Тод мэдээ
Цахилгааны үнээ нэмэх үү? Шарын голын нүүрсний уурхайн удирдлагууд тансаглалаа хумих уу?

Шарын голын уурхайн Үйлдвэрчний хорооны дарга Л.Наранбаатар тэргүүтэй найман хүн жагсаал цуглаан хийж, Ц.Даваасүрэн, А.Тлейхан нар Шарын голын уурхайг дампууруулан, 500 уурхайчныг ажил амьдралгүй болгох гэж байна гэсэн утга агуулгатай мэдээллийг тарааж байгаа. Энэ мэдээллийн мөрөөр бид сурвалжиллаа. Гэвч сурвалжлагыг бэлтгэх явцад маргаантай, бас анхаарч үзүүштэй олон зүйл гарч ирж байсан юм.
Шарын голын нүүрсний ил уурхай нь Хэнтийн нурууны салбар Дархан уулын өвөрт далайн түвшинээс дээш 920 м-ийн өндөрт Дархан-Уул аймгийн Шарын гол сумын нутагт оршдог. Улаанбаатар, Дархан хоттой төмөр зам, авто замаар, төвийн бүсийн эрчим хүчний системтэй 110 кВ-ийн шугамаар холбогдсон. Дэд бүтэц сайн хөгжсөн газар. Нүүрсний уурхайн барилга байгууламжийг ЗХУ (хуучин нэрээр)-ын техник эдийн засгийн тусламжтайгаар барьж байгуулан 1965 оны 04-р сарын 06-нд жилдээ 1.1 сая тонн нүүрс олборлож, 5.0 сая шоо метр хөрс хуулах хүчин чадалтайгаар анх ашиглалтанд оруулсан байна.
1981 оноос хүчин чадлыг өргөтгөн жилдээ 10000 мян.шоо метр хөрс хуулан, 2000-2500 мян.тн нүүрс олборлохоор шинэ техник тоног төхөөрөмжүүдийг суурилуулсан. Гэвч 1995 оноос тус уурхай хувьд шилжиж, гурван ч удаа үнэт цаас нэмж гаргасан гэхээс өөр ЗХУ-ын тусламжаар байгуулагдсан, төрийн мөнгөөр хайгуул хийсэн, төрийн өмч байх ёстой уурхай ямар аргаар, хэрхэн хувь хүмүүсийн өмч болсон гэдэг нь тодорхойгүй. Албан бус эх сурвалжууд “Шарын голын нүүрсний уурхайн томоохон хувьцаа эзэмшигчид Хөвсгөл аймагт байрлах Могойн голын нүүрсний уурхайн их хэмжээний хувьцаа эзэмшдэг” гэсэн мэдээллийг өгч байна.
ШАРЫН ГОЛЫН НҮҮРСНИЙ УУРХАЙ ХАМГИЙН ӨНДӨР ҮНЭЭР ЦАХИЛГААН СТАНЦУУДАД НҮҮРСЭЭ БОРЛУУЛДАГ
Шарын голын нүүрсний уурхайн Үйлдвэрчний эвлэлээс “Шарын голын уурхай бол компанийн статусын хувьд хувьцаат компани буюу хувийн өмчийн компани юм. Өөрөөр хэлбэл, тус уурхайн борлуулах нүүрсний үнийг төр тогтоох эрх зүйн үндэсгүй” гэдэг гомдол тавьж байгаа. Тэгвэл Эрчим хүчний тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1.14-д заасны дагуу Эрчим хүчний зохицуулах хороо нь эрчим хүч үйлдвэрлэхэд ашиглах түлшний үнийг тогтоох аргачлалыг баталж, тооцоог хянадаг юм байна. Эрчим хүчний зохицуулах хороо хуулийн дагуу л ажлаа явуулж байгаа болохоос биш Шарын голын уурхайг дампууруулахын тулд зориуд, сайн дураараа үнийг нь бариад байгаа зүйл байхгүй бололтой. Нөгөө талаар ганцхан Шарын гол ч биш дулааны станцуудад нүүрс нийлүүлж байгаа Багануурын нүүрсний уурхай, Шивээ-Овоогийн нүүрсний уурхай, Адуунчулууны нүүрсний уурхай гэх мэт маш олон хувийн хэвшлийн уурхайн эрчим хүч үйлдвэрлэхэд ашиглах нүүрсний үнийг Эрчим хүчний зохицуулах хорооноос хянаж тогтоодог.аж.
