Тод индэр
Б.Мөнхбат: Монгол гэсэн үндэсний онцлогтой, ардчилсан улс болж төлөвшөөсэй гэж хүсдэг
Ч.ҮЛ-ОЛДОХ
“Ярилцах цаг”-ийн энэ удаагийн зочноор Сүхбаатар аймгийн ИТХ-ын дарга Б.Мөнхбатыг урилаа. Түүнийг Улаанбаатар дахь Сүхбаатар аймгийн нутгийн зөвлөлийн нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байхад анх уулзаж ярилцаж байв. “Нутаг амьтай” хэмээн олондоо хүндлэгдсэн тэрээр энэ хооронд төрийн болон төрийн бус байгууллагын олон шатыг дамжиж аймгийнхаа ИТХ-ын даргаар сонгогдон ажиллаж байна.
-Та Сүхбаатар аймгийн ИТХ-ын даргаар сонгогдон ажиллаад багагүй хугацаа өнгөрлөө. Энэ хүртэл туулсан зам, орон нутагтаа хийсэн ажлыг тань сонирхоё?
-Анх 10 жилийн сургууль төгсөөд МУБИС-д сурахаар Улаанбаатарт ирж байлаа.
Сургуулиа төгсөөд ах, дүүсийн хамт жижиг бизнес эхлүүлж, хувийн хэвшилд амьдралынхаа төлөө зүтгэсэн. Түүний зэрэгцээ нийслэл дэх Сүхбаатар аймгийн нутгийн зөвлөл ТББ-д амьдралынхаа зургаан жилийг зориулсан. Тухайн үед ТББ-ын хүрээг яаж тэлэх вэ, ямар хүмүүсийг хамруулах вэ, нутгийн хөгжил, залуусын боловсрол, соёл, зан заншил гэсэн олон чиглэлд сэтгэл, цаг заваа зориулж, сургууль дөнгөж төгссөн нутгийнхаа залуусыг ажлын байранд зуучлах ажлыг эрчимтэй хийж байлаа. Мөн төрийн байгууллагад 2007-2016 он хүртэл ГИХАЭЕГ-т харьяатын асуудал эрхэлсэн мэргэжилтэн, мөн захиргааны ахлах мэргэжилтнээр, Буянт-Ухаа боомтод ажилласан. 2013 онд нутагтаа томилогдож, гурван жил гаруй Гадаадын иргэн харьяатын албаны даргын албыг хашихдаа өөрийн эрхлэх ажлын хүрээнд орон нутгийн төсөв бүрдүүлэхэд анхаарсны дүнд тэрбум гаруй төгрөгийг орон нутгийн төсөвт төвлөрүүлж байлаа. Газрын тосны жолооч нар албан паспортоор Бичигтийн боомтоор явж 200 гаруй сая төгрөгийн зохих хураамжийг чөлөөлүүлсэн байсныг зогсоож, иргэдтэйгээ хамтран тэмцсэний дүнд орон нутгийн дансанд 250 сая төгрөгийн визийн орлогыг жил болгон төвлөрүүлж чадсан. Ажилласан салбар болгондоо нутаг орноо бодож, яавал аймгийн маань хөгжилд нэмэртэй байх вэ, яаж хөрөнгө оруулалт татаж болох вэ хэмээн зүтгэж гадаад хөрөнгө оруулалтын хувьд ч тэр нутагтаа хөрөнгө оруулалтын чиглэлээр нэмэр болж ирлээ. Найзуудынхаа хүрээнд 2006 оноос “Жавхлант шарга” клуб байгуулан нутгийнхаа залуусын боловсролыг дэмжин ажиллаж байсан. Улсын олимпиадын хоёрдугаар шатны шилдэг сурагчдыг урамшуулах, Улаанбаатар хотод ахисан түвшинд бэлтгэх ажлыг гурван жил дараалан явуулсан. Сагсан бөмбөгийн баг анх гарч ирэхэд зардал, байр, хувцасны өртгийг клубын зүгээс шийдсэнээр энэ спорт манай аймагт нэлээн өндөр хөгжсөн. Энэ бол миний үүрэг бас хариуцлага, нутгийнхааа залууст туслах ёстой гэж бодож явдаг.
-Сүхбаатар аймгийн ИТХ хурлаа хийхгүй хоёр талцсан, төсөв, эдийн засгийн үндсэн чиглэлээ баталж чадахгүй амаргүй үед энэ байгууллагын дарга болсон санагдана. ИТХ ер нь ямар байгууллага вэ, одоо ямар байдлаар ажиллаж байна?
-Би улс төрөөс хол, нам эвсэл гэж явдаггүй байлаа. Орон нутагтаа томилолтоор ажиллах хугацаанд аймгийн АН-аас санал тавьсны дагуу гишүүнээр элссэн. Цаг үеийн ээдрээтэй нөхцөл байдалд аймгийн ИТХ-ын даргаар сонгогдсон. Ингээд улс төрийн зөрчилдөөнтэй, орон нутагт улстөржилт туйлширсан нэлээд хүнд үеийг давж гарсан. Тухайн үед ИТХ дахь хоёр намын эв нэгдлийг хангаж ажиллах хариуцлагатай бөгөөд түүхэн үүрэг аймгийн Засаг дарга бид хоёрын өмнө тулж ирсэн. Аль болох намчирхахгүй байх, нутаг орныхоо хөгжлийн төлөө эв нэгдлийг хангаж ажиллахыг гол зорилгоо болгосон.
ИТХ гэдэг хүн болгоны харж байгаа шиг их эрх мэдэл биш юм. Аймаг, орон нутгийн төлөө санаа бодлоо илэрхийлдэг ч хамтын шийдвэр гаргадаг байгууллага. Бусад цагт цөөхөн хүнтэй цомхон аппарат. Яг ажлын албаны чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг. Тэргүүлэгчдийн хурлаар орон нутагт тулгарсан асуудлыг шийддэг. Сум, орон нутгийн ИТХ-ын тухайд ажил багатай байна гэсэн гомдол иргэдээс ирдэг. Гэвч хуулийн хүрээнд ажиллаж байгаа байдал нь тэр юм. Төсвөө батлаад хурлаараа хамтын шийдвэрээ гаргаад өгчихвөл цаашид үүрэг маш бага. Түүнээс биш хийх ажил байгаа бол тухайн хүн хийгээд л явна. Эсвэл улстөржөөд завгүй байх ёстой юм уу гэдэг асуулт гарна байх. Яг нарийндаа бол ИТХ-ын даргын хувьд хийх ажил бага шүү дээ. Засаг даргын эрх үүргийг хуваарилах зарчмаар юм уу, жишээ нь боловсрол, эрүүл мэндийн салбарыг ИТХ-ын дарга хариуцана гэх мэтчилэн хуульчлаад явбал энэ хүрээнд үүрэг хариуцлага ирнэ. Энэ нь аймгийн ИТХ-ын даргын хувьд ч адилхан. Энэ өнцгөөс бид ч бас шүүмжлэлтэй ханддаг. Тухайлбал, Засаг даргын үүргийг хуваариллаа гэхэд ИТХ-ын даргын эрхлэх асуудлын хүрээнд боловсрол, эрүүл мэндийн салбарыг хариуцаж явах ч юм уу, иймэрхүү чиглэлтэй байвал үр дүнтэй байхаар санагддаг. Үүний зэрэгцээ орон нутагт намчирхалыг багасгахгүй бол улстөржилт газар авч ажилдаа анхаарахгүй тиймэрхүү зүйлд сатаарч хагарал бутралд автах хий улстөрчих байдал анзаарагддаг.
