Тод мэдээ
Катар дахь авлигатай тэмцэх үйл ажиллагаа: бодлого уу, улс төр үү?
Энэ оны эхээр Катарын Сангийн сайд Али Шареф Аль Эмади (Ali Shareef Al Emadi) авлигын хэргээр баривчлагджээ. Энэ мэдээ Арабын булангийн бүс нутгийн хувьд үнэхээр тэсрэх бөмбөг болов. Нэг зүйлийг хэлэхэд, Аль Эмади бол Сангийн сайдаар зогсохгүй өмнө нь тус улсын 300 тэрбум долларын төрийн баялгийн сангийн ТУЗ-ийн дарга, Qatar Airways компанийн ТУЗ-ийн дарга, Ойрхи Дорнод дахь хамгийн том зээлдэгч Катарын Үндэсний банкны ТУЗ-ийн дарга зэрэг Катарын нэр хүндтэй байгууллагуудын удирдах албан тушаал хашиж байсан хүн юм. Аль Эмади баривчлагдсантай холбоотой бас нэг гайхмаар зүйл бол түүний баривчилгаа хэрхэн олон нийтэд ил болсон нь юм. Катар болон бүс нутгийн бусад улс орнуудад авлигын хэрэгт сэжиглэгдэж буй өндөр албан тушаалтантай хэрхэн харьцдагаас энэ удаагийнх эрс ялгаатай байв. Ийм тохиолдолд мөрдөн шалгах ажиллагааг ихэвчлэн нууцалж, хэрвээ үндэслэлтэй гэж үзвэл түүнийг албан тушаалаас нь чөлөөлөх замаар шийдвэрлэдэг. Аль Эмадигийн хувьд эсрэгээрээ, баривчилах, мөрдөн шалгах ажиллагааг төрийн мэдлийн мэдээллийн агентлаг олон нийтэд зарлаж, түүнийг албан тушаалаас нь халав.
Аль Эмади баривчлагдснаас хойш зургаан сар гаруй хугацаа өнгөрсөн бөгөөд нөхцөл байдал нууцлаг хэвээр байна. Аль Эмади юу ч хэлээгүй бөгөөд түүнийг баривчилснаас хойш хоёр хоногийн дараа Катарын засгийн газраас ганцхан удаа мэдэгдэл гаргажээ. (Гадаад хэргийн сайдын энэ мэдэгдэлд "Хэн ч хуулиас дээгүүр байдаггүй", "Мөрдөн шалгах ажиллагаа үргэлжилж байна" гэсэн байв.) Энэ нь мэдээллийн байгууллага болон судлаачдыг Аль Эмадигийн баривчилгааны ер бусын нөхцөл байдлын талаар янз бүрийн таамаглал дэвшүүлэхэд хүргэв. Баривчилгааны дараахан хэвлэгдсэн Брукингсийн хүрээлэнгийн нийтлэлд дэвшүүлсэн нэг боломжит тайлбар бол ийм албан тушаалтнуудыг авлигын хэргээр баривчилдаггүй улс оронд (болон бүс нутагт) олны танил эрхмийг баривчилсан тухай нийтэд зарласан нь Катарын бодлогод бодит өөрчлөлт гарч байгааг илтгэж магадгүй бөгөөд энэ нь илүү сайн, илүү шударга засаглалын төлөөх жинхэнэ тэмүүллийн нэг хэсэг байж болох юм. Катарын Төв банкны эдийн засагч асан ч мөн адил өөдрөг тайлбар хийж, энэхүү баривчилгаа нь "Засгийн газар авлигатай тэмцэх шинэ эрмэлзлийнхээ талаар бүх Катарчуудад хүчтэй мессеж илгээж байна" гэж мэдэгдэв.
Энэ нь мэдээжийн хэрэг боломжтой, гэхдээ бид үүнд хэт их итгэж найдаж болохгүй. Аль Эмадиг баривчилсан нь авлигатай тэмцэх Катарын засгийн газрын арга барилыг бодитоор өөрчлөхөөс илүүтэй улс төрийн тооцоотой холбоотой байж болзошгүй юм.
