Тод мэдээ
Шайлеш Тинайкар: Монгол цэргүүд бусдыг манлайлж энхийг цогцлооход үлгэр жишээ болдог
НҮБ-ын “UNMISS” ажиллагааны Цэргийн хүчний командлагч, дэслэгч генерал Шайлеш Тинайкартай ярилцлаа. Энэтхэг Улсын Зэвсэгт хүчний генерал тэрээр 2019 оны 5 дугаар сарын 26-ны өдрөөс Хүчний командлагчаар үүрэг гүйцэтгэж байгаа билээ. Энэ ташрамд бидний ажилд дэмжлэг үзүүлэн, хамтран ажиллаж эл ярилцлагыг сийрүүлэн илгээсэн НҮБ-ын “UNMISS” энхийг сахиулах ажиллагаан дахь Үндэсний ахлах төлөөлөгч, хурандаа Ж.Молорболдод талархал илэрхийлье.
Юуны өмнө танд Олон улсын энхийг сахиулагчдын өдрийн мэндийг хүргэе...
-Баярлалаа, Монгол Улсын Батлан хамгаалах, Зэвсэгт хүчний “Соёмбо” сонины хуудсаар дамжуулан уншигч та бүхэнтэй, тэр тусмаа монгол цэргүүдтэй мэндчилж байгаадаа баяртай байна. Энэ завшааныг ашиглан Монгол Улсын ЗХЖШ-ын дарга, хошууч генерал Д.Ганзоригт миний зүгээс хариу мэндчилгээ дэвшүүлж, энхийг сахиулагчдаа илгээн тус ажиллагаанд үнэтэй хувь нэмэр оруулж байгаад талархал илэрхийлье.
Та “UNMISS” ажиллагааны сүүлийн үеийн нөхцөл байдлын талаар манай уншигчдад тодорхой мэдээлэл өгнө үү?
-“UNMISS” ажиллагааны цагийн байдал нь сүүлийн үед тогтворгүй, НҮБ болон БНӨСУ-ын хооронд байгуулсан Энхийн гэрээний олон заалтын хэрэгжилт хангагдахгүй, хүлээлт үүсгэсэн хэвээр байна. Түүнчлэн сөрөг хүчнүүдийн цэргийн бүлэглэлүүд нэгдэж нэг Зэвсэгт хүчинтэй болох үйл явцын хэрэгжилт удааширч, нэгдсэн Зэвсэгт хүчин байгуулагдах асуудал мөн хүлээлт үүсгэсэн байдалтай байна. Гэсэн хэдий ч НҮБ-аас байнгын хүчин чармайлт гаргаж байгаагийн үр дүнд Энхийн гэрээний явц, үйл ажиллагааг дээд түвшинд дахин авч үзэхээр төлөвлөж буй. Өнөөгийн байдлаар Өмнөд Судан болон тус улс дахь НҮБ-ын энхийг сахиулах ажиллагаа буюу “UNMISS” хоорондын харилцаа, хамтын ажиллагаа маш удааширсан, нэг ёсондоо зогсонги байдалд байна гэж хэлж болно. Энэхүү удааширсан байдал нь хамтран ажиллаж, цаашид үйл ажиллагаа явуулахад НҮБ-ын цэргийн хүчинд ихээхэн саад бэрхшээлийг учруулж байгаа ч ирээдүйд шинэчлэн байгуулах Энхийн гэрээнд гарын үсэг зурахад Өмнөд Суданы тал нааштай хандана гэж бид итгэл тавьж байгаа. Энэхүү Энхийн гэрээнд асуудлыг нааштайгаар шийдэх шинэ нөхцөлүүдийг тусгаж өгснөөр цаашид бидний үйл ажиллагаа амжилттай үргэлжлэн мандатын хэрэгжилтийг хангахад улам дөхөм болно гэж үзэж байна.
Тус ажиллагааны үнэлэмж, түүнд оруулж буй монгол цэргүүдийн хувь нэмрийн тухайд онцолбол...
