Тод индэр
"...Солонгост гэрээгээр ирээд “хар”-лахгүй байх хөшүүрэг хэрэгтэй"

Монголчууд Солонгост ажиллаж, амьдарч эхлээд 30 гаруй жил болж байна. Албан ёсоор бол 28 орчим жил гэж “тоолдог”. 2022 оны тавдугаар сарын 31-ний байдлаар 38185 монгол хүн Солонгост оршиж сууж байв. Юутай ч, монгол өрх бүрээс тийшээ явж ажиллаж, амьдарч үзсэн гэхэд хилсдэхгүй юм.
Одоо ч тус улсад ажиллах хүсэлтэй иргэдийн оочер оволзож байна.
Ялангуяа энэ зунаас хойш ийм хүсэл тээж, ЭСЯ-нд нь виз мэдүүлсэн иргэдийн тоо эрс өсчээ. Энэ нь гурав дахь жилдээ үргэлжилж буй ковидын хөл хорио улс орон бүрт өнөө зунаас арай суларсантай холбоотой юм.
Гэрийн хорионд бараг хоёр жил суусан бидний орлого зарлага ч юу болсон нь ойлгомжтой. Тиймээс Солонгосыг зорих монголчууд олширсонд гайхах хэрэггүй биз ээ.
Солонгос улс ч ковидын хөл хориогоо сулруулж, энэ зунаас гадны иргэдийг авч эхэлсэн байна. Ялангуяа ковидын тухайд маскаа тайлаад удсан монголчуудад тийм ч хатуурхалгүй хилээр нэвтрүүлэх болжээ. Мөн хөдөлмөр эрхлэх чиглэл дээр ч бодитой боломжуудыг нээхээр болж байх шиг байна. Тиймээс манайхан ямар нэг аргаар, яаж ийгээд л Солонгост очихыг бодно. Ер нь оччихно. Нутаг нэгтнүүд маань бөөн бөөнөөрөө зорьж эхлэхтэй зэрэгцэн тус улсад очиж таарав. Тэндэх монголчууддаа албан ёсоор төрийн үйлчилгээ үзүүлдэг байгууллага Солонгосын Сөүлд байх аж. Сөүлийн төв хэсэг, манайхны мэддэгээр “Монгол таун”-ы баруун урдхантай ХНХЯ-ны харьяа Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын үйлчилгээний төв үйл ажиллагаа явуулдаг байна. Тус төв нь “...Солонгост оршин сууж буй монгол иргэдэд ХНХЯ-ны эрхлэх асуудлын хүрээнд хоёр улсын холбогдох хуулийн дагуу хөдөлмөрийн харилцаанд тулгарсан асуудлыг шийдвэрлэн, нийгмийн даатгалын үйлчилгээг хүртээмжтэй, чанартай үзүүлж, монгол хүний хөгжлийг ахисан түвшинд хүргэх, иргэдийн хууль ёсны эрх ашгийг хамгаалахад төрийн үйлчилгээг шуурхай үзүүлнэ” гэсэн зорилтыг тавьжээ. ХНХЯ-ны Хөдөлмөр, халамж үйлчилгээний ерөнхий газар, НДЕГ-ын харьяанд үйл ажиллагаа явуулдаг. Энэхүү Солонгос дахь Хөдөлмөр нийгмийн хамгааллын төвийг тэндэх монголчууд “Нэг цэг” гээд товчлоод нэрлэчихсэн байдаг юм байна. Энэ төвийн Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын тасаг нь 14 мэргэжилтэнтэй. Харин Нийгмийн даатгалын тасаг нь найман мэргэжилтэнтэй ажилладаг.
Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын тасаг нь ажиллаж буй монгол иргэдийн хөдөлмөрийн харилцаанд тулгарсан асуудалтай холбоотой санал хүсэлтийг хүлээн авах, тэдэнд хууль эрх зүйн зөвлөгөө өгөх, ажил олгогчидтой харилцан зөвшилцөх, Солонгосын Хөдөлмөрийн яам болон холбогдох газруудад монгол иргэдийн гомдлыг барагдуулах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх талаар мэдээлэл өгөх, гэрээт ажилчдад зориулж нутаг буцахыг дэмжих хөтөлбөр хэрэгжүүлэх, Солонгост хууль ёсны дагуу оршин суухтай холбоотой сургалт зөвлөгөөг зохион байгуулах, мөн гэрээт ажилчдыг ахисан түвшинд хүргэх шат дараалсан арга хэмжээ авч ажиллаж байна.
