Тод индэр
Э.Түвшинчулуун: Эрчим хүчний шугамын гэмтлийг богино хугацаанд засварлаж, хэвийн горимд шилжүүллээ
Энэ сарын 13, 14-ний өдрүүдэд Монгол орны нийт нутгаар салхины хурд 20-24 м/с, зарим үед 30-34 м/с хүрч цасан болон шороон шуурга шуурч цаг агаарын аюулт үзэгдэл боллоо. Хүчтэй салхи шуурганы улмаас эрдэнэт хүний амь нас эрсдэж, олон мянган мал хорогдон, байшин барилга нурж, цахилгаан дамжуулах шугамд гэмтэл гарсны улмаас зарим аймгууд тог цахилгаангүй болоод байсан юм. Бид энэ талаар Эрчим хүчний зохицуулах хорооны зохицуулагч, зөвлөх инженер Э.Түвшинчулуунтай уулзаж тодрууллаа.
-Өнгөрсөн өдрүүдэд болсон хүчтэй салхины улмаас хичнээн газар цахилгаангүй болоод байна вэ?
-Нийт нутгийг хамарсан хүчтэй салхи шуурганаас шалтгаалан улсын хэмжээнд 12 аймгийн 89 сумын эрчим хүчний хангамж тасалдсан. Эдгээрийн зарим нь түр тасралт бөгөөд шуурганы дараа шугамыг хүчдэлд залгаж хэвийн болгосон. Зарим сумдын өндөр хүчдлийн тулгуурууд унасан гэмтэл гарсныг мэргэжлийн байгууллагууд шуурхай ажиллаж хэвийн болгоод байна.
-Увс аймагт томоохон гэмтэл гарсан, цахилгааны тулгуур унаж баруун гурван аймаг цахилгаангүй болсон. Одоо хэвийн болсон гэж ойлгож болох уу?
-Хүчтэй салхи шуурганы улмаас Баруун бүсийн эрчим хүчний системийн эзэмшлийн Хандгайт-Улаангомын 220 кВ-ын 2 хэлхээт цахилгаан дамжуулах агаарын шугамын 1 тулгуур унаж Увс, Ховд, Баян-Өлгий аймгийн хэрэглэгчид эрчим хүчээр хязгаарлагдсан. Энэ хугацаанд дээрх аймгуудын 1-р зэргийн хэрэглэгчдийг Дөргөний усан цахилгаан станцаас эрчим хүчээр ханган ажилласан. Гарсан гэмтэл саатлыг богино хугацаанд арилгах талаар Эрчим хүчний яамнаас шуурхай арга хэмжээ авч, “ББЭХС” ТӨХК, “Увс цахилгаан түгээх сүлжээ” ХХК-ний хамт олон мэргэжлийн өндөр түвшинд ажиллан үйл ажиллагааг хэвийн болгож Баруун бүсийн хэрэглэгчдийг эрчим хүчээр бүрэн хангаж байна.
-Баруун бүсийг эрчим хүчээр хангаж байгаа шугам, дамжуулах станцуудад байн байн томоохон гэмтэл гардаг. Энэ шугам нь хэзээ ашиглалтад орсон бэ?
-Өмнө нь Увс аймагт болсон хүчтэй салхи шуурганы улмаас 1998, 2008, 2018 онуудад Хандгайт-Улаангомын 220 кВ-ын цахилгаан дамжуулах агаарын шугамын тулгуурууд хугарсан, томоохон хэмжээний гэмтлүүд гарч байсан. “ББЭХС” ТӨХК-ийн эзэмшлийн ОХУ-ын Хандгайт-Улаангомын 220 кВ-ын 2 хэлхээт цахилгаан дамжуулах агаарын шугам нь 1995 онд ашиглалтад орсон бөгөөд ОХУ-аас импортын цахилгаан эрчим хүчийг дамжуулж баруун гурван аймгийг эрчим хүчээр хангах зориулалттай юм. Энэ шугамын зураг төслийг 1988 онд ОХУ-ын Ленинградын “Энергосетьпроект” байгууллага хийж, барилга угсралтын ажлыг Дарханд байрлаж байсан эрчим хүчний барилга угсралтын “ЛЭП Строй” гэдэг байгууллага хийсэн байдаг.
