртэй шилдэг сургуулиудад олгодог “Мөнгөн гэрэгэ” шагналын эзэн боллоо. Нийслэлээс ганцхан 23 дугаар сургууль, бусад нь орон нутгийн сургуулиуд байгаа.
Бидний дараагийн хийсэн том ажил бол дэлхийн номын сангийн КОХА системийг анх удаа монголын дунд сургуульд туршаад явж байна. Энэ хавар, 2021 оны 4-5 сараас төр захиргааны байгууллагуудыг урьж, системийн танилцуулгаа хийхээр төлөвлөсөн. Энэ системийг Moodle буюу SOLS 23 системтэйгээ холбоод хүүхдүүдийг номонд сонирхолтой болгож байна. Орос хэлний ангийн хүүхдүүд ОХУ-ын Үндэсний номын сан руу шууд нэвтрэх боломжтой. Хятад хэлний ангийнхан хятадын Үндэсний номын сан руу шууд нэвтэрч байгаа. Өөрт тохирсон танин мэдэхүйн болон ярианы, сонсголын нэмэлт материалуудыг хүүхдүүд шууд авч байна. Цаашлаад Монголын үндэсний номын сан, хүүхдийн номын өргөөтэй гэрээ байгуулж, хамтран ажиллахаар уулзалтууд хийгээд явж байгаа. Ингэснээр хүүхдүүд сургууль болон гэрээсээ номын сан руу нэвтэрч, онлайнаар ном уншдаг болсон. Систем ямар ном эрэлт хэрэгцээтэй байгааг, орчин цагийн хүүхдүүд ямар ном илүү уншиж байгааг судлаад гаргаж ирнэ. Хараа болон эрүүл мэндийн асуудлаас сэргийлж нарийвчилсан хайлтыг нэвтрүүлсэн. Тухайлбал мэндлэх хүндлэх ёс заншилтай холбоотой мэдээ хайхад хайлтын систем яг тэр хэсгийг л гаргаж ирнэ. Бидний цаашдын зорилго бол түрүүний хэлсэн танилцуулгаа хийсний дараа хөдөө орон нутгийн сургуулиудын хүүхдүүд нэвтрэх эрх аван систем рүү нэвтрэн, номын фондоос дуртай номоо үзэх бүрэн боломжтой болно. Бас бид Хилийн Чанад дахь Монголчуудын зөвлөлтэй хамтын ажиллагааны гэрээ байгуулан 19 оронд үйл ажиллагаа явуулж байгаа 63 монгол сургуультай хамтран ажиллахаар үйл ажиллагаагаа эхэлсэн. Унаган багаасаа тэнд өссөн төрсөн монгол хүүхдүүд монгол өв соёл, уламжлал, зан заншлаас хоцрогдож байна. Гадаадад байгаа монгол хүүхдүүд 23 дугаар сургуулийн ситем рүү өөрийнхөө кодоор нэвтэрч ороод давхар суралцах боломжтой болно гэсэн үг. Өөрөөр хэлвэл Германд сурч байгаа 9-р ангийн хүүхэд 23 дугаар сургуулийн 9-р ангийн хичээлийг давхар сураад, шалгалтаа онлайнаар өгөөд суурь боловсролын гэрчилгээгээ эндээс дүйцсэн байдлаар авч болох арга замыг судалж, ярианы түвшинд явж байна.
Саяхан Халимагийн их сургуулиас зохион байгуулсан "Залуусын цахим хэрэглээ-Шинэ эриний бүтээгчид" нэртэй онлайн форумд 15 орны 152 сургуулийн төлөөлөгчдийг урьж оролцуулсан томоохон онлайн форум боллоо. Зорилго нь гэвэл орчин үеийн зах зээлд өрсөлдөх мэргэжлийн шинэ боловсон хүчинг бэлтгэх, өндөр зэрэглэлтэй мэргэжилтэн бэлтгэхэд чиглэсэн шинэ шийдэл санааг боловсруулах байлаа. Монголоос 23 дугаар сургууль, СЭЗДС-ийг урилгаар оролцуулсан. 23 дугаар сургуулийн цахим системийн талаархи мэдээллийг ихэд сонирхож, мэдээллээ өгөөч гээд би дунд сургуудиудыг төлөөлж илтгэл тавьсан. Форумаар 23 дугаар сургуулийн үйл ажиллагааг нэлээд өндөр түвшинд үнэллээ.
-Одоогоор 23 дугаар сургуульд хичнээн сурагч сурч байна вэ. Гадаад хэлний сургалттай сургууль харьцангуй цөөн учраас эцэг эхчүүд яаж ийж байгаад хүүхдээ 23 дугаар сургуульд оруулчих юмсан гэж ярьдаг?
-Одоо манай сургуульд 3500 гаруй хүүхэд сурч байна. Гадаад хэлний статустай сургууль үнэхээр байх ёстой юм бол төр бодлогын түвшинд хүрээг нь тэлэх тал дээр анхаарах ёстой. Дүүрэг бүрт нэг нэг гадаад хэлний сургууль байгуулаад , тэр сургууль нь 23 дугаар сургууль шиг хөтөлбөр, агуулга, багшлах боловсон хүчний чадвар хэрэглэгдэхүүн, орчин нөхцөл бүх юм нь хангагдчихсан түвшинд байж гэмээнэ үр дүн гарна. Нийгмийн эрэлт хэрэгцээ асар их байна. Хүн бүр л хүүхдээ багаас нь сайн сургуульд өгөөд, сайн багшаар сууриа тавиад, сайн хүн болгочихьё гэдэг хүсэл хүн бүрт л байдаг. Би анги дүүргэлт 69 хүүхэдтэй сургуулийг авсан. Өнгөрсөн жилээс 40-45 дотор анги дүүргэлтийг барьж чадсан. Гадаад хэлний сургуулийн под группийн стандарт 20 хүүхэд байдаг. Хөгжлийн бэрхшээлтэй, амьдралын түвшин доогуур ч хүүхдүүд нь чадвартай, хүсэлт тавьсан ганц нэг хүүхдийг сургуульдаа авдаг. “Би өөрөө ийм ч миний хүүхэд эрүүл саруул. Хүүхдээ гайгүй боловсролтой болгох гэсэн юм” гээд хүүхдийнхээ төлөө гэсэн ээж аавын сэтгэлийг, урам зоригийг дэмжиж нэг ч гэсэн хүүхдийн ирээдүйд туслахыг зорьдог.
