Тод индэр
Э.Түвшинчулуун: Эрчим хүчний шугамын гэмтлийг богино хугацаанд засварлаж, хэвийн горимд шилжүүллээ
Энэ сарын 13, 14-ний өдрүүдэд Монгол орны нийт нутгаар салхины хурд 20-24 м/с, зарим үед 30-34 м/с хүрч цасан болон шороон шуурга шуурч цаг агаарын аюулт үзэгдэл боллоо. Хүчтэй салхи шуурганы улмаас эрдэнэт хүний амь нас эрсдэж, олон мянган мал хорогдон, байшин барилга нурж, цахилгаан дамжуулах шугамд гэмтэл гарсны улмаас зарим аймгууд тог цахилгаангүй болоод байсан юм. Бид энэ талаар Эрчим хүчний зохицуулах хорооны зохицуулагч, зөвлөх инженер Э.Түвшинчулуунтай уулзаж тодрууллаа.
-Өнгөрсөн өдрүүдэд болсон хүчтэй салхины улмаас хичнээн газар цахилгаангүй болоод байна вэ?
-Нийт нутгийг хамарсан хүчтэй салхи шуурганаас шалтгаалан улсын хэмжээнд 12 аймгийн 89 сумын эрчим хүчний хангамж тасалдсан. Эдгээрийн зарим нь түр тасралт бөгөөд шуурганы дараа шугамыг хүчдэлд залгаж хэвийн болгосон. Зарим сумдын өндөр хүчдлийн тулгуурууд унасан гэмтэл гарсныг мэргэжлийн байгууллагууд шуурхай ажиллаж хэвийн болгоод байна.
-Увс аймагт томоохон гэмтэл гарсан, цахилгааны тулгуур унаж баруун гурван аймаг цахилгаангүй болсон. Одоо хэвийн болсон гэж ойлгож болох уу?
-Хүчтэй салхи шуурганы улмаас Баруун бүсийн эрчим хүчний системийн эзэмшлийн Хандгайт-Улаангомын 220 кВ-ын 2 хэлхээт цахилгаан дамжуулах агаарын шугамын 1 тулгуур унаж Увс, Ховд, Баян-Өлгий аймгийн хэрэглэгчид эрчим хүчээр хязгаарлагдсан. Энэ хугацаанд дээрх аймгуудын 1-р зэргийн хэрэглэгчдийг Дөргөний усан цахилгаан станцаас эрчим хүчээр ханган ажилласан. Гарсан гэмтэл саатлыг богино хугацаанд арилгах талаар Эрчим хүчний яамнаас шуурхай арга хэмжээ авч, “ББЭХС” ТӨХК, “Увс цахилгаан түгээх сүлжээ” ХХК-ний хамт олон мэргэжлийн өндөр түвшинд ажиллан үйл ажиллагааг хэвийн болгож Баруун бүсийн хэрэглэгчдийг эрчим хүчээр бүрэн хангаж байна.
-Баруун бүсийг эрчим хүчээр хангаж байгаа шугам, дамжуулах станцуудад байн байн томоохон гэмтэл гардаг. Энэ шугам нь хэзээ ашиглалтад орсон бэ?
-Өмнө нь Увс аймагт болсон хүчтэй салхи шуурганы улмаас 1998, 2008, 2018 онуудад Хандгайт-Улаангомын 220 кВ-ын цахилгаан дамжуулах агаарын шугамын тулгуурууд хугарсан, томоохон хэмжээний гэмтлүүд гарч байсан. “ББЭХС” ТӨХК-ийн эзэмшлийн ОХУ-ын Хандгайт-Улаангомын 220 кВ-ын 2 хэлхээт цахилгаан дамжуулах агаарын шугам нь 1995 онд ашиглалтад орсон бөгөөд ОХУ-аас импортын цахилгаан эрчим хүчийг дамжуулж баруун гурван аймгийг эрчим хүчээр хангах зориулалттай юм. Энэ шугамын зураг төслийг 1988 онд ОХУ-ын Ленинградын “Энергосетьпроект” байгууллага хийж, барилга угсралтын ажлыг Дарханд байрлаж байсан эрчим хүчний барилга угсралтын “ЛЭП Строй” гэдэг байгууллага хийсэн байдаг.