Энэ хүснэгтээс үзвэл Шарын голын нүүрсний уурхайн нүүрс нийлүүлж байгаа өртөг хамгийн өндөр байгаа нь харагдаж байна.
ШАРЫН ГОЛЫН УУРХАЙН НҮҮРСНИЙ ҮНИЙГ НЭМЭХ ТУСАМ ЗАРДАЛ НЬ ӨСДӨГ
Эрчим хүчний зохицуулах хорооноос Шарын голын уурхайн 1 тонн нүүрсний үнийг 2016 онд 6,500.0 төгрөгөөр, 2018 онд 2,000.0 төгрөгөөр, 2019 онд 2,000.0 төгрөгөөр тус тус нэмжээ. Өөрөөр хэлбэл 2016 оноос хойш Шарын голын нүүрсний уурхайн нүүрсний үнэ дөрвөн жилийн дотор 10,500.0 төгрөг буюу 35.0 хувиар нэмэгдээд байгаа юм байна. Гэвч үүнийг уурхайчид чамлан, Шарын голын нүүрсний уурхайн Үйлдвэрчний хорооны дарга Л.Наранбаатар “Эрчим хүчний зохицуулах хороо сүүлийн хоёр жилд нийтдээ 4,000.0 төгрөгөөр л нүүрсний үнэ нэмсэн. Хүүхэд хуурч байгаа юм шиг бага мөнгөөр нэмлээ” гэж хэвлэлийн хурал дээр мэдэгдэл хийсэн. Тэгвэл энэ мөнгө бага уу их үү гэдгийг тооцоолж үзлээ.
Дээрх хүснэгтээс харахад Шарын голын уурхайн нүүрсний үнийг 2016 онд 6500 төгрөгөөр нэмж, тус уурхайн борлуулалтын орлого 4.9 тэрбум төгрөгөөр, 2018 онд 2000 төгрөгөөр нэмэгдүүлж, борлуулалтын орлого нь 2.2 тэрбум төгрөгөөр, 2019 онд дахин 2000 төгрөгөөр нэмж, борлуулалтын орлого нь 2.2 тэрбум төгрөгөөр тус тус өссөн байна. Шарын голын нүүрсний уурхайн борлуулалтын орлого сүүлийн дөрвөн жилийн хугацаанд нийтдээ 9.3 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэж байжээ. Энэ бол бодит тоо. Энэ бол их мөнгө.
Гэвч нүүрсний үнийг нь нэмэх тусам Шарын голын уурхай зардлаа аж. Тодруулбал, 2018 онд тус уурхайн Удирдлагын зардал нийт зардлын 2.7% буюу 1 тэрбум 454 сая төгрөг байжээ. Гэтэл 500 уурхайчныхаа нийгмийн зардалд Шарын голын уурхайн удирдлагууд 555 сая төгрөг төсөвлөсөн байна. Шарын голын нүүрсний уурхайн удирдлага гэх цөөхөн хүн өөрсөддөө 1.4 тэрбум төгрөг төсөвлөсөн хэрнээ үүнээс бараг 3 дахин бага мөнгийг уурхайчдынхаа нийгмийн асуудалд зарцуулах тооцоо хийжээ. Бүр цаашилбал 2013, 2014 онуудад тус уурхайн удирдлага 5 тэрбум гаруй төгрөгийг өөрсдөдөө зарцуулж байсан гэх мэдээлэл байна. Мөн өнгөрсөн жилүүдэд уурхайн удирдлагууд өөрсдийгөө асар их мөнгөөр шагнадаг байсан байна. Үүнийг удирдлагуудын тансаглал гэж нэрлэхээс өөрөөр нэрлэх арга алга.
