Тод индэр
Монгол Улсын усан хил тайван байна
Бидний хөлөглөж яваа Хилийн 0132 дугаар ангийн фургон автомашин хилдээ 17 дахь жилдээ давхиж яваа нь энэ гэнэ. Фургоны онгорхой цонхоор таанын үнэр хамар сэтлэм ханхийнэ. Ай миний нутгийн хивс адил өргөн дэвсэг юутай сайхан. Цэлгэр талын охин би таана, мангирын энэ л үнэрийг санажээ. Гэхдээ эх орны зүүн хязгаарт зуншлага ийн сайхан байхад баруун зүгийн нутаг минь гантай дуулдаж сэтгэл чилээх. За даа хүн гэгч өөрийн сэтгэлээ зураглавал юутай ийтэйгээ уралдан чихцэлдэн багтаж ядах ажээ. Ингээд өөрийн сэтгэлийн зураглалыг орхин томилолтын сонинд шилжье.
ЗОРИЛГОН ДОТОРХ ЗОРИЛГО БУЮУ “СЭТГҮҮЛЧИД ТОРГОН ХИЛД”
Миний бие ээлжит томилолтоо өвөртлөн алдарт Мэнэнгийн талаар давхиж яваа нь энэ л дээ. Энэ удаагийн томилолт хос зорилгыг агуулав. Хил хамгаалах байгууллагаас жил бүр “Сэтгүүлчид торгон хилд” аяныг зохион байгуулдаг уламжлалтай. Энэ удаад өдөр тутмын “Зууны мэдээ”, “Өнөөдөр”, “Өглөөний сонин”, ТВ8 телевиз, “Визард” студийн мэргэжил нэгт нөхөдтэй дөрөө харшуулан усан хил хамгаалалт, гэрээт хилчдийн алба үйл ажиллагааг сурталчилах зорилго агуулсан билээ. Нөгөө нэг зорилго гэвээс “Сүлдэт баганын дэргэдээс” нэвтрүүлгийг бэлтгэн олон нийтэд хүргэх.
Энэ удаад бид хамтран уран бүтээл хийх замаар хилчдийн алба үйл ажиллагааг олон нийтэд ойлгуулах, таниулахыг зорьсон. Тиймээс ч “Хилчин” болон “Визард” студи хамтран “Сүлдэт баганын дэргэдээс” нэвтрүүлгийн наймдугаар сарын дугаарыг бэлтгэв. Хилчдийн үйл ажиллагааг тэднийг нүдээр зураглах, бид тэдэнд хилчдийнхээ мөн чанарыг ойлгуулах буюу хоёр утсыг нэг үзүүрт зангидахыг зорив.
Угаас олон нийттэй харилцах албаны чиг үүрэг хил, хилчдийнхээ алба үйл ажиллагааг олон нийтэд хүргэх, түгээх, зөвөөр таниулах явдал шүү дээ. Усан хилчид, гэрээт хилчдийн алба үйл ажиллагааны талаар бид харилцан мэдээлэл түгээж, дотносон сайхан танилцсан. Гадны сэтгүүлчдийн бэлтгэсэн мэдээ сурвалжлагыг та бүхэн "ХХЕГ-ын олон нийттэй харилцах алба" цахим хуудсаар дамжуулан хүлээн аваарай.
БҮСГҮЙЧҮҮД НЬ ЭЗГҮЙ ХИЛИЙН САЛБАРТ
Хилийн 0252, 0132 дугаар ангийг дамнан хилийн 0306 дугаар ангийн 0219 дүгээр салбарт оройхон хүрч очив. Бүсгүйчүүд Улаанбаатар хот руу нэгдсэн цугларалт, сургалтад хамрагдахаар явсан гэдгийг салбарын захирагч, ахмад Э.Энхтүвшин дуулгалаа. Тиймээс ч "...бүсгүйчүүдийн эзгүй өдрүүд чанга байна шүү" гээд инээв. Бүсгүйчүүд бидний эзгүйд гал тогооны ажил эрчүүдэд хамгийн хүнд үүрэг хариуцлага болдог гэдэг шүү дээ. Тус хилийн салбарынхан энэ хариуцлагатай үүргийг гэрээт хилчин Ө.Зоригт хариуцуулжээ. Ахлах тогооч Ө.Зориг хоёр туслахтай аж. Залуус биднийг сайхан гульяшаар дайлав.
Гэрээт хилчин Ө.Зориг цэргийн албанд татагдахаас өмнө ресторанд ажиллаж байсан учраас чадвар болоод мэдрэмж нөхдөөсөө илүүрхэх тул ийнхүү А тогоочоор өргөмжлөгджээ. Барилгын бүлэг, гэрээтүүд гээд өдрийн туршид хоол цай гэсээр тэд ачаалалтай харагдана билээ. Бид эрчүүдийнхээ бэлтгэсэн гарын хоолоор дайлуулаад маргаашийн ажлаа төлөвлөн хуваарилаад амарлаа. Шинэ өдөр. Өглөө эртийн наранд Буйр нуур мөнгөн долгиогоо гялбуулан сэтгэл баясгах нь сайхан. Усан зогсоолын дэргэд салбарын инженер, хөнгөн хөлөг, тусгай зориулалтын техник хэрэгслийн хангалт эрхэлсэн орлогч, ахлагч О.Оргилболд гэрээтүүдтэйгээ нуурын эрэгт зураг авалтын бэлтгэл хангаж байхтай таарав.
