Тод индэр
Г.Даваазул: “Хэлгүй жим” киногоор дамжуулан залуу үедээ заавал хүргэх ёстой мессэж бий
Ахлагч О.БАЯРМАА
Эх сурвалж: Хил хамгаалах ерөнхий газар
-Кино бүтсэн түүхээс яриагаа эхэлье?
-Манай “Этик” продакшн байгуулагдаад удаагүй байна. Нэг үгээр залуухан баг хамт олон. 2018 оны аравдугаар сарын 26-нд “Хүний цаана” нэртэй анхны уран бүтээлийн нээлтээ хийсэн. Уг бүтээлээ кино театруудаар гаргахын зэрэгцээ хөдөө орон нутгийн иргэддээ үзүүлсэн юм. Хөвсгөлд явахдаа хилийн 0257 дугаар ангийн хилчдэд үзүүлэх санал тавьсан. Учир нь “Хүний цаана” кино урд хөрштэй холбогдолтой орчин үеийн хийсвэр түүхээр бүтсэн юм. Киногоо толилуулсны дараахан хилийн 0257 дугаар ангийн хошууч Н.Отгонжаргал гэдэг залуу зочид буудалд ирээд улсын хил хамгаалах тушаал аваад эргэж ирээгүй гурван хилчний түүхийг ярьж өгсөн. Хилчид яг ийм эрсдэлтэй эргэж ирэх эсэх нь үл мэдэх албанд үүрэг гүйцэтгэдэг талаар нүдэнд харагдтал ярьж, амиа алдсан гурван хилчнийхээ түүхээр кино хийвэл ямар вэ гэсэн санал тавьсан юм. Үнэндээ анх энэ сэдвийн талаар сонирхож хүлээж аваагүй. /Инээв/ Учир нь уран бүтээлчдийг явсан газар бүрт “энэ сайхан сэдэв, уран бүтээл болговол” гэсэн санал байнга ирж байдаг. Дараа нь 2019 оны дөрөвдүгээр сард бид “Цуурхал” гэдэг кино хийгээд дахин хөдөө орон нутгаар явсан юм. Тэгсэн Н.Отгонжаргал ахиад буудалд хүрээд ирсэн. Ёстой салдаггүй нөхөр байна билээ. Энэ зүгээр сайхан уран бүтээлч найзуудын наргиа шүү. Уйгагүй хүний зан шүү дээ. Зорьсон бол үр дүнг нь үзэхээр тэмүүлдэг хүн ямагт нэгийг дуулгадаг тод жишээ энэ юм уу даа. Хөвсгөлийн хилд амиа алдсан хилчдийн талаар манай А.Энхжин бас сонирхож, судалж үзээд бодож явсан юм билээ. Тухайн үйл явдлын талаар хилчин хурандаа Ч.Алтангэрэл гэдэг хүн “Алуурчдын гарт амь үрэгдсэн хилчид” гэсэн шүүх хурлын тэмдэглэл шиг ном бичсэн байдаг. Тэр номыг А.Энхжин надад “Чи зохиол бичдэг хүн байна. Энэ номыг уншаад зохиол болгох боломж байна уу?” гээд өгсөн. Ингээд багийнхаа гишүүдтэйгээ ярилцаад бодит түүхээс сэдэвлэсэн уран сайхны кино хийе, зохиолоо хэрхэн бичих вэ гэдэг тал дээр ярилцсан даа. Гэхдээ энэ дээр нэг зүйлийг бас ойлгох нь чухал байх. Яг бодит түүхээр нь шууд хийвэл түүхэн баримтад кино болно. Харин бодит түүхээс сэдэвлэсэн уран сайхны кино гэдэг зохиолчийн өөрийн фантази, уран сэтгэмжээс бүтдэг. Аливаа зүйл бүтэхээ хүрвэл бүх юм нь ар араасаа ундраад байдаг даа. Энэ уран бүтээл яг л тийм байсан. Зохиол бичигдээд дуусмагц ивээн тэтгэгч газрууд гарч ирээд тохироо бүрдэнэ гэдэг нь болсон. Кино уран бүтээл гэдэг тав, зургаан сая төгрөгөөр бүтдэггүй, хэдэн зуун сая төгрөгөөр яригддаг болохоор нэг талаасаа эхлэл тавигдана гэдэг өөрөө хамгийн том ажил юм.