Үүнээс гадна Шарын голын нүүрсний уурхайн нүүрсний борлуултын орлого нь үнэ тарифын зохицуулалтын үр дүнд өнгөрсөн 2018-2019 онд нийтдээ 4.4 тэрбум гаруй төгрөгөөр нэмэгджээ. Гэтэл тус уурхай орлогыг нь нэмэхээр зардлаа өсгөдөг гажиг тогтолцоотой. Жишээлбэл тус компани 2018 онд 42 тэрбум төгрөгийн зардалтай ажиллажээ. Харин 2019 онд буюу нэг жилийн дотор энэ зардал 13 тэрбум төгрөгөөр огцом нэмэгдэж, 55 тэрбум төгрөг болж байгаа гэсэн тайлбарыг өгч байгаа ч ямар ч бодитой баримт, нотлох зүйлийг Эрчим хүчний зохицуулах хороонд огт ирүүлээгүй байна.
Зөвхөн түлшний зардалд гэхэд тус компани 2019 онд 10.6 тэрбум төгрөгийн зардал гаргана гэж тооцсон боловч хэдэн машин механизмд зориулан хаанаас ямар үнээр хэчнээн хэмжээний түлш авч ашиглах талаар ямар ч мэдээлэл байхгүй байх юм. Бусад зардлуудын хувьд ч үүнтэй яг адил тодорхой мэдээлэл гаргаж өгөөгүй байна. Мөн уурхайн удирдлагууд 2019 онд хөрс хуулалтад их хэмжээний мөнгө зарцуулсан гэж амаар ярьж байгаа боловч Уул уурхайн яамаар батлуулсан уулын ажлын төлөвлөгөө, гүйцэтгэлтэй холбоотой нэг ч баримт ирүүлсэнгүй.
Ийм учраас Эрчим хүчний зохицуулах хорооноос Шарын голын уурхайн удирдлагуудтай өнгөрсөн оны сүүлээр уулзалт хийж, нүүрсний үнийн тооцоолол, тавигдах шаардлага, нотлох баримтуудыг ирүүлэх, шаардлага хангасан тооцоолол ирүүлсэн нөхцөлд үнийн тооцоог хянах боломжтой гэдгээ мэдэгдэж, холбогдох зөвлөгөө өгч байжээ. Гэвч уурхайн удирдлагууд энэ талаар дорвитой арга хэмжээ авсангүй. “Үнэ нэмж өг” гэсэн мэдэгдэл ирүүлж, сүүлдээ “Хувийн компанийн нүүрсний үнийг Эрчим хүчний зохицуулах хорооноос тогтоох ёсгүй” гэх мэт улаан цайм хууль зөрчсөн үйлдэл гаргаж, эцэс сүүлд нь бослого тэмцэл маягийн зүйл зохион байгуулах болжээ. Эрчим хүчний зохицуулах хороо хуулийн дагуу зөвхөн эрчим хүч үйлдвэрлэхэд ашиглах нүүрсний үнийг л хянадаг. Харин нүүрсний уурхайнууд гадаад зах зээл дээр болон жижиглэнгээр худалдаалж байгаа нүүрснийхээ үнийг өөрсдөө тогтоодог юм байна.
Тус уурхайн удирдлагууд үргүй зардлаа танаж, уурхайчдынхаа ахуй амьдралыг бодож, төсөв төлөвлөгөөгөө зөв гаргаж, Эрчим хүчний зохицуулах хороонд хууль дүрмийн дагуу үндэслэл тооцоотой, нотлох баримттай тарифын саналаа ирүүлэхгүй байж асуудлыг гэнэт улс төржүүлж эхэлжээ. Тус уурхайн Үйлдвэрчний хорооны дарга Л.Наранбаатар “Төрийн өмчит уурхайнуудад төрөөс татаас өгдөг. Гэтэл Шарын голын уурхайчид л хохирч үлддэг” гэж мэдэгдсэн. Энэ талаар тодруулахад Багануур, Шивээ-Овоо гэх мэт төрийн өмчит уурхайнууд төрөөс ямар нэгэн татаас авахгүйгээр, Шарын голын нүүрсний уурхайгаас 20-40 хувийн хямд үнээр нүүрсээ станцуудад нийлүүлэн, үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Шарын голын нүүрсний уурхай бол хувийн, тодруулбал хувьцаа эзмшигчдийн өмч. Тус компанийн цахим хуудаснаас харахад Шарын голын уурхайн 10.170.242 ширхэг хувьцааг 1055 хувьцаа эзэмшигч эзэмшдэг бололтой. Гэхдээ хувьцаа эзэмшигчид нь уурхайг буюу өөрийнх нь өмч хөрөнгийг харж хандах, аривжуулж байх учиртай удирдлагууд нь өөрсдийгөө шагнаж, их хэмжээний мөнгийг үр дүнгүй зарцуулж, төсөв төлөвлөгөө гэх зүйлгүйгээр зардлаа өсгөж байгааг мэддэг болов уу гэсэн бодол энэ дашрамд төрснийг нуугаад яахав.