Дээрх үйл ажиллагааны чиглэлийн дагуу сүүлийн дөрвөн жил хагасын байдлаар Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын тасаг нь 13.6 тэрбум төгрөгийг монгол иргэддээ олгуулжээ.
Мөн Солонгосын Хөдөлмөрийн яамны харьяа Хөдөлмөр, халамжийн корпорацитай хамтарч 221 монгол хүний 9.0 тэрбум гаруй төгрөгийн үйлдвэрийн ослын нөхөн олговрыг олгуулсан байна. 2014-2022 оныг нийтээр нь аваад үзвэл 3642 монгол хүнийхээ 42 тэрбум вонын нөхөн олговрыг олж өгсөн байгаа юм.
Харин Нийгмийн даатгалын тасгийн тухайд Солонгост ажиллаж буй иргэдээ Монгол Улсын тэтгэврийн даатгал, сайн дурын даатгалд хамруулах, сайн дурын шимтгэлийн орлого төвлөрүүлэх, Солонгосын Үндэсний тэтгэврийн даатгалд шимтгэл төлсөн иргэдийн шимтгэлийг буцаан олгуулах, Нийгмийн даатгалын тухай хууль, тогтоомжуудын талаарх мэдээллээр хангаж, сургалт зохион байгуулах ажлыг хийж гүйцэтгэдэг байна. Сүүлийн дөрвөн жил хагасын хугацаанд 13.9 тэрбум төгрөгийг Монгол Улсын Нийгмийн даатгалын санд төвлөрүүлжээ.
ХНХЯ-ны харьяа Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын үйлчилгээний төв буюу “Нэг цэг”-ийн даргаар Д.Баярмандах ажилладаг. Сүрхий нөхөр аж. Тэрбээр “Нэг цэг”-ээ Солонгосын Хөдөлмөрийн яам, Аж үйлдвэр, хүний нөөцийн хэрэг эрхлэх газар, Үндэсний тэтгэврийн алба, Хөдөлмөр халамжийн корпорац, “Ёжү” олон улсын сургалтын тав, Хөдөлмөрийн хэлтэс, биржүүд, Гадаад ажилчдыг дэмжих нэр бүхий найман төв, “Самсунг” даатгалын газар зэрэг төр, хувийн хэвшлийн байгууллагуудтай нь нарийн нягт холбоотой ажилладаг болгожээ. Тэгээд монгол иргэддээ шаардлагатай тусламж үйлчилгээг авдаг байгаа юм. Тухайлбал, Солонгосын “Воне” эмнэлэгтэй хамтран эрүүл мэндийн даатгалд хамрагдаагүй монгол иргэддээ 74.1 сая төгрөгийн үзлэг, оношилгоо, эмчилгээ, үйлчилгээг үнэ төлбөргүй хийлгэсэн. “Анам” эмнэлэгтэй хамтраад дээрхийн адил үйлчилгээ үзүүлдэг байна.
Бас нэг сонин гэвэл тус төвөөс эрхлэн “Нэг цэг” /One stop/ сэтгүүлийг гаргаж, монголчууддаа үнэгүй тарааж байна. Сэтгүүл хэвлэх зардал өндөр ч Д.Баярмандах дарга өөрөө, бас ажилтнууд нь “гүйж” байгаад болгоод байдаг тухайгаа хэлсэн. Хамгийн гол нь тэрхүү сэтгүүл нь Монголын төр засгийн цаг үеийн мэдээлэл, “Нэг цэг”-ийн үйл ажиллагаанаас гадна тэнд ажиллаж буй монголчуудынхаа ажил, амьдралд хэрэгцээт мэдээ сэлт, чөлөөт цагт нь зориулсан, мөн урам зориг өгөх нийтлэл ярилцлагуудыг багтаадаг байна. Уг сэтгүүлийг тус төвд ажилладаг туршлагатай сэтгүүлч Ж.Жаргалсайхан эрхэлдэг юм байна.
Түүнээс гадна, тус төвийн оффисын хананд хийж гүйцэтгэх ажлаа календарь хэлбэрээр хэвлээд хадчихсан нь анхаарал татсан. Мөн алба хаагчдынхаа хийж гүйцэтгэх ажлын жагсаалтыг солонгос, монгол хэлээр хэвлэн хананд байрлуулсан нь ч үйлчлүүлэхээр очиж буй хүмүүст чухал гарын авлага болохоор юм байна лээ. Бас Солонгост гэрээгээр ажилладаг монголчуудын байршил тоон судалгааны талаарх мэдээлэл ч байнга шинэчлэгдэх байдлаар хананд нь байрлаж байдаг аж.