Аль Эмадиг баривчилсан нь Катарын засгийн газар өндөр түвшний авлигатай тэмцэхэд урьд өмнөхөөсөө илүү тууштай байгааг илтгэж байна гэсэн мэдэгдэлд эргэлзэх хэд хэдэн шалтгаан бий.
- Нэгдүгээрт, хэрэв Катарын засгийн газар үнэхээр “авлигатай тэмцэх шинэ хүсэл эрмэлзэлтэй” байгаа бол төрийн худалдан авалт, байгалийн баялгийн салбар дахь системийн авлигын олон жилийн турш бугшсан асуудлуудыг шийдвэрлэх дорвитой арга хэмжээ авна гэж найдаж болох юм. Гэхдээ Засгийн газар энэ тал дээр багахан зүйл хийсэн. Аливаа улс орон ганцхан шөнийн дотор асар их өөрчлөлт хийж чадахгүй ч авлигатай тэмцэх чухал хөтөлбөрийг урагшлуулахыг чин сэтгэлээсээ хүсэж буй засгийн газар хамгийн эрсдэлтэй, хамгийн асуудалтай салбаруудыг шийдвэрлэхийн тулд ямар нэгэн утга учиртай арга хэмжээ авах байсан. Ийм арга хэмжээ аваагүй хэрнээ нэг сайдыг баривчлах нь авлигатай тэмцэх засгийн газрын тэргүүлэх чиглэлүүдэд дорвитой өөрчлөлт орсныг илтгэхгүй байгаа юм.
- Хоёрдугаарт, Аль Эмадигийн баривчилгаа олон нийтэд ил тод болсон ч дараа дараагийн мөрдөн шалгах ажиллагаа явагдахгүй байна. Мэдээжийн хэрэг бид засгийн газраас мөрдөн ажиллагааны явцын талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгнө гэж найдахгүй байгаа ч мөрдөн шалгах ажиллагаа нууцлагдмал байгаа нь анхаарал татаж байна. Өнгөрсөн сард засгийн газар Аль Эмадиг Али Аль Куваригаар сольсон ч Аль Эмади болон түүний хэргийн мөрдөн шалгах ажиллагаа, хүлээгдэж буй хариуцлагын талаар нэг ч үг гараагүй. Энэ нь, тухайн үед засгийн газар баривчилгааг олон нийтэд бахдалтайгаар зарласан хэрнээ одоо бол бүгдийг хэрэг явдлаас холдуулахыг илүүд үзэж байгааг харуулж байна.
Хэрэв Катар Аль Эмадиг баривчилсан нь авлигатай тэмцэх бодлогод жинхэнэ өөрчлөлт авчирахгүй юм бол юу болж таарах вэ? Катар яагаад Аль Эмадиг авлигын хэргээр баривчлахаар шийдсэнд олон улсын ба дотоодын дор хаяж хоёр улс төрийн тайлбар бий.
- Олон улсын харилцааны тухайд Катар улс Аль Эмадиг авлигын хэргээр олон нийтэд ил тод огцруулсан нь тус улсын нэр хүндийг, ялангуяа АНУ-ын өмнө сайжруулах гэсэн оролдлого байж магадгүй юм. Байдены засаг захиргаа хүний эрх (Катарын үзүүлэлт муу байгаа) болон авлигатай тэмцэх зэрэг асуудлуудыг онцлох төлөвтэй байна. Ийм нөхцөлд Катар Аль Эмадиг олон нийтийн өмнө баривчилсан нь бодлого, тэргүүлэх чиглэлийн бодит өөрчлөлт гэхээсээ илүү тус улс анх удаагаа өндөр түвшний албан тушаалтны авлигын хэрэгт хариуцлага тооцож байгаагаа АНУ-ын шинэ засаг захиргаанд харуулах гэсэн оролдлого байж магадгүй юм. Энэ тайлбар Катарын сүүлийн үед хийсэн бусад үйлдлүүдтэй ч нийцэж байна. Тухайлбал, Афганистанаас нүүлгэн шилжүүлэлт хийхэд АНУ-тай нягт хамтран ажилласан, энэ намрын эхээр Шурагийн зөвлөлийн сонгуулийг удаан хугацаагаар хойшлуулах шийдвэр гаргасан, бүх нийтийн сонгуульд нэг ч эмэгтэй нэр дэвшигч ялалт байгуулаагүй ч Эмир тус Зөвлөлд хоёр эмэгтэйг томилсон нь тус улсын хувьд анхны тохиолдол юм. Тиймээс Аль Эмадиг баривчлах болсон шалтгаануудын зарим нь гадаад дахь нэр хүндээ сайжруулах, АНУ-тай ойр дотно харилцаа тогтоох гэсэн Катарын өргөн хүрээний хүчин чармайлттай холбоотой байж болзошгүй байна.
