Тод мэдээ
"Мөргөлийн эгшиг" хүндэтгэлийн тоглолт боллоо
XVII жарны “Үзэсгэлэн болгогч” усан туулай жилийн шинийн 8-ны билэгт сайн өдөр Манба Дацан хийдийнхэн хөл ихтэй өнжлөө. Олон олон үйл явдал давхацсан энэ өдөр Бусдад Туслахуй Анагаах Ухааны Манба Дацан хийд, Монгол Улсын Морин хуурын чуулга хамтран жил бүр уламжлал болгон зохион байгуулдаг "Мөргөлийн эгшиг" цэнгүүн 20 дахь жилдээ эгшиглэв.
Мөн Манла бурханы хот мандал – Лолан жинхорыг равнайлсан бол уламжлалт Цагаан сарын их ерөөлөө хурж, Манла бурхандаа тахил өргөн, Их Манла, Оройн ерөөлөө хурж, ард олноо даатгалаа.
ШИНИЙН 8-НЫ ИХ ХУРАЛ
Шинийн 15-ны энэ өдрүүдэд Цагаан сарын их ерөөлийг хурдаг билээ. Тодруулбал, Монгол газар "Чойнпрүл молом" буюу 15 хоногийн их ерөөл хурах зан үйлийг Өндөр гэгээн Занабазар санаачлан, Их хүрээнээ тогтоон журамлажээ. Энэ их ерөөлийн хурал нь Монголын цагаан сартай давхцан тохиодог юм.
Будда Шагжамүни 57 сүүдэртэйдээ одоогийн Энэтхэгийн Утар мужийн Сахитамахэд Жайна шашны Дэртига бөгөөд тэрсүүдийн зургаан багшид 15 хоногийн турш номын хүч чадал рид хувилгаан үзүүлэн ялан дийлсэн юм. Энэ түүхэн үйл явдлыг санан дурсаж байхын тухайд Богд лам Лувсандагва /1357-1419/ Рибугэданнамбаржалбалин хийдийг байгуулж, улмаар "Лхасын Их ерөөл" хурах болсон нь Бурханы шашинтнуудын эрхэмлэх зан үйл болон тогтжээ.
Шинийн 8-ны энэ өдөр мөн Их Манла, Манлын дончид, Манлын лхого, Оройн ерөөлийг тус тус хурдаг бөгөөд Манба Дацан хийдийн лам хуврагаас гадна, Оточ Манрамба Их Сургуулийг төгсөгч шүнгийн эмч нар оролцдогоороо онцлогтой юм.
Манла бурхныг урин залж, тахил өргөн, айлтгал даатгал айлтгаж, Манла бурханы хот мандлыг бүтээж, түүнийгээ гороолон тойрч буян хийн, хамаг амьтныг өвчин зовлонгүй байхын тухайд даатгадаг томоохон хурал юм. Энэ зан үйл нь Ламын чодва буюу Багшийн тахилгаар эхлэх бөгөөд Богд лам тэргүүтэй мэргэдийн шавдан солдэв буюу өлмий бат оршоох ерөөл, Найман Манла бурхны тахилгын зан үйл, ухиал өргөх, мандал өргөх сэлт, Сайн явдлын ерөөлийн хаан, хураангуй, их хураангуй, дэлгэр Манла бурхдын соёрхол тавих ерөөл зэргийг гүйцэд багтааж горимлон эрэмбэлсэн зан үйлийн цогц юм.
Тахилга уншлагын зан үйл төгсгөлийн хэсэгт сүсэгтэн, өглөгийн эзэд, хийдийн хуврагуудын хамт мянган тахил бүхий Манла бурхны заларч буй хот мандалд 1000 удаа сунаж мөргөн, Манла бурхны тарнийг 1000 удаа тоолон уншдаг. Мөн Манла бурхны хот мандлыг 1000 удаа гороолно. 1000 удаа мөргөхдөө тэргүүлшгүй цагаас хураасан хийгээд энэ насанд санаатай болон санамсаргүй бие, хэл, сэтгэлээр үйлдсэн, үйлдүүлсэн, бусад хүмүүсийн нүглийн үйлэнд даган баяссан гэх мэт бүх нүгэл хилэнцээ гэмшин наминчилж, хойшид үйлдэхгүй хэмээн боомтлох сэтгэлийг хатуу чанд үүсгээд, унал доройтол, өвчин, цаг бусын үхэл, ад, дөрвөн зүйлийн саад зэтгэр, лус, гараг адын хорлол, лусын хорлол, Бүднарын хорлол зэргээс гэтэлж, өвчингүй амгалан, үгүйрэлгүй дорвилог болохын шалтгаан, нөхцлийг цогцлоолоо гэх бодлыг өөртөө үүсгэх учиртай. Мөн өөрийн хийгээд бусдын хүссэн санаа номыг ёсчлон бүтээсэй, хойд төрөл тутамдаа бурханы шашинтай учраасай гэх ерөөлийн сэтгэлийг үүсгэдэг.