Нуурын давлагаанд мурийсан инженерийн байгууламжийг засаж, сэлбэж байгаа нь энэ аж. Нуурын мандал хүчтэй давлагаалж, хөвөгч усан зогсоолыг дотогш түржээ. Мөн бэхэлгээний олс нь зангуунаасаа тасарсан байна гэв. Тус хаалтанд тогтсон замгийг тэд түүж тэгшлээд хөнгөн хүлгүүдийн бэлэн байдлыг хангаж эхлэв. Гэрээтүүд усны нойтон өмсгөлөөр хангагдсаныг анзаарлаа. Өнгөрсөн жил залуус нуурын хүйтэн усанд хэн түрүүлж орохоо хуруудан шодож байсан нь санаанд буув. Харин энэ жил зориулалтын өмсгөлтэй болсноор олон давуу тал байгааг гэрээтүүд ярив. Хил хамгаалах байгууллагаас усан хил хамгаалалтын чиглэлээр авч хэрэгжүүлж байгаа бодлого чиглэл ажил хэрэг болж байгааг миний бие нүдээр харлаа.
Өнгөрсөн оны наймдугаар сард миний бие тус хилийн салбарт томилолтоор ажилласан билээ. Өнгөрсөн зун баригдаж эхэлж байсан усан хилийн техник хадгалах байр ашиглалтад оржээ. Хилийн 0219 дүгээр салбарын инженер, хөнгөн хөлөг, тусгай зориулалтын техник хэрэгслийн хангалт эрхэлсэн орлогч, ахлагч О.Оргилболд усан хил хамгаалалтад ашиглагдаж байгаа бүхий л техник хэрэгслийг хариуцан ажилладаг. Хөнгөн хөлөг, усны мотоцикль, цасны чарга болон бусад тусгай хэрэгслүүдийг байнгын бэлэн байдлыг ханган ажиллаж байгааг тэрбээр үзүүлж сонирхуулав. Үнэтэй техник хэрэгслийг ийнхүү зориулалтын орчин нөхцөлд тодорхой горимын дагуу байрлуулснаар ашиглалт эдэлгээнд олон давуу талтайг ярив.
ЗУРГААН АЙЛЫН ОРОН СУУЦЫГ АШИГЛАЛТАД ОРУУЛНА
Хилийн аль ч ангид хүрсэн зуны дэлгэр цагт бүтээн байгуулалт өрнүүлэн угтах нь сайхан. Бүсгүйчүүд сааль сүүгээ базааж, харин эрчүүд нь хашаа хороо, хадлан тэжээл, өвлийн бэлтгэлээ хангах гээд ажил их. Айл гэрээр жишвэл ажилсаг энэ өрх өвөлд өнтэй орох нь тодорхой зураглал тодрох аж. Энэ дүр зургийг Хилийн 0306 дугаар ангиас олж харав. 2020 он гарсаар хилийн 0260 дугаар салбарыг төвлөрсөн эрчим хүчинд холбожээ. Мөн хугацаат цэргийн алба хаагчдын алба хаах таатай орчин нөхцлийг бүрдүүлэн бэлтгэл заставт засвар хийсэн байна.
Аймаг орон нутгийн дэмжлэгтэйгээр ангийн төвд цэцэрлэг, бага сургууль байгуулагдахаар болсонтой холбоотойгоор бэлтгэл ажлыг эхлүүлжээ. Хилийн 0306 дугаар анги хилчдийн нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэх зорилгоор хилийн салбаруудын барилга байгууламжийг үе шаттайгаар шинэчилж байгаа аж. Үүний нэг нь хилийн 0219 дүгээр салбарт зургаан айлын орон сууцыг барьж байгаа явдал юм. Ажлын явц 30 хувьтай явагдаж байгаа бөгөөд зургаан айлын орон сууцыг хилчдийн баярын өдөр ашиглалтад оруулахаар зорин ажиллаж байлаа. Хилийн 0306 дугаар ангийн Барилга орон сууцны албаны дарга, ахлах дэслэгч Ш.Баасанпүрэвсүрэнгээр ахлуулан 15 хүний бүрэлдэхүүнтэй ажилсаг шоргоолжнуудын ажил урагштай явна билээ. Ажилчдын орон сууц 1978 онд ашиглалтад орсон бөгөөд элэгдэж хуучран актлагдах шаардлагатай болжээ.
ГУРВАН ХҮҮГИЙН АМИЙГ АВАРСАН ААВЫН ТАЛАРХАЛ
Уншигч та бүхэн мэднэ. Өнгөрсөн долдугаар сарын 11-ний өдөр шүү дээ. Баяр наадмын өдөр хүн бүр гэр бүлээрээ сайхан цаг хугацааг өнгөрүүлэхийг хүснэ. Энэ ч ёсоор Ж.Пунцагийн гэр бүл Буйр нуурт амрахаар зорьжээ. Гэтэл хүүхдүүд нь завьтайгаа тоглож байгаад нуурын гүн рүү яах ийхийн зуургүй хөвсөн байна. Тэр өдөр нуур давалгаа ихтэй ч байж. Хилчид цаг хугацаа алдахгүй хурдан шуурхай эрлийн ажиллагааг зохион байгуулан гурван хүүг аварчээ. Энэ үйл явдлын дараа иргэн Ж.Пунцаг элэг бүтэн амьдралыг бэлэглэсэн хилчдэд талархсан сэтгэлээ юугаар илэрхийлэх билээ гэж дотроо удтал боджээ. Тиймээс хилийн салбарын хилчдэд талархсан сэтгэлээ өөрийн биеэр илэрхийлэхээр ирсэн байхтай бид таарав.
