Тод индэр
Э.Болортулга: МСНЭ-ийн гишүүдийн татварын орлого нийт зардлын 15 хувиас хэтэрдэггүй
Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэлийн Гүйцэтгэх захирал Э.Болортулгатай ярилцлаа.
-Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэлийн удирдлага шинэчлэгдэж, шинэ бүтэц зохион байгуулалтайгаар үйл ажиллагаагаа явуулаад багагүй хугацааг өнгөрүүлжээ. Өнгөрсөн хугацаанд Эвлэлийн зүгээс ямар, ямар ажлыг зохион байгуулав аа?
-Миний хувьд өнгөрсөн оны хоёрдугаар сараас өнөөдрийг хүртэл Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэлийн /МСНЭ/ өдөр тутмын үйл ажиллагааг удирдлагаар ханган ажиллаж байна. Ажлын алба маань МСНЭ-ийн Бага хурал, Удирдах зөвлөлөөс гаргасан бодлого шийдвэрийн хүрээнд төлөвлөгөөт болон цаг үеийн ажлуудыг хийж гүйцэтгэх эрх, үүрэгтэй ажилладаг. Өнгөрсөн хоёр жилийн хугацаанд багагүй зүйлийг хийж, амжуулжээ. МСНЭ бол 21 аймгийн 24 салбар зөвлөлтэй, Их хурал, Бага хурал, Удирдах зөвлөл гэсэн бүтэцтэй, өөрийн дүрэмтэй, үйл ажиллагаа, дүрмийн хэрэгжилтэд хяналт тавих Хяналтын зөвлөлтэйгөөр ажилладаг байгууллага. Мөн хамгийн том үнэт зүйл нь 68 жилийн түүхэн замнал, итгэл үнэмшил нь юм. Энэ том, түүхт байгууллагын өдөр тутмын ажлыг хийж гүйцэтгэнэ гэдэг ихээхэн хариуцлага шаардсан, чадахаасаа илүүг хийх, болохоос илүүтэйгээр боломжийг эрэлхийлэх, салбараа ойлгох, хүрч ажиллахыг эрмэлзлийг төрүүлж байдаг. 2018 оны хамгийн эхний ажил маань салбарынхаа ахмадуудыг хүлээн авч, хүндэтгэл үзүүлснээр эхэлсэн. Нийтдээ 130 гаруй ахмад сэтгүүлч, уран бүтээлчид цуглаж, шинэ баг хамт олонд итгэл үзүүлж буйгаа илэрхийлж, ташуур өгч байлаа. Энэ жил мөн уламжлал ёсоор ахмад буурлуудаа хүлээн авч, урам ташуур хоёрыг харамгүй хүртсэн дээ.
МСНЭ-ийн олон жилийн архивын материалыг судалж, архивын стандартын шаардлагад нийцүүлэн хүлээлгэж өгснөөр ажиллах арга барил бүрэн суусан гэж боддог шүү. Мундаг удирдсан хүнээс ажил хүлээж авах хамгийн таатай орчин байдаг юм билээ. Өнгөрсөн онд МСНЭ-ийн Ерөнхийлөгч Х.Мандахбаяраар ахлуулсан баг орон нутгийн сэтгүүлчид, хэвлэл мэдээллийн байгууллага, Эвлэлийнхээ салбар зөвлөлийн ажил, байдалтай газар дээр нь очиж танилцах, компьютер принтерээр хангаж, салбар зөвлөлийн байртай болгох асуудлыг шийдвэрлэх ажлыг эхлүүлж, нэг сар гаруйн хугацаанд 20 аймгийг тойрон ажилласан. Энэ завсар Үндэсний сэтгүүл зүй үүсэж хөгжсөний 105 жилийн ой тохиож, салбарын 120 гаруй төлөөллийг оролцуулсан ойн баярын хурал зохион байгуулсан. Энэ жил 106 жилийн ойн баяраараа салбараас төрсөн гавьяатуудаа цуглуулан хамгийн ахмад гурван бууралдаа хүндэтгэл үзүүлдэг уламжлалаа дагалаа. Тэднийхээ сургаал үгийг сонсож, цэнэглэгдэх хамгийн их өгөөжтэй байдаг гэж би хувьдаа боддог юм.
Мөн дөрөвдүгээр сард уулын баяжуулах Эрдэнэт үйлдвэрийн дэмжлэгтэйгээр Эрдэнэт хотод анх удаагаа 21 аймгийн 200 гаруй сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийнхнийг оролцуулсан “Орон нутгийн хэвлэл мэдээллийн анхдугаар форум”-ыг амжилттай зохион байгуулсан бол энэ жил Олон улсын хүүхдийн “Найрамдал” зуслантай хамтран орон нутгийн 120 гаруй сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийнхнийг хамруулан форумаа зохион байгуулсан. Жил бүрийн тавдугаар сарын 3-нд тохиодог Дэлхийн хэвлэлийн эрх чөлөөний өдрөөр нийслэлийн ЗДТГ-тай хамтран “Хараат бус сэтгүүл зүйн Үндэсний форум”-ыг зохион байгуулж ирсэн уламжлалыг хадгалан зохион байгуулсаар байна. Дэлхийн хэвлэлийн эрх чөлөөний өдрийн хүрээнд олон ажлууд зохион байгуулагддаг бөгөөд МСНЭ-ээс 2018 оноос эхлэн “Редакторуудын улсын зөвлөгөөн”-ийг Ерөнхийлөгчийн дэргэдэх Хэлний бодлогын үндэсний зөвлөлтэй хамтран жил бүр зохион байгуулж байна. Мөн жил бүр Цахим сэтгүүл зүйн форумыг хийж, цахим сэтгүүл зүйн салбарт тулгамдсан асуудлаа ярилцаж, дүгнэх боломжийг бүрдүүлэхийг хичээж ирлээ. Сэтгүүл зүйн салбарын үнэлэмжийг өсгөх, санхүүгийн хараат бус байдлыг сайжруулах бодлогын хүрээнд Бага хурал, Удирдах зөвлөлөөс өгсөн чиглэлийн дагуу Төсөл боловсруулах сургалтыг зохион байгуулж, олон улсын байгууллагуудад орон нутгийн сэтгүүлчдийн төслийг илгээж, санал зөвлөмжөөр хангаж ажилласан байна. “Мэргэшсэн сэтгүүлч бэлтгэх үндэсний хөтөлбөр”-ийг нээж хоёр дахь жилдээ үргэлжлүүлэн ажиллаж байна. Түүнчлэн “Сэтгүүлч хөгжил” сэтгүүлийг эрхлэн гаргаж, нийтдээ дөрвөн дугаар хэвлүүлжээ.