-Хүмүүс сүүлийн үед салхи гарангуут унаад байдаг шугам гэж шүүмжлээд байгаа. Үнэхээр чанаргүй баригдсан байна уу? Эсвэл тооцоо буруу хийгдэв үү? Мэргэжлийн хүний хувьд юу гэж бодож байна?
-Миний хувьд барилга угсралтын ажлын чанар, материал, хийцтэй холбоогүй байх гэж боддог. Яг ийм цахилгаан дамжуулах агаарын шугамуудыг Монгол Улсын эрчим хүчний системд ашигладаг, 50 гаруй жил ажиллаж байгаа агаарын шугамууд ч бий. Эдгээр гэмтэл нь агаарын шугамын чанараас илүүтэй, байгаль цаг уурын нөхцөл байдалтай холбоотойгоор гарч байгаа гэж үздэг. Өөрөөр хэлбэл, тухайн шугамын тооцооны механик ачааллаас давсан хөндлөн хүч буюу салхины хурд анхны тооцсон тооцооноос илүү гарсан байж болно. Өнөөдөр Монгол Улсад мөрдөгдөж байгаа “Барилгад хэрэглэх уур амьсгал ба геофизикийн үзүүлэлт” норм дүрмээр манай улсын газар нутгийн салхины тооцооны хамгийн их хурдыг 1-4 бүсчлэлд хуваасан байдаг.
Дээрх норм дүрмээс харахад Увс аймаг 2-р бүсэд хамаарагдахаар байна. Тэгэхээр 10 жилд нэг удаа тохиолдох салхины хамгийн дээд хурдыг 25 м/с-ээр тооцсон байх магадлалтай. Гэтэл бодит амьдрал дээр салхины хурд 30-34 м/с, зарим тохиолдолд түүнээс ч илүү байх тохиолдлууд байна. Тэгэхээр цаг уурын энэ онцгой нөхцлүүдийн давтамж магадлалыг тооцох шаардлагатай болж байна. Ер нь цахилгаан дамжуулах агаарын шугамын механик тооцоог хийхдээ 10 жилд нэг удаа тохиолдох салхины дээд хурд, дамжуулагчийн хөндлөн огтлол, жин, мөстөлтийн зузаан, тухайн бүс нутгийн хамгийн их болон бага, дундаж температураар тооцдог. Нэг газарт байн байн ийм гэмтэл гарч байгаа учраас тулгуур хоорондын зайг багасгах, өөр төрлийн тулгуураар солих гэх мэт арга хэмжээ авч ажиллаж байна.
-Та сая зөвхөн баруун аймгуудын агаарын дамжуулах шугамын талаар ярьлаа. Ер нь бусад бүс нутагт иймэрхүү гэмтлүүд гардаг уу? Энэ талаар нарийвчилсан судалгаа байдаг уу?
- Судалгаа байлгүй яахав. Бусад бүс нутагт ч ийм тохиолдлууд гарч байсан. Байгалийн гэнэтийн үзэгдлээс шалтгаалж 1993 онд Эрдэнэт-Улаанбаатарын 220 кВ-ын шугамын 5 тулгуур, 2001 онд Эмээлт орчимд тус шугамын 4 тулгуур, 2005 онд Цайдамын хөндийд 21 тулгуур, 2011 онд Дарханд 220 кВ, 110 кВ-ын нийт 17 тулгуур, 2013 онд Бор-Өндөр-Өндөрхааны 110 кВ-ын шугамд 14 тулгуур, 2017 онд Эрдэнэт-Булганы 110 кВ-ын шугамын 13 тулгуур, 2018 онд 110 кВ-ын Хархорины шугамын 7 тулгуур унаж байсан. Байгалийн гэнэтийн хүчтэй үзэгдлүүд тохиолдож зөвхөн эрчим хүч бус айл өрх, мал амьтан, эд хөрөнгийн их хэмжээний хохирол гарч байсан.