-Багш ажилчид тань танд их ам сайтай юм билээ. Дотроо хагарал ихтэй, нэг нэгнийгээ муулсан, захирлаа дээш нь матсан сургуулиуд зөндөө байдаг?
-Бидний хамгийн чухал зүйл бол байгууллагын дотоод эв нэгдэл. Би багш ажилчдаа байнга сонсдог. Багшлах боловсон хүчин, ажилтан албан хаагчдаа сонсоно гэдэг бол хамгийн чухал зүйл. Тухайн заах аргын нэгдэл сургалтын ажлыг зохион байгуулахад бэрхшээлтэй бөгөөд хэрэгцээтэй зүйл юу байгаа юм бэ, ном сурах бичиг хэрэглэгдэхүүн, хүүхдээс, эцэг эхээс шатгаалж байна уу, багш нар сургалтын үйл ажиллагаа явуулахад сургуулийн зүгээс ямар дэмжлэг хэрэгтэй байна вэ гэх зэргээр сонсдог. Цаашлаад сургууль дээр хүүхэд хамгаалал, хөгжлийн чиглэл дээр ямар ажил зохион байгуулвал болмоор байна гэдэг саналуудыг нь аваад нэгтгэдэг. Хүүхдүүд маань цахим дээрэлхэлт, цахим гадуурхалтанд өртөж байна. Сошиал ертөнц хүмүүсийг ажил үйлчилгээ, мэдээ мэдээлээр хангах тал дээр зөв ашиглавал давуу тал асар ихтэй. Харамсалтай нь сөрөг мэдээлэл их байна. Ийм цаг үед хүүхдүүдийг мэдээллийн зөв зохистойг нь өөртөө шингээн, хортой хөнөөлтэйгээс нь ангижрах, урьдчилан сэргийлэх ажлуудыг сургууль дээр хийхийг багш нартаа зөвлөдөг. Хүүхэд хамгааллын чиглэлээр сургалтын үйл ажиллагаа, дугуйлан секц гэх мэтчилэн хүүхдийн сонирхол хэрэгцээн дээр нь тулгуурласан ажлуудыг нэлээд хийж байна. Анги дүүргэлтийг 40-45 хүүхдэд барьж өгснөөрөө үдээс хойш үндсэн сургуульд 10 бүлэг орж, 30 гаруй анги сул болж өгсөн нь хичээлээс гадуурх сонгон, секц дугуйлангуудаа хуваарийн дагуу хийгээд, үндсэндээ ажлын 5 өдөр хүүхэд өөрийнхөө сонирхсон чиглэлээр сурах боломжоор хангаж өгч байгаа юм. Ингэснээрээ амралтын өдрүүдээр багш нар, хүүхдүүд, эцэг эхчүүд бүгдээрээ сайхан амрах нөхцлийг бүрдүүлж өгсөн. Өмнө нь ажлын өдөр, амралтын өдөр нь ялгарахаа байж, хагас бүтэн сайнд эцэг эх нь хүүхдээ сонгон секцэнд зөөгөөд хүүхэд ч амрахгүй, эцэг эх, багш нь ч амарч чадахгүй байсан.
Эцэг эх гэснээс энд нэг зүйлийг зориуд онцлон хэлмээр байна. Эцэг эхчүүд их залуужсанаас хүүхэдтэйгээ ажиллах арга зүй, гэр бүл, үр хүүхэддээ цагаа зориулах, хүүхдээ сонсдог, хүндэтгэдэг, харилцаа хандлагын хувьд хамтарч ажиллах тал дээр мэдлэг дутуу байна. Өнгөрсөн намар бид 1-12 дугаар ангийн бүх эцэг эхчүүдтэй уулзсан. 3000 гаруй эцэг эхчүүдтэй уулзаж, хүүхэдтэйгээ яаж ажиллах, сургуулийн дүрэм журмыг яаж биелүүлэх, эцэг эхийн үүрэг оролцоо болон Moodle системийн ойлголтуудыг өгсөн.
-Багш нар цалин бага учраас нийгмийн асуудал ихтэй байдаг. Ялангуяа бага ангийн багш нар маш хүнд нөхцөлд ажилладаг. Анги дүүргэлт 50-60 хүүхэдтэй. 23 дугаар сургуулийн хувьд багш нартаа нийгмийн асуудал талд нь яаж анхаарч байна вэ?
-Багшийг ажлын байран дээр хөгжүүлэх ажил сургууль бүр дээр харилцан адилгүй явагддаг. Бодит байдал дээр багш нар маань ажлын байран дээрээ хөгжих боломж байна уу? Үгүй шүү дээ. Үдээс өмнө хуваарийнхаа дагуу хичээлээ заана, үндсэн багшийн үүрэг даалгавар, судалгаа шинжилгээ, дээрээс өгч байгаа бичиг цаасны ард гарах гээд тэр багш хөгжиж чадахгүй байна. Сургууль сургуулийн онцлогоос шалтгаалаад заах аргын нэгдэл, секцийн хуваариуд хийх, тэрүүгээрээ дамжуулж хөтөлбөрийн шинэчлэл болон цаг үеийн багшийн хөгжилтэй холбоотой юмнууд нь явагдаж байгаа боловч нийтэд хамарсан цаг нь маш бага байгаа. Бид Moodle системээрээ багш яаж хөгжих, хаанаас юуг судлах, бие биеэсээ яаж суралцах, өгөгдсөн үүрэг даалгавар дээр бусад багш нар дээр ямар баяжилт хийснийг харах боломжтой. Манай багш нарын 80 орчим хувь нь залуу боловсон хүчнүүд байна. Залуу багш нар маань мэдээлэл технологи болон гадаад хэлний түвшин мундаг байгаа боловчиг арга зүйн хувьд, хүүхэд эцэг эхтэй хамтран ажиллах тал дээр учир дутагдалтай байгаа учраас тэднийг хөгжүүлэхийн тулд систем дээрээ тусгай контентуудыг үүсгэсэн. Үүгээр дамжуулан бусдаасаа суралцаж байна. Манай багш нар ажлын 8 цаг энэ сургууль дээрээ байх шаардлагагүй. Үдээс өмнө хичээлээ заасан бол бусад цагт нь сонгосон хүүхдүүддээ дугуйлан секц хичээллүүлэх, эсвэл гэрээсээ болон интернэттэй орчноос ажлаа хийж болно. Өнөөдөр миний өгсөн мэдлэгийг хүүхдүүд ямар байдалтай хүлээж авч вэ гэдгийг чөлөөт цагаараа хараад, дүгнэлтээ хийгээд, шинэчлэн сайжруулан, баяжуулж чадаж байвал багш хөгжиж байна гэсэн үг. Лекц тавиад, сонсгол сонсоод, том хуралд сууснаар багш хөгжөөд байдаггүй.