-Танай аймгийн ИТХ соёлын өвийг хамгаалах чиглэлээр ихээхэн анхаарал хандуулдаг санагдсан?
-Өнөөдөр Монгол Улсын хэмжээнд ч, аймаг орон нутгийн хувьд ч соёл, боловсролын асуудалд анхаарах байдал маш муу байна. Иймд энэ асуудлыг анхаарч нийгмийн хариуцлагын хүрээнд ажиллаж ирсэн. Түүхийн үнэт дурсгалуудаа хулгайд алдах, хаашаа явж байгааг нь мэдэхгүй байх асуудал байдаг. Үүнд сэтгэл эмзэглэхийн зэрэгцээ анхаарал хандуулж аймгийн үзмэрүүдийг музейн уран бүтээлчидтэй хамтран бүртгэж бүртгэлжүүлэх, хүн чулуудыг бүртгэхэд анхаарч ажилласан. Цаашид соёлын өвөө яаж хадгалж хамгаалах вэ, машин мотоциклийн хэрэглээг хэрхэн бууруулах вэ, малчдын бэлчээрийн бодлого ямар байх талаар ярилцаж, хэлэлцүүлэг өрнүүлж ирлээ. Мөн аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх үүднээс монгол ахуйг түгээн дэлгэрүүлэх зорилготой “Агтана хүрээт” хүлэгч эрсийн наадмыг жил бүр зохион байгуулж, Өвөрмонголын “Одон” телевиз болон хэвлэл мэдээллийн бусад байгууллагатай хамтран сурталчилдаг уламжлал тогтсон. Энэ наадмыг монгол адуу дагасан өв соёл, түүнийг түгээн дэлгэрүүлэх, малчин залууст урам зориг өгөх, нөгөөтэйгүүр хил орчмын аялал жуулчлал, тэр дотроо Сүхбаатар аймагт өвлийн аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх, энэ салбарт ажиллаж буй аж ахуйн нэгжүүдэд дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор зохион байгуулж ирсэн. Тэмцээний тухайд улс, бүсийн чанартай зохион явуулдаг. БНХАУ-аас, Өвөрмонголын зарим аймаг, Авга хошуу, Хөлөнбуйраас адуучид ирж оролцдог. Энэ боломжийг ашиглан хувийн хэвшлийнхэн хэрхэн хөрөнгө оруулалт татах нь тухайн байгууллагын хариуцлагын асуудал юм. Ирэх жил улсын хэмжээнд “Хүлэгч эрсийн наадам”-ыг зохион байгуулахаар төлөвлөсөн. “Одон” телевиз бидний үйл ажиллагааг нэвтрүүлэг болон гэрэл зургийн наадам, мэдээ мэдээллээр сурталчлан дэлхийн 57 улсад хүргэсэн.
-Сүхбаатар аймгийг адууны орон, хурдны өлгий гэж ярьж, бичдэг ч албажаагүй явж ирсэн. Таныг ИТХ-ын даргаар ажилласан он жилүүдэд адуун соёлын төв болгож зарлаж, түүнийгээ баталгаажуулсан гэж ойлгосон?
-Монгол адуу бол тал нутгийнхны уламжлалт ёс заншил, амьдралын өвөрмөц хэв маяг, цаашлаад Монгол Улсын соёлын өв, үндэсний тусгаар тогтнолын бэлэг тэмдэг юм. Иймд монгол адуу, түүнийг дагасан соёл уламжлалаа үр хойчдоо өвлүүлэн үлдээх, хамгаалах, түгээн дэлгэрүүлэх, гэрэл зургийн хальсанд буулган олон улсын түвшинд сурталчлан таниулах, хил орчмын өвлийн аялал жуулчлалын маршрутыг тогтоож тогтвортой хөгжүүлэх зорилго бүхий “Агтана хүрээт” төслийг санаачилсан. Улмаар “Хүлэгч эрсийн тэмцээн”, олон улсын гэрэл зургийн наадмыг зохион байгуулж, Сүхбаатар аймгийг “Монгол адууны өв соёлын төв” болгох санаачилга гаргаж ИТХ-д танилцуулсныг хурлаараа хэлэлцээд дэмжиж тогтоол гаргасан.
-Одоо асуултаа жаахан өөрчлөөд таны удам судрын тухай асуумаар байна. Таны ургийн овог Ду ноён гэж байгаа нь анхаарал татлаа. Энэ хүн Дарьгангыг урдирдаж, гавьяа байгуулж явсан түүхтэй “Уулын Ду ноён” мөн үү?
-Дарьганга сумыг анх үүсгэн байгуулсан 17 хүний хоёр нь манай ээжийн аав ээж хоёр, нэг нь аавын өвөө нь юм. Манай өвөө Загарын Гэндэн гэж хүн байлаа. Хэлмэгдүүлэлтийн үед ахаараа овоглодог байж. Загар гуай нь Дарьганга сумын анхны нэгдлийн дарга, өндөр нуруутай, бүдүүн хоолойтой, нутаг усандаа хүндлэгдсэн хүн байсан гэдэг. Уулын Ду ноён буюу Дарьганга хошууны таван гарын нэг болох Баруун гар адуун сүргийн дарга Дугарсүрэн гэж хүн манай өвгөд дээдсээс түүхэн сурвалжид тэмдэглэгдэн үлдсэн нутаг орныхоо нэрт зүтгэлтэн юм. Иймд бид ургийн овгоо болгож нэрлэсэн.Уулын Ду ноён манай өвөө шиг бүдүүн хоолойтой, өндөр том биетэй, цэвэрч хүн байсан гэлцдэг. Тэр үед “Дугар ах ирлээ” гээд тэр хавийн бүх айл гэрээ цэвэрлэдэг байсан гэж хуучцуулын аман яриа байдаг. 1913 оны үед хил орчмын нөхцөл байдал ээдрээтэй цаг үед Зүүн өмнө хязгаарыг төвшитгөн тогтоох цэрэгт тухайн үед 272 тооны агт адуу хувиасаа нийлүүлж тус хүргэсний улмаас бэйс зэргээр шагнуулж явсан юм байна лээ. Ээжийн тал болохоор Айлтгүй гэж Дарьганга сумыг үүсгэн байгуулсан анхны 17 хүний нэг нь юм.