-Түүхэн кино бүтээхэд зөвлөх заавал ажилладаг. Киноны зөвлөхөөр хэн ажилласан бэ. Түүхийн хувьд хүмүүсийн ам дамжсан олон салаа утга байдаг шүү дээ?
-Киноны зөвлөхөөр гурван хилчинтэй хамт алба хааж байсан бэлтгэл дэд хурандаа Г.Загд гуай ажилласан. Тухайн өдөр Г.Загд гуай хилийн манаанд явах байсан боловч Я.Баяраа хоёр найзтайгаа явах хүсэлт гаргаад зөвшөөрсөн гэдэг. Хилийн салбарт сайхан дотно нөхөрлөж байсан гурван хилчин байсан юм билээ. Энэ гурван хилчний түүхийг нутгийн иргэд ам дамжсан ярьсаар та бидний мэдэх хэд хэдэн хувилбарыг гаргаж ирсэн байдаг. Яг тухайн үеийн бодит үйл явдлыг бэлтгэл дэд хурандаа Г.Загд ярьж өгсөн. Тэр ярианаас нь зохиолдоо оруулж шигтгэх зүйл байсан ч зохиол бичигдээд зургийн төлөвлөгөө гараад жүжигчдэдээ үгээ суулгачихсан байсан тул үндсэн зохиолоо барьсан. Миний барьсан бас нэг бодлого бол тухайн үеийн хувцас хэрэгсэл, жижиг эдлэл, үг хэллэг, орчин нөхцөл дээр нь ихээхэн анхаарч, чухалчилж ажилласан.
-Кино баг хичнээн хүний бүрэлдэхүүнтэй ажилласан бэ. Жүжигчид түүхэн кинонд дүр бүтээх сонирхолтой байдагтай адил кино продакшны хувьд түүхэн кино бүтээнэ гэдэг бас нэг том амжилт байх?
-Кино урлаг гэдэг өөрөө хамтын бүтээл байдаг. Олон хүний хүч хөдөлмөрөөр бүтдэг. Зохиол гарсан даруйд зураглаачийн баг, дууны багийг хэрхэн сонгох уу, гол болон туслах дүрийн жүжигчдээ шалгаруулах гээд бодож төлөвлөх зүйл их. Кино баг 100 гаруй хүний бүрэлдэхүүнтэй ажилласан. Манай продакшны дэлгэцийн гурав дахь уран бүтээл түүхэн кино болж байна. Байгуулагдаад жил гаруй болж байгаа залуу багийн хувьд түүхэн кинонд хүч сорино гэдэг манай урлагийн тогоон дотроо чансаа шаардсан талбар. Цахим орчин хөгжсөн энэ нийгмээс заримдаа эмээнэ бас хурцлагдана. Залуу бацаанууд чадах уу гэсэн зүйлтэй ч нүүр тулсан. Кино зохиолоо бичих үедээ гурван хилчнийхээ бодит нэрийг нь өгөх үү гэж ярилцсан. Бодит нэрийг нь өгөхөөр баримтад кино болох гээд байсан учир нэрийг нь сольсон.
-Кино зураг авалт хэдэн өдөр үргэлжлэв?
-Ямар ч кино багийн бэлтгэл ажил 14 хоногоос гурван сар үргэлжилдэг. Энэ киноны зураг авалтын бэлтгэл ажил, хувцас хэрэгсэл, жижиг эдлэл гээд бүгдийг нь Улаанбаатар хотод 45 хоног цуглуулж бэлдсэн. Үндсэн зураг авалтын объект дээрээ нэлээн шахуу хөтөлбөртэйгээр 21 хоног үргэлжилсэн.