-Ингэхэд та яг ямар мэргэжлийн багш вэ. Хэдэн онд хаана сургууль төгсөв?
-Би Архангайн багшийн сургуулийг бага ангийн багшаар төгссөн, одоо 32 дахь жилдээ боловсролын байгууллагад ажиллаж байна. 1995 онд хөрвөхөөр МУБИС-ийн багшийн коллежийг математикийн багш мэргэжлээр төгссөн. Төгсөөд Дундговь аймгийн Цагаандэлгэр, Баянжаргалан суманд багшилж байгаад, 1996 онд Улаанбаатарт шилжин ирээд “Ирээдүй цогцолбор” буюу 80 дугаар сургуульд орж байлаа. Намайг жинхэнэ багш болгож, их зүйлийг зааж зөвлөсөн хүн бол “Ирээдүй цогцолбор” 80 дугаар сургуулийн захирал байсан Монгол улсын гавьяат багш Б.Сурмаажав гэж хүн бий. Одоо гавьяаныхаа амралтанд сууж байгаа.
"Ирээдүй цогцолбор"-т байхдаа би дүүрэг цогцолбор сургуулиудын болон нийслэлийн багш нарын ур чадварын уралдаануудын аварга болж байсан сайхан түүх бий.
-Сүүлчийн асуултыг танд нээлттэй үлдээе?
-Би өөрөө багын багш учраас яагаад ч юм бэ хүүхдэд маш их хайртай. Хүүхэд гэдэг аугаа ертөнц. Буруу юм хийсэн байсан ч хүүхдийг яаж зөв өнцгөөс нь харж ойлгуулах вэ л гэж боддог. Ёстой л хүүхдийн цовоо цолгин дуунд ядарсанаа мартах юм. Хүүхэд бол амьд ертөнц. Цэцэг шиг хайрлах ёстой. Цэцэг ямар гоё өнгө алаглан ургаж, гайхалтай мэдрэмж,баяр баяслыг өгдөг билээ дээ. Хийж байгаа үйлдэл, хэлж байгаа үг, гэнэн томоогүй зан, шинээр сэтгэж санаа хэлж байгаа эд нар үнэхээр агуу. Ийм л орчинд байгаа учраас сэтгэл санаа тайван, хийж бүтээхийн оргилуун хүсэл үргэлж намайг хурцалж, шинэ бүхэнтэй учруулж байдаг юм даа. Ийм гоё ертөнцөд ажиллаж байгаа азтай хүн гэж өөрийгөө боддог.
Эх сурвалж: Өдрийн сонин
Тод индэр
У.Баатар: “Сэлбэ 20 минутын хот” төслийн гол хөдөлгөгч хүч нь нийтийн эрх ашиг юм
Нийслэлчүүдийн өмнө тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэж, 50 орчим мянган иргэн аюулгүй, тав тухтай, эрүүл, ногоон байгууламж бүхий орчинд амьдрах боломжийг бүрдүүлэх “Сэлбэ 20 минутын хот” төсөл хэдийн эхлэлээ тавьж, бүтээн байгуулалтын ажил өрнөж байна. Монгол Улсад анх удаа бүтээн босгож байгаа нийгэм, эдийн засаг, байгаль орчин гээд олон талын ач холбогдолтой энэхүү томоохон төслийг удирдан хэрэгжүүлэгч “Сэлбэ хорин минутын хот корпорац” ХХК-ийн Гүйцэтгэх захирал У.Баатартай ярилцлаа.
-Сүүлийн жилүүдэд “20 минутын хот” гэх нэр томьёо багагүй яригдах боллоо. Энэ нь ямар утга агуулгатай ойлголт юм бэ?
-“20 минутын хот” гэдгийг энгийнээр тайлбарлавал, тухайн бүсэд амьдарч байгаа хүн өдөр тутмын болон өөрт хэрэгтэй бүхий л нийгэм, соёл, төрийн үйлчилгээнд 20 минутад явганаар хүрч очих боломжийг бүрдүүлсэн төлөвлөлт, зохион байгуулалт юм. Сүүлийн жилүүдэд дэлхийн томоохон хотууд яг л манайх шиг түгжрэл, утаа, дуу чимээ гээд төвлөрлөөс үүсдэг олон хүчин зүйлийг давахын тулд дэд төвүүдийг бий болгож ирсэн. Олон улсад анх 15 минутын хот гэсэн концепцтэй гарч байсан. Одоогоор дэлхий нийтэд 100 орчим хот энэ концепцын дагуу төлөвлөлтөө хийгээд хэрэгжүүлчихсэн байна. Хэрэгжүүлэх шатандаа явж байгаа 50 орчим хот байгаа юм билээ. Энэ жишгээр “Сэлбэ 20 минутын хот”-ын бүтээн байгуулалтыг эхлүүллээ.
-Нийслэлчүүдийн өмнө тулгамдаж байгаа асуудал бол утаа, замын түгжрэл, орчны бохирдол, хэт төвлөрөл. “Сэлбэ 20 минутын хот” төсөл эдгээр асуудлыг шийдвэрлэхэд ямар хувь нэмэр оруулах вэ?