-Хүмүүс сүүлийн үед салхи гарангуут унаад байдаг шугам гэж шүүмжлээд байгаа. Үнэхээр чанаргүй баригдсан байна уу? Эсвэл тооцоо буруу хийгдэв үү? Мэргэжлийн хүний хувьд юу гэж бодож байна?
-Миний хувьд барилга угсралтын ажлын чанар, материал, хийцтэй холбоогүй байх гэж боддог. Яг ийм цахилгаан дамжуулах агаарын шугамуудыг Монгол Улсын эрчим хүчний системд ашигладаг, 50 гаруй жил ажиллаж байгаа агаарын шугамууд ч бий. Эдгээр гэмтэл нь агаарын шугамын чанараас илүүтэй, байгаль цаг уурын нөхцөл байдалтай холбоотойгоор гарч байгаа гэж үздэг. Өөрөөр хэлбэл, тухайн шугамын тооцооны механик ачааллаас давсан хөндлөн хүч буюу салхины хурд анхны тооцсон тооцооноос илүү гарсан байж болно. Өнөөдөр Монгол Улсад мөрдөгдөж байгаа “Барилгад хэрэглэх уур амьсгал ба геофизикийн үзүүлэлт” норм дүрмээр манай улсын газар нутгийн салхины тооцооны хамгийн их хурдыг 1-4 бүсчлэлд хуваасан байдаг.
Дээрх норм дүрмээс харахад Увс аймаг 2-р бүсэд хамаарагдахаар байна. Тэгэхээр 10 жилд нэг удаа тохиолдох салхины хамгийн дээд хурдыг 25 м/с-ээр тооцсон байх магадлалтай. Гэтэл бодит амьдрал дээр салхины хурд 30-34 м/с, зарим тохиолдолд түүнээс ч илүү байх тохиолдлууд байна. Тэгэхээр цаг уурын энэ онцгой нөхцлүүдийн давтамж магадлалыг тооцох шаардлагатай болж байна. Ер нь цахилгаан дамжуулах агаарын шугамын механик тооцоог хийхдээ 10 жилд нэг удаа тохиолдох салхины дээд хурд, дамжуулагчийн хөндлөн огтлол, жин, мөстөлтийн зузаан, тухайн бүс нутгийн хамгийн их болон бага, дундаж температураар тооцдог. Нэг газарт байн байн ийм гэмтэл гарч байгаа учраас тулгуур хоорондын зайг багасгах, өөр төрлийн тулгуураар солих гэх мэт арга хэмжээ авч ажиллаж байна.
-Та сая зөвхөн баруун аймгуудын агаарын дамжуулах шугамын талаар ярьлаа. Ер нь бусад бүс нутагт иймэрхүү гэмтлүүд гардаг уу? Энэ талаар нарийвчилсан судалгаа байдаг уу?
- Судалгаа байлгүй яахав. Бусад бүс нутагт ч ийм тохиолдлууд гарч байсан. Байгалийн гэнэтийн үзэгдлээс шалтгаалж 1993 онд Эрдэнэт-Улаанбаатарын 220 кВ-ын шугамын 5 тулгуур, 2001 онд Эмээлт орчимд тус шугамын 4 тулгуур, 2005 онд Цайдамын хөндийд 21 тулгуур, 2011 онд Дарханд 220 кВ, 110 кВ-ын нийт 17 тулгуур, 2013 онд Бор-Өндөр-Өндөрхааны 110 кВ-ын шугамд 14 тулгуур, 2017 онд Эрдэнэт-Булганы 110 кВ-ын шугамын 13 тулгуур, 2018 онд 110 кВ-ын Хархорины шугамын 7 тулгуур унаж байсан. Байгалийн гэнэтийн хүчтэй үзэгдлүүд тохиолдож зөвхөн эрчим хүч бус айл өрх, мал амьтан, эд хөрөнгийн их хэмжээний хохирол гарч байсан.