-Энэ гэмтлүүдийг засварлахын тулд багагүй хөрөнгө мөнгө шаарддаг нь мэдээж. Эрчим хүчний системд гарсан ийм гэмтлүүдийг засварлах, сэргээн босголтын ажил хийхэд хэр их хугацаа шаарддаг вэ?
-Нэг тулгуур унахад цаана нь олон мянган хэрэглэгч цахилгаан эрчим хүчгүй болох эрсдэлтэй байдаг. Эрчим хүчний салбар хүнд байсан цаг үед буюу 1998 онд Баруун бүсэд гарсан гэмтлийг дөрвөн сар гаруй хугацаанд ажиллаж хэвийн болгож байсан. Тухайн үед сэлбэг материалын нөөц байхгүй байсантай холбоотой. 2001-2011 оны хооронд гарсан томоохон гэмтлийг арилгахад тусгай зориулалтын автомашинууд хүрэлцэхгүйгээс хувийн автокрануудыг хөлсөлж ажиллуулж байсан. Хамгийн гол нь 22-43 м өндөртэй тулгууруудыг уулын бартаатай нөхцөлд угсарч босгоно гэдэг цэвэр мэргэжлийн ур чадвар шаардсан ажил байдаг.
Эрчим хүчний компаниудыг 2012 оноос тусгай зориулалтын машин механизмаар хангах ажлуудыг эрчимтэй хийсэн. Үүний үр дүнд гэмтэл саатлыг богино хугацаанд засварлаж байна. Мөн манай инженер техникийн ажилтнуудын ур чадвар ч бас сайжирсан. Өмнө нь баруун бүст томоохон хэмжээний гэмтэл саатал гарахад Улаанбаатар, Дархан, Эрдэнэт, Багануураас мэргэжлийн хүмүүс очиж хамтын хүчээр сэргээн босголтын ажлыг хийдэг байсан бол сүүлийн үед “ББЭХС” ТӨХК-ийн хамт олон өөрсдийн хүчээр гэмтэл саатлыг арилгаж байгаа.
-Дарханд шугамын мөстлөг болж, агаарын шугамууд хугарч унаж байсан гэж сонссон?
-Монгол Улсын хувьд агаарын чийгшил харьцангуй бага мужид байдаг учраас дамжуулагч утасны мөстлөгийн зузааныг 5 мм-ээр тооцдог. Одоогоос 10 жилийн өмнө Дарханд агаарын шугамын томоохон гэмтэл гарсан. Энэ үед утасны мөстлөгийн зузаан 50 мм хүрсэн. Үүнийг онцгой нөхцөл гэж үздэг юм билээ. Манай улсад ийм тохиолдол урьд нь гарч байгаагүйг мэргэжлийн хүмүүс, ахмадууд ярьж байсан.
-Хэрэглэгчдийг найдвартай эрчим хүчээр хангахын тулд цаашид юуг анхаарах ёстой вэ? Та мэргэжлийн хүний хувьд ямар бодолтой байна вэ?