-Сүхбаатар нутгийн түүхт хүмүүс дор бүрдээ улс орныхоо төлөө гарамгай гавьяа байгуулж байжээ. Егүзэр хутагт гэхэд зүүн өмнөд хязгаарыг хянан тохинуулахын зэрэгцээ одоогоор бол экологич хүн байж. Ингэхэд хутагтын нутагшуулсан бугын сүргийг хамгаалалтад авч аялал жуулчлал хөгжүүлэх тань юу болсон бэ?
-Эрдэнэцагаан сум байгалийн өвөрмөц тогтоцтой, үзэсгэлэнт газар олонтой. Тэнд Егүзэр хутагтын гардан нутагшуулсан нутгийн ард түмний хайртай бугын сүрэг нутаглан өсч үржиж ирсэн нь сүүлийн үед Бичигтийн боомтыг чиглэсэн уул уурхайн тээврийн зам явах болсноос шалтгаалж бугын идээшсэн нутаг бэлчээр, нүүдэл хийх газар, намар орой Араатын уул руу бэлчих газар хумигдаж малчдын суурьшлын бүс болж хувирсан. Иймд аймгийн ИТХ-ын зүгээс сүүлийн жилүүдэд Монгол Улсын хэмжээнд ярих болсон хил орчмын аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх бодлоготой уялдуулж, мөн аймагтаа бий болгоод байгаа өвлийн аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүн болох “Агтана хүрээт” соёлын арга хэмжээг баяжуулан хутагтын бугыг өсгөж үржүүлэх, хамгаалах чиглэлд анхаарал хандуулахыг зорьж байна. Энэ хүрээнд Бичигтийн боомтын ойр оршдог Зүүн, Баруун Араат уулыг байгалийн цогцолбор болгоё гэсэн санаачилгыг гарган сумын Засаг дарга, ИТХ-ын даргад санал хүргүүлсэн. Төв аймгийн нутаг дахь Хустайн нурууны цогцолбор газрын захиргаа, удирдлагуудад санал тавьж ярилцсан. Бугын сүрэг, ургамлын судалгааг хийж өгч хамтарч ажиллая гэсэн. Түүний зэрэгцээ тахийн сүргийн тоо толгой мянгад хүрэхэд шинэ суурьшлын бүс нутаг хэрэгтэй. Иймд та бүхний саналыг дэмжиж ажиллая гэдгээ илэрхийлсэн. Миний хувьд сумын удирдлагууд, ИТХ-ын төлөөлөгчдийг хамруулан Хустайн нурууны цогцолбор газартай танилцах аялал зохион байгуулсан. Сумын иргэдэд ч санал, танилцуулгыг удаа дараа хүргүүлсэн. Гэвч өнөөг хүртэл Эрдэнэцагаан сумын ИТХ шийдвэр гаргаагүй байна. Хутагтын буга одоогоор 300 толгойд хүрсэн. Ган гачиг, дэлхийн дулааралтай холбоотой булаг шанд ширгэж усны хүртээмж багассанаас айлын малтай хамт хүний гаргасан худгаас усаа хувааж уух, мөн газрын тос, нүүрс тээвэрлэлтийн замаар хөндлөн гарч нүүдэллэх эрсдэлтэй байдал тулгарах болсон. Иймд бугын сүргийг хамгаалах асуудлыг хөндсөн. Эрдэнэцагаан сумынхан байгалийн цогцолбор газар байгуулах шийдвэрээ гаргавал Егүзэр хутагтаас хойш талын бугын төлөө хэрэгжүүлж буй буянтай үйлс болно гэж бодож байна. Мэдээж ийм цогцолбор газартай болчихвол буга тайван идээшилж нутаглахаас гадна бусад ан амьтан өсч үржинэ. Ирээдүйд та бидний очиж аялах дуртай томоохон цогцолбор бий болно. Ийм алхам хийхгүй бол сүүлийн үед идэвхжиж байгаа уул уурхай, тээврийн цуваанаас үүдэлтэй бугын сүрэг дайжих, ан амьтад цөөрөх аюул бий.
-Эрдэнэцагаан сумын нутагт одоо ан амьтан нутагшуулах боломж хэр байдаг юм бол?
-Энэ нутгийн байгаль, цаг уурын нөхцөл тун өвөрмөц. Эрт цагт цагаан тарвага, цагаан чоно, зэгсний зэрлэг гахай байсан гэж ярьдаг. Егүзэр хутагт тарвага нутагшуулж, одой морь, аварга могой тэжээж, хайлаас тарьж ургуулж ирсэн. Тэр бүү хэл заан, баавгай хүртэл сонирхож байсан гэлцдэг. Эрдэнэцагаан сумын нутаг Хурангийн ууланд гандигар гэж ховор сонин мод ургадаг. Бонго, хунчир, эрэвгэр, жирэвгэр, түмэн зангилаа гэсэн эмийн ховор ургамал ургадаг. Бүс нутгийг байгалийн цогцолбор болговол ан амьтад нутагшуулахаас эхлээд өвөл цаг хүндэрсэн үед өвс ургамал, тэжээлийн бааз байгуулах гэсэн олон ажил санаачилж хэрэгжүүлэх бололцоотой. Эрдэнэцагаанд тахь, аргаль аваачиж нутагшуулбал амархан дасч идээших байх. Мөн цагаан зээр хамгаалах ажлуудыг хийж байна.
-Хариуцлагатай уул уурхайг хөгжүүлэх тухайд та юу хэлэх бол?