-Улаанбаатар нэг саяас дээш хүн амтай том хот болчихлоо. Сүүлийн 20 гаруй жил хотын хүн амын төвлөрөл хурдацтай нэмэгдэж байна. Улаанбаатар хотод гол ажлын байрууд төвлөрсөн, ДНБ-ий дийлэнх хувийг үйлдвэрлэж байна. Хүн амын төвлөрөл нэмэгдээд эхлэхээр нийгмийн үйлчилгээ болон дэд бүтэц хүртээмжгүй болж байна. Хүн амын нягтралын өсөлтийг бүтээн байгуулалт нь гүйцэхгүй байна гэсэн үг. Мөн дэлхийн бүхий л томоохон хотуудад байдаг түгжрэлийн асуудал болон эрс тэс уур амьсгал, дэд бүтцийн хүртээмжгүй байдлаас шалтгаалсан агаарын бохирдол зэрэг хүчин зүйлүүд ар араасаа гарч ирж байна. Эдгээрээс гадна соёл, боловсролын үйлчилгээ бүгдэд тэгш хүрч чадахгүй байна. Ийм учраас эдгээр асуудлыг богино хугацаанд зөв голдиролд нь оруулах томоохон сорилт бий болсон. Манай хотын хувьд Сүхбаатарын талбайгаа тойроод урлаг соёл, төрийн захиргаа, сургууль, бизнесүүд төвлөрчихсөн учраас яах аргагүй төв рүү чиглэсэн урсгал ихтэй.
Улаанбаатар хотын төлөвлөлт, хөгжил нь өнгөрсөн зуунд социалист нийгмийн үзэл баримтлалаар бий болсон учраас нийтийн төлөвлөлтөөр хязгаарлагддаг байлаа. 40, 50 мянгат гэсэн томоохон хорооллын төлөвлөлт нь тухайн цаг үеийн нийгмийн хэрэгцээ шаардлагыг хангаж байсан ч өнөөдрийн амьдралын хэмнэлд тохирохгүй байгааг бүгд харж байна. Бүх хүн нийтийн тээврээр ажилдаа очдог байсан үетэй харьцуулахад айл бүр автомашинтай, хороолол болгон үйлчилгээний төвтэй болж, үүнийг дагаад үйлчилгээний талбай, бизнесийн нэгж, газар ашиглалт, автомашины зогсоол зэрэг хүртээмжийн асуудал гарч ирж байна. Цаашлаад хувийн өмчтэй байх ойлголт өнгөрсөн нийгэмд байгаагүй бол ардчилсан, чөлөөт нийгмийн өөрчлөлтөө дагаад хот төлөвлөлтөд хүний хөгжил, орчны чанар, нийтийн ба хувийн орон зайн зөв зохицлыг илэрхийлэх ёстой болжээ. Сүүлийн жилүүдэд барилгын салбарт бүтээн байгуулалт эрчимтэй өрнөж, шинэчлэгдэж байгаа ч цогцоор нь хараахан шийдэж чадаагүй байна.
“Сэлбэ 20 минутын хот”-ын төлөвлөлт нь барилга байгууламжаас гадна тээврийн системийг хөгжүүлэх, хотыг бүрэн шинэчилж, нийгмийн өөрчлөлттэй холбож сайжруулж байгаагаараа ялгаатай. Одоогоос арваад жилийн өмнө хотын төвлөрлийг сааруулах, инженерийн дэд бүтэц бий болгох, алслагдсан дүүргүүдэд шинэ төвүүд бий болгох зорилгоор Сэлбэ, Баянхошуу дэд төвийг байгуулах эхлэл тавигдаж байсан. Тухайн үед Азийн хөгжлийн банкны санхүүжилтээр багагүй хөрөнгө оруулалт хийж, дэд бүтцийн ажил нэлээн хийсэн байдаг. Гэсэн хэдий ч амжилттай хэрэгжээгүй энэ ажлыг “Сэлбэ 20 минутын хот” концепцоор үргэлжлүүлж байна. 2023 оны сүүлч 2024 оны эхэн үеэс Чингэлтэй дүүргийн 14, 18-р хороо, Сүхбаатар дүүргийн 14-р хорооны 158 га газрыг чөлөөлөхөөр одоогийн хотын удирдлагууд шийдэж, нийт газрын 92 хувийг нь чөлөөлөөд байна. Энэ хугацаанд ТЭЗҮ, зураг төсөл, судалгаа, хөрөнгө оруулалт гээд маш олон ажил хийсэн. 2025 онд тендер сонгон шалгаруулалт болон бүтээн байгуулалт, барилгын ажлууд эхэлсэн.
-Та төслийг хэрэгжүүлэх ажлаа хэзээ хүлээн авсан бэ?
-Хотын иргэдийн хамгийн тулгамдсан асуудал болсон түгжрэлийг бууруулах нэгдсэн нэгжийг удирдаж байгаад “Сэлбэ 20 минутын хот” төсөл рүү томилогдож ирээд хагас жил гаруй болж байна. Миний хувьд барилга, бүтээн байгуулалтын салбарт 20 гаруй жил ажилласан. Ажлын туршлага, арга барил гээд салбарынхаа жаргал, зовлонг ойлгож мэддэг учраас энэ ажил маань илүү ойр дөхөм санагдаж байгаа. Төслийг эхлүүлээд дуусах хүртэл нь хугацаанаас илүү чанарт анхаарч ажиллах мэргэжлийн баг бүрдүүлж, нягт хамтран ажиллах итгэл үнэмшил, зорилго бидэнд бий.
-Төслийн онцлог давуу тал юу вэ, яг хөрсөн дээрээ дэлхийн жишиг шиг бүтээн байгуулалт хийгдэх үү?
-Манай төсөл олон жил дэд бүтэц муутай байсан суурьшлын бүсийг шинэчлэн зохион байгуулж, одоо байгаа дэд бүтцийг нь өргөтгөж, иргэдийн амьдрах орчныг илүү сайжруулна. Амьдралын чанарт нь эергээр нөлөөлнө. Зөвхөн төсөл хэрэгжиж буй 158 га-гаар хязгаарлагдахгүй, зуслангийн ногоон бүс тэр чигтээ бизнес, эдийн засгийн хувьд дам нөлөөлөлд өртөнө. Төслийн үндсэн байршил Сүхбаатар, Чингэлтэй дүүрэгт боловч Баянзүрх дүүргийн зарим хороо, 100 айл, Чингэлтэй, Хайлааст, Дамбадаржаа, Бэлх, Сэлх орчмын иргэд, оршин суугчид тэр чигтээ энэ дэд төвөөс үйлчилгээ авахаар зорьж ирэх төлөвлөлттэй.