-Бараг нэг сар хил дээр ажилласан байна. Хил, хилчдийн талаарх төсөөлөл бодит байдалтай хэр нийцэж байв?
-Михиалд нэг бодол бий гэдэг шиг надад хилчдийн талаарх төсөөлөл бодол байсан. Гэхдээ зургийн үндсэн объектыг дутуу бодсон байна билээ. Бидний төсөөлж байснаас хэд дахин гайхалтай үзэсгэлэнтэй байгаль, объект угтсан. Үнэхээр нүд амраамаар. Миний хувьд хөдөөний хүүхэд учир морь, мал гээд ерөнхий ойлголт бол байсан. Харин кино багт хотоос хол гарч үзээгүй нөхөд зөндөө байсан. Тэр хэдэд маань сонирхолтой, эх орноо төсөөлөх төсөөллийг илүү бат суулгаж өгсөн байх. Кино зураг авалт шахуу төлөвлөгөөтэй байсан учир хөдөө хээр гараад даарахгүй, өлсөхгүй байвал ажил илүү хурдан явна гэсэн бодлыг тээж очсон. Харин манай хилчин бүсгүйчүүд 100 гаруй хүнийг төвөггүйхэн өдрийн гурав хооллоод гайхалтай мундаг байсан. Олон хүн дунд бас элдэв хоолны соёлтой хүн байна. Тэдэнд хүртэл тохируулж байсан шүү. Энэ дашрамд хилчин бүсгүйчүүддээ маш их баярлалаа гэж хэлье. Тэнд нэг анзаарсан юм гэвэл Хил хамгаалах байгууллага хилчдийнхээ ахуй хангалт, амьдрах орчинд үнэхээр сайн анхаардаг юм билээ. Бид олон хүний бүрэлдэхүүнтэй ажилласан учир бас тэднийхээ алба, үйл ажиллагаанд нь төвөг саад болохгүйг ихэд хичээсэн. Хилчидтэй их сайхан гар нийлж ажилласан гэж бодож байна. Гар нийлэмжтэй ажиллагаа гэдэг бол бүгдийг саадгүй сайхан бүтээхийн нэр шүү дээ.
-Кино баг хаяанд нь ажиллаж байхад хилчдэд маань багахан ч гэсэн кино дүрсэнд орох боломж олдсон болов уу?
-Тийм тохиол байлгүй яахав. Олны хэсэгт нэлээн оролцсон. Жүжигчид бидэнд ч гэсэн киноны нэгээхэн хэсэгт тоглох хүртэл сайхан байдаг. Хилийн салбарын хилчид ажлынхаа хажуугааар тувачуудын болоод олны хэсэгт орж нэлээн гүйсэн дээ. Мөн хоёр хөөрхөн хүү, охин бас тоглосон. Я.Баяраа агсны гэр бүлийн хүн болох Урнаа эгч, хүүтэйгээ хамт оролцсон.
-Та манай хилчид гээд их дотно яриад байна. Дотно сайхан найзалсан хилчдэдээ “Эх орны манаа” сониноор дамжуулан мэндчилгээ дэвшүүлэх үү?
-Тэгэлгүй яахав. Миний, манай хилчид шүү дээ. Хилийн 0298 салбарын СЭО, ахмад Даваадорж “нөхөр” минь сайн байна уу. Манай салбарын хилчид бүгд сайн байгаа биз дээ. Энд ирээд хилчин бүсгүйчүүдийнхээ гарын хоолыг санах шинжтэй гэдгээ давхар уламжлъя. Бидний хамтдаа бүтээсэн кино амжилт олно гэдэгт бүрэн итгэлтэй байна. Тун удахгүй та бүхэн дээрээ киногоо тэврээд очно. Тэр цагт хамтдаа уран бүтээлээ үзэж, омогшъё.