Сүүлийн 2-3 жилд ковид гээд гэрээний шинэ ажилчид бараг очоогүй байна. Солонгосын талаас тэнд ажиллаад гэрээний хугацаа нь дууссан монголчуудын гэрээг дахин нэг жилээр сунгаж ажиллуулжээ. Саяхан даа, сар гаруйн өмнө мань эрийг зарим нэг хэвлэлээр гөвсөн. Тэр нь ажлаас чөлөөлөгдсөн хүмүүсийн “хариу арга хэмжээ” байжээ. “Монгол таун”-ыг бараадан түрээсэлсэн төвийн ажилтнууд голдуу залуус байна лээ. “...Зөвхөн гэрээний гэлтгүй, энд амьдардаг монголчууддаа төрийн үйлчилгээг хүргэх хэрэгтэй болдог. Тиймээс ажлын цаг гэж ярихад ер нь хэцүү дээ. Гадуур явах ажил ихтэй. Залуус маань ч ажил үүргээ сайн нугалдаг” гэж Д.Баярмандах дарга ярьсан.
“Нэг цэг”-ийн ажилтнуудтай ярьж байхад хийж буй ажилдаа түүртээд байх нь бараг үгүй аж. Цалин, үйлдвэрийн осол, гэмт хэрэгт холбогдоод цэрэг цагдаад баригдсан гээд манайхны асуудал мунддаггүй байна. Гэхдээ энэ нь зөвхөн гэрээний ажилчдын асуудал биш “хар”-лаад алга болчихсон хүмүүс ч тэднийд ханддаг байгаа юм. “...Цалингаа авч чадахгүй байна”, “...Солонгос хүмүүст дээрэлхүүллээ” гээд л ороод ирдэг гэж байна. Тэднийг “...Чи харласан учраас хүлээж авахгүй” гэж болохгүй. Үйлчлэх л ёстой гэцгээж байна лээ.
“Нэг цэг”-ийн ажилтнууд, дарга нь ч нэг зүйлийг байн байн ярьсан. Тэр юу юм гэхээр “...Манайхан гэрээгээр ирээд “хар”-лачихдаг. Тэр нь наашаа ирэхээр виз, ажиллах зөвшөөрөл хүлээж байгаа монголчууддаа гай болж байгааг ойлгодоггүй нь харамсалтай” гэж байв. Өөрөөр хэлбэл, гэрээгээр очоод “хар”-лачихаар дараа нь авах квотоо Солонгосын тал бууруулчихдаг байна. Тиймээс хууль эрх зүйн хувьд юм уу, ямар нэг хөшүүрэг хэрэгтэй болсон гэсэн үг. Манайхтай адил Солонгост ажиллах хүч нь ордог Вьетнам ч бил үү, ийм байдал газар авсан учраас “хар”-ласан иргэдээ нутагтаа аваачаад хорих ял хүртэл шийтгэдэг болсон гэж байгаа юм. Учир нь тухайн улс ийм үйлдэл гаргасан иргэдээ “...Эх орныхоо нэр хүндийг сэвтүүлсэн, нутаг нэгтнүүдийнхээ боломжийг хаасан” гэж буруутгадаг болжээ. Монгол ч ингэтэл ял шийтгэл оноодоггүй юм гэхэд “...Харлахгүй ээ” гэсэн хариуцлагын гэрээ ч хамаагүй байгуулах хэрэгтэйг тэд хэлж байна.
Б.ДАМДИНЭх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин
2022 оны есдүгээр сарын 2. Баасан гараг. № 169 (6901)
Тод индэр
Л.Оюун-Эрдэнэ: Аялал жуулчлалын гол бүс Ханх-Хатгал чиглэлд хатуу хучилттай авто зам тавина
Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ Хөвсгөл аймгийн иргэдтэй уулзаж “Шинэ сэргэлтийн реформ” илтгэлээ танилцуулж, Засгийн газраас хэрэгжүүлж буй бодлого, түүний үр дүн, улс орны нийгэм, эдийн засгийн нөхцөл байдлын талаар мэдээлэл өглөө.