Төслийн цар хүрээг тоон утгаар илэрхийлбэл, 1974-1982 оны хооронд барьж байгуулсан 3, 4 дүгээр хороололтой зүйрлэхээр хэмжээний том бүтээн байгуулалт, орон сууцны хорооллын бие даасан хот босох юм. Төсөл хэрэгжүүлж буй бүсэд 45-50 мянган хүний төвлөрөл бий болно. Бусад ойр орчмын бүсээс 300-400 мянган хүн дамжин өнгөрөх, зорин ирэх төв болгосноор бизнес эрхлэгчдэд зах зээлийн боломж олгож байна. Эдгээрээс гадна тухайн бүсэд амьдарч байгаа хүмүүсийн ая тухтай, аюулгүй байдлыг хангаж, сургууль цэцэрлэг болон бусад үйлчилгээг ойроос авах нөхцөлийг бүрдүүлэх нь бидний гол зорилго. Үндсэн төлөвлөлтөөрөө улсын гурван сургууль, таван цэцэрлэг барина. Цаашид ч хувийн сургуулиудыг оруулж ирнэ. Сургууль, цэцэрлэгийн хүртээмж, боловсролын чанарыг сайжруулахаас гадна авто замын хөдөлгөөний түгжрэлийг бууруулахад эерэг нөлөөтэй.
Үндсэндээ “Сэлбэ 20 минутын хот” бол Улаанбаатарын 14 дагуул хотын хамгийн эхний бүтээн байгуулалт болж, хүн амьдрахад таатай орчныг бүрдүүлж байгаа гэж ойлгож болно. Энэ төслөөс дараа дараагийн дагуул хотуудын жишиг, загварыг гаргаж ирэх боломжтой. Эхний юм бүхэн төгс болохгүй байж мэдэх ч алдаа оноогоо цэгнэж сайжруулаад явах боломжтой.
-“20 минутын хот” концепцыг харвал, нийгэм, эдийн засаг, байгаль орчин гээд олон салбарт эерэг нөлөөтэй юм билээ. Тухайлбал, байгаль орчин, нийгмийн хувьд ямар үр ашиг гарах вэ?
-Тэнд амьдарч байсан 2000 орчим айлын газрыг чөлөөлж байгаа. Урьд нь тэнд байсан өрхүүд гал түлдэг, модон жорлонтой, усаа зөөдөг байсан бол энэ нөхцөл байдал шууд өөрчлөгдөж байна. Амьдралын чанар нь сайжирна гэсэн үг. Дараагийн нөлөө нь бусад үйлчилгээ буюу эрүүл мэнд, боловсрол, урлаг соёлын хүртээмж нэмэгдэнэ. Сургууль, төрийн үйлчилгээ, худалдаа, үйлчилгээний төвүүд, кино театр зэрэг чөлөөт цагаа зөв боловсон өнгөрүүлэх боломжууд нэмэгдэнэ.
Байгаль экологийн хувьд, төсөл бүрэн хэрэгжсэнээр 15 мянган яндан, 12 мянган нүхэн жорлонг буулгана. Тоо хэлэх амархан хэдий ч чанар, зорилго нь чухал учраас илүү том утга агуулгаар нь харж байна. Яг өнөөдрийн байдлаар бид 2500-3000 айлын янданг буулгасан. Зөрүүлээд 12-13 мянган айлын орон сууц барьж байна. Тэгэхээр шууд утгаараа 15-16 мянган яндангаас утаа гарах дайны агаарын бохирдлыг бууруулж байна гэж болно. Хамгийн чухал нь гэр хороолол, зуслангийн бүсэд эрүүл мэндийн ноцтой эрсдэл үүсгэж буй хөрсний бохирдлоосоо сална. Он удаан жил суурьшлын бүсэд байсан уламжлалт нүхэн жорлонг боломжит бүх хэлбэрээр зөөж, оронд нь цэвэр шороогоор булж ариутгасан. Ер нь бид нүдэнд харагддагаар нь утааг яриад байгаагаас биш халдварт өвчний эх үүсвэр болж ундны усыг бохирдуулж байгаа хөрсний бохирдол үнэхээр гамшгийн хэмжээнд байна. Тиймээс гэр хорооллыг орон сууцжуулах нь зөвхөн утааг бууруулж, янданг цөөлөхөөс гадна олон төрлийн эрсдэлийг үүсгэж байгаа хөрсний бохирдлыг шийдэж, хөрсийг ариутгах, цэвэрлэх боломжийг бий болгож байна.
-Эдийн засгийн үр өгөөж нь юу байх вэ?
-20 минутын хот концепц бүрэн утгаараа хэрэгжиж хүмүүс түгжрэлд зарцуулах цагаа багасгаад эхлэхээр алдагдсан боломжийн өртгийг бууруулна. Нэг судалгаанаас дурдахад, хүн өдөрт дунджаар 2.5 цагийг түгжрэлд зарцуулж байна. Үүнийг мөнгөн дүн рүү шилжүүлбэл, нэг хүн жилдээ 2,4-2,5 сая төгрөг, нэг өрх 10-11 сая төгрөгийг зөвхөн түгжрэлд үргүй зарцуулж байна. Тэгэхээр энэ алдагдсан боломжийн өртгийг бууруулахад үлэмж хэмжээний нөлөөтэй. Мөн 10 орчим мянган айлын орон сууц баригдахаар 40-50 мянган иргэний төвлөрөл бий болно. Үүнийг дагаад хэрэглэгч, зах зээлийн эрэлт хэрэгцээ үүснэ. Бизнесийн энэ орон зайд хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтыг татна. Орон сууц, үйлчилгээ, оффис бусад худалдааны төвүүдийг хувийн хэвшлийн шууд хөрөнгө оруулалтаар хийх ажил ирэх 2026 онд эхэлнэ. Мөн улсын цирк, спорт цогцолбор, кино театр зэрэг урлаг спортыг дэмжсэн томоохон бүтээн байгуулалтыг төлөвлөсөн. Бидний тооцооллоор бүтээн байгуулалтын хугацаанд 20 мянган шууд ажлын байр бий болно. Дараагийн шатанд тухайн бүсэд дахиад 8 мянга орчим ажлын байр шинээр бий болох юм.