- Аль Эмадиг олон нийтийн өмнө баривчлахад дотоодын улс төрийн тооцоо ч нөлөөлсөн байж магадгүй юм. Эмир болон Катарын эрх баригч гэр бүлийн бусад хүмүүс Аль Эмади (ба түүний овог) улс төрийн аюул гэж үзсэн байж мэднэ. Үнэндээ Аль Эмади Сангийн сайдын албыг хашиж, тус улсын олон жилийн туршид үйл ажиллагаа явуулж буй цөөнгүй байгууллагуудын удирдах зөвлөлийн гишүүний хувьд ихээхэн эрх мэдэл, нөлөөлөлтэй байсан. Түүний овог санхүүгийн асар их хүчийг эзэмшдэг. 2017 оны байдлаар Аль Эмади овгийн гишүүд Катарын биржид бүртгэлтэй компаниудын ТУЗ-ийн суудлыг эрх баригч Аль Тани овгоос бусад бүх овгоос илүү эзэлжээ. Аль Эмадигийн ур чадварын нэр хүндийг (түүнийг The Banker сэтгүүлээс 2020 онд Ойрхи Дорнодын “Оны Сангийн сайд”-аар тодруулсан) харгалзан үзвэл Эмир Аль Эмадиг засгийн газрын бүрэлдэхүүнд өөрчлөлт оруулах аргаар огцруулах нь улс төрийн хувьд бэрхшээлтэй байсан учраас түүнийг авлигын хэргээр огцруулсан нь боломжит өрсөлдөгчөө устгахад хууль ёсны өнгө аяс нэмсэн байж магадгүй юм. Аль Эмадигийн оронд Сангийн сайдаар томилогдсон Али Аль Кувари нь эрх баригч гэр бүлд үнэнч гэдгээрээ алдартай овгийн гишүүн байгаа нь ч анхаарал татаж байна.
Тиймээс Аль Эмадиг баривчилсан нь Катарын засгийн газар өндөр түвшний авлигатай тэмцэх шинэ, илүү чухал амлалт өгч байна гэж найдаж болох ч энэ алхам нь дотоод болон олон улсын улс төрийн тооцоотой илүү холбоотой байж магадгүй юм. Авлигатай тэмцэх хүчин чармайлтыг улс төрийн аргаар ашиглах нь тус бүс нутагт урьд өмнө тохиолдож байгаагүй зүйл биш билээ. Эцэстээ 2017 оны Саудын Арабын авлигын эсрэг тэмцэлтэй тун төстэй сэжиг төрүүлээд байгаа юм. Аль Эмади баривчлагдсан нь юуг илтгэж байгааг мэдэхэд эрт байгаа ч авлигатай тэмцэх нийгэмлэг одоохондоо алга ташин хүлээж авах ёстой. Засгийн газар авлигын эсрэг шинэчлэлийн арга хэмжээнүүд, тухайлбал Авлигын эсрэг НҮБ-ын конвенцид нийцсэн хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэх нь нэг хүнийг баривчлахаас илүү бодит бодлогын өөрчлөлтийн дохио байх болно.