Ирэх оны төсвийн төслийг боловсруулж буй энэ үед аймаг бүрд Ерөнхий сайд, танхимын сайд нарын хамт очиж асуудлыг судлаад саналыг нь тусгаж байна. Өнгөрсөн хугацаанд улс оронд бий болсон хүндрэлүүдийн шалтгаан, хөгжлийг хязгаарлагч хүчин зүйлсийг арилгахад чиглэсэн “Шинэ сэргэлтийн бодлого” эхнээсээ үр дүнгээ өгч байна. Ялангуяа “5Ш” ажиллагаа, Хөгжлийн банкны чанаргүй зээлийг төлүүлэхэд анхаарч, нүүрсний экспортыг ил болгож, боомтуудыг төмөр замаар холбох ажлын үр дүн гарч байгааг тэрбээр онцоллоо.
Эдийн засгийн 93 хувь нь уул уурхайгаас хамаарч байгаа өнөөгийн бүтцийг задлах нь чухал. “Эрдэнэт” үйлдвэрийг төрийн мэдэлд авснаар анх удаа энэ онд 1,8 их наяд төгрөгийг төсөвт төвлөрүүлсэн. ОюуТолгойн 2.3 тэрбум ам.долларын өрийг тэглүүлсэн. Нүүрсний худалдааг цахимжуулж, үнийг ил тод болгосноор валютын нөөц өнөөдрийн байдлаар 3.9 тэрбум ам.доллар болсон. Энэ бүхний үр дүнд 2023 оны төсвийн орлого батлагдсан дүнгээс 1.7 их наяд төгрөгөөр давсныг Ерөнхий сайд дурдлаа.
Цаашид “Шинэ сэргэлтийн 5 цагариг”-ийг хэрэгжүүлснээр 21 аймгийг бүсчлэн хөгжүүлж, “Мянганы зам”-ын дараагийн үе шат буюу аймгуудыг хооронд нь, боомтуудыг авто замаар холбож, дулаан цахилгаанаар бүрэн хангах боломж бүрдэж, эрчим хүч, дулаан цахилгаан, авто зам, төмөр замын сүлжээ нэмэгдэнэ гэлээ.
Хөвсгөл аймгийн иргэдийн уулзалтад 600 гаруй хүн оролцож, 70 гаруй нь санал, хүсэлтээ илэрхийлж, Ерөнхий сайд болон салбарын сайд нар асуултад нь хариуллаа. Хөвсгөл аймгийг аялал жуулчлал, хөдөө аж ахуйн чиглэлээр хөгжүүлэх Засгийн газрын зорилт, авлигын эсрэг Ерөнхий сайдын эхлүүлсэн тэмцлийг дэмжиж буйгаа иргэд хэлсэн бөгөөд орон нутгийн чанартай асуудлыг түлхүү хөндлөө. Өөрийгөө санхүүжүүлэх боломжтой аймгуудын нэг нь Хөвсгөл. Тиймээс боломж бүхнээ ашиглах ёстойг Ерөнхий сайд хэллээ.
137 мянган хүн амтай тус аймгийн сургууль, цэцэрлэгийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, цалин, тэтгэвэр, тэтгэмжийн нэмэгдлийг инфляцтай уялдуулж индексжүүлэх, малын эмч ховордсонд төрийн бодлогоор анхаарах, тариалан эрхлэгчдийг дэмжих, төрийн албаны шинэчлэлийг эрчимжүүлэх, нисэх буудлыг олон улсын зэрэглэлтэй болгох, Хөгжимт драмын театрын барилгын ажилд анхаарах, Ханх-Хатгал чиглэлд хатуу хучилттай зам тавих, “Бэлтэс Мөрөн” компанид мөнгөө алдсан иргэд хохирлоо хэрхэн барагдуулах нь тодорхой бус болсон зэрэг санал, хүсэлтийг иргэд гаргав. Монгол Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 2024 онд Хөвсгөл аймагт хэрэгжүүлэх төсөл, арга хэмжээний саналыг иргэдээс авсан юм. Үүнээс гадна тус аймгийн ИТХ-аас тулгамдсан томоохон гурван асуудлыг ирэх оны төсөвт тусгуулахаар эрэмбэлсэн байна. Үүнд,
-Хөвсгөл аймгийн Дулааны станцыг өргөтгөх
-“Шинэ сэргэлтийн бодлого”-ын Боомтын сэргэлтийн хүрээнд Ханх-Хатгал чиглэлд хатуу хучилттай авто зам барих санхүүжилтийг төсөвт тусгуулах саналыг Ерөнхий сайд дэмжихээ илэрхийлэв. Мөн иргэдийн саналын дагуу Хатгал сумын зураг, төсөв нь бэлэн болсон бүх төслийн санхүүжилтийг ирэх оны төсөвт суулгах, Ахмадын төвийн шинэ байр болон тус аймгийн Хөгжимт драмын театрын барилгын санхүүжилтийг төсөвт нэмж тусгахаар боллоо.