-Энэ гэмтлүүдийг засварлахын тулд багагүй хөрөнгө мөнгө шаарддаг нь мэдээж. Эрчим хүчний системд гарсан ийм гэмтлүүдийг засварлах, сэргээн босголтын ажил хийхэд хэр их хугацаа шаарддаг вэ?
-Нэг тулгуур унахад цаана нь олон мянган хэрэглэгч цахилгаан эрчим хүчгүй болох эрсдэлтэй байдаг. Эрчим хүчний салбар хүнд байсан цаг үед буюу 1998 онд Баруун бүсэд гарсан гэмтлийг дөрвөн сар гаруй хугацаанд ажиллаж хэвийн болгож байсан. Тухайн үед сэлбэг материалын нөөц байхгүй байсантай холбоотой. 2001-2011 оны хооронд гарсан томоохон гэмтлийг арилгахад тусгай зориулалтын автомашинууд хүрэлцэхгүйгээс хувийн автокрануудыг хөлсөлж ажиллуулж байсан. Хамгийн гол нь 22-43 м өндөртэй тулгууруудыг уулын бартаатай нөхцөлд угсарч босгоно гэдэг цэвэр мэргэжлийн ур чадвар шаардсан ажил байдаг.
Эрчим хүчний компаниудыг 2012 оноос тусгай зориулалтын машин механизмаар хангах ажлуудыг эрчимтэй хийсэн. Үүний үр дүнд гэмтэл саатлыг богино хугацаанд засварлаж байна. Мөн манай инженер техникийн ажилтнуудын ур чадвар ч бас сайжирсан. Өмнө нь баруун бүст томоохон хэмжээний гэмтэл саатал гарахад Улаанбаатар, Дархан, Эрдэнэт, Багануураас мэргэжлийн хүмүүс очиж хамтын хүчээр сэргээн босголтын ажлыг хийдэг байсан бол сүүлийн үед “ББЭХС” ТӨХК-ийн хамт олон өөрсдийн хүчээр гэмтэл саатлыг арилгаж байгаа.
-Дарханд шугамын мөстлөг болж, агаарын шугамууд хугарч унаж байсан гэж сонссон?
-Монгол Улсын хувьд агаарын чийгшил харьцангуй бага мужид байдаг учраас дамжуулагч утасны мөстлөгийн зузааныг 5 мм-ээр тооцдог. Одоогоос 10 жилийн өмнө Дарханд агаарын шугамын томоохон гэмтэл гарсан. Энэ үед утасны мөстлөгийн зузаан 50 мм хүрсэн. Үүнийг онцгой нөхцөл гэж үздэг юм билээ. Манай улсад ийм тохиолдол урьд нь гарч байгаагүйг мэргэжлийн хүмүүс, ахмадууд ярьж байсан.
-Хэрэглэгчдийг найдвартай эрчим хүчээр хангахын тулд цаашид юуг анхаарах ёстой вэ? Та мэргэжлийн хүний хувьд ямар бодолтой байна вэ?
-Сүүлийн үед ганц манай улс ч биш дэлхий даяар байгаль цаг уурын нөхцөл байдал огцом өөрчлөгдөж байна. Тэгэхээр бид одоо мөрдөгдөж байгаа стандарт норм дүрэмд шаардлагатай шинэчлэл, өөрчлөлтүүдийг хийх нь зүйтэй. Эрчим хүчний салбарын хувьд цахилгаан дамжуулах агаарын шугамын ашиглалтын түвшинг улам сайжруулах, эргүүл үзлэгийг тогтмол хийж илэрсэн зөрчлийг цаг тухайд нь арилгах, шугамын хөндлөвчүүдийн холбоосыг чангалах, зэврэлтээс хамгаалах, будах гэх мэт ажлуудыг хугацаанд нь чанартай хийж байх хэрэгтэй. Сая гарсан томоохон гэмтэл саатлын үед Дөргөний усан цахилгаан станц хүчин чадал нь бага ч гэсэн үүргээ маш сайн биелүүлж ажиллаа. Баруун бүсийн цахилгаан хангамжийг найдваржуулахад Эрдэнэбүрэнгийн УЦС-ыг яаралтай барьж ашиглалтад оруулах нь чухал юм.