-Уул уурхай гэхээр “хадны мангаа” биш шүү дээ. Зөв бодлогоор хөгжүүлбэл түүнийг дагаад орон нутагт хөгжил ирнэ. Зөв зүйл ямагт ашиг шимээ өгдөг. Уул уурхайг нутаг орон, хүн ард, ургамал амьтан гээд бүх түвшинд нь уялдуулж зөв хөгжүүлэх хэрэгтэй. Тооцоо, судалгааг гол болгоогүй хэтэрхий “попорсон” тэмцэгчдэд би дургүй. Сүржигнэж, засаг захиргааны байгууллагаар бичиг цаас барьж явдаг. Тэгсэн атлаа цаана нь мөнгө төгрөг авч шантааж хийх маягаар тэмцсэн дүр эсгэдэг хүмүүстэй бид хамтарч ажиллахгүй. Үнэхээр тахилгатай уулыг нь ухаж, ус голыг ширгээж, айл өрхийн өвөлжөө, хаваржаа амар тайван байдлыг алдагдуулж буй бол шаардлага тавьж тэмцэнэ. Мэдээж харилцан шүтэлцээтэй байж нутаг ус хөгжинө. Жишээлбэл, хүрэн нүүрс гэхэд л дэлхийн зах зээл дээр утаа тортогноос болж хэрэглэхээ зогсоож байна шүү дээ. Бид хилд хэтэрхий ойрхон байна ч гэдгийг хориглох нь утгагүй. Бид баялгаа эдийн засгийн эргэлтэд оруулж ашиглах ёстой. Тэгж байж аймаг орон нутагт шаардлагатай байгаа аль нэг салбарт хөрөнгө оруулалт татаж чадна. Хамгийн гол нь зөв бодлого, хариуцлага, сахилга бат чухал. Энэ үүднээс уул уурхайн үйл ажиллагаа явуулдаг компаниудтай хариуцлагын гэрээ байгуулж, орон нутгийн төсөвт төвлөрүүлдэг. АМНАТ-ын татвар гэхэд л Сүхбаатар суманд 4.5 тэрбум, Сүхбаатар аймагт нийгмийн хариуцлагын хүрээнд 2.5 тэрбум гэх мэтчилэн төсөвт төвлөрдөг. Үүнийгээ олон салбар руу тарааж цацах бус энэ жилийн 2.5 тэрбумаар нэг эмнэлэг баръя гэх юм уу, томоохон бүтээн байгуулалт руу хандуулж үр ашигтай зарцуулах хэрэгтэй гэсэн байр суурийг байнга илэрхийлдэг. ИТХ асуудлыг олонхийн саналаар шийдвэрлэдэг учраас ганц миний санал тэр бүр олонхийн дэмжлэг авч чадахгүй байх нь бий. Ийм байдлаар төсвийг жижиг сажиг зүйлд үрэн таран хийж байгаад миний хувьд харамсч явдаг. Энэ мөнгийг нийгэм рүү чиглэсэн байдлаар томхон бүтээн байгуулалтад зарцуулж чадвал сайн. Жишээ нь аймгийн хэмжээнд өв соёлын томоохон музейтэй болж болно. Энэ мэтчилэн бүтээн байгуулалтыг жил дараалуулан цогцоор нь шийдэж явбал орон нутгийн хөгжилд хамгийн чухал алхам болох юм. Гэвч санаа нийлэх, үгүй нь ИТХ дахь тухайн төлөөлөгчдийн ухаан бодлын асуудал болоод байдаг.
-Танай аймагт уул уурхайн хэчнээн компани байдаг юм бэ?
-Сүхбаатар аймагт уул уурхай гэж их ярьдаг яг тогтвортой үйл ажиллагаа явуулж байгаа нь ховор. Нийт 14-15 уурхайтай. Тогтвортой явж ирсэн нь “Цайрт минераль”, “Цахиурт овоо” болон ганц хоёр жоншны уурхай бий. Нүүрсний уурхай байнгын зөрчил маргаан, дотоод асуудлаасаа болж одоо болтол тогтвортой үйл ажиллагаа явуулж чадахгүй байна.
-Нутагтаа ажиллаж, амьдарч байгаа залуу хүний хувьд аймгийнхаа хөгжлийг том зургаар авч үзвэл ирээдүйг нь та юу гэж дүгнэж байна?
-Мэдээж олон талаас нь хардаг. Хөдөө орон нутагт сүлжээ хоолны газрууд, том дэлгүүрүүд бий болоход Мэргэжлийн хяналтын байгууллага шалгах үүрэгтэй ч саад тотгор болж байгаа санагддаг. Энэ нь нэг талаар стандарт хэмжил зүйн хэтэрхий өндөр шаардлага, европ стандартыг орчуулж тавьснаас болдог. Аливаа бизнес хийхэд их дарамт үзүүлдэг. Энэ нь бизнесийн салбарт дөнгөж хөл тавьж, гарааны биенес эрхлэх гэж буй хүмүүст төвөгтэй, сөрөг үр дагавар авчирдаг. Азийн орнуудад очиход дуртай газраа цай хоолны үйлчилгээ авдаг, Монголд болохоор гадаа суугаад хоол идэж болохгүй, гудамжинд зогсоод ногоо зарж болохгүй болчихоод байдаг. Стандарт хэмжил зүйн тавигддаг шаардлагууд дээрээ нутгийн онцлог, Азийн орнуудын зөвшөөрсөн стандартыг харгалзсан өөрийн стандартыг бий болгохгүй бол амьдралд нийцэхгүй байна. Газарт ургасан ногоог авчраад газар дээр тавиад зарахад заавал лангуутай бай гэдэг. Энэ нь нэмүү өртөг үүсгэх шалтгаанболдог. Энэ тал дээр төр, засгийн зүгээс анхаарч дүрэм журмаа эргэж хараасай гэж боддог.