-Сүүлийн үед ганц манай улс ч биш дэлхий даяар байгаль цаг уурын нөхцөл байдал огцом өөрчлөгдөж байна. Тэгэхээр бид одоо мөрдөгдөж байгаа стандарт норм дүрэмд шаардлагатай шинэчлэл, өөрчлөлтүүдийг хийх нь зүйтэй. Эрчим хүчний салбарын хувьд цахилгаан дамжуулах агаарын шугамын ашиглалтын түвшинг улам сайжруулах, эргүүл үзлэгийг тогтмол хийж илэрсэн зөрчлийг цаг тухайд нь арилгах, шугамын хөндлөвчүүдийн холбоосыг чангалах, зэврэлтээс хамгаалах, будах гэх мэт ажлуудыг хугацаанд нь чанартай хийж байх хэрэгтэй. Сая гарсан томоохон гэмтэл саатлын үед Дөргөний усан цахилгаан станц хүчин чадал нь бага ч гэсэн үүргээ маш сайн биелүүлж ажиллаа. Баруун бүсийн цахилгаан хангамжийг найдваржуулахад Эрдэнэбүрэнгийн УЦС-ыг яаралтай барьж ашиглалтад оруулах нь чухал юм.
Тод индэр
Б.Дэлгэрсайхан: Ирэх таван жилд Засгийн газар 4 боомтыг төмөр замаар холбоно
Монгол Улсын Засгийн газар ирэх 2026-2030 онд хөгжүүлэх таван жилийн үндсэн чиглэлээ сэтгүүлчид болон олон нийтэд танилцуулж, Ерөнхий сайд Г.Занданшатар болон Засгийн газрын сайдууд мэдээлэл хийж, сэтгүүлчдийн асуултад хариуллаа.
Зам, тээврийн салбар, тэр дундаа төмөр замын салбарт ирэх таван жил ямар бодлого баримталж ажиллах талаар Зам, тээврийн сайд Б.Дэлгэрсайханаас тодрууллаа.
-Төмөр замыг ирэх таван жилд ямар бодлого баримтлан хөгжүүлэх вэ?
-Бид ирэх таван жилийн төлөвлөгөөнд эрс шинэчлэлийн хүрээнд дөрвөн боомтыг төмөр замаар холбоно. Эхний боомт холбогдох ажил явж байна. Дараагийнх нь Сэхээ-Шивээхүрэн, Ханги-Мандал, Бичигт-Зүүнхатавч гэсэн дөрвөн боомтыг төмөр замаар холбох бөгөөд нийтдээ 2500 км төмөр замыг тавина.
Төмөр замын бодлогод хурдны төмөр зам тавих асуудлыг оруулсан байгаа. Хурдны төмөр зам гэхээр зарим хүн өндөр хурдны галт тэрэг хэмээн андуурдаг. 260 км/цаг хурдтай хурдны төмөр замыг Зам, тээврийн бодлого бодлого болгон оруулж байгаа. Энэхүү төмөр замаар том хотууд болон босоо тэнхлэгийн аймгуудаа холбосноор төвлөрлийг сааруулах боломжтой гэж үзэж байгаа.
Хөшигийн хөндийн төмөр замын тухайд өмнө нь Богдхан төмөр зам хэмээн нэрлэгдэж байсан төмөр замыг хоёр улсын хамтарсан ТУЗ-аас шийдвэр гараагүйн улмаас хойшлогдсон. Харин өнгөрсөн хавар Багахангай-Хөшигийн хөндийн салаа төмөр зам барих ажлыг Засгийн газраас 2025 оны тавдугаар сард шийдвэр гаргаад зургадугаар сард эхлүүлсэн. Өнөөдрийн байдлаар 82 км төмөр замыг барьчихаад байна. Ирэх хавар Эмээлт буюу Рашаантын аль нэгтэй холбохоор зургийг нь хийгээд явж байна. Энэ хүрээнд ОХУ-ын талтай бүх шатанд зөвшилцөлд хүрээд явж байгаа. Ямар нэгэн асуудал гарахгүй.
Багахангай-Хөшигийн хөндий чиглэлийн салбар төмөр замын ач холбогдол их. Бид 2024 онд болсон Дүнжингаравын газын дэлбэрэлтээс хойш аюултай ачаа тээврийг хотоос гаргах нь Засгийн газрын нэн тэргүүний зорилт болсон.