Үргэлжлүүлээд 21 аймгийг таван бүсэд хуваан монголын Хэвлэл мэдээллийн Зөвлөлтэй хамтран бүсчилсэн сургалтуудыг амжилттай хийж иржээ. Зүүн бүсийн сургалтад Дорноговь аймагт 70 гаруй сэтгүүлч хэвлэл мэдээллийнхэн хамрагдсан бол баруун бүсийн сургалтад таван аймгийн 50 орчим, төвийн бүсийн сургалт Дархан-Уул аймагт 70 гаруй хэвлэлийнхнээ хамруулан зохион байгуулсан. Эдгээр бүсчилсэн сургалтад тухайн аймгуудын ЗДТГ хамтран ажиллаж, дэмжсэнийг цохон тэмдэглэе. Түүнчлэн Монгол Улсын Төрийн соёрхолт, Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, төр нийгмийн зүтгэлтэн Цэндийн Намсрай агсны 100 жилийн ойд зориулан босгосон Гэрэлт хөшөөний нээлтэд оролцож, номын хэвлэлтэд нь дэмжлэг үзүүлж, үр ач, төрөл төрөгсөд, нутаг усны зон олонд нь хүндэтгэл үзүүлсэн.
-Ингэхэд “Сэтгүүлч” ордон барих ажил ямар шатандаа явна вэ?
-Бид “Сэтгүүлч” ордонтой болох том зорилго тавьсан. Энэ хүрээнд газрынхаа асуудлыг шийдсэн. Барилгын зураг төслийн ажил үргэлжлээд явж байна.
-Дээр нь 1000 сэтгүүлчийг орон сууцтай болгох том ажил бий. Гэхдээ барилгын ажил гацчихсан гэх мэдээлэл байна. Энэ үнэн үү?
-Тийм ээ, Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэлээс 1000 сэтгүүлчийн орон сууцны хөтөлбөрийг санаачилж, ажил хэрэг болгохоор шамдаж байна. Эхний 400 айлын орон сууц барих ажлыг эхлүүлж, шавыг нь тавьсан. Гэтэл тодорхойгүй шалтгаанаар газар нь цуцлагдчихсан байна. Гэхдээ энэхүү бүтээн байгуулалтын ажил гацаанаасаа гарч, цааш үргэлжлэх ёстой. Үүний тулд ажиллаж л байна. Аливаа ажлыг хийхэд заавал саад бэрхшээл гардаг шүү дээ.
-Та бүхэн 2019 оныг гадаад харилцааны жил болгон зарласан. Энэ чиглэлээр гарт баригдаж, мэдрэгдэхээр ямар ажлууд байна вэ?
-МСНЭ-ийн Гадаад харилцааг шинэ шатанд гаргасан жил байлаа. Жил бүрийн гуравдугаар сард “Сэтгүүлчид ба Элчин сайдууд” уулзалтыг Гадаад Харилцааны яамтай хамтран зохион байгуулдаг. Манай улсад суугаа Элчин сайдууд, консулууд, Дипломат төлөөлөгчид, Олон улсын байгууллагын төлөөлөл өндөр ирцтэй ирж оролцон, санал мэдээлэл солилцдог, цаашлаад хамтын ажиллагааны гарц боломжуудыг нээж өгдөг чухал ажлуудыг нэг. Монголын Сэтгүүлчдийн Нэгдсэн Эвлэл, Оросын Сэтгүүлчдийн Холбоо хамтран ажиллах хэлэлцээр байгуулснаар гадаад харилцаагаа тэлэх ажил эрчимжсэн. Бид БНХАУ, БНСУ, БНЭУ, Беларусь, Кыргиз, Хойд Солонгос, Чех, Болгар, Африк, Турк, Тунис, Герман зэрэг улс орнуудын Хэвлэл мэдээллийн холбоод, яамдтай холбоо тогтоон хамтын ажиллагааг өрнүүлэх боломжийг эрэлхийлж, өнгөрсөн жил зургаа, энэ жил 28 гээд нийтдээ 34 улс, орны Хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудтай хамтын ажиллагааны санамж бичиг байгууллаа. МСНЭ-ийн Бага хурал, Удирдах зөвлөлөөс 2019 оныг Гадаад харилцааны жил болгон зарлаж, Монгол Улсын гадаад сурталчилгааг тэлэх зорилго бүхий “Медиа тур 2019” төслийг санаачлан хэрэгжүүлсэн.