-Кино зохиолчийн хувьд дүрээ бодож, төсөөлж бүтээсэн байх. Жүжигчдийг хэрхэн сонгон шалгаруулж авав?
-Хэдий бодит түүхээс сэдэвлэн бүтээсэн кино боловч гэрч байхгүй. Тиймээс гол дүрийн гурван баатар дээрээ тулгуурлаж зохиолоо бичсэн. Үйл явдлын өрнөлийн хувьд бол цэвэр зохиолчийн уран сэтгэмжээр бүтсэн. Түүнээс тухайн үеийн тува хүмүүс яг ямар төрхтэй, яаж алхаж гэшгэдэг байсан талаар үнэндээ төсөөлөл байгаагүй. Жүжигчид сонгон шалгаруулах тал дээр маш их ажилласан. Бас бэрхшээлтэй байсан. Туршлагатай уран бүтээлчдийг сонгож тоглуулахыг бодсон. Тиймээс бүгд мэргэжлийн жүжигчид тоглосон. Гол дүрийн гурван жүжигчинтэйгээ аль болох төстэй дүр төрхтэй хүн олохыг хичээсэн. Учир нь мөр зэрэгцэн ажиллаж байсан, гэр бүл, үр хүүхдүүд нь байдаг болохоор тэд хараад нэг тийм сайхан сэтгэлийн цангаа нь тайлагдаад урам аваасай гэж бодсон. Энэ бол уран бүтээл хийсний минь гавьяа. Мөн бид үзэгчдэд сонин, содон байх болов уу гэсэн үүднээс тувачуудыг шууд тува хэлээр нь оруулсан байгаа.
-Тува хэлээр гэдэг нь сонирхолтой байна. Тува хэлний зөвлөхөөр хэн ажилласан бэ?
-Бид бас их эрэл хайгуул болсон л доо. Оточмаарамба дээд сургуульд суралцдаг гурван Тува оюутанг олсон. Тэр гурав тува хэлний бүрэн орчуулга, дуудлага дээр ажилласан. Эхлээд жүжигчид монгол хэл дээр тоглосны дараа дуу оруулалтаар тува хэл дээр хөрвүүлсэн.
-Танай продакшны хувьд хойч үедээ тэмдэглэж үлдээх ёстой нэгэн түүхийг бичилцлээ гэж бодож байна?
-“Этик” продакшныг үүсгэн байгуулахдаа А.Энхжин бид хоёр “Хэл, хил, мал гуравтайгаа хэн баян Монгол баян” гэдэг үзэл баримтлыг бат шингээж ажлаа эхлүүлсэн. Тиймээс анхны бүтээлээ “Хүний цаана” гэдэг уран сайхны киногоор эхэлсэн. Хойч үедээ юм үлдээнэ гэдэг өөрөө асар том хариуцлага, бас хүн болж төрсний үүрэг гэж боддог. Орчин үеийн залуус хотоос гараад хамгийн холдоо гэхэд Тэрэлж л орж байгаа байх. Тэд таван хошуу мал, улсын хил гэж юу байдгийг үнэндээ мэдэхгүй. “Хэлгүй жим” киногоор дамжуулан залуу үедээ заавал хүргэх ёстой мэссэж гэж бий. Бид хоёр өнөөдөр өөр өөрсдийн гэсэн мэргэжил эзэмшээд хэнээс ч айж эмээхгүйгээр ярилцаад сууж байна. Хэдий Улаанбаатарын зам түгжрэлтэй ч хөл залгуулах унагаа тайван унах эрх бидэнд бий. Энэ мэтчилэн бид амгалан тайван амьдарч чадаж байна. Гэтэл энэ тайван амьдралын гол цөм нь улсын хилийн бүрэн бүтэн байдал, түүнийг сахин хамгаалж буй үе үеийн хилчдийн гавьяа. Киноныхоо төгсгөлд Ардын жүжигчин П.Цэрэндагва гуайгаар гол санаагаа уншуулсан.
-“Хэлгүй жим” гэдэг нэрний учир?