Мөн хүн ам, малын тооллого байна. Хэдэн оны ямар журмаар тогтоосон юм бэ бүх дарга нарыг дайчлаад томилолт, шатахууны их зардал гаргадаг. Тэгсэн атлаа гадаа цасан шуурганаар мал тоолоод даарч бээрч зогсох нь цөөхөн. 300 өрхтэй багт багийн Засаг дарга нь хариуцаад нэгдсэн тооллогыг цахимаар хийчих боломжтой. Жишээ нь, Өвөрмонголд дрон нисгээд тоог нь авчихдаг. Ингэж техникийн дэвшлийг ашиглахгүй их үрэлгэн зардал гаргаж байгаад гайхдаг. Яагаад шинэ зүйлийг хүлээж авахгүй байна вэ гэдгийг нэг удаа Засгийн газрын хурал дээр асуутал хариуцсан дарга нь их уурлаж байсан. Ийн амархан шийдчих жижиг зүйлүүдэд дэвшил гаргахгүй байгаа нь цаанаа жижиг сонирхолтой холбоотой байж мэдэх юм. Түүнчлэн Монгол орон дөрвөн улиралтай, эрс тэс уур амьсгалтай атал 100 жилд болоогүй хүйтэн болно гэх мэтчилэн сөргөөр мэдээлж, асуудлыг хүндрүүлж бэлэнчлэх сэтгэлгээг дэвэргэж байдгийг болих хэрэгтэй. Байгалийн шалгарал байнга явагддаг зүйл, эрсдэлтэй үед туслах нь зүйн хэрэг. Нийгмийн халамжууд ч гэсэн “Тэжээх тусам тэнэгрэлд ордог” гэгчээр бодох л асуудал. Үндэстнийг мөхөөхийн тулд бэлэнчлэх сэтгэлгээг хөгжүүлдэг гэдгийг түүхэн сурвалжуудаас харж болно. Манж улс хэтэрхий ямбалж, бэлэнчлэх сэтгэлгээнээс болж сөнөж устсан түүхтэй. Монголчуудын халамж хавтгайрсан. Энэ бол юу ч байсан хийж чаддаг, гараад модоо хөрөөдөөд хагалчихдаг, цахилгааны утсанд гарсан гэмтлийг засчихдаг, хэвлэлээ захиалж уншаад, ойлгосноо олон талаас нь эргэцүүлээд оношлоод ярьчихдаг. Ямар ч зүйл тулгарсан даваад гардаг 1960, 1970-аад оны супер монгол хүнийг алга болгож аажмаар устгаж байгаа муу бодлого гэж хувьдаа үздэг. Иймээс халамжаас татгалзаж, малжуулах, гэржүүлэх төслийн оронд өөр зүйл сэтгэж хийх хэрэгтэй. Малжуулах төсөл, эсвэл халамжаар өсч дэвжсэн монгол хүн гэж би бараг дуулаагүй. Аваад байдаг, улам авах сонирхол нэмэгдээд байдаг. Аль болох ЖДҮ эрхлэгчдээ дэмжиж, ажилгүй иргэдээ ажлын байраар хангаж дэмждэг систем рүү явахгүй бол зүгээр тэжээгээд л байвал монгол хүн бэртэгчин болж байна. Өнөөдөр төрийн мөнгөөр баяжсан нэг хэсэг, төрөөс тэжээлгэдэг тэтгүүлдэг сүрэг байхад, амьдралын төлөө тэмцэж яваа алтан дундаж иргэдэд хайр халамж хүсэхгүй амьдралын төлөө тэмцэж байна.
Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин
2020.2.18 МЯГМАР № 34, 35 (6259, 6260)
Тод индэр
Хууль зүй, дотоод хэргийн сайдын мэдээллийг сонсов
Улсын Их Хурлын Хууль зүйн байнгын хорооны 2025 оны гуравдугаар сарын 24-ний өдрийн хуралдааны эхэнд сүүлийн өдрүүдэд үүсээд байгаа хэвлэн нийтлэх эрх чөлөөнд халдсан байж болзошгүй гэж үзэж байгаа асуудлын талаарх Хууль зүй, дотоод хэргийн сайдын мэдээллийг нээлттэйгээр сонслоо.
Энэ талаар Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд О.Алтангэрэл танилцуулсан. Тэрбээр прокурорын байгууллагаас 2025 оны 03 дугаар сарын 19, 20, 24-ний өдөр Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 29.3 дугаар зүйлийн 5 дахь хэсэгт заасны дагуу цагдаагийн байгууллагад шалгаж буй гомдол, мэдээлэл, хэрэг бүртгэлтийн дугаар хэрэгт олгосон нийтэд мэдээлэл өгөх зөвшөөрлийн хүрээнд мэдээлэл өгч буйг онцоллоо.
Мөн Монгол Улсын нэр бүхий иргэд нь цахим орчинд ашиг олох зорилгоор покер платформ, мэдээллийн технологи, бусдын арилжааны банкны дансыг ашиглан үр дүнг нь урьдчилан төсөөлөх боломжгүй, аз туршсан мөрийтэй тоглоом тоглохыг иргэдэд сурталчлан зохион байгуулж, гэмт хэргийн замаар олсон хөрөнгийн эх үүсвэрийг нуун далдлах зорилгоор хөдлөх, үл хөдлөх эд хөрөнгө худалдан авч улмаар бизнесийн үйл ажиллагаа явуулах, мөнгө угаасан гэмт хэрэгт 2024 оны 06 дугаар сарын 11-ний өдөр хэрэг бүртгэлтийн хэрэг нээж, мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулж байна. Мөрдөн шалгах ажиллагаагаар “Ноорог.мн” сайтад ажилладаг нэг иргэний арилжааны банкны дансуудаар мөрийтэй тоглоом зохион байгуулах гэмт хэргийг үйлдэж 85544 удаагийн үйлдлээр нийт 9.2 тэрбум төгрөг, 9430 ам. долларын нийт 9.3 тэрбум төгрөгийн гүйлгээ хийсэн тус тус нөхцөл байдал урьдчилан тогтоогдсон байна. Цаашид Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд зааснаар хэргийг тал бүрээс нь бүрэн нотлох зорилгоор мөрдөн шалгах ажиллагааг үргэлжлүүлж байгааг салбарын сайд мэдээлэлдээ дурдлаа.
Түүнчлэн цагдаагийн байгууллагын 102 тусгай дугаарын утсанд 2024 оны 09 дүгээр сарын 06-ны өдөр…дугаарын утаснаас тэдэн настай эмэгтэй гэртээ боомилсон байдалтай нас барсан байна гэх дуудлага мэдээлэл ирүүлснийг хүлээн авч, Чингэлтэй дүүргийн Цагдаагийн газрын I хэлтсээс 2024 оны 09 дүгээр сарын 26-ны өдөр хэрэг бүртгэлтийн хэрэг нээж, мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулж байна. Мөрдөн шалгах ажиллагааны явцад амь хохирогчийн хамтран амьдрагчид холбогдуулан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 10.4 дүгээр зүйлийн нэг дэх хэсэгт зааснаар мөрдөн шалгах ажиллагааг үргэлжлүүлж байна гэв.