ЦАХИЛГААНЫ ҮНЭЭ НЭМЭХ ҮҮ? ШАРЫН ГОЛЫН НҮҮРСНИЙ УУРХАЙН УДИРДЛАГУУД ТАНСАГЛАЛАА ХУМИХ УУ?
Өнөөдөр яг ийм асуулт урган гарч ирээд байна. Шарын голын уурхай болон уурхайн Үйлдвэрчний хорооны зүгээс нүүрсний үнэ бодит өртгөөс 4000-6000 төгрөгөөр бага байгаа, нэмж өг гэдэг хүсэлтийг Эрчим хүчний зохицуулах хороонд гаргаж байгаа боловч хуулийн дагуу үнэ тарифын саналаа ирүүлээгүй, үнэ нэмэх үндэслэлээ нотлоогүй учир Эрчим хүчний зохицуулах хороо тус компанийн нүүрсний үнийн тооцоог дахин хянах боломжгүй гэж мэдэгдэж байна. Хэрвээ шаардлага хангаагүй үнийн тооцоогоор Шарын голын уурхайн нүүрсний үнийг нэмэгдүүлсэн тохиолдолд төвийн бүсийн 575000 гаруй хэрэглэгчийн цахилгааны үнийг 1 кВт.ц тутамд 2.0 төгрөгөөр үндэслэлгүйгээр нэмэгдүүлэх нөхцөл байдал үүсээд байгаа юм байна.
Сэтгүүлчид Шарын голын нүүрсний уурхайн Үйлдвэрчний хорооны дарга Л.Наранбаатараас “Танай компани хуулийн дагуу тарифын саналаа Эрчим хүчний зохицуулах хороонд ирүүлээгүй байна. Энэ талаар та мэдэж байгаа юу?” хэмээн асуухад “Мэдэхгүй. Наад асуудлаа манай удирдлагуудтай л ярь” хэмээн хариулж байх юм. Шарын голын нүүрсний уурхайн гүйцэтгэх захирал Б.Батбаатар, Ө.Хишигсүх тэргүүтэй удирдлагууд нь өөрсдөө Эрчим хүчний тухай хууль болон бусад холбогдох хууль, дүрмийг зөрчин давуу эрх эдлэх сонирхолдоо хөтлөгдөн өнөөдрийг хүртэл шаардлага хангасан тарифын саналаа ирүүлээгүй байгааг жагсаал, цуглаан хийж байгаа уурхайчид нь даанч мэдэхгүй явцгааж байна. Тус уурхайн Үйлдвэрчний хороо уг нь Эрчим хүчний сайд болон Зохицуулах хорооны дарга нар руу дайрч, жагсаал цуглаан маягтай зүйл хийхийнхээ оронд ажлаа мэддэггүй, мэдсэн ч хийхийг хүсдэггүй удирдлагуудтайгаа хариуцлага тооцох, тэдний үйл ажиллагаанд хяналт тавьж, ажилчдынхаа эрх ашгийн төлөө тэмцэх учиртай баймаар... Үйлдвэрчний эвлэл гэдэг улс төрчдийн бие биендээ гаргаж барьдаг мод биш гэдгийг эрхбиш ойлгох байлгүй дээ.