Иргэн Ж.Пунцаг, “Баатарлаг зоригт хилчид болох Хилийн 0306 дугаар ангийн 0219 дүгээр салбарын захирагч, ахмад Э.Энхтүвшин, хөнгөн хөлгийн жолооч, механик, ахлах ахлагч Ү.Чулуунсүх, гэрээт хилчин, байлдагч Э.Санги-Очир нарт талархал илэрхийлэхээр ирлээ. Би өөрөө цэргийн хүн учраас үрсийн минь амийг аварсан эрхэм хүмүүст юу дурсгах вэ гэж их бодсон. Сэлэм хадгалуулья гэж хамгийн түрүүнд сэтгэлд буусан л даа. Тиймээс ч Турк улсаас захиалуулан сэлэм авчруулсан. Миний аав, ах хүний амь аварч явсан гээд хожим дурсаж явбал сайхан юм даа” гэлээ. “Хөрстийг тамгалах үрсийг минь амь үл хайрлан аварсан ачтан танд дурсгав” гэж сэлэм дээр сийлсэн байлаа. Тэрбээр мөн ангийн хамт олонд халуун талархлыг өөрийн гарын бэлгийн хамт гардуулсан юм.
Буйр нуур БНХАУ-тай 30.7 км усаар хиллэдэг. Хилийн 0306 дугаар ангийн 0219, 0312 дугаар салбарууд Буйр нуурын усан хил хамгаалалтыг зохион байгуулахад голлох үүргийг хүлээсээр байна. Жилээс жилд тус чиглэлийг зорих аялагч амрагчдын тоо нэмэгдсээр байгаа нь хилчдийн ачааллыг нэмэгдүүлсээр байгаа юм. Аялагч амрагчдыг даган тодорхой хүндрэлүүд үүсэж буйн нэгэн жишээ нь дээрх болсон явдал юм. Тус салбарын хилчид улсын хил хамгаалалтыг зохион байгуулахаас гадна орон нутгийн иргэд, аялагчдын аюулгүй байдлыг давхар сахиулан зуны саруудад ачаалалтай үүрэг гүйцэтгэдэг. Энэ нь хэдийгээр хилчдийн шууд хүлээх үүрэг биш ч гэлээ ийм хариуцлагыг хилчид үүрсээр байгаа юм. Тиймээс ч хилчдээс ур чадвар, тэсвэр хатуужил шаардаж байгааг мэдэрлээ.
УСАН ХИЛЧДИЙН ӨДӨР
Яг үнэндээ тэднийгээ ийм сайхан тэмдэглэлт өдөртэй гэж мэдэхгүй явжээ. Анх 2009 онд хурандаа Д.Чойбаатар хилийн 0306 дугаар ангийн захирагчаар ажиллаж байхдаа тус өдрийг бий болгосон гэнэ. Жил бүрийн наймдугаар сарын 15-ны өдөр тэд баяраа даруухнаар тэмдэглэн өнгөрүүлдэг. Энэ жил баярынхаа өдөр өргөн хөтөлбөр гаргасан боловч нэвтрүүлгийн зураг авалт давхцаж таарав. Нөгөөтэйгүүр бүсгүйчүүд Улаанбаатар хот руу сургалт цугларалтад хамрагдахаар явсан эзгүй тул эрчүүдэд давхар ачаалал оногджээ. Дор хаяж баярын ширээ засах гэтэл нарийн зууш хийж, ширээгээ чимэглэж чадахгүй байгаагаа бидэнд ярив. Тэдний яриаг сонсоод манай бүлгийн сэтгүүлч бүсгүй ууттай чихрээ барин сандрав.
Усан хилчдийн өдрөөр залуус өдөржин завгүй зураг авалттай өнжив. Тиймээс ч төлөвлөгдсөн баярын арга хэмжээ хойшлогдож зарим нь цуцлагдаж орхив. Энэ явдалд бид хэрэндээ санаа зовнисоор. Тэгтэл салбарын захирагч ер нь аливаа тэмдэглэлт баяраар ихэнхдээ баярлаж амждаггүй гэдгээ ярилаа. Баярын өдрөө өргөн дэлгэр тэмдэглэж амжаагүй ч Хилийн 0219 дүгээр салбарын хилчид он гарсаар 11 хүний алтан амийг аварсан бахдам сайхан мэдээтэй баяраа эгэл даруухан тэмдэглэсэн. Өдөржин зураг авалттай пижигнэсэн бид орой үдэшлэгийн арга хэмжээ хамтран зохиов.
Залуус ч үдэшлэгийн арга хэмжээнд ач холбогдол өгч хослол өмсөн, үнэртэй усаа цацан гангарсан байлаа. Үүнийг харсан манай багийн сэтгүүлч бүсгүйчүүд сандран уруулаа будан, плажаа өмсөн гангарцгаан хөл болцгоов. Харилцан бие биенийгээ хүндэтгэж байгаа нь тэр шүү дээ. Монгол Улсын анхны баатар Шагдарын Гонгорын нэрэмжит салбарын жагсаалын талбайд хөгжөөнт тоглоом тоглож, бүжинхэн нэгэн үдшийг хамтдаа сайхан өнгөрүүлэв.
Ийнхүү хөх мөнгөн тэнгэр, газрын саан эмжээр Буйр нуурын усан хилийг хамгаалж байгаа хилчдийнхээ алба үйл ажиллагааны талаар нэвтрүүлэг, сурвалжлага бэлтгэсэн бид тавьсан зорилгодоо амжилттай хүрээд буцлаа. Монгол Улсын усан хил тайван байна. Мэргэшсэн хилчдээр мануулж байгаа учраас нутгийн ард түмэн ч хилчдэд бат итгэл хүлээлгэжээ.