Салбарын сайд мэдээлэлдээ, Эрүүгийн цагдаагийн албаны Кибер гэмт хэрэгтэй тэмцэх газарт 2025 оны 03 дугаар сарын 17-ны өдөр “Танайх ажлаа хийдэг юм уу, “Ноорог” гэх фэйсбүүк пэйж хуудаснаас худал мэдээлэл их оруулах юм. Худал мэдээллээс болж хүмүүс амиа хорлох оролдлого хийсэн” гэх гэмт хэргийн шинжтэй гомдол, мэдээлэл ирүүлснийг цахимаар хүлээн авч, цагдаагийн байгууллагын гомдол, мэдээллийн бүртгэлд оруулан шуурхай шалгах шаардлага үүсгэж, хойшлуулшгүй тохиолдолд мөрдөн шалгах ажиллагаа явуулсан байна. Кибер гэмт хэрэгтэй тэмцэх газраас мөрдөн шалгах ажиллагааг Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 22.4 дүгээр зүйлийн 1.2 дахь хэсэгт заасныг баримтлан Баянзүрх дүүргийн прокурорын газрын хяналтын прокурорт харилцаа холбооны хэрэгсэл ашиглан мэдэгдэж, тус дүүргийн III хорооны нутаг дэвсгэрт байрлах “Ноорог Креатив Студио” компанийн оффист хойшлуулшгүй тохиолдолд хэргийн газрын үзлэг хийсэн. Хураан авсан эд зүйлд Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 23.1 дүгээр зүйлийн 3,5 дахь хэсгүүдэд тус тус зааснаар үзлэг хийхэд, хувь хүний нууцад халдах, хувь хүний нууцыг задруулах, мөрийтэй тоглоом зохион байгуулах зэрэг баримт мэдээлэл илэрч, тухайн мэдээллүүд нь гэмт хэргийн шинжтэй болзошгүй нөхцөл байдал тогтоогдсон тул сэжигтэн нэр бүхий иргэдийг хойшлуулшгүйгээр баривчлах тухай мөрдөгчийн тогтоол үйлдэн, нийслэлийн прокурорын газарт танилцуулахад тус тогтоолыг хүлээн авахаас татгалзсан. Дээрх гомдол, мэдээлэл хэрэгт явуулж байгаа мөрдөн шалгах ажиллагаа нь хуульд заасан үндэслэл журмын дагуу явагдсан бөгөөд “Ноорог Креатив Студио” компанитай холбоотой хэвлэн нийтлэх, үгээ хэлэх, үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэхийг хөндөөгүй, контент бичлэг түүний агуулгатай холбоогүй болно. Одоо “Ноорог Креатив Студио” компанийн нэр бүхий ажилчидтай холбоотой нэг гомдол мэдээлэл, 2 хэрэг бүртгэлтийн хэргийг хуулийн хугацаанд Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16.2 дугаар зүйлд заасан нотлогдвол зохих байдлыг бүрэн тогтоох чиглэлээр прокурорын хяналтад холбогдох мөрдөн шалгах ажиллагааг үргэлжлүүлж байна гэсэн прокурорын зөвшөөрлийн хүрээн дэх цагдаагийн газрын албан ёсны мэдээллээс онцлон тэмдэглэв.
Мэдээлэлтэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн П.Сайнзориг, Д.Ганбат, С.Эрдэнэболд, Г.Уянгахишиг, Х.Баасанжаргал, Г.Дамдинням, Н.Алтанхуяг, Ч.Лодойсамбуу, С.Цэнгүүн, Ц.Сандаг-Очир, О.Цогтгэрэл нар асуулт асууж, үг хэлсэн. Тухайлбал, Улсын Их Хурлын гишүүн П.Сайнзориг хууль бус мөрийтэй тоглоомын асуудалд Засгийн газар бодлогоо боловсруулаад Улсын Их Хурлаар хэрхэн хэлэлцүүлэх гэж буйг тодруулахын зэрэгцээ энэ асуудалд Хууль зүй, дотоод хэргийн яам онцгойлон анхаарах шаардлагатайг, Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Ганбат шүүхээр гэм бурууг нь нотлоогүй байхад албан журмаар авсан мэдээллийг олон нийтэд дамжуулсан шалтгаан, Үндсэн хуульд заасан хүний эрхтэй холбоотой зүйл, заалтын хэрэгжилт ухарсан нөхцөл байдлыг тодрууллаа. Мөн Улсын Их Хурлын гишүүн С.Эрдэнэболд энэ хэрэгтэй холбогдуулан өнөөдрийн байдлаар хуулийн хэчнээн зүйл, заалтаар буруутгасан мэдээлэл гарсан, салбарын сайд хүний эрхийг хангахад хэрхэн анхаарч ажилласан талаар, Улсын Их Хурлын гишүүн Г.Уянгахишиг, 03 дугаар сарын 17-ны өдөр ямар гомдлын дагуу хойшлуулшгүй ажиллагааг явуулсан, шөнийн цагаар байцаалт явуулах шаардлага байсан эсэх, уг асуудалтай холбоотойгоор хүний эрх зөрчигдсөн эсэхийг лавлаж байлаа.
Мөн гишүүд асуулт асууж, хариулт авсны дараа Улсын Их Хурлын гишүүн О.Номинчимэг, П.Сайнзориг, Д.Ганбат, С.Эрдэнэболд, Г.Дамдинням, Ч.Лодойсамбуу, Д.Цогтбаатар нар үг хэлэв. Тухайлбал, Улсын Их Хурлын гишүүн О.Номинчимэг, асуудалд нийгмийн талцлыг өдөөлгүй хариуцлагатай хандахыг онцлоод процессын хувьд ойлгомжгүй, тодорхойгүй зүйл байгаад салбарын сайд цагдаагийн байгууллагын алба хаагчдынхаа ур чадварыг дээшлүүлэхэд анхаарах, мөн Улсын Их Хурлын гишүүд ард түмний элч төлөөлөгчийн хувьд нэг асуудлыг дагаад сошиал дээр худал мэдээлэл цацдаг энэ байдалд анхаарч, хууль эрх зүйн орчноо сайжруулах шаардлагатай байна гэж байлаа.
Харин Улсын Их Хурлын гишүүн Г.Дамдинням, бид нэг хэрэг ярилцаад сууж байгаа юм биш, Улсын Их Хурал хүний эрхийн тухай хуулийнхаа хэрэгжилтийг нэхээд энэ мэдээллийг сонсож байна гэв. Цаашид шалгагдаж буй гэмт хэргийн мэдээлэл задардаг байдлыг таслан зогсоох, хууль эрх зүйн орчинд өөрчлөлт оруулах шаардлагатай байгаа бол холбогдох хуулийн төслүүдийг яаралтай өргөн мэдүүлбэл бид хэлэлцэн дэмжихэд бэлэн гэсэн байр суурийг илэрхийлэв.
Мөн Хууль зүйн байнгын хорооны дарга Д.Цогтбаатар үг хэлсэн. Тэрбээр, өнөөдрийн мэдээлэл “Ноорог.mn” сайттай холбоотой хэргийн талаар бус Үндсэн хуульд заасан хүний эрх, хэвлэлийн эрх чөлөө гэсэн том агуулгыг хөндөж, Улсын Их Хурлын даргын дэргэдэх зөвлөлд танилцуулж, дэмжлэг аван хэлэлцүүлж байгааг тодотгоод Улсын Их Хурал хүний эрхийн асуудалд хяналтаа тавьсаар байх болно гэдгийг онцолсон. Түүнчлэн Хүний эрхийн Үндэсний Комиссыг мөрдөн байцаах ажиллагаанд оруулдаг болох хуулийн төслийг санаачилж байгаагаа дурдаад цагдаагийн байгууллага тус газраас хураан авсан компьютер, эд зүйлийг шалгаад буцаахдаа тэндээс нэг ч баримт гээхгүй байхыг онцгойлон анхааруулсан юм.