Тод индэр
Цөмийн зэвсгийг бүрэн устгах олон улсын өдрийг тэмдэглэх өндөр түвшний уулзалтад оролцов
НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн 78 дугаар чуулганы Ерөнхий санал шүүмжлэлийн үеэр Нью-Йорк хотноо есдүгээр сарын 26-ны өдөр болсон Цөмийн зэвсгийг бүрэн устгах олон улсын өдрийг тэмдэглэх өндөр түвшний уулзалтад Монгол Улсаас НҮБ-ын дэргэд суугаа Элчин сайд, Байнгын төлөөлөгч В.Энхболд оролцож, үг хэлэв.
Тэрээр хэлсэн үгэндээ Монгол Улсын цөмийн зэвсэггүй статус нь зэвсэг хураах, үл дэлгэрүүлэх, цөмийн зэвсгийг бүрэн устгах олон улсын хүч чармайлтад оруулж буй чухал хувь нэмэр болж байгааг онцолж, цөмийн зэвсэггүй бүсийг байгуулах нь цөмийн зэвсгийг бүрэн устгах хамгийн үр дүнтэй арга зам болохыг цохон тэмдэглэв.
Энэ удаагийн өндөр түвшний уулзалтад НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Антонио Гутерреш, НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн 78 дугаар чуулганы дарга Деннис Фрэнсис болон НҮБ-ын гишүүн улсын төлөөлөгчид оролцов.
Цөмийн зэвсгийг бүрэн устгах олон улсын өдрийг 2014 оноос жил бүрийн есдүгээр сарын 26-ны өдөр тэмдэглэдэг бөгөөд тус өдөр нь хүн төрөлхтөнд цөмийн зэвсгийн учруулж буй аюул занал, цөмийн зэвсгийг бүрэн устгах зайлшгүй шаардлагыг олон нийтэд таниулах зорилготойгоор тэмдэглэдэг өдөр юм.
Тод индэр
Ц.Цолмон: Ойрын өдрүүдэд Улаанбаатар хотын нутаг дэвсгэрээр цас орохгүй
Уржигдар шөнө Улаанбаатар хотын уулархаг бүсэд нойтон цас орсон. Тиймээс нийслэлийн нутаг дэвсгэр дэх цаг агаарын урьдчилсан төлөв байдлын талаар Цаг уур, орчны шинжилгээний газрын синоптик инженер Ц.Цолмонгоос тодрууллаа.
-Ойрын өдрүүдэд Улаанбаатар хотын цаг агаар ямар байх вэ?
-Есдүгээр сарын 25-нд нийслэлийн нутаг дэвсгэрээр бороо орж, есдүгээр сарын 26-нд шилжих шөнө уулархаг хэсэгт нойтон цас орсон. Өнөө шөнөдөө ялимгүй хур тунадас орж, ойрын тав хоногт агаарын температур шөнөдөө 1 хэм дулаан, өдөртөө 7-10 хэмийн дулаан байна. Ойрын өдрүүдэд Улаанбаатар хотын нутаг дэвсгэрээр цас орохгүй. Харин өнөө шөнөөс эхлэн баруун аймгийн нутгаар буюу Баян-Өлгий, Ховд, Завхан аймагт их хэмжээний цас орж, аюултай үзэгдлийн хэмжээнд хүрэх төлөвтэй байгаа. Тиймээс иргэд, тээвэрчид шаардлагагүй тохиолдолд дээрх чиглэлд зорчихгүй байх, зорчих тохиолдолд техникийн бүрэн бүтэн байдлыг сайтар хангахыг зөвлөж байна.
-Цас хэр хэмжээгээр орсон тохиолдолд аюултай үзэгдэлд тооцдог вэ?
-Цас 5-10 мм-ийн зузаантай орсон бол аюултай үзэгдэл, 10 мм-ээс дээш зузаантай байвал гамшигт үзэгдэлд ордог.
-Өнөөдрөөс хүйтэрч эхэлж байна. Ирэх өдрүүдэд дулаарах уу?
-Есдүгээр сарын 29-нөөс нутгийн өмнөд хэсгээр, есдүгээр сарын 30-наас ихэнх нутгаар агаарын температур өдөртөө бага зэрэг дулаарах төлөвтэй байна.
Сэтгэгдэл