Беларусын Минск хотноо зохион байгуулагдсан Олон Улсын 13 дахь Медиа Форумд МСНЭ-ийн Ерөнхийлөгч, төлөөллүүд оролцсон, БНСУ-д ажиллаж, Сөүл хотод салбар оффисыг нээж, салбар зөвлөлийг байгуулсан. Бүх Хятадын Сэтгүүлчдийн холбоотой олон жилийн турш хамтран ажиллаж ирсэн түүхтэй юм байна. Энэ харилцааг хадгалан Монгол Хятадын хэвлэл мэдээллийн IX форумыг 2018 оны есдүгээр сарын 6, 7-нд Өмнөговь аймагт зохион байгуулсан. МСНЭ-ийн удирдлагын баг олон шинэлэг асуудлыг шийдвэрлэх, тодорхой үр дүн гаргахыг зорьж ажилласныг дурдмаар байна. Өөрчлөлт шинэчлэлт 40 жил “Бүс ба зам”-ын Хятад улс дахь аялал-Хятад, Монголын сэтгүүлчдийн хамтарсан сурвалжилгыг арга хэмжээнд сэтгүүлчдийг оролцууллаа
“Дэлхийн Монгол Сэтгүүлч” мэргэшсэн сэтгүүлч бэлтгэх үндэсний хөтөлбөрийн дор МСНЭ, ӨМӨЗО-ы Ардын Засгийн газрын хэвлэл мэдээллийн алба, ӨМӨЗО-ы Багшийн их сургуультай хамтран Залуу сэтгүүлчдэд зориулсан сургалтыг Хөх хотноо зохион байгууллаа. Сургалтад 16 хэвлэл мэдээллийн байгууллагын 17 залуу сэтгүүлч хамрагдсан. Энэ жил мөн тооны залуу сэтгүүлчийг ирэх арваннэгдүгээр сард хамруулахаар бэлтгэл ажил хийгдэж байна. Бас нэг ололт бол МСНЭ Олон улсын сэтгүүлчдийн холбооны XXX Их хурлаас Ази номхон далайн орнуудын бүс нутаг хариуцсан орон тооны бус зөвлөхөөр Х.Мандахбаяр Ерөнхийлөгч сонгогдсон. Харин Олон улсын сэтгүүлчдийн холбооны Жендерийн хорооны Удирдах зөвлөлийн гишүүнээр МСНЭ-ийн Хяналтын зөвлөлийн гишүүн С.Алтанцэцэг эгч хоёр дахь удаагаа улиран сонгогдон ажиллаж байна.
Энэ оны зургаадугаар сард анх удаагаа Монгол, Солонгосын хэвлэл мэдээллийн анхдугаар форумыг зохион байгуулсан. Солонгосын талаас 25 сэтгүүлч, Монголын талаас 50 сэтгүүлч оролцлоо. Маш үр дүнтэй форум болсон гэж хэлэх байна. Тодорхой хэмжээний санхүүжилт гарсан. Үүнийг эвлэлийн Ерөнхийлөгч хувиасаа гаргаж, мөн л дэмжиж ажилласан. Форумын үр дүнд манай сэтгүүлчид “Баримтыг нягтлах” тал дээр тодорхой хэмжээний ойлголт, мэдлэгтэй болж тэр нь салбарт маань хэрэгжиж, биеллээ олж эхэлсэнд баяртай байна. Энэ бол маш том дэвшил, өөрчлөлт юм. Түүнчлэн сэтгүүлчдэд БНСУ-ын олон удаагийн виз олгож эхлээд багагүй хугацаа өнгөрч байна гээд тоочвол ажлууд цөөнгүй бий шүү.
-Яг ямар зарчмаар визний тодорхойлолтыг гаргаж өгдөг юм бэ. Тавигдах шаардлага бий л биз дээ?
-Тэгэлгүй яах вэ. Тухайн байгууллагадаа ажилладаг, нийгмийн болон эрүүл мэндийн даатгалаа төлсөн сэтгүүлч байх ёстой. Тэр сэтгүүлч нь тухайн байгууллагаасаа МСНЭ-д хандсан тодорхойлолтоо ирүүлэх ёстой. Үүнийг харгалзан үзэж эвлэлээс тодорхойлолт гаргаж өгдөг. Гол нь тухайн байгууллага болон хувь сэтгүүлч нь Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэлийн гишүүн байх шаардлагатай. Өөрөөр хэлбэл, МСНЭ тухайн виз хүсэж буй сэтгүүлч, ажилтныг батлан дааж, тодорхойлж байгаа учраас бид тодорхой шаардлагыг хангасан байхыг шаардах нь зүйн хэрэг юм. Одоогоор сэтгүүлчид маань ямар ч асуудал гаргаагүй, виз хурдан шуурхай гаргуулсаар байгааг онцлох хэрэгтэй байх.
-Одоогоор хэчнээн сэтгүүлч Солонгос явах хүсэлтээ хүргүүлээд байна вэ?
-Солонгосын Элчин сайдын яамтай хамтарч ажиллах хэлэлцээр хийсэн. Үүний үр дүнд өнгөрсөн оны арванхоёрдугаар сараас өнөөдрийг хүртэл сэтгүүлч мэргэжилтэй, сэтгүүлзүйн салбарт ажиллаж байгаа хүмүүстээ ажлын шугамаар олон удаагийн виз олгож байна. Одоогийн байдлаар виз хүссэн 100 гаруй сэтгүүлчид тодорхойлолт гаргаж, Солонгосын Элчин сайдын яаманд хүргүүлээд байна. Энэ шугамаар Солонгос Улсад очиж, мэргэжлээрээ ажиллаж байгаа сэтгүүлч ч цөөнгүй бий.
-МСНЭ хуулийн зөвлөхтэй. Сэтгүүлчдэд хуулийн туслалцаа үзүүлдэг болсон гэсэн. Одоогоор ямар үзүүлэлтийг хэлж чадахаар байна вэ?