-Нэрний учрыг киногоо үзээд л ойлгоно. Хүн бүхэн өөр өөр тайлбарлаж, хүлээж авч байна. Зарим нь монгол хэлний дүрэм мэддэггүй, хүний хэлний хэл юм уу, хил хязгаарын хил юм уу гээд нэлээн таавар шүүмж дагуулсан.
-Кино хэр удаан театруудаар үргэлжлэх вэ?
-Хэр удаан үргэлжлэхийг үзэгчдийн таашаал мэднэ дээ. Кино театрууд үзэгчдийн тоо 50 хувиас доош болчихвол буулгачихдаг. Үүний дараа IPTV-д байрлуулна. Хилийн 0257 дугаар ангийн хамт олондоо болон бусад хилчдэдээ хүргэнэ гэж бодож байна. Энэ цаг хугацаа тун удахгүй байх.
-Хамгийн том ивээн тэтгэгчид?
Тод индэр
П.Батчимэг: Цахилгаан скүүтерийг 16-гаас дээш, цахилгаан дугуйг 18-аас дээш насныхан жолоодно гэж хуулийн төсөлд тусгасан
Улсын Их Хурлын даргын 76 дугаар захирамжаар Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангах зорилгоор цахилгаан дугуй, суррон, цахилгаан скүүтерийн хэрэглээг зохицуулах талаар санал, дүгнэлт гаргах, холбогдох хуулийн төсөл боловсруулах үүрэг бүхий ажлын хэсэг өнгөрсөн оны 09 дүгээр сард байгуулагдсан. Тус ажлын хэсгийн ахлагч, Улсын Их Хурлын гишүүн П.Батчимэгээс хуулийн төслийг боловсруулах явцын талаар тодрууллаа.
-Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулж буй гол зорилго нь юу вэ?
-Хүн амын хэт төвлөрөл, хотжилт, авто замын түгжрэлээс үүдэлтэйгээр Нийслэл Улаанбаатар хотод нийтийн хэрэглээний цахилгаан скүүтер түрээсийн шинэ төрлийн үйлчилгээ бий болж, иргэдийн хэрэглээг өсгөж байна. Гэвч үүнийг дагаад цахилгаан дугуй /суррон/, цахилгаан скүүтерээс унаж бэртэх, явган зорчигч, автомашин, унадаг дугуй, мотоциклтэй мөргөлдөж зам тээврийн осол гэмтэлд өртөх, иргэдийн аюулгүй, тайван зорчих эрхэд нөлөөлөх, өөрийн болон бусдын амь нас, эрүүл мэнд, эд хөрөнгөнд хохирол учруулах явдал ихсэж байна.
Улаанбаатар хотод өдөрт дунджаар 700-800 мянган тээврийн хэрэгсэл авто замын хөдөлгөөнд оролцдог гэсэн статистик мэдээлэл бий. Үүний хажуугаар шинэ тутам гарч ирж буй цахилгаан тээврийн хэрэгслүүд ямар ч зохицуулалтгүйгээр замын хөдөлгөөнд оролцож байна. Иймд төрөөс иргэнийхээ амьд явах, эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах үндсэн эрхийг хангах, хүүхдийн ашиг сонирхлыг нэн тэргүүнд хамгаалах “хууль зүйн баталгааг” бий болгох үндсэн үүргийн хүрээнд зайлшгүй хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах шаардлагатай байгаа юм.
-Уг хуулийн төслийг боловсруулахад бусад улсын туршлагыг судалсан уу?