Тод индэр
А.Итгэлт: Намрын улиралд мал хулгайлах гэмт хэрэг идэвхиждэг
ЦЕГ-ын урьдчилан сэргийлэх албаны ахлах мэргэжилтэн, Цагдаагийн хошууч А.Итгэлтээс мал хулгайлах гэмт хэргийн талаар ярилцлаа.
-Өвлийн улирал эхэлж, иргэд идшээ бэлдэж эхлэхээр мал хулгайлах гэмт хэрэг нэмэгддэг. Үүнээс урьдчилан сэргийлэх ямар арга хэмжээ авч байгаа бэ?
-Мал хулгайлах гэмт хэрэг 9 дүгээр сараас 12 дугаар сарын хооронд үйлдэгдэг. Манай иргэд өвлийн улиралд идшээ бэлдэж эхэлдэг учраас үед мал хулгайлах гэмт хэрэг өсдөг. 2020 оноос эхэлж Цагдаагийн ерөнхий газар, Мал эмнэлгийн ерөнхий газартай хамтарч мал хулгайлах гэмт хэргийн урьдчилан сэргийлж, хяналт шалгалтыг эрчимжүүлэх арга хэмжээг тогтмол зохион байгуулж байгаа.
Энэ жилийн хувьд “Мал, мах 2025” арга хэмжээг 10 дугаар сарын 15-наас эхэлсэн. Цагдаагийн байгууллагаас хөдөлгөөнт болон байнгын постыг 132 цэг байршилд ажиллуулж байна. Нийтдээ 288 алба хаагчид 24 цагаар байнгын хяналтыг хийж байгаа. Мөн Олон нийтийн цагдаа, Эрүүгийн цагдаа нартай хамтарч мал, мах худалдаалдаг төв, зах болон мал нядалгааны газруудад Мал эмнэлгийн газартай хамтарч байнгын хяналт шалгалтын явуулж байгаа. Одоо аймаг, нийслэл рүү ямар ч бүртгэлгүй мал, мах орж ирэх боломжгүй болсон. 2020 оноос эхэлж мал болон махны бичгийг цахим болгосон. Өмнө нь гарал үүслийн бичгийг малын эмч бичиг өгдөг байсан.
-Малын хулгайн гэмт хэрэг энэ оны байдлаар хэчнээн хэрэг бүртгэгдсэн бэ?
-2025 оны есдүгээр сарын байдлаар 376 гэмт хэрэг бүртгэгдсэн. Энэ нь өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 19,4 хувиар өссөн үзүүлэлттэй байна.
-Өвлийн идэшний үеэр бод мал хулгайлах гэмт хэрэг зонхилон гардаг байх?
-Мал хулгайлах гэмт хэрэгт бог мал, бод мал гэж ялгахгүй гардаг. Намрын улиралд мал хулгайлах гэмт хэрэг идэвхиждэг. Иймээс малчид малдаа тавих хараа хяналтаа сайжруулах хэрэгтэй. Мөн малчдын хувьд туслах малчин авахдаа ямар хүн авч байна гэдгээ сайн судлах хэрэгтэй. Туслах малчид мал хулгайлах гэмт хэргийн хамтрагч нь болох тохиолдол цөөнгүй байдаг. Тухайн айлын мал нь хариулаг муутай, мал нь тарган гэх мэт мэдээллийг өгч байдаг. Ийм тохиолдлыг цагдаагийн байгууллага илрүүлж тогтоож байсан.
Мөн саахалт айлууд ямар хүмүүс байна гэдгээ маш судалж байх хэрэгтэй. Зуншлага муу байна гээд отор нүүдэл хийхдээ малчид нэг нэгнийхээ малын талаар мэдээлэл өгөх тохиолдол ч гардаг. Иймээс малчид сааталт айл болон туслах малчнаа сайн судалж, малын тавих хараа хяналтаа сайжруулах хэрэгтэй.
-Мал хулгайлах гэмт хэрэг аль аймаг хамгийн их гардаг бэ?