Тод мэдээ
Т.Даваадалай: Улаанбаатар хотыг нэгдсэн стандарттай, хүртээмжтэй хот болгоход анхаарч ажиллаж байна
Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн орчны хүртээмжийг нэмэгдүүлэх зорилгоор “Гэрээсээ гарцгаая” аяны хүрээнд УИХ-ын гишүүн О.Саранчулуун, нийслэлийн Засаг даргын нэгдүгээр орлогч Т.Даваадалай болон холбогдох албаныхан, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн төлөөлөл Улаанбаатар хотын гудамж, замын нөхцөл байдлыг үнэлж, үйлчилгээний газрууд, нийтийн тээврээр үйлчлүүллээ. Энэ үеэр хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн Улаанбаатар хотод амьдрахад ямар бэрхшээл тулгардаг, тэдгээрийг хэрхэн шийдвэрлэх талаар хэлэлцэж, гаргалгааг ярилцлаа.
“Гэрээсээ гарцгаая” аяны хүрээнд 2.5 км замыг туулахдаа эхлээд үйлчилгээний байгууллагын нөхцөл байдалтай танилцлаа. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн, тэр дундаа тэргэнцэртэй иргэн дэлгүүр, хоолны газар зэрэг үйлчилгээний байгууллагаар үйлчлүүлэхэд орц, гарцын асуудал хамгийн их саад болдог. Ихэвчлэн налуу зам байдаггүй. Ороход хаалганы хөндлөвч төмөртэй хэсгүүд саад учруулж байлаа.
Үүний дараа Улаанбаатар хотын төвийн гудамжаар явган замын нөхцөл байдалтай танилцлаа. Улаанбаатар хотоос төвийн бүсийн гол, гудамж замын 15 байршилд 59.6 км явган замыг байгалийн чулуугаар жигдэлж, нэг стандарттай болгож байгаа нь бүх иргэнд ээлтэй, хүртээмжтэй байдлыг бий болгох зорилготой. УИХ-ын гишүүн О.Саранчулуун, нийслэлийн Засаг даргын нэгдүгээр орлогч Т.Даваадалай, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн төлөөлөл хуучин явган замтай хэсгээр явахад эвдрэл, гэмтэл, доголтой хэсгүүд таарч байв. Хуучин явган замын хээтэй болон хөндлөн хийцүүд, эвдрэл нь хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн явах саад учруулдаг. Ийм замаар тэргэнцэртэй хүн удаан явахад бөөр өвддөг гэдгийг тэргэнцэртэй иргэд хэлж байв. Хүүхдийн тэрэгтэй явахад ч гэсэн хүндрэлтэй, донсолгоотой байдаг гэнэ. Харин байгалийн чулуугаар шинэчилж байгаа явган замууд нэг жигд учраас бэрхшээл байхгүй гэсэн юм.
УИХ-ын гишүүн О.Саранчулуун “Монголд хөгжлийн бэрхшээлтэй 10 хүн тутмын 6 нь олдмол бэрхшээлтэй байдаг. Хамгийн энгийн жишээг та бүхэн сая харлаа. Тэргэнцэртэй хүн үйлчилгээний газрууд руу ороход налуу зам байдаггүй. Хотын явган хүний зам нэгдсэн стандартгүй байгаа нь зорчиход хүндрэл үүсгэдэг. Бид Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүний эрхийн тухай конвенцын хүрээнд хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн оролцоог дэмжиж ажиллах үүрэгтэй. Үүний нэг жишээ болгож “Гэрээсээ гарцгаая” аяныг хэрэгжүүлж байна. Биет байдлаар орчны хүртээмжийг хэрхэн сайжруулах вэ гэдэгт шалгуур үзүүлэлтүүдийг ийнхүү туршиж байна. Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүний эрхийг хангах, амьдрах орчныг дээшлүүлэх зорилгоор нутгийн удирдлагын байгууллагуудын оролцоог сайжруулахын тулд 32 шалгуур үзүүлэлт бүхий 13 бүлэг төлөвлөгөөг тусгасан гарын авлагыг мөн боловсруулсан” гэдгийг хэллээ.