Тод индэр
УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан “Хиймэл дагуулын хэрэглээний хурдасгуур” инновацын төвийн үйл ажиллагаатай танилцлаа
Монгол Улсын Их Хурлын дарга Д.Амарбаясгалан Их Британи, Умард Ирландын Нэгдсэн Хаант Улсад хийж буй албан ёсны айлчлалын хүрээнд Британийн Засгийн газрын “Хиймэл дагуулын хэрэглээний хурдасгуур” инновацын төвийн үйл ажиллагаатай 2025 оны 3 дугаар сарын 20-ны өдөр танилцав.
Уг инновацын төв нь сансрын техник, технологийг хөгжүүлэх, түүний хэрэглээг өргөжүүлэх чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг ба энэхүү нэр хүндтэй байгууллагад Монгол Улсын иргэн Б.Марал ахлах зөвлөхөөр ажилладаг. Их Британийн шилдэг 10 залуу судлаачийн нэгээр нэрлэгдсэн тэрбээр хиймэл дагуулын өгөгдөл дээр судалгаа, шинжилгээ хийж байна. Б.Марал нь Оксфордын их сургуульд докторын зэрэг хамгаалж, “Keeley Scholar” хэмээх эрхэм хүндтэй цолыг хүртжээ.
“Хиймэл дагуулын хэрэглээний хурдасгуур” инновацын төв нь дэлхий нийт анх хиймэл дагуул хөөргөж эхэлсэн үе буюу 1970 оноос хойших өгөгдлүүдэд тулгуурлаж, хувийн хэвшлүүдтэй хамтран байгаль орчин, хөдөө аж ахуй, хот төлөвлөлт, уул уурхай зэрэг олон салбарт судалгаа хийдэг. Тодруулбал, газар тариалан эрхлэх боломжтой хөрс сонгох, эрчим хүчний салбарт нар, салхины цахилгааны станц байгуулахад өндөр үр ашиг өгөхүйц байрлалыг сонгох, уул уурхайн үйл ажиллагаа байгаль орчинд хэрхэн нөлөөлж буйг судлах гээд олон чухал судалгааг хиймэл дагуулын өгөгдөлд тулгуурлан явуулж байна.
УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан тус төвийн үйл ажиллагаатай танилцах үеэр хамтын ажиллагааны шинэ чиглэл болох хиймэл оюун ухаан, өндөр технологи, ногоон хөгжил, хөдөлмөрийн зах зээл зэрэг салбарт хамтран ажиллах боломжийн талаар ярилцлаа хэмээн Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээллээ.
Тод индэр
Харилцан хөрөнгө оруулж, хамтран ажиллахыг уриаллаа
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүхийн Бүгд Найрамдах Чех Улсад хийж буй төрийн айлчлал үргэлжилж байна. Айлчлалын хүрээнд Прага хотноо болсон Чех-Монголын бизнес форумд хоёр орны төрийн тэргүүн оролцож, харилцан хөрөнгө оруулж, хамтран ажиллахыг аж ахуйн нэгжүүдэд уриаллаа.
Хоёр Ерөнхийлөгчийн хэлсэн үгнээс хүргэж байна.
МОНГОЛ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ УХНААГИЙН ХҮРЭЛСҮХ:
Эрхэм хүндэт Ерөнхийлөгч өө,
Эрхэм хүндэт хатагтай, ноёд оо,
Эрхэм хүндэт бизнесийн төлөөлөгчид өө,
Монгол Улс, Бүгд Найрамдах Чех Улс хоорондын худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлэхээр бизнес форумд хүрэлцэн ирсэн бизнес эрхлэгчид, баялаг бүтээгч Та бүхэнд энэ өдрийн мэндийг өргөн дэвшүүлье.
Бүгд Найрамдах Чех Улсын Ерөнхийлөгч Петр Павелын урилгаар үзэсгэлэнт сайхан Чех Улсад хийж буй төрийн айлчлалын хүрээнд хоёр улсын хамтарсан бизнес форумыг Эрхэм Ерөнхийлөгч тантай хамтран нээж байгаадаа баяртай байна.
Энэ жил манай хоёр улсын хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 75 жилийн ой тохиож буй хэдий ч хоёр орны ард түмний харилцаа, худалдаа, эдийн засгийн харилцаа үүнээс ч олон жилийн түүхтэй билээ.
1920-иод оны эхээр тухайн үеийн Чехословак иргэд манай улсад анхны шар айрагны үйлдвэр байгуулах, цахилгаан холбоо суурилуулахад гар бие оролцож байсны зэрэгцээ Замын-Үүд чиглэлийн зургаан морин өртөөг хоёр иргэн зургаан жилийн хугацаатай түрээсэлж байсан мэдээ байдаг.
1990 оныг хүртэлх хугацаанд Чех Улс нь манай улсын худалдаа, хөрөнгө оруулалтын хоёр дахь том түнш байсан бөгөөд уул уурхай, ашигт малтмал, дэд бүтэц, аж үйлдвэр, эрүүл мэнд, хөдөө аж ахуй, барилгын салбарт хамтран ажиллаж байсан түүхэн уламжлалтай.
Тиймээс энэ уламжлалаа өнөө цагт улам өргөжүүлэн хөгжүүлэх хүсэл эрмэлзэл дүүрэн байгаагаа онцлон хэлье.
Чехийн “Шкода” автомашин, “Кароса” автобус, “Ява” мотоцикль, “Татра” хүнд оврын машин, гутал, буу зэвсэг, болор, шаазан эдлэл зэрэг нь монголчууд бидний хэзээний танил, хэрэглэж сурсан бараа, бүтээгдэхүүн бөгөөд эдгээрийн цаана “чех чанар” гэсэн ойлголт ямагт хамт байдаг билээ.
Чехийн Засгийн газар 1996-2017 онд манай улсад 50 гаруй сая ам.долларын хөгжлийн тусламж үзүүлсэн нь хоёр улсын худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлэхэд зохих хувь нэмрээ оруулсан. Энэ хамтын ажиллагааг цаашид улам харилцан ашигтай хөгжүүлэхэд энэ бизнес форум чухал ач холбогдолтой.
Энэ удаагийн төрийн айлчлалаар хоёр улс “Иж бүрэн түншлэлийн тухай Монгол Улс, Бүгд Найрамдах Чех Улсын Хамтарсан тунхаглал” гаргасны зэрэгцээ, “Тэрбум мод”, “Хүнсний хангамж, аюулгүй байдал”, “Цагаан алт” үндэсний хөдөлгөөний хүрээнд чехийн дэвшилтэт техник, технологи, ноу-хау, инновац нутагшуулж, бизнес эрхлэгчдээ дэмжихээ илэрхийллээ.