Тод индэр
ЗГ: Эрсдэлд суурилсан хилийн хорио хийхийг ДЭМБ санал болгож байна
Засгийн газрын ээлжит хуралдаан 2021 оны арванхоёрдугаар сарын 1-нд болж, Эрүүл мэндийн сайд С.Энхболд омикрон хувилбарын талаар мэдээлэл хийв.
Омикрон хувилбар нь бусад хувилбартай харьцуулахад дахин халдварлуулах эрсдэл өндөр, одоо хэрэглэж байгаа лабораторийн оношлуураар илрүүлэх боломжтой. Омикрон хувилбарын халдварлах чадвар, өвчлөл хүндрэл болон вакцины нөлөөг судалж байна. Эрсдэлд суурилсан хилийн хориог хийхийг ДЭМБ санал болгож байна.
Омикрон хувилбар дээр пфайзер, модерна, астра зенека зэрэг вакцин үйлдвэрлэгчид туршилт хийж байна. Бүрэн тун вакцин болон нэмэлт тунгийн хамралт өндөр улс орнуудад эрсдэл бага байх магадлалтай гэх таамаглалыг эрдэмтэд хийжээ.
Их Британи, АНУ зэрэг улс орны гол тактик эрсдэлд суурилсан хилийн хорио, вакцины бүүстэр тунгийн хамралтыг нэмэгдүүлж, иргэддээ амны хаалт зүүх, хүн хоорондын зай барих зэрэг зөвлөмжийг өгч байна гэв. 2021 оны арваннэгдүгээр сарын 30-ны байдлаар манай улсын нийт хүн амын 70 хувь нь нэгдүгээр тунд, 66 хувь нь хоёрдугаар тунд, 21 хувь нь гуравдугаар тунд хамрагдаад байна.
Тод индэр
Хувийн хэвшлийн оролцоогүй хотын хөгжлийг төлөвлөх боломжгүй
“Улаанбаатар хот: Хөгжлийн чиг хандлага” форум боллоо. Форумын дараагийн хэлэлцсэн сэдэв нь “Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн боломжууд”. Энэ хүрээнд НИТХ-ын төлөөлөгч, “Улаанбаатар хотын хөгжлийн корпораци” ХК-ийн гүйцэтгэх захирал Н.Баярчимэг “Улаанбаатар хотын төр, хувийн хэвшлийн шинэлэг түншлэл” сэдвээр илтгэл тавилаа.
Тэрбээр “Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн хууль, эрх зүйн орчин нэг үеэ бодвол сайжирсан. Хууль, эрх зүйн орчин сайжирснаар төр, хувийн хэвшлийн түншлэлээр хамтарсан төсөл, хөтөлбөр хэрэгжих боломж бүрдэнэ. Энэ хүрээнд журам боловсруулахаар ажиллаж байгаа. Хотын эдийн засгийг тэлэх тулгуур нь төр, хувийн хэвшлийн түншлэл. Цаашид Орон сууц, гэр хорооллын дахин төлөвлөлт, Дэд бүтэц, сэргээгдэх эрчим хүч, Дагуул хот, эдийн засгийн тусгай бүс, Байгаль орчин, ногоон хөгжил, Нийтийн тээвэр, Тээвэр, логистик, Орчны бохирдлын менежмент, Хөдөө аж ахуй, хүнсний аюулгүй байдал зэрэг чиглэлд төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байна. Ингэхдээ тогтвортой хөгжлийг дэмжсэн, тэгш хүртээмжтэй, ногоон/эко хөгжил, инновацлаг, ухаалаг байхад анхаарна. Төр, хувийн хэвшил хоёр талдаа ач холбогдол өндөртэй. Тухайлбал, төр талаас хөгжлийн бодлогыг хэрэгжүүлэх, төсвийн ачаалал бууруулах боломж бүрдэнэ. Төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийг олон нийтийн оролцоог хангасан, нийслэлийн хөгжлийн төлөөх түншлэл гэж харж байгаа” гэдгийг хэллээ.