Сунаж мөргөж буй нь бурхны шашны долоон гишүүнт буяны үйлийн эхнийх нь юм. Бусад хүмүүсийн буяны үйлд даган баясаж буй нь долоон гишүүнт буяны үйлийн дөрөв дэх нь билээ. Бурхны зүрхэн тарнийг 1000 удаа уншиж буй нь Манла бурхны лагшин, зарлиг, тааллын эрдэм увидасыг өөртөө шингээж буй үйл бөгөөд хэлээр үйлдсэн дөрвөн зүйл нүгэл хилэнцийг арилгаж буй үйл юм. 1000 удаа хот мандлыг гороолж буй нь хойд төрөлдөө Манла бурхны оронд төрөхийн билгэ зохиож, ерөөл тавьж буй үйл юм.
"МӨРГӨЛИЙН ЭГШИГ" ТОГЛОЛТ
... Буман өнгөт лагшингаараа
Бусдын тусыг бүтээгч
Бурхан Манла таньдаа
Биеийн нүглийг ариусган мөргөе, мөргөе
Үлэмж үнэн зарлигаараа
Өвчин зовлонг арилгагч
Өршөөлт Манла таньдаа
Хэлний хилэнцийг ариусган залбиръя, залбиръя...
Монгол Улсын Гавьяат эмч, Хамба лам Д.Нацагдоржийн үг, Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар, Төрийн шагналт, Ардын жүжигчин Д.Лувсаншаравын ая “Мөргөлийн эгшиг” энэ дууг 23 жилийн өмнө анх Хаврын тэргүүн сарын шинийн найманд Манба Дацан хийдэд Монгол Улсын Морин хуурын чуулгыг урин залж эгшиглүүлж байлаа. Түүнээс хойш өнөөдрийг хүртэл “Мөргөлийн эгшиг” шашин соёлын уг цэнгүүнийг жил бүрийн Хаврын тэргүүн сарын шинийн найманд уламжлал болгон зохион байгуулсаар ирсэн юм.
Энэ удаагийн цэнгүүнд Морин хуурын чуулгын дөрвөл, Монгол Улсын Гавьяат жүжигчин, олноо дархад дууны хэмээн алдаршсан Б.Даариймаа, Монгол Улсын Гавьяат жүжигчин С.Цэрэндорж, СТА, дуучин Ө.Цэрэнчунт, “Увертюра” хамтлагийн ахлагч, дуучин Г.Пүрэвдагва нар ая дууныхаа дээжийг өргөн, хурсан олны сонорыг мялаалаа.
МАНЛА БУРХАНЫ ХОТ МАНДАЛ – ЛОЛАН ЖИНХОР
Шинийн наймны билгэт сайн энэ өдөр МУЭСТ Манба Дацангийн хамт олон Манла бурханы хот мандал - Лолан Жинхорыг равнайлан залах буян номын нээлтийн ажиллагаа давхар боллоо.
Манла бурхад, бусад сахиус нөхөр сэлт хамт заларч ариун дагшин орны дүр байдал орд харшийг гадаад дотоод орчинтой нь бодитойгоор их эрдэнэсээр, эрдэнэсийн өнгө будагаар зурж бүтээсэнийг, орд "Жинхор" буюу "Хот мандал" хэмээдэг. Тодруулбал, Манла бурханы ариун орон хийдийг эрдэнийн өнгө будгаар бүтээдэг хот мандлыг Дүлцон жинхор, мод, алт, мөнгө, зэсээр сийлж, урлан бүтээснийг Лолан жинхор гэдэг.