-Мал хулгайлах гэмт хэрэг харилцан адилгүй байдаг. Хамгийн сүүлийн жишээгээр Сүхбаатар, Хэнтий аймагт 22 тооны үхэр алдагдсан тохиолдол бүртгэгдсэн. Бод малын хувьд хариулаг бага байдаг учраас хулгайд алдагдах тохиолдол их гардаг. Малчид бэлчээрт байгаа бод малын эргэж тойрч, хардаг байх хэрэгтэй байна. Одоо үед мал хулгайлахдаа тууж явахгүйгээр машин тэргэнд дээр ачиж явдаг болсон.
-Өвлийн улирал эхлэхээр идэшнээс гадна өвс тэжээлтэй холбоотой залилангийн гэмт хэрэг нэлээдгүй гардаг. Энэ талаар мэдээлэл өгнө үү?
-Намраас өвлийн улиралд шилжих үед өвс тэжээлийн залилах гэмт хэрэг нэлээд бүртгэгдэг. Энэ оны эхний есөн сарын байдлаар 135 залилангийн гэмт хэрэг бүртгэгдсэн. Мал, мах, өвс тэжээл авна гэдэг зарын дагуу иргэдийг залилах тохиолдол нэлээд гардаг. Энэ жилийн хувьд баруун таван аймаг зуншлага муутай байгаа. Энэ эрэлт хэрэгцээнд тулгуурлаж, залилах гэмт хэрэг өртөх эрсдэл их байна. Мөн өвс тэжээл бэлтгэж худалдаалдаг хүмүүсийн зар мэдээллийг ашиглаж залилах гэмт хэргийг үйлдэж байна. Иймээс иргэд мал, мах, өвс тэжээл худалдаж авах гэж байгаа бол маш сайн нягталж байж авахыг цагдаагийн байгууллагаас анхааруулж байна.
Тод индэр
Б.Сүхбаатар: “Модны памперс” нэг модны усалгааг 40–60 хувиар бууруулна
~2000 ширхэг модны усалгаанд жилд 700–800 тонн ус зарцуулна гэвэл “Модны памперс”-аар 300–400 тонноор бууруулах боломжтой~
Сүүлийн жилүүдэд манай улс уур амьсгалын өөрчлөлтийг сааруулах, цөлжилтийг бууруулах зорилгоор ногоон байгууламжаа нэмэх, мод тарих ажлыг эрчимтэй өрнүүлж буй. Хуурай хөрс, салхи, усны хомсдол зэрэг байгалийн нөхцөл нь шинээр ургаж буй мод, бутанд хамгийн том сорилт болдог. Тэр тусмаа монгол орны энэхүү хуурай, эрс тэс уур амьсгалд модыг тарихаас илүү, ургуулахын тулд ихээхэн сорилтыг давах шаардлагатай нүүр тулсаар байна. Тэгвэл энэхүү асуудлыг шийдвэрлэх нэгэн гайхалтай технологийг монголд албан ёсоор нэвтрүүлээд байгаа аж. Энэ талаар “Green Iris” компанийн захирал Б.Сүхбаатартай бид ярилцлаа.
-Монгол орны хуурай, сэрүүн уур амьсгалд мод ургуулах нь амаргүй. Танай компани энэ асуудлыг шийдвэрлэх шинэ технологи нэвтрүүлж байгаа гэж сонслоо?
-Тийм ээ, монгол орны газар нутгийн 77 хувь нь их бага хэмжээгээр цөлжилтөд өртсөн гэсэн судалгаа бий. Жилийн дундаж хур тунадас 250–300 мм, салхи ихтэй, хөрсний элэгдэлд өртөмтгий учраас мод тарихад хэцүү бүс нутагт тооцогддог.
Харин бид ийм нөхцөлд мод ургуулах шинэ арга технологийг эрэлхийлж, бусад орны туршлагаас судалсны үр дүнд “TreePampers”-ийг монголд анх удаа албан ёсны эрхтэйгээр нэвтрүүлж байна.