-Манай ажлын хэсэг өнгөрсөн сард Бүгд Найрамдах Казахстан Улсад ажиллаж, туршлага судлаад ирсэн. Тус улсын байгаль цаг уурын онцлог, түгжрэл, цахилгаан тээврийн хэрэгслийн хэрэглээ зэрэг нь манай улстай төстэй юм билээ. Түүнчлэн цахилгаан скүүтер, цахилгаан дугуйг Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хуульдаа 2023 оны 06 дугаар сард өөрчлөлт оруулж, баталсан гэдгээрээ онцлогтой. Тус хуулиар цахилгаан скүүтер, жижиг цахилгаан тээврийн хэрэгсэл хэмээн тодорхойлсон байдаг. Манай ажлын хэсэг хуулийг боловсруулж батлуулсан салбарын яам тамгын газар, энэ чиглэлд бизнес эрхэлдэг компаниудын төлөөлөлтэй уулзсан. Ингэхдээ Астана, Алматы гэх томоохон хотуудад ажилласан. Алматы хотын тухайд авто замын нэгдүгээр эгнээг цахилгаан дугуй, скүүтер, мопедын зам болгож, тусгайлсан гэрлэн дохиотой болгож өгсөн нь сайн шийдэл байсан.
Казахстан улс цахилгаан скүүтерийг 25 км/цагаас хэтрэхгүй, зөвхөн 1 хүн унахад зориулагдсан, суудалгүй, 2 эсвэл 3 дугуйт тээврийн хэрэгслийг хэлнэ гэж тодорхой дурдсан байна билээ. Харин бидний хувьд тус улсын туршлагыг үндэслээд асуудлыг цогцоор нь шийдэх гээд зорьж байна.
-Хуулийн төсөлд орж буй өөрчлөлтийн талаар танилцуулахгүй юу?
-Товчхондоо цахилгаан скүүтерийг 16-гаас дээш, цахилгаан дугуйг 18-аас дээш насны хүн жолоодно гэж тусгасан. Мөн эдгээр тээврийн хэрэгслийн ангиллыг шинээр тодорхойлж, тээврийн хэрэгслийн техникийн дээд хурд, тээврийн хэрэгсэл зорчихыг зөвшөөрсөн замыг хуульчилна. Цаашлаад цахилгаан скүүтер, цахилгаан дугуйн жолоочийн эрх, үүрэг, жолоочид хориглох зүйлсийг тусгана. Мөн нийтийн хэрэглээний цахилгаан дугуй, цахилгаан скүүтерийн үйлчилгээ үзүүлэгчийн эрх, үүрэг, тусгай зөвшөөрлийн нөхцөл, шаардлагыг шинээр тодорхойлох юм.
-Цахилгаан скүүтерийн үйлчилгээ эрхлэгчдийн хувьд хуулийн төслийг хэрхэн хүлээн авч байна вэ?
-Үйлчилгээ эрхлэгчдийн зүгээс аль болох л хууль шаардлагагүй. Бид стандартаа баталчихвал мөрдөөд байж чадна гэдэг байр суурийг илэрхийлсээр байдаг. Гэхдээ хуулиар зохицуулж, хариуцлагажуулж үүрэгжүүлэхээс өөр аргагүй. Хууль баталж байж л бид шаардлага тавьж, хариуцлага нэхнэ. Одоо скүүтер түрээсийн бизнес эрхлэгчидтэй төрийн байгууллагуудын харилцаа нь албан бичиг солилцох хэлбэрээр өрнөж байна. Албан бичиг өгсөн гээд хариуцлага шаардах хууль эрх зүйн үндэслэл үүсэхгүй учраас хэн ч мөрдөж дагахгүй. Хууль баталж байж л хяналт зохицуулалтыг албажуулна. Хүний амь насны асуудал шүү дээ. Тээврийн цагдаагийн албаныхан скүүтер унасан иргэн гэдэг зам дээр хутга бариад гүйж байгаа хүнээс ялгаагүй байна хэмээн тодорхойлж байна. Яг голыг нь олсон тодорхойлолт шиг санагдсан.
-Хуулийн төсөл ямар шатанд явж байна вэ?
-Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг боловсруулсантай холбогдуулан олон нийтийн хэлэлцүүлгийг зохион байгуулсан. Энэхүү хэлэлцүүлэгт иргэд, олон нийт, үйлчилгээ эрхлэгчид, холбогдох төрийн байгууллагуудын 100 гаруй хүн оролцож, санал бодлоо илэрхийллээ. Хэлэлцүүлгээс гарсан саналыг хуулийн төсөлд тусгасан. Манай ажлын хэсэг тус хуулийн төслийг өнгөрсөн оны 09 дүгээр сараас хойш боловсруулж, үндсэндээ Улсын Их Хурлын намрын чуулганы завсарлагааны хугацаанд төвлөрч ажилласан. Үүний дүнд хуулийн төслийг 2025 оны 03 дугаар сарын 23-нд Улсын Их Хурлын Тамгын газрын d.parliament.mn/ сайтад байршуулж, https://d.parliament.mn/tusul/c618cdf9-42ec-4c4d-875c-8c3e79b93795 олон нийтээс санал авч, /2025.04.15/-нд Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газарт санал авахаар хүргүүлсэн.
Засгийн газрын ирүүлсэн саналыг хуулийн төсөлд тусгаж эцэслэхээр бэлтгэж байна. Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг Улсын Их Хурлын энэ хаврын чуулганы хугацаанд өргөн барихаар бэлтгэж байна.
Тод индэр
Нэг удирдлагатай, нэг бодлоготой, нэг зарчимтай ажиллахыг Эрчим хүчний яамны удирдлагуудад Ерөнхий сайд Г.Занданшатар анхаарууллаа
-Төрийн өмчит дулааны цахилгаан станцуудад өндөржүүлсэн бэлэн байдал, гуравдугаар станцад онцгой дэглэм тогтоов-
Монгол Улсын Ерөнхий сайд Г.Занданшатар 2025 оны зургаадугаар сарын 19-ний өдөр Эрчим хүчний яаманд ажиллаж, удирдлагуудтай нь уулзаж, үүрэг даалгавар өглөө.
Ерөнхий сайд уулзалтын эхэнд Засгийн газрын өчигдрийн хуралдаанаар төрийн албаны чиг үүргийн давхцал, орон тоог нэмээд зогсохгүй хариуцлагыг эзэнгүйдүүлж байгаа талаар хэлэлцэж бүх яамдад бүтцийн давхардал, чиг үүргийн шинжилгээ хийж давхардсан орон тоог цомхотгох чиглэл өгсөн.
Мөн төрийн зарим үүргийг хувийн хэвшлээр гүйцэтгүүлж, төрийн оролцоог багасгах, цахимжуулалтыг тууштай нэвтрүүлж, иргэдэд үйлчилдэг төрийн алба бий болгохыг Засгийн газрын гишүүдэд үүрэг болгосон. Энэ хүрээнд эрчим хүчний салбарын өнөөгийн нөхцөл байдлын талаар танилцуулга мэдээлэл сонссон. Ингээд Засгийн газрын тогтоол гарч "Дулааны цахилгаан станц-3" ТӨХК-д 2025 оны зургадугаар сарын 02-ны өдөр осол гарсантай холбогдуулан компанийн үйл ажиллагааг хэвийн горимд шилжүүлэх, болзошгүй эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх зорилгоор тус компанийн үйл ажиллагааг Засгийн газрын шууд хяналтад авч, зургаан сарын хугацаатай онцгой дэглэм тогтоох шийдвэр гарсан гэдгийг танилцууллаа.
Тус тогтоолоор эрчим хүчний салбарыг өндөржүүлсэн бэлэн байдлын зэрэгт шилжүүлэх, дулааны цахилгаан станцуудын техник, тоног төхөөрөмж, тоноглол, системийн горимын хэвийн үйл ажиллагааг хангах, төлөвлөгөөт засварын ажлууд хуваарийн дагуу хийгдэж байгаа эсэхэд хяналт тавьж, цаашид үүсэж болзошгүй эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх, 2025-2026 оны өвөлжилтийн бэлтгэл ажлыг төлөвлөсөн хугацаанд хийж гүйцэтгэх арга хэмжээ авч хэрэгжүүлж ажиллахыг Эрчим хүчний сайд Б.Чойжилсүрэнд үүрэг болгосон байна.