Эх сурвалж: Хил хамгаалах ерөнхий газар
Тод индэр
Б.Бат-Эрдэнэ: Бидний хувьд роботоо найдвартай ажиллах байдал дээр нэлээд анхаарч ажилласан
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн ивээл дор "РОБОКОН 2025" Олон улсын роботын тэмцээн 2025 оны наймдугаар сарын 22-ноос 26-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо зохион байгуулагдана. Энэ тэмцээн Монгол Улсаас хоёр баг оролцож байгаа. Багуудын бэлтгэл хэрхэн хангагдаж байгаа талаар ШУТИС-ийн МХТС-ийн Электроникийн тэнхмийн багш Б.Бат-Эрдэнэтэй ярилцлаа.
“ABU Робокон 2025 ” олон улсын тэмцээн удахгүй болох гэж байна. Энэ тэмцээнд оролцох багууд бэлтгэлээ хэр хангаж байна бэ?
-Үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээндээ амжилттай оролцсон. Олон улсын тэмцээнд гаднын томоохон улс орны аваргууд оролцох учраас догдлол, бага зэргийн айдастай байна. Туршилтын роботуудаар бэлтгэлээ боломжийн хангаж байна.
-Энэ удаагийн тэмцээнд 14 орны баг оролцож байгаа. Өрсөлдөгч багуудаа хэр судалсан бэ?
-Бид Япон улсын Робокон тэмцээнийг очиж үзсэн. Япон багууд бол үнэхээр сайн юм байна лээ. Мөн Тайланд, Хонконг, Вьетнам улсын үндэсний тэмцээний бичлэгийг үзсэн. Эдгээр улсын багуудын тоглолтын стратегийн талаар ерөнхий ойлголтыг авсан. Бид хэрхэн тоглох стратеги төлөвлөгөө гаргаж, бэлтгэлээ хийж байна. Олон улсын тэмцээн Монгол Улсад зохион байгуулагдаж байгаа учраас оролцогч оюутнуудын маань хувьд нутгийн тэнгэр ивээнэ гэдэгт итгэж байна. Бидний хувьд роботоо найдвартай ажиллах байдал дээр нэлээд анхаарч ажилласан.
-Тоглолтын үед техникийн саатал гэмтэл гарахыг үгүйсгэхгүй. Техникийн бүрэн бүтэн байдлаа хэр хангаж байна?
-Тоглолтын үед гарч болох томоохон эвдрэл, гэмтэл саатлаа гаргахаас урьдчилан сэргийлэх сэлбэг хэрэгслээ бэлдэн ажиллаж байна.
-Энэ жилийн тэмцээний онцлог нь сагс бөмбөг учраас хөдөлгөөн шидэлт нэлээд их хийгдэнэ?
-Үндэсний тэмцээн болон бусад орны тэмцээнүүдийг харахад Роботуудын эвдрэл их ажиглагдаж байна. Залах үед, хурдтай явж байгаад мөргөлдөх үед эвдрэл гэмтэл гарах тохиолдол ажиглагдаж байна.
- Роботод бүтээх явцад хүндрэлтэй зүйл гарч байсан уу. Роботоо бүтээхэд хэр их хугацаа зарцуулсан бэ?
-Үндэсний роботын тэмцээнд оролцох бэлтгэлээ есөн сараас эхэлж хангасан. Роботуудаа 11 дүгээр сараас хойш эхлэн бүтээж 7-8 төрлийн робот бүтээн туршсан. Робот бүтээж туршиж үед бидний хүссэн үр дүнд хүрэхгүй тохиолдолд дараа санаагаа хэрэгжүүлж ажилласан. Үндэсний аваргад оролцохдоо 7-8 робот бүтээж туршсан бол олон улсын тэмцээнд зориулж 10 орчим робот бүтээж туршсан байна. Олон улсын багууд маш хурдтай хүчтэй, технологийн шийдэл нь сайн зүйлүүд ажиглагдаж байгаа. Бид ч гэсэн дутахгүй өрсөлдөнө гэж төлөвлөж байна.
-Роботоо бүтээхдээ тоног төхөөрөмжөө яаж шийддэг бэ?
-Оюутнууд өөрсдийн роботын бүтээж байгаа учраас багш нараас зөвлөгөө авч роботын шийдлээ өөрсдөө олж бүтээдэг. Манай сургууль электроник програмчлалын сургууль учир роботын механик шийдлийг бүтээж туршихад хугацаа их зарцуулдаг. Сүүлийн жилүүдэд “Робот ба Хиймэл оюун ухаан” механик, электроник, хиймэл оюун ухаан нийлсэн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж буй учир энэ дутагдлыг нөхөж чадаж байгаа гэж үзэж байна. Робот бүтээхэд хөрөнгө санхүүгийн зардал мөш их гардаг. Зарим тохиолдолд үүнээс үүдэн рбоботын шийдлээ турших боломжгүй тохиолдол ч байдаг. Нэг, хоёрдугаар курсийн оюутнуудын хувьд дөнгөж мэргэжлийнхээ хичээлтэй танилцаж байгаа учраас роботуудаа хялбар, энгийн шийдлээр бүтээсэн. Үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээний роботоо сайжруулаад оролцож байна. Харин нөгөө баг маань 3-4 курсийн оюутнууд байгаа учраас ахисан түвшний шийдлүүдийг роботууддаа хэрэгжүүлэн ажиллаж байна.
-Өрсөлдөгч багтай тоглох тактикаа боловсруулж байгаа биз дээ?