Монгол Улсын төр, засаг “Халамжаас хөдөлмөрт, олборлолтоос боловсруулалтад, импортоос экспортод” шилжих суурь шинэчлэл хийж байна. Эрчим хүчний дотоодын үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх, аж үйлдвэржилт, бүсчилсэн хөгжил, шинэ хотын бүтээн байгуулалт зэрэг стратегийн ач холбогдол бүхий, эдийн засгийг тэлэх 14 мега төсөл хэрэгжүүлэхийг зорьж байна.
Энэ хүрээнд аж үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх, хөрөнгө оруулалтын орчныг сайжруулахад онцгой анхаарч, эдгээр санал, санаачилга, зорилтыг хэрэгжүүлэхэд бидний найдвартай түнш, өндөр аж үйлдвэржсэн чехийн бизнес эрхлэгчдийн мэдлэг, туршлага, дэвшилтэт техник, технологи, инновац, хөрөнгө оруулалт онцгой чухал үүрэгтэй.
Энд хуран чуулсан бизнес эрхлэгч та бүхэнд ч бидэнтэй хамтран ажиллах хүсэл, сонирхол дүүрэн байгаа гэдэгт итгэлтэй байна.
Монгол Улс хөрөнгө оруулалтын бодлогоо улам сайжруулж, тогтвортой, тууштай байж, “Итгэлтэй, найдвартай, удаан хугацааны түнш” байх зарчим баримтлан, хөрөнгө оруулалтын орчныг сайжруулах, хөрөнгө оруулагчдын эрх ашгийг хамгаалах чиглэлээр шинэчлэл хийж байгааг хэлэхэд таатай байна.
Далайд гарцгүй манай хоёр улсын хувьд ачаа бараа тээвэрлэлт бидний тулгамдсан асуудал байдаг билээ. Монгол Улс төмөр зам, автозам болон агаарын тээврийн салбарын хамтын ажиллагааг “гуравдагч хөрш” улсуудтай өргөжүүлэн хөгжүүлэх зарчим баримталж байна.
Чехийн аж ахуйн нэгжүүдтэй хамтран карго, тээвэр ложистикийн шинэ шийдлүүдийг эрэлхийлэх сонирхолтой байна.
Хоёр улсын худалдааны эргэлт жил ирэх тусам нэмэгдэж байгаа хэдий ч манай экспортын хэмжээ чамлалттай хэвээр байна. Иймд Европын Холбооны хөнгөлөлтийн ерөнхий системийн хүрээнд 7,200 нэр төрлийн бараа, бүтээгдэхүүнийг Европын Холбооны зах зээлд гаалийн татваргүй гаргах боломжийг ашиглаж, бизнесийн хамтын ажиллагаагаа улам өргөжүүлэхийг уриалж байна.
Бизнес форумыг зохион байгуулж буй хоёр орны төр, засгийн байгууллага, Худалдаа аж үйлдвэрийн танхим, бизнесийн төлөөлөл, хамтрагч, дэмжигч байгууллагуудад гүн талархал илэрхийлье.
Та бүхнийг Монгол Улсад хөрөнгө оруулж, харилцан ашигтай хамтран ажиллахыг урьж байна.
БҮГД НАЙРАМДАХ ЧЕХ УЛСЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ ПЕТР ПАВЕЛ:
Эрхэм хүндэт Ерөнхийлөгч өө,
Эрхэм сайд Липавский,
Эрхэмсэг хатагтай, ноёд оо,
Өнөөдөр Чех-Монголын бизнес форумын нээлтэд оролцож, үг хэлэх завшаан тохиож байгаад баяртай байна.
Хоёр талаас ийм өндөр ирцтэй оролцоно гэж төсөөлөөгүй гэдгээ хүлээн зөвшөөрч байна. Монгол Улс хэдийгээр хүн амын хувьд жижиг зах зээл хэдий ч манай аж ахуйн нэгжүүдийн хувьд маш сонирхолтой зах зээл болсны илрэл гэж үзэж байна.
Бизнес форумыг зохион байгуулсан хоёр талын бүх хүн, байгууллагад талархал илэрхийлье.
Монгол бол бидний олон арван жил хамтран ажиллаж ирсэн уламжлалт түнш юм. Өнөөдөр миний бие Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхэд хэлэхдээ, Монгол Улсын үйлдвэржилт, хөгжилд манай улс бага ч гэсэн хувь нэмрээ оруулсанд бахархаж явдгаа илэрхийллээ.
Эрдэнэтийн зэсийн ордыг нээсэн Чехословакийн геологичид, Улаанбаатарын томоохон эмнэлгүүдийн нэгийг барьсан инженерүүд, цахилгаан станцуудад ажилласан мэргэжилтнүүдийг энд дурдаж болно.
Эрдэнэт бол бидний нөхөрлөлийн бэлгэ тэмдэг болсон. Чехийн аж ахуйн нэгжүүд энд орон сууц барьж, дулаанаар хангаж, үйлдвэр барихаар төлөвлөж, чех шар айраг хүртэл исгэж байна.
Бид аж ахуйн нэгжүүдээ зөвхөн бараа, бүтээгдэхүүнээ борлуулаад зогсохгүй, Монголын эдийн засагт бодитой, урт хугацааны нэмүү өртөг бий болгохын төлөө зорьж ажиллахыг дэмжиж ирсэн.
Бид үүнийг үргэлжлүүлэхийг хүсэж байгаа нь гарцаагүй. Энэ бизнес форум, бизнес эрхлэгчид ч үүнд нөлөөлнө гэдэгт итгэлтэй байна.
Ашигт малтмалын хайгуул, олборлолтын чиглэлээр 70 шахам жил хамтран ажиллаж байгаа шигээ хөдөө аж ахуй, хүнсний үйлдвэр, барилга, усны менежмент, байгаль орчныг хамгаалах, батлан хамгаалах, тээвэр зэрэг бусад салбарт ч хамтарч ажиллах хүсэлтэй байна.
Энэ танхимд байгаа чехийн аж ахуйн нэгжүүд энэ талаар ярилцахад бэлэн байна. Бидний харилцан яриа гэж нэрлэдэг зүйлийг зөвхөн улстөрчид бус бизнесменүүд, эрдэмтэд, тамирчид, аялагчид бий болгодог.
Иймд өнөөдөр та бүхэн эдгээрийг бэхжүүлэхэд хувь нэмрээ оруулахын зэрэгцээ, өмнө нь байгуулсан хамтын ажиллагааны Санамж бичгийн хүрээнд бодит ажлууд хийгдэж, үр дүнд хүрнэ гэдэгт итгэлтэй байна.