Эрчим хүчний үнэ тариф гэдэг эдийн засгийн суурь үнийн нэг. Иймдээ ч Эрчим хүчний зохицуулах хорооноос бусад эрчим хүчний үйлдвэр, компаниудын цахилгаан, дулааны үнийг холбогдох аргачлал, журмын дагуу бодит мэдээлэл, баримтад тулгуурлан хянаж тогтоох замаар үйлдвэрлэгч, компани, хэрэглэгчийн эрх ашгийн тэнцвэртэй байдлыг хангадаг юм байна. Тиймээс ажлаа мэддэггүй, хууль дүрэм журмаа судлаагүй, үл ойшоодог, холбогдох дүрэм журмын дагуу асуудлаа гарган тавьж чаддаггүй Шарын голын нүүрсний уурхайн удирдлагуудаас болж эрчим хүч хэрэглэгчид болон уурхайчид хохирох учиргүй.
Б.Чулуун
Тод мэдээ
Засгийн газрын ээлжит хуралдаанаас гаргасан шийдвэрийг танилцуулж байна
Тод мэдээ
Хувийн ашиг сонирхлын урьдчилсан мэдүүлгийн хяналтаар 590 зөрчлийг тогтоож анхааруулав
Авлигатай тэмцэх газрын Хяналт шалгалт, дүн шинжилгээний хэлтэс 2025 оны 1 дүгээр сараас өнөөдрийг хүртэлх хугацаанд нийтийн албанд томилогдохоор нэр дэвшсэн 8600 гаруй иргэний урьдчилсан мэдүүлгийг хянан үзэж, тухайн албан үүргийг хэрэгжүүлэхэд ашиг сонирхлын зөрчил үүсэх эсэхийг хянаж томилох эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтанд мэдэгдэв.
Энэ хугацаанд ашиг сонирхлын зөрчил үүсэх буюу нэр дэвшигч нь өөрийн хамаарал бүхий этгээдийг шууд захирах буюу шууд хяналт тавих нэгжид ажиллахаар нэр дэвшсэн, ажиллах байгууллага, салбар нэгжийн үйл ажиллагаа, чиг үүрэгтэй холбоотой чиглэлээр өмнө нь хуулийн этгээд, аж ахуйн нэгж, байгууллага үүсгэн байгуулсан, удирдах бүтцэд болон эцсийн өмчлөгчөөр бүртгэлтэй, мөн албан тушаалын тодорхойлолтод заасан шаардлагыг хангаагүй, өмнө нь авлига, албан тушаалын гэмт хэрэгт шүүхээр ял шийтгэгдэж байсан, Төрийн албаны тухай хуульд нийцүүлэн гаргасан дүрэм, журмыг зөрчиж буй зэрэг 590 зөрчлийг тогтоож анхааруулсан байна.
Тухайн албан үүргийг хэрэгжүүлэхэд илт ашиг сонирхлын зөрчил үүсэх тухай нийт 31 нэр дэвшигчийн талаарх дүгнэлтийг гаргаж томилох эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтанд мэдэгдсэний дийлэнх хувийг төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээд, боловсролын салбар, эрүүл мэндийн салбар, нутгийн захиргааны байгууллага эзэлж байна. Тухайлбал “Цемент шохой” ТӨХК, “Хөдөө аж ахуйн бирж” ТӨХХК, “Монголын хөрөнгийн бирж” ТӨХК, “Дорнод бүсийн эрчим хүчний систем” ТӨХК, Эрүүл мэндийн яам, Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хяналт зохицуулалтын газар, Өвөрхангай аймгийн ИТХ, Баянхонгор аймгийн ИТХ, Говь-Алтай аймгийн Засаг даргын Тамгын газар зэрэг байгууллага байна.
Ялангуяа төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээд, аж ахуйн нэгж, байгууллагад удирдах албан тушаалтныг томилохдоо сонгон шалгаруулалтыг нээлттэй, ил тод зарлахгүйгээр тухайн албан тушаалд шууд томилох, хуульд заасан шаардлага хангаагүй нэр дэвшигчийг томилох, улмаар энэ нь тухайн албанд томилогдсон албан тушаалтнууд нь хувийн ашиг сонирхолдоо нийцүүлэн албаны бүрэн эрхээ хэрэгжүүлдэг, цаашлаад авлигын гэмт хэрэгт өртөх эрсдэлийг бий болгож байна.