-Тодорхой хэмжээнд боловсруулж байна. Япон улсын роботод тохолт хийдэг. Бидний хувьд тохолт гэхээс илүүтэй шидэлтүүд дээр анхаарч тоглоно. Мөн хамгаалалтаа сайн хийж тоглоно. Тухайн үед тоглолт явц хэрхэн өөрчлөгдөхийг таашгүй. Амжилт гаргахын төлөө хичээнэ дээ. Алдаа бага гаргаж хугацаа сайн тооцоолох, багийн гишүүд хоорондоо сайн ойлголцож, тоглох ёстой. Өмнө зохион байгуулагдаж байсан робокон тэмцээнд спортын чиглэл байгаагүй. Талбай дээр уралдаж, янз бүрийн зүйлийг байрлуулдаг байсан. Энэ жилийн тэмцээний хувьд спортын чиглэл, хоорондоо хөдөлгөөн хийж тоглох учраас нэлээд өвөрмөц болно. Бидний хувьд өөрсдөө сагс тоглож үзээд роботын хөдөлгөөн ийм байх ёстой гэдэг тооцооллоо хүртэл гаргаж байгаа.
-Тоглолтын хугацаа ямар байх вэ?
-Тоглолтын хугацаа 2 минут 40 секунд, нэг удаагийн довтлогын хугацаа 20 секунд байдаг Бидний хувьд 4-5 удаагийн довтолгоондоо нэлээд сайн оноо цуглуулахаар хичээж байна.
-Үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээнд ШУТИС-ийн Мэдээлэл холбоо технологийн сургуулийн хоёр баг амжилттай оролцож тэргүүлсэн?
-Нэг, хоёрдугаар курсийн оюутнуудын баг буюу “Түвшин электроник” баг тоглолтын бэлтгэлээ маш сайн хангасан. Харин нөгөө багт ахлах курсийн оюутнууд байсан. Роботын шийдлүүд нь арай өөр байсан учраас роботоо бүтээхэд их хугацаа зарцуулж тоглолтын бэлтгэлээ арай бага хийсэн нь үндэсний тэмцээний явцад ажиглагдсан.
Тод индэр
Г. Агааноров: “ABU РОБОКОН 2025 ULAANBAATAR ” олон улсын тэмцээнд 13 орны 14 баг оролцоно
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн ивээл дор “ABU РОБОКОН 2025 ULAANBAATAR ” олон улсын тэмцээн 2025 оны наймдугаар сарын 22-ноос 26-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо зохион байгуулагдана. Энэ удаагийн тэмцээн Монгол Улсаас хоёр баг оролцож байгаа. “ABU РОБОКОН 2025 ULAANBAATAR” олон улсын төслийн Ерөнхий продюсер Г.Агааноровтой ярилцлаа. Тэрбээр 2004 оноос “ABU Robocon” олон улсын роботын тэмцээнтэй холбогдож, өнөөг хүртэл сэтгэл зүрхээ зориулан ажиллаж байна.
-Та манай уншигчдад “ABU Робокон” олон улсын роботын тэмцээний талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөөч?
-“Робокон” тэмцээн Япон улсаас үүсэлтэй. Анх зөвхөн тухайн орны үндэсний тэмцээн байсан бол хожим Ази, Номхон далайн өргөн нэвтрүүлгийн холбоо (ABU)-гоор дамжин, Ази, номхон далайн бүсийн орнуудын тэмцээн болсон түүхтэй. Монголын үндэсний олон нийтийн радио, телевиз, Ази номхон далайн өргөн нэвтрүүлгийн холбоо (ABU)-ны гишүүн телевиз. Энэ хүрээнд тус холбооноос зохион байгуулдаг “Робокон” тэмцээнд Монгол Улсын баг 2002 оноос оролцож эхэлсэн түүхтэй.
Манай улс “Робокон” тэмцээнд 23 жил оролцож байгаа. Олон улсын “Робокон” тэмцээнийг жил бүр гишүүн орнуудад зохион байгуулагддаг. онцлогтой. Монгол Улс “ABU Robocon” олон улсын тэмцээнийг анх 2019 онд зохион байгуулж байсан. Зургаан жилийн дараа буюу 2025 онд Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн У.Хүрэлсүхийн ивээл дор зохион байгууллагдаж байна.
-Энэ удаагийн тэмцээнд хэчнээн баг оролцож байгаа бэ?
“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээнд Камбож, Египет, Фижи, БНХАУ-ын засаг захиргааны онцгой бүс Хонконг, Энэтхэг, Индонез, Япон, Малайз, Монгол Непал, Шри Ланка, Тайланд, Вьетнам улсын багууд оролцоно. Нийт 13 орны 14 багийн 400 гаруй оролцогчид ирнэ. Зохион байгуулагч улс давуу эрхтэйгээр хоёр баг оролцуулдаг.
Монгол Улсаас оролцож байгаа хоёр багийн хувьд 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 24-нд болсон “Робокон” үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээнд ШУТИС-ийн Мэдээлэл холбоо технологийн сургуулийн “Түвшин Электроникс”, “HICH TECH” багууд амжилттай оролцож тэргүүн байр болон дэд байрыг эзэлж олон улсын тэмцээнд оролцох эрхтэй болсон.
-Монголд зохион байгуулагдаж буй “ABU Робокон” тэмцээн өмнөх жилүүдээс юугаараа онцлог вэ?
-“Робокон” тэмцээнийг зохион байгуулж буй улс орон дүрмээ өөрсдөө боловсруулдаг. Тэмцээний дүрмийг хоёр жилийн хугацаанд Токио хотын их сургуулийн доктор, МУИС-ийн багш Ө.Батбаяр боловсруулж 2024 оны наймдугаар сард Вьетнам болсон олон улсын тэмцээн дээр Монгол Улс дүрмээ танилцуулсан юм.