Шинээр суулгаж буй мод, бут сөөгийн үндэс орчимд үүнийг ашигладаг бөгөөд энэ технологи модны суулгацдаа удаан хугацаанд чийг өгч, шаардлагатай шим тэжээлээр хангадаг.
Ийм технологийг нэвтрүүлснээр монголын говь болон цөлөрхөг бүс нутаг зэрэг мод ургах нөхцөлгүй газруудад хүртэл амжилттай ургуулах боломжтой болж байна.
–Монголтой ижил хуурай, цөлөрхөг уур амьсгалтай орнуудад энэ технологийг туршиж үзсэн байх?
-Хятад, Энэтхэг, Төвөд зэрэг уур амьсгалын эрс тэс нөхцөлтэй бүсэд туршиж, үр дүн нь 90 хувьтай гарсан байдаг. Тухайлбал, “Дэлхийн гурав дахь туйл” хэмээгддэг хүчилтөрөгч бага, далайн түвшнээс дээш 5013 метрийн өндөрт байрлах Төвөдийн өндөрлөгт TreePampers-ийг ашиглан амжилттай мод ургуулсан жишээ бий.
Төвөдийн хөрс шим тэжээл багатай, хатуулаг чанар их байдгаас хэр барагтай мод, ургамал ургах нь бага. Харин TreePampers-ийн ус хадгалах, аажмаар ялгаруулах технологи модны үндсийг ургахад дэмжлэг үзүүлж, хөрсний чийгийг 100 хоногийн дараа ч 50-аас дээш хувьтай хадгалсан байсан.
-Тэгвэл Монголын нөхцөлд туршиж, амжилттай болсон жишээ бий юу?
Бид нэг жилийн турш Улаанбаатар, Увс, Өмнөговь, ялангуяа говийн шаварлаг хөрстэй бүсэд TreePampers®-ийг ашиглан туршилт судалгаа хийсэн. Үр дүнд нь энэ технологиор ургуулсан модны амьдрах чадвар 85–90 хувьтай байсан бол энгийн аргаар тарьсан модны амьд үлдэх хувь 40–50 хувь байсан нь батлагдсан.
Хамгийн сонирхолтой нь, говийн элсэрхэг хөрсөнд суулгасан модыг 100 хоногийн дараа дахин үзэхэд хөрс чийгтэй хэвээр байсан бол хар шороон хөрсөнд бичил биетний идэвхжил дөрөв дахин өссөн нь сайн үр дүнг харуулсан.
Манай улс газар зүйн болон уур амьсгалын хувьд өндөрлөг, хуурай, салхи ихтэй тул Төвөдтэй олон талаараа төстэй бөгөөд энэ технологи манай орны нөхцөлд тохирох нь олон жишээгээр батлагдаж байна.
– Усны хомсдол бол монголд мод ургуулахад тулгардаг гол бэрхшээлүүдийн нэг. Энэ асуудлыг шийдэхэд TreePampers ямар үр нөлөө үзүүлж байна вэ?
-Манай оронд модыг услахад ашигладаг усны ихэнх нь гүний эх үүсвэрээс гардаг. Гэвч гүний усны сэргээгдэх хугацаа урт байдгаас гадна, шинээр худаг гаргах нь өндөр өртөгтэй байдаг. Түүнчлэн ус бол хязгаартай нөөцтэй байгалийн баялаг. Ийм нөхцөлд бидэнд усны менежментийн ухаалаг шийдэл зайлшгүй хэрэгтэй.
TreePampers-ыг ашигласнаар нэг модны усалгаанд зарцуулах усны хэмжээг дунджаар 40–60 хувиар бууруулах боломжтой. Жишээ нь, нэг га талбайд 2000 мод суулгалаа гэж бодоход усалгаанд жилд ойролцоогоор 700–800 тонн ус зарцуулна. Тэгвэл манай технологийг ашигласнаар энэ хэмжээ 300–400 тонн хүртэл буурах боломжтой.