-“UNMISS” ажиллагаа нь Өмнөд Суданд энхийн төлөө ажиллаж байгаа НҮБ-ын болон бусад олон улсын байгууллагууд дотроо хамгийн чухал хамтрагч гэдгээр нийт ард иргэдэд хүлээн зөвшөөрөгдсөн байдаг. Энэ нь тус ажиллагааны газар орон дахь НҮБ-ын баазуудаас гадуур урт хугацаагаар үүрэг гүйцэтгэж байгаа энхийг сахиулагчдын үйл ажиллагаанаас харагдаж, иргэдийн сэтгэгдлээр үнэлэгдэж байдаг юм. Энэ ташрамд нэг жишээ дурдахад тус ажиллагааны хойд бүсэд байрлах Монгол Улсын цэргийн багаас тодорхой тооны бүрэлдэхүүн үндсэн байрлалаасаа гарч дөрвөн сарын туршид ажиллагааны түр баазыг зохион байгуулж, мандатад заагдсан үүргээ амжилттай хэрэгжүүлэх нөхцөлийг бүрдүүлж ажилласанд Хүчний командлагчийн хувьд талархалаа илэрхийлж байна. Энэхүү ажиллагааны түр баазыг маш хүнд нөхцөлд, ихээхэн хүчин чармайлт гарган зохион байгуулж, удаан хугацаанд мэргэжлийн өндөр ур чадвар, тэсвэр хатуужлыг гарган үүргээ амжилттай хэрэгжүүлсэн нь “UNMISS” ажиллаагаанд мөр зэрэгцэн үүрэг гүйцэтгэж буй бусад улсын цэргийн бүрэлдэхүүнд үлгэр дуурайлал болж байна. Өнгөрсөн хоёр жилийн хугацаанд миний удирдлагад үүрэг гүйцэтгэж байгаа Монголын цэргийн багууд НҮБ-ын мандатад заагдсан үүргээ ямагт мэргэжлийн өндөр түвшинд гүйцэтгэж ирсэн. Өөрөөр хэлбэл Монгол Улсын Зэвсэгт хүчний бие бүрэлдэхүүний мэргэжлийн ур чадвар өндөр болохыг зөвхөн энэ ажиллагаа бус НҮБ-ын бусад ажиллагаан дахь оролцооноос харж болох юм.
"МОНБАТТ"-ыг удирдлагаар хангаж хамтран ажиллаж байгаагийн хувьд та монгол цэргүүдийн үүрэг гүйцэтгэлт, ур чадварын тухай юу хэлэх вэ?
-Монголчууд маш эрэлхэг, дайчин ард түмэн гэдгээрээ дэлхийд танигдсан. Тийм ч учраас бусад орны цэргүүд Монгол Улсын Зэвсэгт хүчний энхийг сахиулагчдыг өндрөөр үнэлж, хүндэлдэг болов уу. Одоо энд үүрэг гүйцэтгэж байгаа цэргийн баг ч мөн адил үүнийг баталгаажуулж бидэнд харуулсаар байна. Дахин хэлэхэд Монголын цэргийн багийн алба хаагчид маш сайн сургагдсан, бусдыг манлайлах, энхийг цогцлооход тэргүүн эгнээнд байж үлгэр жишээ нь болсоор байна.
Миний хувьд тус ажиллагаанд Цэргийн хүчний командлагчаар томилогдон ирэхээсээ өмнө монгол хүнтэй уулзаж, монгол орны талаар ихийг мэдэх боломж тохиогоогүй хэдий ч энэ цаг үед би монгол цэргүүдтэй мөр зэрэгцэн үүрэг гүйцэтгэж, тэднээс олон зүйлийг олж мэдэн, тэднийг удирдан чиглүүлж байгаадаа өөрөөрөө бахархахаас гадна монгол цэргүүдийг маш сайн хамтрагчид, мэргэжлийн өндөр ур чадвартай, бусдыг манлайлдаг дайчин чанартайд нь талархаж, бас бахархан омогшиж байгаагаа илэрхийлье.
Ярилцлагынхаа төгсгөлд нийт энхийг сахиулагчдад хандаж та юу хэлэх вэ?
-Энхийг сахиулна гэдэг нь маш сайхан үйлс юм. Тодруулбал, маш их зовлон үзэж байгаа хүмүүст энх тайван, амар амгаланг өгч байгаагаараа, мөн аюултай цагийн байдлыг тогтвортой тайван болгож байгаа нь нэн бахархмаар үйл хэрэг юм. Зарим үед тогтвортой байдлыг бий болгох, сахин хамгаалахад ихээхэн хүндрэл бэрхшээл тулгарч байдаг ч манай энхийг сахиулагчид энэ газар оронд энхийг тогтоож чадна, амжилт олно гэсэн итгэл үнэмшил дүүрэн үүргээ гүйцэтгэж байна.
Энэхүү завшааныг тохиолдуулан бусдын сайн сайхны төлөө хүнд хэцүү нөхцөлд гэр бүлээсээ хол энхийг сахиулах үүрэг гүйцэтгэж байгаа нийт энхийг сахиулагчид, ялангуяа Монголын Зэвсэгт хүчний цэнхэр дуулгатнуудад Олон улсын энхийг сахиулагчдын өдрийн баярын мэндийг хүргэж амжилт хүсье.