Нийслэлийн Засаг даргын нэгдүгээр орлогч Т.Даваадалай “Гэрээсээ гарцгаая” аяныг дэмжиж, 2.5 км газарт явган зам, үйлчилгээний байгууллагууд, нийтийн тээврээр зорчлоо. Хот гэдэг бол ганцхан хүнд зориулагдаагүй. Хот бүх хүнд тэгш, хүртээмжтэй орчин нөхцөлтэй байх ёстой. Улаанбаатар хотод хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн орчны хүртээмжийг сайжруулахад дутагдалтай зүйлс нэлээд ажиглагдлаа. Үйлчилгээний газрууд налуу замаа шийдэж өгөх хэрэгтэй. Нийтийн тээврийн жолооч нар хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэнтэй хэрхэн харьцах, тэдэнд хэрхэн туслахад суралцмаар байна. Явган хүний замыг нэгдсэн стандартаар шинэчлэх нь чухал байна. Улаанбаатар хотын зүгээс нэгдсэн стандарттай, хүртээмжтэй хотыг бий болгоход уялдаа холбоотой ажиллана” гэдгийг тодотгов.
“Гэрээсээ гарцгаая” аяны хүрээнд дараагийн зогсоол нийтийн тээврээр үйлчлүүлэх байв. Тэргэнцэртэй иргэн нийтийн тээврээр үйлчлүүлэхэд орц, гарцын асуудал мөн хүндрэлтэй байдаг. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэнд зориулсан буух товчлуурыг ашиглаж сурах, бууж, суух налуу замыг ашиглаж сурах хэрэгтэй. Үүний тулд нийтийн тээврийн жолооч нарыг сургалтад хамруулах ажлыг зохион байгуулах талаар аянд оролцогсод хэлэлцэв. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих төвийн гаднаас аяны маршрут өндөрлөж, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн төлөөлөл санал бодлоо хуваалцаж, нийслэлийн Засаг даргын орлогч Т.Даваадалай, УИХ-ын гишүүн О.Саранчулуун нар санал хүсэлтүүдийг бодит ажил хэрэг болгоход гар бие оролцохоо илэрхийллээ.
Тод мэдээ
Зөвшөөрөлгүй ногоон байгууламжийг устгасан болон эзэмшил бүхий газраасаа хэтрүүлэн хашаа барьсан зөрчлийг арилгуулж байна
Нийслэлийн хэмжээнд нийтийн эзэмшлийн зам, талбайг зөвшөөрөлгүй сэтлэх, ногоон байгууламжийг устгах, эзэмшил бүхий газраасаа хэтрүүлэн хашаа барих зэрэг зөрчил илэрсээр байна. Тодруулбал, Хүннү 2222 хорооллын автобусны буудлын баруун талд “Хангилцаг” ХХК дулааны шугамын ажил гүйцэтгэхдээ ногоон байгууламжийг зөвшөөрөлгүй тайрч устгасан бол “Номин Реалтор” ХХК эзэмшил бүхий газраасаа хэтрүүлэн хашаа барьсан. Уг асуудалтай холбогдуулан нийслэлийн Засаг даргын Эдийн засгийн хөгжил, дэд бүтцийн асуудал хариуцсан нэгдүгээр орлогч Т.Даваадалай болон холбогдох албаныхан тус байршилд ажиллалаа.
Монгол Улсын Засгийн газар, Дэлхийн банкны Олон улсын хөгжлийн ассоциацийн хамтарсан “Улаанбаатар хотын дулаан хангамжийн үр ашгийг нэмэгдүүлэх төсөл”-ийн хүрээнд Хан-Уул дүүргийн 18 дугаар хороо, Удирдлагын академийн гудамж “Хүннү 2222” хотхоны замын хойд талд “Хангилцаг” ХХК дулааны магистраль шугамын барилга угсралтын ажил гүйцэтгэж буй. Гэвч ажил гүйцэтгэх үеэрээ Хүннү 2222 хорооллын автобусны буудлаас баруун тийш 320 метр орчим урт зайд авто замын хажуугийн шар хуайс моддыг сүйтгэсэн. Тиймээс өнгөрсөн долоодугаар сарын 31-нд НХШГ-аас ногоон байгууламжийг зөвшөөрөлгүй тайрч устгасан “Хангилцаг” ХХК-д зөрчлийг арилгах хугацаатай мэдэгдлийг хүргүүлсэн. Ийнхүү өнөөдөр давтан хяналт шалгалт хийхэд тус аж ахуйн нэгжийн зүгээс ногоон байгууламжийн нөхөн сэргээлтийг хийж эхлүүлсэн бөгөөд ирэх аравдугаар сарын 1-нд мод тарина гэлээ.
