Тод индэр
Ц.Цэцэнзориг: “Хөрөнгө оруулалтын сан” Хөвсгөл аймагт хийгдэх төслүүдийг дэмжиж ажиллана
Хөвсгөл аймгийн Засаг даргын Тамгын газар, Хөвсгөл аймгийн нутгийн зөвлөл хамтран “Нээлттэй Хөвсгөл 2023” арга хэмжээг Улаанбаатар хотноо энэ сарын 6, 7-ны өдрүүдэд зохион байгуулах гэж байна. Энэ талаар Хөвсгөл аймгийн Нутгийн зөвлөлийн дарга Ц.Цэцэнзоригоос тодрууллаа.
-Сүхбаатарын талбайд “Нээлттэй Хөвсгөл 2023” арга хэмжээг зохион байгуулах болсон шалтгаан юу байв?
-Нутгийнхаа хөгжилд хувь нэмэр оруулах, ард иргэдтэйгээ хамтын ажиллагаа өрнүүлэхээр хотод ажиллаж, амьдардаг хөрөнгө оруулагч, бизнес эрхлэгч залуус санаачилж “Хөрөнгө оруулалтын сан” байгуулахаар болсон. Хөвсгөл аймагт хийгдэх төслүүдийг дэмжиж ажиллах юм. Аливаа зүйл мэдээлэлгүй, мэдлэг багатайгаас болж санхүүгийн эрсдэлд ордог. Тэгвэл “Хөрөнгө оруулалтын сан” нь мэргэжлийн байгууллага юм. Тус сан иргэдийг санхүүгийн эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх, тэдний бизнес, хөрөнгөө удирдахад туслах, чиглүүлэх бидний ярьдгаар “долоо хэмжиж нэг огтол” гэдэг шиг маш нарийн дүрэм, журамтай, санхүүгийн сахилга батыг дээд зэргээр сахидаг байгууллага.
Монгол Улсад ийм хөрөнгө оруулалтын сан олноор бий болж байна. Банкуудад биш сангуудад тулгуурласан бүтээн байгуулалтын томоохон төсөл хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх зорилготой. Үүний эхлэл болгож Хөвсгөл аймагтаа анхны жишиг “Хөрөнгө оруулалтын сан”-г үүсгэж цаашид ийм олон сангуудыг хөгжүүлэхээр зорьж байна.
-Нутгийн зөвлөлийн шинэчлэлийн нэг нь ил тод “Шилэн” байх зорилтыг тусгасан байсан?
-Олон нийтийн оролцоонд тулгуурласан төрийн бус байгууллагууд “шилэн“ байх ёстой гэж боддог. Тэдний оролцсон оролцоо, хандив, тусламжийн тайланг цаг тухайн үед нь ил тодоор тавьж байх хэрэгтэй. Ингэснээр дараа дараагийн оролцох хүмүүст итгэл төрүүлэх юм. Хамтын ажиллагааг өрнүүлэх гэж байгаа л юм бол хэн, хэн хэрхэн яаж оролцоотой байгаа вэ гэдгийг ил байлгах юм. Өөрөөр хэлбэл, хэн санхүүгийн дэмжлэг болоод цаг хугацааг зориулсан, ямар авьяас чадвараар оролцсон гэдгийг байнга бүртгэж тайлагнаж явах ёстой. Ингэснээр бид олон хүнийг байгууллагадаа татан оролцуулж, улмаар бие биеэсээ харилцан дэмжлэг, тусалцаа авдаг, хамтдаа хөгждөг органик нэгдэл болох учиртай.
-“Нээлттэй Хөвсгөл” өдөрлөгөөр олон сонирхолтой арга хэмжээ зохион байгуулахаар төлөвлөжээ. Ялангуяа бизнес уулзалтыг сонирхсон хүн олон байна?
-“Нээлттэй Хөвсгөл 2023” өдөрлөгийн хүрээнд 12 төрлийн эвент арга хэмжээг зохион байгуулна. Энэхүү арга хэмжээг зохион байгуулах санаа аймагтаа ажиллаж, аялж байхад төрсөн гэх үү дээ. Энэ зун манай аймагт томоохон баяр наадам, эвент арга хэмжээ олон болсон. “Сарлагийн фестиваль”, “Алунгоо хатны баяр”, "Монгол бөхийн шүтээн”, “Хийморь цогцолбор” барьж байгуулсны баяр гээд бүх арга хэмжээнд нь бид оролцсон.
Манай монголчуудын тухайд нутагтаа очих, нутгийнхаа аливаа арга хэмжээнд оролцож, анги хамт олонтойгоо уулзаж, холбоотой байя гэсэн сэдэл, эрмэлзэл хүн бүрт байна.
Харин баяр ёслол бүгдээс ажиглагдсан нэг зүйл гэвэл ажил хэрэгч уур амьсгал энэ үеэр бүрддэггүй юм шиг санагдсан. Тиймээс зөв зүйтэй тодорхой зүйлд ажил хэрэгч хандлага хэрэгтэй. Энэ хандлага руу бид чиглүүлэх нь цаг үеэ олох юм шиг санагдсан.