Манба Дацан хийдэд бүтээсэн энэхүү Лолан хот мандал нь суурийн болон бодит хэсгийг оролцуулбал 3х3 метрийн өргөнтэй, 3,5 метрийн өндөртэй бөгөөд монголчуудын өнгөрсөн үеийг авч үзэхэд ийм хэмжээний Манлын Лолан хот мандлыг бүтээж байсан тохиолдол түүхийн хуудсанд хараахан тэмдэглэгдээгүй байна. Уг Лолан хот мандал нь найман Оточ бурхад хийгээд 51 бурхан сахиусын шүтээнийг багтаасан томоохон хэмжээний түүхэн буяны болон соёлын өвийн бүтээлт үйл хэрэг билээ. Лолан жинхор бол хүмүүсийн оюун санаанд бясалгалаар гэрэлтдэг ном.
Энэхүү Манла бурханы хот мандлыг Хамба лам Д.Нацагдорж, урлахуйн ухаан судлаач лам нарын хамт гаргасан нарийн тэг зураглалаар Гүмбүм дахь мэргэжлийн дархчуул зэсээр цутгаж, бүхэлд нь цэвэр алтаар бүрж бүтээсэн. Мөн Монголын уран дархан Д. Пүрэвсүрэн болон түүний дархчуудын баг үнэт эрдэнийн чулуугаар чимэглэсэн болно. Харин хот мандлын арын ханан дахь АУ-доктор Г.Одонцэцэгийн гаргасан зураглал болох “Эмийн ой цэцэрлэг”, Манла бурханы айлдвар анагаах ухааны зарлиг шүнг сонсож буй тэнгэр, арш, тэрсүүд, дотоодын нөхдийг Монгол зургийн аргаар СУИС-ийн багш нар, Монгол зургийн төгсөх курсын оюутнууд курсын ажлынхаа хүрээнд зурж бүтээжээ.
Манла бурхадын хот мандлыг бүтээснээр:
- Монголын Бурханы шашны соёлын өв санг бүтээн хойч үедээ өвлүүлэн үлдээж байна.
- Манла бурхантай холбоотой судар тарни ёсыг бясалгах цаглашгүй буян хураах тус эрдэм ихтэй.
- Судалгаа шинжилгээ сургалт сонсох, санах, бясалгах, ач холбогдолтой.
- Судлагдахууныг дэлгэрүүлж оюун мэдлэгээ арвижуулах тус эрдэмтэй.
- Суралцагчдын гарын авлага хэрэглэгдэхүүн болно.
- Таван мэдрэхүй дамжуулан бие, сэтгэлийн амар амгалан адис жинлавыг хүртэх болно.
- Бие хэл сэтгэлийн оюун санаа бясалгалын өндөр ач холбогдолтой.
- Байгалийн гай гамшиг, гадна, дотны барцад саадыг арилгаж улс гүрнийг амгалан жаргалантай байлгаж өөр хоорондоо эв түнжинтэй, эрүүл саруул, эрдэм мэдлэгтэй, эд агуурстай байх ач холбогдолтой.
- Лолан хот мандлыг харах, эргэл мөргөл хийх сэтгэлдээ бодох төдий ч буян асар ихээр хураах болно. Нүгэл хилэнцийг ариусган арилгаж, гурван муу заяанд үл төрнө. Олон амьтныг өвчин зовлонгоос хагацуулах, урт удаан наслуулж, санасан хэрэг бүхнийг бүтээж,
буян их хураалгаж, нас буяны авшиг хүртээж, хожим хойно гэгээрэлд хүрч бурханы ариун орон дэважинд төрөх тэргүүтэн тус эрдэм цаглашгүй болно.
Тод мэдээ
2025 онд 32 улсын 1556 гадаадын иргэнийг улсын хилээр оруулалгүй буцаалаа
Гадаадын иргэн, харьяатын газар 2025 оны эхний арваннэгэн сарын байдлаар төлөвлөгөөт 41, төлөвлөгөөт бус 253 удаагийн хяналт шалгалтыг зохион байгууллаа.
Зөрчилд холбогдсон гадаадын 16881 иргэн, 3582 аж ахуйн нэгж байгууллагад Зөрчлийн тухай хуулийн дагуу арга хэмжээ авч, 1222 иргэнийг албадан гаргав.