“Эрчим хүчний үндэсний хороо, Үндэсний зөвлөл, яам, агентлагууд нэг удирдлагатай байх зайлшгүй шаардлагатай. Гуравдугаар станцын ослын нөхцөл байдал тогтоогдоогүй, шалгагдаж байгаа. Гэсэн ч салбарын удирдлагын тогтолцоо тодорхойгүй байдалд шилжсэнээр салбарт хариуцлага алдагдсан нь мэргэжлийн инженер, техникийн ажилчдын өдөр тутмын үйл ажиллагаанд хүндрэл учруулсан байх магадлалтай. Ашиг сонирхол, албан тушаалын зөрчилдөөн тус салбарт сүүлийн 20 жил бугшсан, үүнээс болж V цахилгаан станц зэрэг шинэ төслийн явц тасалдаж байгааг Ерөнхий сайд хэлээд нэг удирдлагатай, нэг бодлоготой, нэг зарчимтай ажиллахыг яамны удирдлагуудад анхаарууллаа.
"Дулааны цахилгаан станц-3"-т тогтоосон онцгой дэглэмийн хугацаанд Монгол Улсын Засгийн газарт эрх олгох тухай хуульд заасан арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх, компанийн үндсэн үйл ажиллагаа, удирдлага, зохион байгуулалтыг шууд хариуцан гүйцэтгэж, компанийг бүрэн төлөөлөх эрх бүхий Засгийн газрын онцгой бүрэн эрхт төлөөлөгч томилон ажиллуулна гэдгээ тэрбээр мэдэгдлээ.
Ашиг сонирхлын зөрчил, авлигаас ангид байж, улс орны эрх ашиг, үндэсний аюулгүй байдал, эрчим хүчний найдвартай хангамжийг бүрдүүлэхийн төлөө онцгой анхаарч ажиллах ёстой. Тийм ч учраас тус яаманд өнөөдөр ажиллаж, Засгийн газрын шийдвэрийг танилцуулж байгаагаа Ерөнхий сайд онцлов.
Монгол Улсын Засгийн газрын 2024-2028 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрт улсын эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн төслүүдийг хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байна. Үүнд эрчим хүчний салбарт Тавантолгойн цахилгаан станц, ДЦС-3-ын өргөтгөл шинэчлэлийн төсөл, ДЦС-5, Бөөрөлжүүтийн хоёрдахь шатны цахилгаан станцын төсөл, Тосонцэнгэл, Сүхбаатар, Даланзадгадын дулааны цахилгаан станц болон сэргээгдэх эрчим хүчний төслүүд бий. Эдгээрийг ажил хэрэг болгоход онцгой анхаарч ажиллахаа Ерөнхий сайд Г.Занданшатар илэрхийллээ.
Тод индэр
Л.Гантөмөр: МАН шүүмжлэл сонсож мэддэггүй юм байна
Хэн нэгэн шүүмжилэхээр их адгадаг болсон. Ийм адгуу хүмүүстэй хамтарна гэдэг хэцүү. Шүүмжлэхгүйгээр Монголын төр явахгүй. Төрийн чих онгорхой байх ёстой. Ард түмнээ сонсдог байх ёстой. Тэр ард түмний дуу хоолой нь УИХ-ын гишүүд. МАН Бага хурлаараа гурван шалтгаанаар Ардчилсан намтай хамтрахгүй гэж ярьсан тухай би сонссон.
Түиймээс МАН-ынэнд тэндэх хулгай, луйврыг Хяналт, үнэлгээний Үндэсний хороо илрүүлээд байх юм байна.
Тиймээс энэ гурван үндэслэлээр АН-аас салах нь зүйтэй гэж гишүүд нь ярьсан байна лээ. Өөрөөр хэлбэл, МАН хяналтгүй засаглахыг хүсээд байгаа хэрэг” хэмээв.