2019 онд анх зохион байгуулж байхдаа Монгол орны газар нутаг бүсчлэлийг харуулсан говь, хангай, тал хээр, уулын бүсэд түүх соёлыг уялдсан даалгаварыг биелүүлж байсан. Нэг зүйлийг хэлэхэд Монголчууд XIII зуунд Чингис хаан алт, мөнгөн гэрэгэг бусад орнуудад элч илгээж байсан нь өнөө цагийн гадаад паспорт, шуудан харилцааны эхлэлийг тавьж байсан. Монгол Улсын түүх соёлыг олон улсад Робоконоор дамжуулан сурталчилан танилцуулж байсан. Харин энэ жилийн тухайд дэлхийн дахинд оюутанзалуучуудын сонирхлыг маш их татаж байгаа Сагсан бөмбөгийн спортоос санаа сэдэл авч хийж байгаа. Тухайлбал, хоёр роботод стандарт сагсны шалыг бодвол арай бага буюу 15x8 харьцаатай, сагсны шийдний өндөр нь 2м 43 см болгосон. Улаан, хөх талын багууд талбай дээр сагсан бөмбөгийн дүрмээр тоглоно.
-“Робокон” тэмцээн зохион байгуулах орныг хэрхэн шалгаруулдаг юм бэ?
-Манай улсын дараа буюу 2026 онд Хонконг олон улсын Робокон тэмцээнийг зохион байгуулна. Ерөнхийдөө 2-3 жилийн өмнө саналаа өгдөг. Тухайн саналдаа тэмцээн зохион байгуулах дүрмээ боловсруулж, танилцуулдаг. Тэмцээн зохион байгуулах асуудлыг Ази, Номхон далайн өргөн нэвтрүүлгийн холбоо шийддэг.
-Монгол Улсаа төлөөлж оролцож байгаа хоёр багийн бүрэлдэхүүн хэчнээн оюутан залуучууд багтаж байгаа бэ?
-Робокон тэмцээнд зөвхөн оюутнууд оролцдог. Нэг багт үндсэндээ гурван гишүүн, багштайгаа хамт оролцдог. Багийн туслах гишүүдтэйгээ 12-15 хүний бүрэлдэхүүнтэй байдаг юм. Бусад хөгжөөн дэмжигчээр оролцдог.
Оюутнуудын мэдлэг чадвар ур ухаан, хэр их хөдөлмөрлөж, бэлтгэл сургуулилт сайн хийж, үйлдлээ сайн гүйцэтгэсэн амжилт гаргадаг. Монголын баг үйлдлээ хурдан гүйцэтгэж олон оноо авах тал дээр илүү анхаарч, бэлтгэлээ хангаж байгаа.
Манай улсын хувьд хоёр удаа дэд байрт шалгарч байсан. Өнгөрсөн 2019 онд эх орондоо зохион байгуулахдаа дэд байр эзэлж байсан. Мөн цар тахлын үед онлайноор оролцож дэд байранд шалгарч байсан. Энэ удаа Монгол Улсын баг амжилтаа ахиулж, тэргүүн байранд орохын төлөө бэлтгэлээ хангаж байна. Энэ олон жилийн хугацаанд хамгийн их амжилт үзүүлсэн роботуудтай баг бол Вьетнам, БНХАУ, Япон улс юм.
-Тэмцээн хэзээ болох вэ?
-“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээн 2025 оны наймдугаар сарын 24- нд “Аса Арена”-д 10:00 цагт хэсгийн тоглолт эхэлнэ.
-“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээний нээлтэд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх үг хэлж, оролцож байгаа оюунтан залуучуудад мэндчилгээ дэвшүүлнэ. Тэмцээнийг МҮОНРТ шууд дамжуулна.
-Тэмцээний тоглолтын минут богино уу?
-Өнгөрсөн жилүүдэд зохион байгуулагдаж байсан тэмцээн талбай дээр хоёр зэрэг үйлдлээ гүйцэтгэдэг байсан. Хугацаан гурван минут байсан. Энэ жилийн тэмцээн сагс учраас том талбай дээр явагдаж байгаа учраас 7-10 минутын хугацаанд явагдана. Зарим тохиолдол 12 минут ч болж байгаа. Ерөнхийдөө хугацаа харилцан адилгүй байна.
-Тэмцээн эхлэхэд цөөхөн хоног үлдлээ. Бэлтгэл ажил хэдэн хувь хангагдсан бэ?
-Бэлтгэл хангагдаад жигдэрч байгаа. Миний хувьд Робокон тэмцээний зохион байгуулалт дээр олон жил ажиллаж байна. Бидний хувьд 2010 оноос хойш олон улсын тэмцээн зохион байгуулна гэж ярьсаар байж 2019 онд анх удаа зохион байгуулж байсан. Энэ төслийг хэрэгжүүлэхэд оролцогч сургууль болон удирдаж оролцож байгаа багш хамгийн чухал нөлөө үзүүлдэг. Олон багшийн хүч чармайлт, хөдөлмөр зүтгэл дээр Монголын багийн амжилт бий болдог. Монголчууд оюуны асар их мэдлэгтэй. Ази, Номхон далайн орнуудын оюутан залуучуудаас дутахгүй. Ер нь энэ тэнцүү өрсөлдөх чадвартай. Робокон тэмцээний 23 жилийн хугацаанд ойролцоогоор 5000 орчим оюутан залуучууд багийн үндсэн болон туслах гишүүн оролцсон байна. Робокон тэмцээн оролцож байсан хүүхдүүд их мундаг явдаг. Онолын мэдлэг, практиктай хослуулж явуулдаг учраас оюутан залуучуудад мэдлэг ур чадвар, бүтээлч сэтгэлгээ, цагийн менежмент зэргийг хослуулж чаддагаар бусдаас давуу талтай. Робокон оролцож байсан оюутан залуучууд Оюутолгой, Эрдэнэс тавантолгой, Эрдэнэт үйлдвэр зэрэг Монголын томоохон бүтээн байгуулалтын ажилд манлайлан ажиллаж байна.