Харин “Номин Реалтор” ХХК-ийн хувьд Хүннү 2222 хорооллын автобусны буудлын урд талд өөрийн эзэмшлийн газраасаа 2-3 метр зайд хашаагаа сунгаж, хэтрүүлэн барьсан. Иймээс нийслэлийн Газар зохион байгуулалтын албанаас зохих зөвшөөрөлгүй илүү талбай ашиглан, нийтийн эзэмшлийн зам, талбайд барьсан хашааг чөлөөлж, зөрчлөө арилгах хугацаатай мэдэгдлийг хүргүүлсэн юм. Гэвч мэдэгдэлд заасан хугацаанд зөрчлөө арилгаагүй юм.
Энэ талаар нийслэлийн Засаг даргын нэгдүгээр орлогч Т.Даваадалай “Хувийн аж ахуйн нэгжүүд кадастрынхаа дагуу барилгын ажлаа гүйцэтгэх хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл нийтийн эзэмшлийн зам талбайг хумьж, явган хүн зорчиход хүндрэлтэй болгож болохгүй. Иймд “Номин Реалтор” ХХК нь мэдэгдэлд заасан хугацаанд газар чөлөөлөөгүй тохиолдолд Газрын тухай хуулийн 57 дугаар зүйлийн 57.4-т заасны дагуу газар албадан чөлөөлөх арга хэмжээ авч, холбогдох зардлыг гаргуулна. Мөн Газрын тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.1-т заасны дагуу газар эзэмших эрх, эрхийн гэрчилгээг хүчингүй болгох хүртэл арга хэмжээ авна” гэдгийг мэдэгдлээ.
Тод мэдээ
Нийслэлийн цэцэрлэгийн цахим бүртгэл өнөөдөр дуусна
Нийслэлийн хүүхдийн цэцэрлэгийн цахим бүртгэл үргэлжилж байна. 2025-2026 оны хичээлийн жилд улсын хэмжээнд 278,290 хүүхдийг сургуулийн өмнөх боловсролд хамруулах хэрэгцээ үүснэ. Үүний 135,582 хүүхэд нь нийслэлд хамаарна.
Нийслэлийн хүүхдийн цэцэрлэгийн бүртгэлийн системд наймдугаар сарын 15-ны байдлаар 104,031 хүүхдийн бүртгэлийг баталгаажуулжээ. Нийт хамрагдах хүүхдийн 76,7 хувь цахим бүртгэлээ баталгаажуулсан байна.
- Хоёр настай хүүхэд -22.762
- Гурван настай хүүхэд -24.693
- Дөрвөн настай хүүхэд -27.563
- Тав настай хүүхэд -29.031 бүртгүүлсэн байна. Цэцэрлэгийн цахим бүртгэл өнөөдөр дуусна.
Иргэд хүүхдээ цэцэрлэгт хамруулах үйлчилгээг авахдаа дараах зүйлсийг анхаарна уу.
- Өөрийн болон хүүхдийнхээ хаягийн бүртгэл, мэдээллийг нягталж, баталгаажуулсан байх;
- Таны хүүхэд өнгөрсөн жил цэцэрлэгт хамрагдсан бол тухайн цэцэрлэгтээ “Үргэлжлүүлж явах” эсэх сонголтыг хийх;
- Хэрвээ шилжилт хөдөлгөөнийг энэ хугацаанд хийх бол 2025 оны наймдугаар сарын 15-ны өдрөөс өмнө баталгаажуулсан байх ёстой аж.
-
Тод зураг2019/12/24
Айл өрхүүдэд хадгалагдаж байсан өнжмөл түүхий нүүрсийг худалдан авч байна
-
Тод мэдээ2020/11/16
Зээлийн мэдээллийн сангийн лавлагааг цахимаар олгох чиглэл өгөв
-
Тод мэдээ2020/06/29
Стандартын шаардлага хангасан “ХОТ ТАКСИ” үйлчилгээнд гарч эхэллээ
-
Тод мэдээ2021/10/07
"Угаарын хийн хордлогын эрсдэлээс урьдчилан сэргийлье" аян үргэлжилж б...