Эх сурвалж: "Соёмбо" сонин
Тод мэдээ
Улаанбаатарт өдөртөө 20 хэм дулаан
Малчид, тээвэрчид, тариаланчид, хадланчдын анхааралд: Өнөөдөр Монгол-Алтай, Хангай, Хөвсгөлийн уулархаг нутгаар нойтон цас орж, нутгийн баруун хойд хэсгээр сэрүүсэж, Алтайн уулархаг нутаг, Арц Богдын өвөр хоолойгоор салхи, шуургатай байхыг анхааруулж байна.
2025 оны есдүгээр сарын 12-ны 08 цагаас 20 цаг хүртэл: Нутгийн баруун хагаст үүлшинэ, бусад нутгаар солигдмол үүлтэй. Баруун аймгуудын нутгийн хойд хэсэг, төвийн аймгуудын нутгийн зарим газраар бороо, уулаараа нойтон цас орно. Салхи нутгийн баруун хэсгээр баруун өмнөөс хойш эргэж секундэд 8-13 метр, Алтайн салбар уулс, Арц Богдын өвөр хоолойгоор секундэд түр зуур 18-20 метр хүрч ширүүснэ. Бусад нутгаар баруун өмнөөс секундэд 5-10 метр. Нутгийн баруун хэсгээр сэрүүсэж Монгол-Алтай, Хангай, Хөвсгөлийн уулархаг нутаг, Завхан голын эх, Хүрэнбэлчир орчим, Идэр, Тэс, Эг, Үүр голын хөндийгөөр 8-13 хэм, говийн бүс нутгийн өмнөд хэсэг, Дарьгангын тал нутгаар 26-31 хэм, говийн бүс нутгийн хойд хэсэг, Дорнодын тал нутгаар 20-25 хэм, бусад нутгаар 14-19 хэм дулаан байна.
УЛААНБААТАР ХОТ ОРЧМООР: Үүлшинэ. Бороо орохгүй. Салхи баруун өмнөөс секундэд 5-10 метр. 18-20 хэм дулаан байна.
БАГАНУУР ОРЧМООР: Үүлшинэ. Бага зэргийн аадар бороо орно. Салхи баруун өмнөөс секундэд 7-12 метр. 18-20 хэм дулаан байна.
ТЭРЭЛЖ ОРЧМООР: Үүлшинэ. Бага зэргийн аадар бороо орно. Салхи баруун өмнөөс секундэд 3-8 метр. 16-18 хэм дулаан байна.
2025 оны есдүгээр сарын 13-наас 17-ныг хүртэлх
цаг агаарын урьдчилсан төлөв
Есдүгээр сарын 13-нд төв болон зүүн аймгуудын ихэнх нутаг, говийн аймгуудын нутгийн хойд болон зүүн хэсгээр, 14-нд баруун аймгуудын нутгийн зарим газар, төвийн аймгуудын нутгийн хойд хэсэг, зүүн аймгуудын ихэнх нутгаар, 15-нд нутгийн зарим газраар, 16-нд говийн аймгуудын нутгийн зарим газраар бороо, уулархаг нутгаар нойтон цас орно. Салхи 13-нд говь, тал, хээрийн нутгаар, 14-нд нутгийн зүүн хэсгээр секундэд түр зуур 18-20 метр хүрч ширүүснэ. Ихэнх нутгаар сэрүүсэж, Алтай, Хангай, Хөвсгөл, Хэнтийн уулархаг нутаг, Хүрэнбэлчир орчим, Завхан, Заг-Байдраг голын эх, Идэр, Тэс, Тэрэлж голын хөндийгөөр шөнөдөө 4-9 хэм хүйтэн, өдөртөө 4-9 хэм, говийн бүс нутгийн өмнөд хэсгээр шөнөдөө 6-11 хэм, өдөртөө 17-22 хэмийн дулаан, бусад нутгаар шөнөдөө 1 хэмийн хүйтнээс 4 хэмийн дулаан, өдөртөө 10-15 хэм дулаан байна.
Тод мэдээ
ABU GENERAL ASSEMBLY 2025: ABU-гийн нэрэмжит “Шилдэг инженер-2025
Техник технологийн хөгжил хиймэл оюун ухаанд чиглэж байгаа ч хүний оролцоогүйгээр төгс бүтээл хийх боломжгүй гэдгийг дэлхий дахинд хүлээн зөвшөөрч байна. Иймд Ази, Номхон далайн өргөн нэвтрүүлгийн холбооноос шилдэг инженер болон шилдэг инженерийн байгууллагуудыг шалгаруулж, шагнаж урамшуулдаг уламжлалтай.