-Зохион байгуулалтын багт нийт хэдэн уран бүтээлч ажиллаж байна вэ?
-“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээний зохион байгуулалт дээр МҮОНРТ-ийн уран бүтээлчид болон инженер техникийн ажилчид, сайн дурынхантай нийлээд 200 гаруй хүмүүс ажиллаж байна. Энэ жилийн тэмцээнд Нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газар дэмжигчээр оролцож байгаа. Харин ерөнхий ивээн тэтгэгчээр Зуун манлай бүтээн байгуулалт Монгол Улсын Баатар "Эрдэнэт үйлдвэр" ТӨҮГ, Монголын харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн тэргүүлэгч “ Энгийн ухаалгаар” уриатай Мобиком оролцож байгаа. Мөн “Аса арена”, Z.com, MindTech,KSJ зэрэг компаниуд ивээн тэтгэгчээр оролцож байгаа юм.
Тод индэр
Артерийн судсаар химий тариа хийх нь хавдарт маш өндөр тунтай, үр дүнтэй эмчилгээ хийх боломжийг олгодог
БНХАУ-ын Гуанжоу хотод байрлах “Modern Cancer Hospital Guangzhou” буюу Гуанжоугийн орчин үеийн хавдрын эмнэлгийн Интервенцийн эмчилгээний тасгийн эмч Бан Жун Хуатай ярилцлаа. Дэлхийн өндөр хөгжилтэй олон оронд хавдрын 18-20 төрлийн эмчилгээг санал болгодог болсон. Түүний нэг нь химийн эмчилгээ. Гэхдээ химийн эмчилгээг маш нарийн мэс заслын аргаар, хавдрын голомт руу чиглэсэн байдлаар хийдэг болоод байгаа юм.
-Та өөрийгөө танилцуулаач, хими эмчилгээний чиглэлээр хэдэн жил ажиллаж байна вэ?
-Сайн байцгаана уу, би Гуанжоугийн Орчин үеийн эмнэлгийн Интервенцийн эмчилгээний тасгийн эмч Бан Жун Хуа байна. Би энэ салбарт 25 гаруй жил ажилласан туршлагатай. Харин хавдрын Интервенцийн эмчилгээгээр сүүлийн 15 жилийн турш ажиллаж байна. Манай эмчилгээний аргыг сонгосон нийт өвчтөний тоо 20 мянгаас давсан бөгөөд хүний биеийн бүх хэсгийн хавдрын эмчилгээг хийж ирсэн. Бид олон жилийн турш хавдрын эмчилгээний чиглэлээр ажилласан туршлагатай.
-Химийн эмчилгээг нарийн судсаар биш бичил мэс заслын аргаар, артерын судсаар хийхэд сөрөг нөлөө бий юу?
-Интервенцийн эмчилгээ нь 40–60 жилийн түүхтэй. Манай эмнэлэг байгуулагдсан цагаасаа хойш энэ технологийг ашигласан байдаг. Энэ нь бүрэн боловсорсон, найдвартай эмчилгээний арга тул ямар нэг сөрөг үр дагавар байхгүй, санаа зовохгүй байж болно. Энэхүү эмчилгээ нь дүрс оношлогооны төхөөрөмжийн тусламжтайгаар удирдан чиглүүлж, зүү эсвэл катетер ашиглан хавдрын байршилд маш нарийвчлалтай хүрч очин шаардлагатай эмчилгээг хийдэг. Манай Интервенцийн эмчилгээ нь артерийн судсаар дамжин орж, хавдарт цусан хангамж өгдөг судсыг олж илрүүлээд, өндөр тунгаар хими эмийг яг тэр судас руу нь тарьж өгдөг гэдгээрээ давуу талтай.
-Эмчилгээний үр дүн нарийн судсаар химийн тариа хийж эмчилснээс илүү гэж ойлголоо. Энэ талаар та дэлгэрэнгүй тайлбарлаач?
-Артерийн судсаар дамжуулан өгөх эмийн концентраци буюу хавдар руу чиглэсэн нөлөөлөл нь венийн судсаар тарьдаг уламжлалт аргынхаас 10 дахин өндөр байдаг. Энэ нь хавдарт маш өндөр тунтай, үр дүнтэй эмчилгээ хийх боломжийг олгодог. Хэрвээ тухайн судсанд тохирсон нөхцөл байвал бид хавдрын цусан хангамжийг хаах эмчилгээ болох судас боох буюу эмболизаци аргыг ашиглах боломжтой. Ерөнхийдөө хавдрын эмчилгээнд эм хийх хоёр зам бий. Уламжлалт арга бол венийн судсаар хийх. Харин бид артерийн судсаар дамжуулан хийх аргыг ашигладаг юм. Артерийн судсаар хийх арга нь дараах хэд хэдэн давуу талтай.
Нэгдүгээрт, Хавдарт маш нарийн чиглэсэн байдаг. Өөрөөр хэлбэл, хавдрын бүсэд эмийн концентраци маш өндөр байхад, эргэн тойрон дахь эрүүл эдүүдэд эмийн концентраци харьцангуй бага байдаг. Иймээс зорилтот хэсэгт өндөр тунтай эмийн нөлөө үзүүлэх боломжтой бөгөөд энэ нь хавдрын эмчилгээнд маш их үр дүнтэй байдаг.