Зөрчил гаргасан нийт гадаадын иргэдийн тоо өмнөх оны мөн үеэс 66.7 хувиар, үүнээс хувь хүнээр зөрчил гаргасан иргэдийн тоо 5.21 хувиар, уригч хуулийн этгээдээр зөрчил гаргасан иргэдийн 84.07 хувиар тус тус өссөн үзүүлэлттэй байна. Гадаадын иргэдийн нийтлэг зөрчлийг авч үзвэл, хөрш орнуудтай байгуулсан олон улсын гэрээ, хэлэлцээрт заасан хил орчмын нутаг дэвсгэрт зорчих бичиг баримтаар зөвшөөрснөөс бусад нутаг дэвсгэрт зорчих, оршин суух зөвшөөрлийн хугацаа хэтрүүлэх, эрх бүхий байгууллагын зөвшөөрөлгүй хөдөлмөр эрхлэх, ирсэн зорилгоосоо өөр үйл ажиллагаа явуулах, визийн хугацаа хэтрүүлэх зэрэг зөрчлүүд дийлэнх хувийг эзэлж байна.
Мөн ирсэн зорилгоо тодорхойлж чадаагүй, зорчих зорилгодоо нийцээгүй ангиллын визтэй ирсэн, тус улсад байх, буцаж явах хөрөнгийн эх үүсвэрийн баталгаагүй, визийн хүчинтэй хугацаа дууссан үндэслэлээр 32 улсын 1556 гадаадын иргэнийг улсын хилээр оруулалгүй буцаалаа. Улсын хилээр оруулалгүй буцаасан иргэдийн дийлэнх хувийг БНХАУ (1130), БНСУ (151)-ын иргэд эзэлж байна гэж ГИХГ-аас мэдээллээ.
Тод мэдээ
УОК шуурхай хуралдаан зарлаж, 21 аймгийн удирдлагад үүрэг чиглэл өглөө
Хүйтний эрч чангарч зарим аймгуудад өвөлжилт хүндэрч эхэлсэнтэй холбоотой Монгол Улсын Шадар сайд Х.Ганхуяг Улсын Онцгой комиссын шуурхай хуралдаан зарлаж 21 аймгийн удирдлага, холбогдох албаны хүмүүстэй цахим хурал хийн үүрэг чиглэл өглөө. Хуралдаанаар өвөлжилт хүндэрч эхэлсэн аймгуудад улсын нөөцөөс өвс, тэжээл олгох хуваарь гаргаж, бэлтгэл ажлыг хангаж байгааг мэдээллээ.
Хурлын эхэнд Шадар сайд ихэнх аймаг гамшгийн эрсдэлийг бууруулах зардлыг орон нутгийн төсөвт тусгасныг сайшаан, өвөлжилт хүндрэх шинжтэй аймгуудад 1 дүгээр сарын 10–20-ны хооронд газар дээр нь ажиллах төлөвлөгөөтэй байна гэв. Мөн өнгөрсөн өдрүүдэд улсын нөөцөөс 47 суманд түлш шатахуун илгээх ажлыг хийснээр, Баруун бүсийн аймгуудын түлш, шатахууны нийлүүлэлт хэвийн болсныг хэллээ. Харин бусад аймгууд Аж үйлдвэр, эрдэс баялгийн яамтай холбогдон шаардлагатай зохицуулалт хийхийг үүрэг болгосон юм.
Цаг уур, орчны шинжилгээний газрын хэлтсийн дарга Л.Оюунжаргал "Энэ өвөл зүүн аймгуудын нутгаар хур тунадас олон жилийн дунджаас ахиу, баруун аймгуудын хойд хэсгээр мөн ахиу хур тунадастай, бусад нутгаар ОЖД-ын орчим гэх урьдчилсан төлөвтэй бөгөөд дунд болон их эрсдэлтэй бүс нутагт зудын эрсдэл нэмэгдэх хандлагатай байгаа"-г тэмдэглэв.
Хурлын төгсгөлд Шадар сайд аймгуудын засаг дарга нарт цаг уурын байгууллагын аюулт үзэгдлийн сэрэмжлүүлгийг иргэдэд шуурхай хүргэж, шаардлагатай тохиолдолд авто замын хөдөлгөөнийг хязгаарлан урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг авч, отор нүүдлийн зохион байгуулалт, малчдын судалгааг нарийвчлан тодотгож, мэдээллийн нэгдсэн ойлголтыг ханган ажиллахын үүрэг болголоо.