-Тийм ээ. Одоогийн байдлаар долоон сэтгүүлчийн 11 хэрэг дээр МСНЭ-ийн хуулийн зөвлөх ажиллаж, өмгөөллийн туслалцааг үзүүлж байна. Эхнээсээ Хууль, мэргэжлийн ёс зүйн чиглэлээр бас цөөнгүй хурал, зөвлөгөөн зохион байгуулжээ. Хэвлэл мэдээлэл, сэтгүүл зүйн салбарт мөрдөгдөж буй хууль, эрхзүйн орчныг сайжруулах асуудлаар ажлын хэсэг байгуулах, холбогдох байгууллагад байр суурь, саналаа илэрхийлж, тодорхой үр, өөрчлөлтийг зорьж ажиллаж ирлээ. Түүнчлэн мэргэжлийн ажил, үүргээ хэрэгжүүлж байгаа сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийн ажилтнуудыг басамжилсан, сэтгүүлчдийн нэр хүнд, мэргэжлийн үйл ажиллагаанд санаатайгаар саад учруулсан үйлдлийг эрх бүхий албан тушаалтан, хуулийн байгууллагын ажилтнууд удаа дараа гаргаж, сэтгүүлчийн мэргэжлийн үйл ажиллагаанд саад учруулсан тохиолдолд дээр МСНЭ-ээс хэвлэлийн бага хурал хийж, мэдэгдэл гаргаж ирсэн.
Хамгийн сүүлд есдүгээр сард сэтгүүлч Д.Оюун-Эрдэнийн эсрэг иргэн Н.Алтанхуягийн гаргасан гомдлоор шүүх хурал болж, шүүхийн шийдвэр сэтгүүлчийн талд гарсан. Салбарынхаа хууль эрх зүйн орчныг сайжруулах бодлого шийдвэрийн хүрээнд Салбарын бусад байгууллага, мэргэжлийн холбоодтой хамтран Зөрчлийн хуулийн талаар хэлэлцүүлэг өрнүүлэх ажлын зохион байгуулалтыг хариуцсан хийсэн байна. Цаашид томоохон хэлэлцүүлэг, дугуй ширээний ярилцлагыг үргэлжлүүлэн зохион байгуулах ажлыг хийсээр байх болно. Салбарын ууган мэргэжлийн байгууллагын хувиар олон төсөл хөтөлбөрт хамрагдаж, оролцож явдаг жишиг хадгалагдсаар байгаа юм. Жендерийн Үндэсний хороо, хүний эрхийн комисс, Авлигатай тэмцэх газар, Онцгой байдлын газар зэрэг байгууллагуудын олон улсын болон үндэсний хэмжээний төсөл хөтөлбөрүүдэд төлөөллөө оролцуулан ажиллаж ирсэн.
-Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэлийн гишүүн болохын тулд тодорхой хэмжээний татвар төлдөг. Гэхдээ ганц гишүүдийнхээ татвараар санхүүждэг гэвэл түүн шиг худлаа зүйл байхгүй. Учир нь, гишүүдийн татвар энэ бүх ажлыг зохион байгуулахад хаанаа ч хүрэлцэхгүй. Тэгэхээр Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэл санхүүжилтээ яг хаанаас, яаж босгодог юм бэ?
-Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэлийн дүрмийн дагуу хувь сэтгүүлч, байгууллага гишүүнээр элсдэг. Байгууллагын жилийн татвар 250 мянган төгрөг. Дөрвөн жилд нэг сая төгрөгийн татвар төлдөг бол хувь сэтгүүлчийн жилийн татвар 48 мянган төгрөг төлнө. Сард дөрвөн мянган төгрөгийн татвар төлдөг гэж ойлгож болно. Харин эвлэлийн Удирдах зөвлөлийн гишүүд жилд 500 мянган төгрөг, Бага хурлын гишүүд жилд 108 мянган төгрөгийн татвар төлдөг. Бүх гишүүдээс татвараа тогтмол авч чаддаггүй, мөн албаддаггүй.
Яг үнэндээ Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэлийн гишүүдийн татварын орлого 2019 оны байдлаар нийт зардлын 15 хувиас хэтэрдэггүй юм. Зөвхөн урсгал зардалд л хүрдэг. Бид төрөөс ямар нэгэн татаас авдаггүй. Аливаа үйл ажиллагааг зохион байгуулахад санхүүгийн эх үүсвэр зайлшгүй шаарддаг. Бид мөнгө байхгүй гээд үйл ажиллагаагаа зогсоож болохгүй. Тиймээс Ерөнхийлөгчийн халааснаас авч, бүгдийг зохицуулж байна даа. Үе, үеийн Ерөнхийлөгч ийм л хүнд ачааг үүрч ирсэн байдаг. Бид ямар нэгэн байгууллагатай хамтарч ажиллаж болохгүй. Санхүүгийн тал дээр гэрээ хэлэлцээр хийдэггүй. Харин сэтгүүлчдийн мэдлэг, уран чадварыг дээшлүүлэхийн тулд сургалт, зөвлөгөөнийг бол зарим тохиолдолд тодорхой дэмжлэгтэйгээр зохион байгуулдаг.
-Монголын сэтгүүлчдийн нэгдсэн эвлэл бүх сэтгүүлчдээ хүрч ажиллаж чадаж байх юм уу?
-Сэтгүүлчид маань ямар нэгэн асуудал өөрт нь тулгарахад эвлэлдээ ханддаг байх хэрэгтэй байна. Тэгэхгүй бол идэвхтэй ажиллаж байгаа 4700 гаруй сэтгүүлчдэд хүрч ажиллах боломжгүй. Бидэнд хандсан тохиолдолд нягталж, холбогдох хүмүүстэй нь холбож, хуулийн зөвлөгөө өгөх зэргээр анхаарч ажиллах бүрэн боломжтой.