-Төслийн явц хэр байна, төлөвлөсөн хугацаандаа хэрэгжиж байна уу?
-Тухайн орчинд дэд бүтэц, цахилгаан шугам сүлжээ болон замын ажлууд хийгдсэн. Шинээр нэмж хийнэ. Одоогийн байдлаар эхний ээлжийн 8565 айлын 113 блок барилгын ажлаас 82 блокийн суурийн ажил эхэлсэн явж байна. Хоёр жилийн дараа буюу 2027 оны 7-р сар гэхэд эхний ээлжийн айлууд орон сууцандаа орчихсон байх юм. Иргэд байрандаа ороод хүн амын төвлөрөл үүсэх учраас 2027 оны намар гэхэд нийгмийн дэд бүтэц буюу сургууль, цэцэрлэгийг мөн ашиглалтад оруулна гэж төлөвлөж байна. Бидний олон нийтэд зарлаад байгаа 24 сар гэдэг нь орон сууцны болон инженерийн дэд бүтцийн ажлууд хийгдэх хугацаа. Энэ хугацаанд амжиж 8500 айлын орон сууцыг барих юм.
-Энэ төсөлд оролцох сонирхолтой бизнесийн байгууллагуудтай хэрхэн хамтарч байгаа вэ?
-Өнгөрсөн 5 сараас хойш компаниудаас саналыг нь авах хэд хэдэн үйл ажиллагаа зохион байгуулсан. Хувийн хэвшил юу хүсэж байна, тэд хөрөнгө оруулалт хийвэл ямар эрсдэл байна, юунд хамтарч оролцох зориг байна, төр болон нийслэлийн зүгээс юуг анхаарах ёстойг мэдэх зорилгоор 2-3 удаагийн уулзалт зохион байгуулж, нээлттэй саналууд авсан. Энэ ондоо багтааж зарим байршилд нээлттэй сонгон шалгаруулалт явуулж, хувийн хэвшлүүдийг татан оролцуулах ажлууд эхэлнэ. Удаашралтай байгаа нэг шалтгаан нь зам дагуу байршлуудад газар чөлөөлөлт 100 хувь хийгдээгүй байна. Энэ асуудлыг нэг талдаа шийдэж байж, хөрөнгө оруулагч талтайгаа тохирох ажлуудаа хийнэ.
-Төсөл хэрэгжүүлэх явцад ямар эрсдэл, бэрхшээл, сорилт тулгарч байна?
-Биднээс буюу дотоодоос шалтгаалах зүйл ч байна. Бусад хүчин зүйлээс шалтгаалах зүйл ч байна. Том хэмжээний бүтээн байгуулалт учраас тэр хэрээр асуудал том байдаг. Манай хамт олон энэ болгоныг цаг тухайд нь шийдэхээр ажиллаж байна. Мэдээж 100 хувь бүх хүний хүсэл сонирхолд нийцэх зүйл гэж үгүй. Эсэргүүцэл бий. Энэ төсөл зарим нэг хүний эрх ашгийг хөндөж байгаа тохиолдолд ч байна. Үүнд улс төрийн өнцөг ч орж ирж байна. Янз бүрийн бэрхшээлүүд байгаа. Гэхдээ эцсийн дүндээ нийтээрээ хожно, Улаанбаатар хот хожно. Тэнд орон сууц аваад амьдраагүй ч гэсэн тэнд байсан яндангаас утаа гардаг байсан, түүгээр нийслэлчүүд бид бүгд амьсгалж байсан, хөрсний бохирдол хүн бүрд нөлөөлж байсан. Үүнийг тодорхой хэмжээнд бууруулна гэдэг нь нийтээрээ хожно гэсэн үг. Тиймээс нийтийн эрх ашиг бол энэ төслийн гол хөдөлгөгч хүч юм.
Ер нь Улаанбаатарт газар чөлөөлөхөөс илүү газар олголт хамгийн том асуудал болсон байна. Орон сууцны хороолол төлөвлөөд барилаа гэхэд хажууд нь дахиад л газар олгоод байшин барьчихдаг. Тэгвэл энэ эрсдэлээс сэргийлж төр маш зоригтой шийдвэр гаргалаа. Хөрөнгө мөнгийг богино хугацаанд шийдвэрлэж түүхэнд байгаагүйгээр 158 га талбайг хамарсан газрыг чөлөөллөө. Өөрөөр хэлбэл, энэ 158 га-г чөлөөлсөн орчинд дахиад нэг ч газар олгохгүй, дараа нь хэн нэгэн ирээд хажууд нь байшин барихгүй. Зүй нь үйлчилгээ, сургууль, цэцэрлэг, эмнэлэг хаана баригдах, хажууд нь юу байх вэ гэдэг нь эхнээсээ тодорхой байх юм. Бид тухайн бүсдээ хотын стандартад нийцүүлсэн ерөнхий төлөвлөгөө гаргаж, ТЭЗҮ батлуулсан. Аль болох алдаа, эрсдэл гаргахгүйн тулд нарийн төлөвлөгөөтэй, холыг харж ажиллахыг хичээж байна.
-Сэлбэ хотод баригдах орон сууцны чанарт хэрхэн анхаарч байгаа вэ?
-Технологийн хувьд олон давуу тал байгаа. Чанарын хувьд, Монгол Улсад мөрдөгдөж байгаа норм, дүрмийг хангасан, түүнээс дээш үзүүлэлттэй төслийг бид хэрэгжүүлнэ. Ирээдүйгээ уртаар харж чанартай, үзэмжтэй, зөв төлөвлөлттэй бүтээн байгуулалт хийхийг зорьж байна.