Энэ жилийн “ABU-62" дугаар Ерөнхий Ассамблейн үеэр уламжлал ёсоор "Шилдэг инженер” шагналыг гардууллаа.
Тод мэдээ
УИХ-ын 2025 оны намрын ээлжит чуулган ирэх даваа гарагт эхэлнэ
Улсын Их Хурлын үйл ажиллагааны зохион байгуулалтын үндсэн хэлбэр нь чуулган юм. Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1-д заасны дагуу Улсын Их Хурлын 2025 оны намрын ээлжит чуулган 09 дүгээр сарын 15-ны өдрөөс эхлэн 75-аас доошгүй ажлын өдөр чуулна.
Намрын ээлжит чуулганаар хэлэлцэх асуудлын жагсаалтыг хуульд заасны дагуу өмнөх ээлжит чуулганаар баталсан бөгөөд уг жагсаалтад батлах хугацааг нь хуульд тусгайлан заасан Монгол Улсын 2026 оны төсвийн тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2026 оны төсвийн тухай, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн 2026 оны төсвийн тухай, Үндэсний баялгийн сангийн 2026 оны төсвийн тухай болон холбогдох бусад хууль, тогтоолын төслийг хэлэлцэнэ.
Улсын Их Хурлын дарга Д.Амарбаясгалан УИХ-ын 2025 оны хаврын ээлжит чуулганыг хааж хэлсэн үгэндээ “Намрын ээлжит чуулган эхлэх хугацааг наашлуулж, 9 дүгээр сарын 15-ны өдрөөс эхлүүлж, төсвийн төслийг хэлэлцэх хэлэлцүүлгийн үе шатыг шинээр нэмж, 4 байсныг 5 үе шаттай болгож өөрчилсөн.” хэмээн мэдэгдсэн билээ. Энэ нь улсын төсвийг төлөвлөх, батлах, хэрэгжүүлэх, тайлагнах үйл явцад ил тод, хариуцлагатай байх зарчмыг хангаж, олон нийтээр хэлэлцүүлэх, иргэдийн оролцоог бодит болгох ач холбогдолтой юм.
Тиймээс энэ намраас эхлэн Монгол Улсын төсвийн төслийг Улсын Их Хурал таван үе шаттай хэлэлцэхээр шийдвэрлэсэн. Тухайлбал, нэгт, Монгол Улсын Ерөнхий сайд чуулганы нэгдсэн хуралдаанд төсвийн төслийг, Төсвийн тогтвортой байдлын зөвлөл холбогдох дүгнэлтээ танилцуулж, Улсын Их Хурлын гишүүд Монгол Улсын Ерөнхий сайд, Ерөнхий аудитор, Төсвийн тогтвортой байдлын зөвлөлийн дарга болон төсвийн ерөнхийлөн захирагч нараас асуулт асууж, үг хэлж болно.
Хоёрт, УИХ-ын Төсвийн болон бусад Байнгын хороо төсвийн төсөлтэй танилцаж, хуралдаанаараа хэлэлцэх, УИХ төсвийн төсөл, холбогдох хуулиудад заасан шаардлага, Улсын хөгжлийн жилийн төлөвлөгөөнд нийцсэн эсэх асуудлаар санал хураалт явуулна. Гуравт, санхүү төсвийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн төсвийн төслийн танилцуулгыг эрхлэх асуудлын хүрээг баримтлан Байнгын болон дэд хороо, нам, эвслийн бүлгийн хуралдаанд танилцуулна. Төсвийн байнгын хороо тухайн байнгын хорооны гишүүд, бусад Байнгын хороо, Төсвийн зарлагын дэд хороо, Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, төрийн аудитын төв байгууллага, УИХ дахь нам, эвслийн бүлгээс гаргасан санал нэг бүрийг хэлэлцэж, санал хураалт явуулна. Нэгдсэн хуралдаанд санал тус бүрээр санал хураалт явуулна.
Дөрөвт, шаардлагатай бол хөрөнгө оруулалтын төсөл, apra хэмжээний төсөвт өртөг, санхүүжих дүнг өөрчлөхгүй агуулга, зарчмыг алдагдуулахгүйгээр арга хэмжээний нэр, хүчин чадал, хэрэгжих хугацаа, байршилтай холбоотой залруулгыг хийж, нэгдсэн хуралдаанд оруулна.
Тавд, нэгдсэн хуралдаан даргалагч Монгол Улсын тухайн жилийн төсвийн тухай хуулийн төслийн зүйл, заалт бүрийг уншиж сонсгон, зүйл тус бүрээр санал хураалт явуулж, батлуулна гэж Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээллээ.