-Ойрын хугацаанд хийхээр төлөвлөж байгаа ямар ажил байна вэ. Тухайлбал, энэ ондоо багтааж хийхээр төлөвлөсөн томоохон ямар ажил бий вэ?
-Энэ ондоо багтаж Монголын Сэтгүүлчдийн Нэгдсэн Эвлэлийнхээ салбар зөвлөлүүдийг өргөтгөнө. Мөн аравдугаар сарын 18-нд Хэвлэл мэдээлэл, сэтгүүл зүйн салбарын эрх зүйн орчны талаар нээлттэй хэлэлцүүлгийг зохион байгуулахаар ажиллаж байна. Ахмадын хороогоо байгуулахаар бэлтгэл ажлаа хангаж байна. Мөн энэ жил “Ган үзэг”-ээ зохион байгуулна. Өнгөрсөн оны “Ган үзэг” наадамд 60 гаруй байгууллагын 100 гаруй сэтгүүлч бүтээлээ ирүүлсэн. Эндээс шалгарсан хэвлэл мэдээллийн байгууллага, сэтгүүлчдээ нийт 99 сая төгрөг олгосон. Энэ шагналаа өнөө жил ч гэсэн олгохоор ажиллаж байна. Хамгийн гол нь, салбарынхаа нэр хүндийг өсгөх, салбарынхаа үнэлэмжийг өсгөхийн тулд л энэ бүх ажлыг хийж байна.
Тод индэр
Д.Амарбаясгалан: Парламентын хяналтыг үйл ажиллагааныхаа соёл болгон төлөвшүүлэх нь чухал
Монгол Улсын Их Хурлын эрхэм гишүүд,
Эрхэм хүндэт Элчин сайд, эрдэмтэн судлаач, зочид төлөөлөгчид өө
Өнөөдөр бид Монгол Улсын ардчилсан засаглалын тулгуур багана болсон парламентын хяналтын тухай, энэ хяналтыг хэрхэн үр дүнтэй хэрэгжүүлэх тухай хэлэлцэхээр чуулаад байна.
Монгол Улсын Их Хурлын 2024 оны ээлжит сонгууль бүсчилсэн, холимог тогтолцоогоор явагдаж, түүний үр дүнд улс төрийн 5 нам, нийгмийн олон бүлгийн төлөөлөл бүхий 126 гишүүнтэй шинэ парламент бүрдээд байна. Бид хууль эрх зүйн орчныг шинэ цагийн хэрэгцээ, шаардлагад нийцүүлэн төгөлдөржүүлэх, ард иргэдийн төрдөө итгэх итгэл, хүлээлтийг бодит болгох, шинэ үеийн парламентыг төлөвшүүлэх томоохон зорилтуудыг тавин ажиллаж эхлээд байна.
Энэ хүрээнд Улсын Их Хурлаас батлагдан гарч буй хуулиуд хүний эрхийг дээдэлсэн, хүн төвтэй үзэл санаа бүхий байх, нийгмийн хурдацтай хөгжлийн шаардлагад нийцүүлэн, эрх зүйн зохицуулалтыг цаг алдалгүй гаргах, хуулийг иж бүрэн зохицуулалттай, тодорхой, ойлгомжтой болгож, хууль болон журмаар зохицуулах харилцааны заагийг зөв тодорхойлох зорилгоор “Гурван төгөлдөршил”-ийн бодлогыг хэрэгжүүлж эхлээд байна.
Улмаар Улсын Их Хурлын гишүүдээс санал авсны үндсэн дээр холбогдох хууль, эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох, үнэлэх, хэрэгжилтийг нь эрчимжүүлэх үүрэг бүхий 54 ажлын хэсэг байгуулагдан ажиллуулж байгаагаас 15 нь Монгол Улсын Их Хурлын хяналтын чиг үүрэгтэй холбоотой ажлын хэсэг юм.
Мөн саяхан батлагдсан Монгол Улсын Их Хурлын 2024-2028 оны үйл ажиллагааны стратеги төлөвлөгөөнд Улсын Их Хурал хууль тогтоомжийг боловсруулах, төлөвлөх, өргөн мэдүүлэх, хэлэлцэх, батлах, биелэлтэд хяналт тавих, тайлагнах бүх үе шатанд нэн тэргүүнд хүн төвтэй үзэл санаанд суурилсан, хүний эрх, эрх чөлөөг хангаж, хамгаалсан байх агуулга, шаардлагыг тавина хэмээн заасан. Үүнээс гадна хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд хяналт тавих байнгын тогтолцоог бэхжүүлж, үр нөлөөг тогтмол судлан, түүнд үндэслэн хуулийг чанаржуулна хэмээн тусгасан.
Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Хорин тавдугаар зүйлийн 1.8 дахь хэсэгт “хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн биелэлтийг хянан шалгах” онцгой бүрэн эрхийг хуульчилсан байдаг. Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улсын Үндсэн хууль, бусад хуулийн биелэлтийг улс даяар зохион байгуулж, хангах Засгийн газрын үйл ажиллагаа, хууль тогтоомжийн биелэлтийг хянан шалгах нь Монгол Улсын Их Хурлын онцгой бүрэн эрх юм.
Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуулийн 3 дугаар зүйлд зааснаар “Улсын Их Хурлын үндсэн зорилт нь ард түмний төлөөллийн дээд байгууллагын хувьд ард түмний засаглах эрхийг хангахад орших ба хууль тогтоох, төрийн дотоод, гадаад бодлогын үндсийг тодорхойлох, хууль тогтоомжийн биелэлтийг хянан шалгах үндсэн чиг үүрэгтэй” гэж заасан байдаг. Улмаар Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай анхдагч хуулийг 2021 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдөр баталсан.