-Энэ төсөл анхных гэдгээрээ нэлээн онцлог бас өндөр хүлээлттэй байгаа. Амжилттай хэрэгжүүлбэл дараагийн байршлуудад хэрэгжүүлэх эхлэл хурдан тавигдана. Иргэд, олон нийт илүү итгэл үнэмшилтэй болно. Төслийн хүлээгдэж байгаа үр дүн юу вэ?
-15 мянган яндан, 12 мянган нүхэн жорлонг буулгана гэсэн тоон үзүүлэлтүүд хангагдана. Хамгийн гол нь Сэлбэ хот шиг нийгэм болон эдийн засагт нөлөөлөхүйц хэмжээний дэд төв бий болсноор хувь хүн, иргэд, өрхийн маш олон зүйл өөрчлөгдөнө гэдэгт итгэлтэй байгаа. Төсөл амжилттай хэрэгжсэний дараа Улаанбаатар хотод ажиллаж, амьдарч байгаа бүх хүмүүсийн итгэл сэргэх болов уу гэж бодож байна. Мэдээж процессын хувьд сайжруулах зүйл их бий. Бүх ажлыг төр хийгээд байх биш газраа чөлөөлж, дэд бүтцээ шийдэж өгөөд бусад ажлыг хувийн хэвшилд өгч, хувийн хэвшлийн хүчээр явуулах зэргээр сайжруулах зүйлс ажиглагдаж байгаа. Дараа дараагийн төслүүд “Сэлбэ 20 минутын хот”-ыг бүтээн байгуулсан туршлагад үндэслэн хувийн хэвшлийн хүч бололцоонд тулгуурлан хэрэгжиж, хөгжих ёстой гэж бодож байна.
-“Сэлбэ 20 минутын хот” төсөл нь хотын бусад бүтээн байгуулалттай хэрхэн уялдаж байна вэ?
-Сэлбэ төсөл нь нийслэлийн хөгжлийн том зурганд багтаж байгаа цогц ажил юм. Трамвай, тойрог зам, инженерийн дэд бүтцийн шинэчлэл зэрэг томоохон төсөл бүгд энэ бүсийн хөгжилтэй уялдан хэрэгжиж байна. Том хэмжээний төслүүдийг хэрэгжүүлэхэд цаг хугацаа, хөрөнгө мөнгө, төлөвлөлт их шаарддаг. Энэ цаг үед зайлшгүй авч хэрэгжүүлэх зөв стратеги бол асуудлыг цогцоор нь харж, шийдвэрлэх юм. Ингэснээр хотын хөгжлийн үр дүн илүү өргөн хүрээнд, илүү хурдан мэдрэгдэнэ. Нийгмийн болон эдийн засгийн өгөөжийг иргэд, аж ахуйн нэгжүүд жигд хүртэж, хотын хөгжлийн хэмнэл нэгэн зэрэг урагшилна гэж бид итгэж байна.
Тод индэр
Б.Дэлгэрсайхан: Ирэх таван жилд Засгийн газар 4 боомтыг төмөр замаар холбоно
Монгол Улсын Засгийн газар ирэх 2026-2030 онд хөгжүүлэх таван жилийн үндсэн чиглэлээ сэтгүүлчид болон олон нийтэд танилцуулж, Ерөнхий сайд Г.Занданшатар болон Засгийн газрын сайдууд мэдээлэл хийж, сэтгүүлчдийн асуултад хариуллаа.
Зам, тээврийн салбар, тэр дундаа төмөр замын салбарт ирэх таван жил ямар бодлого баримталж ажиллах талаар Зам, тээврийн сайд Б.Дэлгэрсайханаас тодрууллаа.
-Төмөр замыг ирэх таван жилд ямар бодлого баримтлан хөгжүүлэх вэ?
-Бид ирэх таван жилийн төлөвлөгөөнд эрс шинэчлэлийн хүрээнд дөрвөн боомтыг төмөр замаар холбоно. Эхний боомт холбогдох ажил явж байна. Дараагийнх нь Сэхээ-Шивээхүрэн, Ханги-Мандал, Бичигт-Зүүнхатавч гэсэн дөрвөн боомтыг төмөр замаар холбох бөгөөд нийтдээ 2500 км төмөр замыг тавина.
Төмөр замын бодлогод хурдны төмөр зам тавих асуудлыг оруулсан байгаа. Хурдны төмөр зам гэхээр зарим хүн өндөр хурдны галт тэрэг хэмээн андуурдаг. 260 км/цаг хурдтай хурдны төмөр замыг Зам, тээврийн бодлого бодлого болгон оруулж байгаа. Энэхүү төмөр замаар том хотууд болон босоо тэнхлэгийн аймгуудаа холбосноор төвлөрлийг сааруулах боломжтой гэж үзэж байгаа.
Хөшигийн хөндийн төмөр замын тухайд өмнө нь Богдхан төмөр зам хэмээн нэрлэгдэж байсан төмөр замыг хоёр улсын хамтарсан ТУЗ-аас шийдвэр гараагүйн улмаас хойшлогдсон. Харин өнгөрсөн хавар Багахангай-Хөшигийн хөндийн салаа төмөр зам барих ажлыг Засгийн газраас 2025 оны тавдугаар сард шийдвэр гаргаад зургадугаар сард эхлүүлсэн. Өнөөдрийн байдлаар 82 км төмөр замыг барьчихаад байна. Ирэх хавар Эмээлт буюу Рашаантын аль нэгтэй холбохоор зургийг нь хийгээд явж байна. Энэ хүрээнд ОХУ-ын талтай бүх шатанд зөвшилцөлд хүрээд явж байгаа. Ямар нэгэн асуудал гарахгүй.
Багахангай-Хөшигийн хөндий чиглэлийн салбар төмөр замын ач холбогдол их. Бид 2024 онд болсон Дүнжингаравын газын дэлбэрэлтээс хойш аюултай ачаа тээврийг хотоос гаргах нь Засгийн газрын нэн тэргүүний зорилт болсон.
Тод индэр
А.Итгэлт: Намрын улиралд мал хулгайлах гэмт хэрэг идэвхиждэг
ЦЕГ-ын урьдчилан сэргийлэх албаны ахлах мэргэжилтэн, Цагдаагийн хошууч А.Итгэлтээс мал хулгайлах гэмт хэргийн талаар ярилцлаа.