Авлигатай тэмцэх газраас хуульд заасан бүрэн эрх, чиг үүргийн хүрээнд гаргасан шийдвэрийг биелүүлээгүй, тухайн албан үүргийг гүйцэтгэхэд илт ашиг сонирхлын зөрчил үүссэн этгээдийг нийтийн албанд томилон ажиллуулж байгаа зөрчлийг арилгуулахаар Эрүүл мэндийн яамны Төрийн нарийн бичгийн даргад албан бичиг хүргүүллээ.
Цаашид нийтийн албанд сул орон тоо гарсан тохиолдолд сонгон шалгаруулалтыг нээлттэй, ил тод болгох, удирдах албан тушаалтны авлигын эсрэг манлайлал, ёс зүйн байдлыг дээшлүүлэх, ялангуяа хууль бус зөрчил гаргаж төрийн албанаас чөлөөлөгдсөн, халагдсан, улмаар авлига, албан тушаалын гэмт хэрэгт ял шийтгэгдсэн этгээдийг нийтийн албанд нэр дэвшүүлэхгүй, томилохгүй байх талаар холбогдох байгууллагуудад тодорхой үүрэг, чиглэл өгч хяналт тавин ажиллаж байна.
Тод мэдээ
Улсын хоёрдугаар төв эмнэлэгт элэг шилжүүлэн суулгах анхны мэс засал амжилттай хийлээ
Улсын хоёрдугаар төв эмнэлэг /УХТЭ/-ийн Эд, эс, эрхтэн шилжүүлэн суулгах төв 2022 оноос Элэг шилжүүлэн суулгах мэс заслыг эхлүүлэхээр бэлтгэж ажлаа хийснээр 2025 оны 3-р сарын 8-нд Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн ивээл дор "Элэг шилжүүлэн суулгах" мэс заслыг амжилттай хийлээ.
Уг мэс заслыг УХТЭ-н эмч нар Солонгосын Самсунг медикал төвийн Эрхтэн шилжүүлэн суулгах төвийн профессор Ким Жонгман, түүний баг, УНТЭ болон ХСҮТ-н элэг шилжүүлэн суулгах төвийн эмч нарын зөвлөмжтэйгээр хийжээ.
Эрхтэн шилжүүлэн суулгах мэс засал хийгдсэн үйлчлүүлэгчийн биеийн байдал сайжирч эмнэлгээс гарч дараагийн хяналтанд шилжжээ.
Мэс заслаар донорын элгийг Дурангийн мэс заслын аргаар авч шилжүүлэн суулгасан нь Монгол улсад 3 дахь тохиолдол болсноороо эрхтэнээ бэлэглэж буй эмчлүүлэгчид зовуурь бага, эдгэрэлт хурдан, хөнөөл багатай байна гэдгийг албаныхан хэлэв.
Элэг шилжүүлэн суулгах мэс заслыг УХТЭ дээр хийж эхэлснээр Монгол улсад тулгамдаж буй элэг шилжүүлэн суулгах мэс заслын хүлээгдэл багасаж, гадаад орон руу зорих урсгалыг төдий чинээгээр бууруулж, эх орондоо дэлхийн чанартай тусламж үйлчилгээг авах олон давуу талууд бүрдэж байгаа юм.
Цаашид УХТЭ-т Элэг шилжүүлэн суулгах мэс заслаас гадна ойрын ирээдүйд Бөөр шилжүүлэн суулгах мэс заслыг хийхээр бэлтгэж ажлаа үргэлжлүүлж байна.
-
Өнөөдөр2023/01/16
Өнөөдөр ихэнх нутгаар цаг агаар тогтуун байна
-
Өнөөдөр2024/11/18
Х.Нямбаатар: Төв талбай дээр метро, BRT, трамвайны бүх уулзах цэгүүдийг хийхээр ...
-
Өнөөдөр2020/01/20
Намын бүлэг, зөвлөл, ажлын хэсгүүд өнөөдөр хуралдана
-
Тод зураг2020/09/03
Хайртай бүсгүйгээ хуримын даашинзтай харсан эрчүүд...