Тус хуулиар Монгол Улсын Их Хурлын хянан шалгах бүрэн эрхийг хэрэгжүүлэх арга хэрэгсэл, хууль зүйн үр дагаврыг тодорхойлох, мөн хянан шалгах түр хороо байгуулах эрх зүйн зохицуулалттай болсон. Үүнээс гадна төрийн аудитын байгууллага, Монголбанк, Үндэсний статистикийн хороо, Санхүүгийн зохицуулах хороо, Хүний эрхийн Үндэсний Комисс, Төрийн албаны зөвлөл зэрэг бие даасан, хараат бус байгууллагад түшиглэн, тэдгээрийг хянан шалгах чиг үүргийнх нь хүрээнд Улсын Их Хурлын хянан шалгах үйл ажиллагаанд татан оролцуулах асуудлыг мөн тусгасан байна.
Монгол Улсын Их Хурлаас Үндсэн хуульд 2019 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдөр оруулсан нэмэлт, өөрчлөлтийн дагуу Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг 2024 оны 5 дугаар сарын 16-ны өдөр баталсан. Уг хуульд дэлхийн улс орнуудад хэрэгждэг сайн туршлага бүхий зарим зохицуулалтыг тусгасан байна. Тухайлбал, Байнгын хорооддоо төвлөрсөн, хяналт шалгалтыг төлөвшүүлэх зорилгоор, гишүүний саналыг хүлээн авч хэлэлцсэний үндсэн дээр тухайн Байнгын хороо хяналт шалгалтын ажлын хэсэг байгуулах шийдвэр гаргадаг болсон. Улсын Их Хурлаас хийсэн хууль тогтоомжийн биелэлтийн үр дагаврын үнэлгээний тайланг холбогдох Байнгын хороо хүлээн авснаас хойш нэг сарын дотор хэлэлцэн, шаардлагатай гэж үзвэл нэгдсэн хуралдаанд оруулах буюу заавал хэлэлцдэг зохицуулалттай болсон.
Түүнчлэн Парламентын ардчиллыг бэхжүүлэх, хүчтэй сөрөг хүчнийг бүрдүүлэх чиглэлээр хяналт шалгалтын эрх хэмжээг нэмэгдүүлсэн. Жишээ нь цөөнхийн бүлэг төсвийн хяналтын сонсголыг санаачлах, Төсвийн зарлагын хяналтын дэд хорооноос явуулсан хяналтын сонсголын тайлан, түүнд өгсөн санал дүгнэлтээ нэгдсэн хуралдаанд шууд танилцуулах гэх мэт шинэ боломжууд бий болсон.
Нэг үгээр хэлбэл, Монгол Улсын Их Хурлаас хууль тогтоомжийн биелэлтэд системтэй хяналтыг хэрэгжүүлэх нөхцөл бүрэн, хангалттай бүрдсэн. Цаашид бид парламентын хяналтыг үйл ажиллагааныхаа соёл болгон төлөвшүүлэх нь чухал байна. Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалт болон түүнд ажлаа хариуцан тайлагнадаг байгууллагуудын хяналт шалгалтын үйл ажиллагаа уялдаа холбоотой, давхардал хийдэлгүй байхад анхаарч, хяналт, үнэлгээг үр нөлөөнд чиглүүлэх нь нэн чухал үүрэгтэй.
Эрхэм гишүүд ээ,
Эрдэмтэн судлаач, салбарын мэргэжилтнүүд ээ
Парламентын хяналтыг үр дүнтэй хэрэгжүүлж, түүний нөлөөг нэмэгдүүлэхэд та бүхний сайн туршлага, оролцоо чухал ач холбогдолтой юм.
Монголын ардчилсан засаглалын үндэс суурийг бэхжүүлэн хамгаалахын төлөө цаашид ч тууштай хамтран ажиллахыг уриалж байна. Мөн парламентын хяналтын үйл ажиллагааг тогтмолжуулах чиглэлээр Улсын Их Хурлын Тамгын газар онцгой анхаарч ажиллахыг чиглэл болгож байна.
Улаанбаатар хот
Тод индэр
Ж.Галбадрах: Багшийн хомсдолыг арилгахгүйгээр боловсролын салбарт хийх хөгжил, шинэчлэлд ахиц гарах боломжгүй
-Боловсролын ерөнхий хуулийн хэрэгжилттэй хэрхэн танилцахаар ажиллаж байна вэ?
-Боловсролын ерөнхий хууль батлагдаж хэрэгжиж эхлээд дөнгөж жил гаруй болж байна. УИХ хууль тогтоох үйл ажиллагаанаас гадна хуулийн хэрэгжилтэд хяналт тавих үндсэн чиг үүргээ биелүүлэх ёстой. Боловсролын ерөнхий хуулийн хэрэгжилтэд тулгамдсан олон асуудал бэрхшээл үүсч байна. Нэн тэргүүнд багш нарын хомсдол салбарын эмгэнэл болоод байна. Боловсролын сайд 8 дугаар сарын сүүлээр 4200 багш дутагдаж буйг зарласан. Энэ бол сургуулиудаас авсан тоо. Бид цөм хөтөлбөрт тусгасан цагийн дагуу сургууль бүрийн бүлгийн тоонд үндэслэн багшийн тоог гаргахад 7600 багш дутагдалтай гэсэн тооцоолол гарсан. Цаашид сургуулийн норм нормативийг мөрдүүлэх, сургууль шинээр байгуулах тохиолдолд багшийн хомсдол улам л нэмэгдэхээр байна. Багшийн нарын хомсдолыг арилгахгүйгээр боловсролын салбарын хөгжил, шинэчлэлд ахиц гарах тухай ярих боломжгүй юм. Манай ажлын хэсэг хамгийн олон гишүүнтэй бөгөөд бид багш нарын хомсдолыг арилгах, багшийн үнэлэмжийг сайжруулах чиглэлд илүү анхаарч ажиллана. Санал, дүгнэлтээ хаврын чуулганаар танилцуулах болно.