Хоёрдугаарт, артерийн судсаар хийх хими нь мөн бүтэн биеийн хими эмчилгээний үйлчилгээг үзүүлдэг. Өөрөөр хэлбэл, венийн судсаар өгдөг уламжлалт аргын үр нөлөөг давхар үзүүлдэг гэсэн үг.
Гуравдугаарт, энэ арга нь дархлааны системд үзүүлэх сөрөг нөлөө бага, богино хугацаанд хязгаарлагддаг. Мөн артерийн аргаар хийх хими эмчилгээ нь судасны гэмтэл бараг үүсгэдэггүй. Хэрвээ гэмтэл гарсан ч гэсэн энэ нь хавдрыг тэжээж буй судсанд хамаарах тул хавдарт цусан хангамж багасах нь эмчилгээний үр дүнг сайжруулна.
Нарийн судсаар эм хийх үед ихэвчлэн гаднах, өнгөц байрлалтай судаснууд гэмтэл авах магадлалтай байдаг. Тиймээс төв судсанд гуурс тавьсны дараа эмийг хийх шаардлагатай болдог. Энэ нь мөн адил бага зэргийн инвазив буюу жижиг хэмжээний мэс ажилбар юм. Манай артерийн замаар хийх эмчилгээтэй адилхан бөгөөд үндсэн ялгаа төдийлөн байхгүй.
-Артерийн судсаар хийх хими эмчилгээг бүхий л төрлийн хорт хавдрын үед ашиглах боломжтой юу. Байрлалаасаа хамаараад хийх боломжгүй байх тохиолдол бий юу?
-Биеийн бүх хэсгийн хорт хавдарт артерийн судсаар хүрсэн тохиолдолд бид эмчилгээ хийх боломжтой байдаг нь нэг давуу талтай. Нарийн судсаар хийх эмчилгээнээс давуу талтай өөр нэг зүйлийг хэлье. Хэрвээ артерийн замаар эм хийсний дараа хэрэв тухайн үед бөглөлт хийхэд тохиромжтой судас байвал бид тэр судсуудыг боож, эмболизаци хийж чаддаг. Ингэснээр хавдрын цусны хангамжийг тасалдуулж чаддаг юм.
-Танай эмнэлэгт хийж байгаа химийн тарианы чанарын талаар та юу хэлэх вэ?
-Дэлхий даяар ашигладаг, хамгийн чанартай эмнүүдийг бид эмчилгээндээ хэрэглэдэг. Хэрэв өвчтөн шаардлагатай гэж үзвэл гадаадаас импортолсон эмийг ч хэрэглэж болно. Эсвэл Хятадад үйлдвэрлэсэн дотоодын эмийг ч ашиглаж болно. Аль аль нь чанарын баталгаатай бөгөөд ямар нэгэн сөрөг нөлөө байхгүй. Эдгээр эмүүд нь холбогдох зөвшөөрлийн дагуу үйлдвэрлэгдсэн бөгөөд дэлхий нийтэд хүлээн зөвшөөрөгдсөн, эмчилгээний зориулалтаар нийлүүлэгддэг.
Гэхдээ тухайн өвчтөн бүрийн эмчилгээний төлөвлөгөө нь Хятадад ирснийх нь дараа тодорхой болдог. Бид өвчтөн бүрийн онцлогт тохируулсан, хувийн буюу индивидуалчлагдсан эмчилгээний горим боловсруулдаг. Өөрөөр хэлбэл, хүн бүрийн биеийн байдлаас шалтгаалан зөвхөн түүнд тохирсон эмчилгээний хувийн төлөвлөгөө гаргадаг юм. Эмийн чанар, технологийн дэвшил бол аль батлагдсан, боловсронгуй болсон. Өвчтөнд яаж нөлөөлөх, үр дүн гарах нь эмчийн ур чадвар, туршлагаас хамаардаг гэдгийг энд зориуд дурьдаж хэлье.
-Дэлхий дээр химийн эмчилгээтэй холбоотой шинэ аргууд ойрын үед нэвтрэх үү. Магадгүй Хятад улсад ч юм уу тийм туршилт хийж байгаа, шинэ эмчилгээ нэвтрүүлэх гэж байгаа талаар мэдээлэл байна уу?
-Шинэ төрлийн хими эмчилгээний эмүүд гарч ирж магадгүй. Гэхдээ одоогийн энэ технологи бол аль хэдийнэ батлагдсан, тогтсон арга юм. Та мэс заслыг жишээ болгож бодоход, аль хэсэгт хийх вэ гэвэл биеийн аль ч хэсэгт хийх боломжтой шүү дээ. Энэ л зарчим юм. Өөрөөр хэлбэл, шинэ төрлийн судас боох буюу бөглөх материалууд болон шинэ хими эмчилгээний эмүүд дээр голчлон судалгаа хийгдэж байна. Мэдээжийн хэрэг, энэ чиглэлд ахиц дэвшил гарна. Учир нь дэлхийн шинжлэх ухаан, технологи тасралтгүй хөгжиж байгаа учраас анагаах ухааны чиглэлийн дэвшлүүд ч мөн адил уялдаа холбоотойгоор хөгжиж байна.
-
Өнөөдөр2022/04/21
Улаанбаатарт өдөртөө 10 хэм дулаан
-
Тод мэдээ2022/12/08
УИХ: Нүүрсний тээвэрлэлт, экспортын асуудлаар ерөнхий хяналтын сонсголыг энэ сар...
-
Тод мэдээ2021/08/18
Төрийн шагналт, Ардын уран зохиолч Ш.Сүрэнжавд зориулсан хүндэтгэлийн самбар бай...
-
Тод мэдээ2023/05/25
Малчин өрхийн 57 хувь нь гамшгийн эрсдэл даах чадвар дунджаас доогуур түвшинд ба...