-Малчдад төрийн үйлчилгээг хүндрэлгүй хүргэх,
-Бага насны хүүхдийг малд явуулахгүй байх
-Сурагчдын хичээлийн үйл ажиллагааг тасралтгүй зохион байгуулах,
-Цасан шуурга, аюулт үзэгдлийн үед хариу арга хэмжээний төлөвлөлт, техник хүн хүчний бэлэн байдлыг хангах,
-Зудын эрсдэлийг бодитоор үнэлэн урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг эрчимжүүлэх,
-Малын шилжилт хөдөлгөөнд хяналт тавьж, өвс, тэжээлийн аюулгүйн нөөцийг бүрдүүлэх, шатахууны тээвэрлэлтийг жигдрүүлж нөөцийг тасралтгүй хангах үүргийг өглөө гэж Улсын Онцгой комиссоос мэдээллээ.
Тод мэдээ
Нийслэл, дүүргийн татварын орлогын биелэлт 94 хувийн гүйцэтгэлтэй байна
Сангийн сайд Б.Жавхлан төсвийн гүйцэтгэлтэй уялдуулан татварын орлого бүрдүүлэлтийг нэмэгдүүлэх зорилгоор Нийслэлийн татварын газар, Сүхбаатар, Чингэлтэй дүүргийн татварын хэлтэст ажиллалаа.
Нийслэлийн татварын газрын дарга М.Болдбаатар “2025 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдрийг хүртэл нийслэл, дүүргийн татварын албаны улсын төсөвт төвлөрүүлэх орлого сар сараар биелж явсан. Гэхдээ уул уурхай туслан гүйцэтгэгч аж ахуйн нэгжүүдийн үйл ажиллагааны доголдол болон оны 11 дүгээр сарын сүүлээр УИХ дахь АН-ын бүлгээс Өршөөлийн хуулийн төслийн асуудлыг хөндөхөд аж ахуйн нэгж, иргэдийн дунд хүлээлт үүсэж, орлого бага зэрэг дүнгээр тасарч эхэлсэн. Улмаар 12 дүгээр сарын эхний долоо хоногоос орлого их хэмжээгээр тасарсан.
Харин Сангийн яамнаас татвар төлөгчдийг цаг хугацаандаа татвараа төлөхийг уриалсан мэдэгдэл гаргаснаас хойш эргэлзээ, хүлээлт арилж, хэвийн төвшиндээ ороод явж байна. Нийслэл, дүүргийн татварын албууд төсөвт өдөрт 20 тэрбумыг оруулах төлөвлөгөөтэй ажиллаж байна. Сангийн сайдын 02 тоот албан даалгаврын дагуу оны эцэст татварын төлөвлөгөө бүрэн биелүүлнэ гэсэн зорилт тавьж ажиллаж байгаа" талаараа танилцууллаа.
Нийслэлийн татварын газар, дүүргийн татварын хэлтсүүд улс, нийслэл, орон нутгийн төсөвт татварын орлогын 5,5 их наяд төгрөгийг төвлөрүүлэх төлөвлөгөөтэй ажиллаж байна.
2025 оны 11 дүгээр сарын 30-ны байдлаар улсын төсөвт 1.7 их наядын татварын орлогын төлөвлөөтэйгөөс 1.6 их наяд төгрөгийг төвлөрүүлж 94 хувийн гүйцэтгэлтэй байна.
Сангийн сайд Б.Жавхлан татварын орлогын төлөвлөгөөг заасан хугацаанд бүрэн гүйцэтгэх, татвар төлөгчдөд зөвлөн туслах үйлчилгээг сайн өгч ажиллах үүргийг нийслэл, дүүргийн татварын газрын удирдлагуудад өглөө гэж Сангийн яамнаас мэдээллээ.
-
Тод мэдээ2023/04/17
Утаажилтын бүсээс 8 иргэнийг гаргаж, 900 сая төгрөгийг өмч хөрөнгийг авран хамга...
-
Тод мэдээ2023/10/11
Дамбадаржаа дэд төвийн дулааны станцын гэрээг үзэглэв
-
Тод мэдээ2020/06/11
Сургагч багш бэлтгэлээ
-
Тод зураг2020/05/05
Ойгоос нарс, хус модыг зохих зөвшөөрөлгүй үндсээр нь бэлтгэж тээвэрлэсэн хэргийг...