-Хуулийн хэрэгжилттэй танилцаад Боловсролын ерөнхий хуульд өөрчлөх санал гаргах боломжтой юу?
-Хуульд өөрчлөлт оруулах тухай биш, хэрэгжилтийн алдаа, оноог хянах чиглэлээр ажлын хэсэг ажиллана гэдгийг онцолж хэлье. Ажлын хэсэг тулгамдсан асуудлуудыг маш сайн сонсож, бодит нөхцөл байдалтай газар дээр нь очиж танилцах чиглэлийг баримтлаж байна. Жишээлбэл, сум орон нутгийн ерөнхий боловсролын сургуулийн 6, 7 настны сургалтын талаар гишүүдийн гаргасан санал санаачлагыг багш нар, эцэг, эхчүүдтэй хамтран ярилцахаар төлөвлөж байна. Мөн ажлын хэсэг МУБИС зэрэг багш бэлтгэж буй их, дээд сургуульд дээр очиж, багш бэлтгэх бодлого, хяналтын тоог хэрхэн хангаж буй талаар мэдээлэл сонсож, оюутнуудтай уулзалт хийнэ. Энэ мэтчилэн боловсролын шат шатны байгууллагад очиж ажиллан бодит шийдэл гаргах нь үр дүнтэй хэмээн үзэж байна.
-Та боловсролын салбарын хөрөнгө оруулалтад шүүмжлэлтэй хандаж байсан. Сургууль, цэцэрлэгийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэх ямар боломж байна гэж харж байна вэ?
-Эдийн засаг өсч, төсөв тэлж байгаа үед боловсролын салбарын хөрөнгө оруулалтыг цаг алдалгүй нэмэгдүүлэх шаардлагатай байна. Өнөөдөр улсын хэмжээнд 40-өөс дээш тооны хүүхэдтэй 4860 бүлэгт 214 мянган гаруй хүүхэд суралцаж байна. Бүр 60 давсан хүүхэдтэй бүлэг 8 байна. Ер нь 1800-аас дээш хүүхэдтэй даац хэтэрсэн сургуульд сургалт хэвийн явуулах боломжгүй, энэ нь эргээд сургалтын чанарт сөргөөр нөлөөлж байгаа. Улсын хэмжээнд ийм даац хэтэрсэн 124 сургуульд 368 мянган гаруй хүүхэд суралцаж байна. Энэхүү бүлэг дүүргэлт болон сургуулийн даац хэтэрсэн нөхцөлийг хэвийн болгохын тулд бидний хийсэн тооцоогоор даруй 150 сургууль шинээр барих зайлшгүй шаардлагатай байна. Тиймээс боловсролын салбарт хөрөнгө оруулалт маш чухал байгаа тул ирэх 4 жилд Засгийн газрын хэрэгжүүлж эхлэхээр төлөвлөж буй 14 мега төсөл дээр нэмээд 15 дахь мега төслийг боловсролын салбарт хэрэгжүүлэх ёстой гэж үзэж байгаа.
-Багшийн хомсдлыг шийдэх ямар гарц байна гэж та үзэж байгаа вэ?
Багшийн хомсдлыг бууруулахын тулд тэдний үнэлэмжийг нэмэгдүүлэх, нийгмийн баталгааг хангах нь хамгийн оновчтой шийдэл юм. Хөдөө орон нутагт багшийн хомсдол маш их байна. Тухайн аймаг, сум, дүүргийн ерөнхий боловсролын сургуулийн шилдэг төгсөгчийг багш мэргэжил эзэмшээд эргээд төрөлх сургуульдаа багшлах тохиолдолд сургалтын төлбөрийг 100 хувь хөнгөлөх, суралцах хугацаанд амьжиргааны тэтгэлэг олгох, 5 жил тасралтгүй үр бүтээлтэй ажиллавал гадаадад магистрт суралцуулах, ипотекийн зээлийн хөнгөлөлт үзүүлэх зэргээр багш нарын нийгмийн асуудлыг шийдэх талаар төр дорвитой шийдвэр гаргах ёстой хэмээн үзэж байна.
Тод индэр
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “Шанхайн экспо”-гийн нээлтэд үг хэллээ
БНХАУ-ын Худалдааны яам, Шанхай хотын Ардын Засгийн газраас жил бүр зохион байгуулдаг “Хятадын олон улсын импортын VII экспо”-гийн нээлт өнөөдөр болж, Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ оролцож үг хэлэв.
“Шинэ эрин үед ирээдүйгээ хамтдаа хуваалцъя” уриан дор болж буй энэ удаагийн экспогийн нээлтийн ёслолд Пакистан, Серби, Словак, Узбекистан, Малайз, Казахстан зэрэг орны Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд нарын хамт тэрбээр хүндэт зочноор оролцож байна. Монгол Улс анх удаа Ерөнхий сайдын түвшинд парламентад суудал бүхий улс төрийн бүх намын удирдлага, Улсын Их Хурал, Засгийн газрын зарим гишүүний хамт “Шанхайн экспо”-д өргөн бүрэлдэхүүнтэй, хувийн хэвшлийн олон төлөөлөлтэй оролцож буйгаараа онцлогтой.