Сэдвийн хүрээнд Нийслэлийн Инновац, технологийн асуудал хариуцсан төслүүдийн удирдагч Р.Дагва, Нийслэлийн Хот байгуулалтын асуудал хариуцсан төслүүдийн удирдагч Б.Сүхбаатар, Хөгжлийн банкны Бизнес, хөгжил хариуцсан Дэд захирал С.Цэрэндаш нар хэлэлцүүлэг өрнүүлсэн юм.
Нийслэлийн Инновац, технологийн асуудал хариуцсан төслүүдийн удирдагч Р.Дагва энэ үеэр “Нийслэлийн зүгээс төр, хувийн хэвшлийн түншлэлийн чиглэлд анхаарч ажиллана. Хувийн хэвшлийн оролцоогүй хотыг хөгжлийг төлөвлөх боломжгүй” гэдгийг тодотголоо.
Нийслэлийн Хот байгуулалтын асуудал хариуцсан төслүүдийн удирдагч Б.Сүхбаатар жилд 15 мянган айлын орон сууц ашиглалтад орж байна. Өнгөрсөн жилүүдэд зах зээл дээр 30 мянга орчим айлын орон сууц борлуулагдахгүй байсан бол өдгөө 1-2 өрөө байрны эрэлт их байгааг онцоллоо. Мөн төр, хувийн хэвшлийн түншлэл орон сууцны салбарт чухал гэдгийг хэлсэн юм.
Тод индэр
УИХ-ын дарга Г.Занданшатар БНЭУ-д айлчилна
Монгол Улсын Их Хурлын дарга Г.Занданшатар Энэтхэг Улсын Парламентын дээд танхим Ражя Сабха-гийн дарга Веркаяа Наиду болон Парламентын доод танхим Лок Сабха-гийн дарга Ом Бирла нарын урилгаар 2021 оны 12 дугаар сарын 1-5-ны өдрүүдэд Бүгд Найрамдах Энэтхэг Улсад албан ёсны айлчлал хийнэ.
Улсын Их Хурлын дарга Г.Занданшатарын энэхүү айлчлал нь Монгол, Энэтхэгийн Стратегийн түншлэлийн харилцааг гүнзгийрүүлэн хөгжүүлж, улс төрийн итгэмжилсэн харилцааг улам бэхжүүлж, парламент хоорондын хэлхээ холбоог өргөжүүлэхэд чухал ач холбогдолтой гэж хоёр тал үзэж байгаа юм.
Айлчлалын үеэр Улсын Их Хурлын дарга Г.Занданшатар Энэтхэг Улсын Ерөнхийлөгч Рам Натх Ковинд-д бараалхаж, тус улсын дэд Ерөнхийлөгч бөгөөд Парламентын дээд танхим Ражя Сабха-гийн дарга Веркаяа Наиду болон Парламентын доод танхим Лок Сабха-гийн дарга Ом Бирла нартай уулзаж, санал солилцоно.
Мөн Энэтхэг Улсын Засгийн газрын өндөр албан тушаалтнуудтай хоёр улсын худалдаа, эдийн засаг, соёл, боловсрол, эрүүл мэнд, хөдөө аж ахуйн салбарт хэрэгжиж буй хамтын ажиллагааны томоохон төсөл, хөтөлбөрүүдийг урагшлуулах чиглэлээр ярилцана. Түүнчлэн Монгол, Энэтхэгийн хамтын ажиллагааны бэлгэ тэмдэг болсон Газрын тосны үйлдвэрийн төслийн хэрэгжилтийн талаар Энэтхэгийн холбогдох байгууллага, албаныхантай санал солилцож, тус улс дахь газрын тосны үйлдвэртэй танилцана.
Энэхүү айлчлал нь Монгол Улсаас Бүгд Найрамдах Энэтхэг Улсад Парламентын тэргүүний түвшинд 11 жилийн дараа хэрэгжиж буй айлчлал юм.