Өөрөөр TreePampers-ийг усыг үр ашигтайгаар ашиглах систем гэхэд болно. Учир нь хөрсөнд шингэж алга болохгүй, ууршихгүй, харин шаардлагатай үед модыг чийгээр хангаж, давхар бордоо болох юм. Тэгэхээр сүүлийн жилүүдэд нүүрлээд буй ган гачигтэй үед ч модыг ургуулах боломжтой гэсэн үг.
-Модыг их усаар услах тусам сайн гэх ойлголт олон нийтийн дунд бий шүү дээ. Энэ яг зөв усалгаа болж чадах уу?
-Модыг суулгасны дараах эхний усалгаа нь үндэс орчмын хөрсийг чийгтэй болгож, агаарыг шахах зорилготой байдаг. Энэ үед нэг модонд 20–30 орчим литр ус (модны хэмжээ, хөрсний төрөл, улирлаас шалтгаална) өгөхөд хангалттай байдаг. Мэдээж хэт их усалж хөрс шавхайтвал, агааргүй орчин үүсэж үндэс “амьсгалж” чадахгүй, ялзрах аюултай. Иймээс модыг амжилттай ургуулъя гэвэл чийгийг тогтвортой байлгах нь хамгийн оновчтой. Үүнд л TreePampers шиг ухаалаг чийг хадгалах технологи туслах юм.
Өөрөөр хэлбэл, энэ технологи модыг их усаар биш, зөв цагт, зөв хэмжээгээр услахад тусална.
Жишээ нь: Хүн нэг дор 20 литр ус уугаад 30 хоног дахин ус уухгүйгээр амьдрах боломжгүй. Харин тэр 20 литр усаа саванд хадгалж, хэрэгтэй үедээ бага багаар уувал 30 хоногийг давж бүрэн чадна.
TreePampers® яг үүнтэй адил зарчмаар ажилладаг. Энэ нь модны үндсэнд усыг хадгалж, чийг хэрэгтэй үед тохирох хэмжээгээр аажмаар нийлүүлдэг. Харин бусад үед гадагш чийгээ алдалгүй хамгаалдаг тул усны хангамжийг урт хугацаанд тогтвортой байлгадаг.
-TreePampers ямар бүтэцтэй вэ?
-Энэ бол 100 хувь органик гаралтай, байгальд бүрэн задрах бүтэцтэй технологи. Үндсэн найрлагадаа ургамлын гаралтай целлюлоз, байгалийн давирхай, био бордоо, бичил биетийн өсгөвөр зэргийг багтаасан байдаг. Энэ утгаараа химийн хорт бодис агуулаагүй, хөрсний бүтцэд сөрөг нөлөөгүй гэсэн үг юм.
Гадна давхарга нь ус хурдан нэвчин орж буцаж урсахгүйгээр цөмдөө хадгалж, үндэс ургах нөхцөлийг дэмжиж, суурилуулалтын явцад хэлбэр бүтэн байдлаа хадгалдаг материалтай. Дотор давхарга болох BioBoost бичил биетний хальс нь полисахарид, органик болон амин хүчлүүдийг агуулсан, нүүрстөрөгчөөр баялаг найрлагатай бөгөөд энэ нь хөрсний бичил биетнийг тэжээж, тэдний үйл ажиллагааг идэвхжүүлснээр шим тэжээлийн эргэлтийн системийг дэмждэг. Өөрөөр хэлбэл TreePampers® нь усны хомсдолтой, цөлжилт болон хуурайшилт ихтэй бүс нутагт модны ургалтыг дэмжиж, хөрсний бүтцийг сайжруулан шим тэжээлийн эргэлтийг идэвхжүүлдэг ухаалаг, тогтвортой шийдэл юм.