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “Ази, европын стратегийн уулзварт оршдог Монгол Улс энэхүү экспод идэвхтэй оролцох нь хөрш орон БНХАУ төдийгүй бусад улстай эдийн засгийн харилцаа холбоогоо гүнзгийрүүлэх өргөн боломж нээсээр ирсэн. Энэ онд Монгол Улс, БНХАУ-ын хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 75 жилийн ой тохиож байгаа. Хоёр улсын худалдааны эргэлт 2023 оны байдлаар 17.6 тэрбум ам.долларт хүрсэн. Цаашид 20 тэрбумд хүргэхээр талууд зорьж байна. Монгол Улс “Алсын хараа-2050”, “Шинэ сэргэлтийн бодлого” зэрэг урт, дунд хугацааны хөгжлийн бодлогоо БНХАУ-ын “Бүс ба Зам” болон “Даян дэлхийн хөгжлийн санаачилга”-тай уялдуулж, “Чайна Энержи”, CNPC буюу Хятадын үндэсний газрын тос, байгалийн хийн корпораци зэрэг томоохон компанитай нүүрс болон эрчим хүчний хосолсон шийдэл, усан цахилгаан станц, төмөр замын төслүүдэд идэвхтэй хамтран ажиллаж байгааг тэмдэглэв.
Мөн Монгол Улсын Засгийн газар асар хурдтай хувьсан өөрчлөгдөж буй энэ цаг үед гурван гол шилжилтийг хийж, шинэ эдийн засгийн бүтцийг бүрдүүлэхээр ажиллаж байна. Нэгдүгээрт, AI хиймэл оюун ухаанд түшиглэсэн цахим, ухаалаг технологийг хөгжлийн хурдасгуур болгох, хоёрдугаарт, ногоон хөгжлийн шилжилтийг хэрэгжүүлэх, гуравдугаарт, хүний нөөцийн шилжилтэд анхаарч, ирээдүйн хөгжлөө төлөвлөж байна. Монгол Улсын аж ахуйн нэгжүүд энэ удаагийн Шанхайн экспод дэлхийд танигдсан ноос, ноолуур зэрэг хөдөө аж ахуйн гаралтай бүтээгдэхүүнээс гадна уул уурхайн салбарынхаа хөгжил дэвшил, зах зээлд өрсөлдөх боломжийг өргөнөөр танилцуулж буй нь цаашид байгалийн баялгийн бэлтгэн нийлүүлэгчээс үйлдвэрлэлд суурилсан ханган нийлүүлэгчийн байр сууринд хүрэх зорилготой. Манай өвөг дээдсийн сургаалд “Монголын За бол Андгай” хэмээх сайхан үг байдаг. Бид хэлцэл бол хэлцэл, гэрээ бол гэрээ хэмээсэн зарчимд тулгуурлан хөрөнгө оруулагчдад ээлтэй эрх зүйн орчин, цахим нээлттэй засаглал, харилцан ашигтай хамтын ажиллагааг эрхэмлэсээр ирсэн. Бид Та бүхэнтэй харилцан суралцах, харилцан ашигтай түншлэн ажиллахад бэлэн байна гэлээ.
Ерөнхий сайд дараа нь “Шанхайн экспо”-д оролцож буй Монголын аж ахуйн нэгжүүдийн талбайгаар зочилж, амжилт хүслээ. Өнгөрсөн жилүүдэд манай улсын ноос ноолууран бүтээгдэхүүн, шингэн хүнс үйлдвэрлэгчид тус экспод оролцсон бол энэ жил 10 гаруй аж ахуйн нэгж үзэсгэлэнд оролцож байна. Монголын уул уурхайн үндэсний ассоциацийн гишүүн “Эрдэнэс Монгол нэгдэл”, түүний гишүүн “Эрдэнэс Тавантолгой” компани болон “Ньюком групп”, “Макс групп”, “Капитал Маркет Монгол” зэрэг компани ажиллаж байна. Үзэсгэлэнгийн үеэр Монголын уул уурхайн салбар, хөрөнгө оруулалт шаардлагатай төслүүдийн мэдээллээ хуваалцаж, ирэх жил болох “Mining week-MinePro 2025” арга хэмжээний сурталчилгааг олон улсад танилцуулах юм.
2018 оноос хойш жил бүрийн арваннэгдүгээр сарын 5-10-нд зохион байгуулагдаж буй Шанхайн экспо нь даян дэлхийн хамтын ажиллагаа, худалдааны шинэ боломжийг хамтдаа эрэлхийлэх үндсэн зорилготой. Энэхүү экспо нь хүнс, хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн, автомашин, ухаалаг үйлдвэрлэл болон мэдээлэл технологи, өргөн хэрэглээний бараа, эрүүл мэндийн бүтээгдэхүүн болон тоног төхөөрөмж, худалдаа үйлчилгээ гэсэн зургаан үндсэн хэсгээс бүрддэг. Түүнчлэн инновацын тусгай хэсэг, олон улсын үндэсний дүр төрхийг харуулсан үзэсгэлэнгийн тусгай хэсэг зэрэг нийт 15 чиглэлээр зохион байгуулагдаж байна.
Зургаан удаагийн экспо зохион байгуулахад 173 улс, бүс нутаг, олон улсын байгууллага оролцож, нийт 420 тэрбум ам.долларын бодит худалдан авалт, борлуулалтын гүйлгээ хийж, 2500 нэр төрлийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ, инновац, дэвшилтэт шинэ технологийг танилцуулжээ.
-
Өнөөдөр2023/11/20
Баруун болон төвийн аймгуудын нутгийн хойд хэсгээр цасан шуурга шуурна
-
Тод мэдээ2023/06/16
УИХ: Өнөөдөр чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар...
-
Тод зураг2019/06/21
Өнөөдөр цахилгаан шугам тоноглолд засвар үйлчилгээ хийх хуваарь
-
Тод мэдээ2021/03/12
Имарт нийт ажилтнуудаа вакцинжуулалтад хамруулж эхэллээ