-Өвлийн улирал эхэлж, иргэд идшээ бэлдэж эхлэхээр мал хулгайлах гэмт хэрэг нэмэгддэг. Үүнээс урьдчилан сэргийлэх ямар арга хэмжээ авч байгаа бэ?
-Мал хулгайлах гэмт хэрэг 9 дүгээр сараас 12 дугаар сарын хооронд үйлдэгдэг. Манай иргэд өвлийн улиралд идшээ бэлдэж эхэлдэг учраас үед мал хулгайлах гэмт хэрэг өсдөг. 2020 оноос эхэлж Цагдаагийн ерөнхий газар, Мал эмнэлгийн ерөнхий газартай хамтарч мал хулгайлах гэмт хэргийн урьдчилан сэргийлж, хяналт шалгалтыг эрчимжүүлэх арга хэмжээг тогтмол зохион байгуулж байгаа.
Энэ жилийн хувьд “Мал, мах 2025” арга хэмжээг 10 дугаар сарын 15-наас эхэлсэн. Цагдаагийн байгууллагаас хөдөлгөөнт болон байнгын постыг 132 цэг байршилд ажиллуулж байна. Нийтдээ 288 алба хаагчид 24 цагаар байнгын хяналтыг хийж байгаа. Мөн Олон нийтийн цагдаа, Эрүүгийн цагдаа нартай хамтарч мал, мах худалдаалдаг төв, зах болон мал нядалгааны газруудад Мал эмнэлгийн газартай хамтарч байнгын хяналт шалгалтын явуулж байгаа. Одоо аймаг, нийслэл рүү ямар ч бүртгэлгүй мал, мах орж ирэх боломжгүй болсон. 2020 оноос эхэлж мал болон махны бичгийг цахим болгосон. Өмнө нь гарал үүслийн бичгийг малын эмч бичиг өгдөг байсан.
-Малын хулгайн гэмт хэрэг энэ оны байдлаар хэчнээн хэрэг бүртгэгдсэн бэ?
-2025 оны есдүгээр сарын байдлаар 376 гэмт хэрэг бүртгэгдсэн. Энэ нь өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 19,4 хувиар өссөн үзүүлэлттэй байна.
-Өвлийн идэшний үеэр бод мал хулгайлах гэмт хэрэг зонхилон гардаг байх?
-Мал хулгайлах гэмт хэрэгт бог мал, бод мал гэж ялгахгүй гардаг. Намрын улиралд мал хулгайлах гэмт хэрэг идэвхиждэг. Иймээс малчид малдаа тавих хараа хяналтаа сайжруулах хэрэгтэй. Мөн малчдын хувьд туслах малчин авахдаа ямар хүн авч байна гэдгээ сайн судлах хэрэгтэй. Туслах малчид мал хулгайлах гэмт хэргийн хамтрагч нь болох тохиолдол цөөнгүй байдаг. Тухайн айлын мал нь хариулаг муутай, мал нь тарган гэх мэт мэдээллийг өгч байдаг. Ийм тохиолдлыг цагдаагийн байгууллага илрүүлж тогтоож байсан.
Мөн саахалт айлууд ямар хүмүүс байна гэдгээ маш судалж байх хэрэгтэй. Зуншлага муу байна гээд отор нүүдэл хийхдээ малчид нэг нэгнийхээ малын талаар мэдээлэл өгөх тохиолдол ч гардаг. Иймээс малчид сааталт айл болон туслах малчнаа сайн судалж, малын тавих хараа хяналтаа сайжруулах хэрэгтэй.
-Мал хулгайлах гэмт хэрэг аль аймаг хамгийн их гардаг бэ?
-Мал хулгайлах гэмт хэрэг харилцан адилгүй байдаг. Хамгийн сүүлийн жишээгээр Сүхбаатар, Хэнтий аймагт 22 тооны үхэр алдагдсан тохиолдол бүртгэгдсэн. Бод малын хувьд хариулаг бага байдаг учраас хулгайд алдагдах тохиолдол их гардаг. Малчид бэлчээрт байгаа бод малын эргэж тойрч, хардаг байх хэрэгтэй байна. Одоо үед мал хулгайлахдаа тууж явахгүйгээр машин тэргэнд дээр ачиж явдаг болсон.
-Өвлийн улирал эхлэхээр идэшнээс гадна өвс тэжээлтэй холбоотой залилангийн гэмт хэрэг нэлээдгүй гардаг. Энэ талаар мэдээлэл өгнө үү?
-Намраас өвлийн улиралд шилжих үед өвс тэжээлийн залилах гэмт хэрэг нэлээд бүртгэгдэг. Энэ оны эхний есөн сарын байдлаар 135 залилангийн гэмт хэрэг бүртгэгдсэн. Мал, мах, өвс тэжээл авна гэдэг зарын дагуу иргэдийг залилах тохиолдол нэлээд гардаг. Энэ жилийн хувьд баруун таван аймаг зуншлага муутай байгаа. Энэ эрэлт хэрэгцээнд тулгуурлаж, залилах гэмт хэрэг өртөх эрсдэл их байна. Мөн өвс тэжээл бэлтгэж худалдаалдаг хүмүүсийн зар мэдээллийг ашиглаж залилах гэмт хэргийг үйлдэж байна. Иймээс иргэд мал, мах, өвс тэжээл худалдаж авах гэж байгаа бол маш сайн нягталж байж авахыг цагдаагийн байгууллагаас анхааруулж байна.
-
Тод индэр2022/09/09
С.Амарсайхан: Хөшигийн хөндийд барих "Шинэ хот”-ын бүтээн байгуулалта...
-
Өнөөдөр2023/04/24
Улаанбаатарт шөнөдөө 6 хэм хүйтэн
-
Өнөөдөр2025/10/08
УИХ: Өнөөдөр хурлдах ажлын хэсгүүд
-
Тод мэдээ2024/09/11
Драмын театрын урд талаас Багшийн дээдийн уулзвар хүртэлх дулааны 2а магистралий...