Ялангуяа Улаанбаатар хотынхонд, цаашлаад дэлхийд Хөвсгөлийнхнөө зөвөөр таниулах, салбар, салбарын төлөөллийг танилцуулах ажил хэрэгч уулзалт чухал санагдсан. Эдийн засаг хүнд байгаа энэ үед байгаа боломжоо бусадтайгаа хуваалцах, бараа солилцоо яагаад хийж болохгүй гэж.
Нутаг дотроо, ах дүү дотроо яагаад бид ажил хэрэгч санал тавьж уулзалт хийж болохгүй гэж. Тиймээс Хөвсгөл нутагт ажиллаж, амьдрах бүх талын дэмжлэг, боломжийг танилцуулах, бизнес эрхлэгчид, малчид тариаланчдын үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн үйлчилгээг орон даяар таниулан сурталчлах, борлуулах, бизнесийн түншлэлийг тогтоох, шинэ инновац туршлага судлах, дэвшилтэт технологи, тоног төхөөрөмж нэвтрүүлэх, төр, хувийн хэвшлийн түншлэл, бизнес эрхлэгчдийн хамтын ажиллагааг өргөжүүлэхээр л зорьсон.
-Бэлтгэл ажил хэр хангагдаж байна. Нутгийнхны оролцоо, дэмжлэг, хандлага ямар байна вэ?
-Нутгийн зөвлөл үүргийнхээ хүрээнд энэ ажлыг санаачилж сар гаруйн өмнөөс ажиллаж эхэлсэн. Хүмүүсийн оролцоо идэвх сайн, халуун дотноор хүлээн авч байна. Салбар салбарынхаа төлөөллийг оролцуулахаар сумдынхаа Нутгийн зөвлөлөөс судалгаа авсан. Хэр дэмжлэг авах, хэр зөв байх нь биднээс шалтгаална.
Мэдээж хүмүүс ажиглана, оролцоно, дараа нь дүнгээ тавина. Бидэнд цаашид хийх ажил зөндөө. Гараа сайн бол бариа сайн гэдэг шиг хүмүүсийг нэгтгэж, арга хэмжээнд татаж оролцуулснаараа үр дүнтэй болж, эргэх холбоогоо тогтоож,цаашид хамтын ажиллагаа сэргэх болно. Зөвхөн сэтгэлээр сэрэх биш харилцан ашигтай, амьдралынх нь чанарт өөрчлөлт оруулснаараа л бид хамтдаа хөгжинө, аймгаа ч хөгжүүлнэ.
Наад зах нь бид судалгаа, мэдлэг, мэдээлэл сонголтыг өгч байх хэрэгтэй. Хотод хөдөөнөөс ирээд 20 хоногт бүтээх ажлыг хоёр хоногт бүтээгээд өгдөг мэдээлэлтэй болгохыг зорьж байна. Ийм байдлаар ажиллавал манайд хандах иргэд нэмэгдэнэ.
-Ярилцсанд баярлалаа.
Тод индэр
Б.Жавхлан: Гадаад валютын улсын нөөц таван тэрбум ам.долларт хүрлээ
Уул уурхайн бүтээгдэхүүний экспортыг нэмэгдүүлэх, гадаад валютын улсын нөөцийн нөхцөл байдлын талаар Сангийн сайд Б.Жавхлан Засгийн газрын хуралдаанд мэдээлэл хийлээ.
“Монгол Улсын Ерөнхий сайдын захирамжаар экспорт нэмэгдүүлж, тулгамдаж буй асуудлыг шуурхай шийдвэрлэх үүрэг бүхий Ажлын хэсэг уул уурхайн экспортод тулгараад буй асуудлыг цогц байдлаар шийдвэрлэж, экспортыг эрчимжүүлж, гадаад валютын орох урсгалыг нэмэгдүүлэх арга хэмжээ авч ажиллаж байна. Тус Ажлын хэсгийн дарга, Сангийн сайд Б.Жавхлан,
Нэгдүгээр улирлын нийт дүнгээр нүүрс 17.4 сая.тонн, төмрийн хүдэр 1.8 сая тонн экспортолсон нь өмнөх оны мөн үетэй ижил түвшинд байгаа бол зэсийн баяжмалын экспорт 456 мянган тоннд хүрч 24 хувиар өссөн дүнтэй байна.
Ажлын хэсэг банкны салбарын төлөөлөлтэй уулзаж, гадаад валютын улсын нөөцийг хамгаалах чиглэлд хамтран ажиллах талаар хэлэлцэж, Санхүүгийн тогтвортой байдлын зөвлөлийн хурлаар холбогдох асуудлыг шийдвэрлэж, бодлогын зөвлөмж гарган ажиллаж байна.
Энэ сарын 1-ний байдлаар гадаад валютын улсын нөөц өмнөх долоо хоногоос 305 сая ам.доллароор нэмэгдэж, таван тэрбум ам.долларт хүрлээ гэж мэдээллээ.
Тод индэр
О.Батнайрамдал: Бакалаврын төвшинд суралцагчдад тэтгэлэг, магистр, докторын төвшинд бол зээл олгохоор зохицуулах нь зөв байна
Монгол Улсын Их хурлын Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын байнгын хорооны 2024 оны 10 дугаар сарын 15-ны өдрийн 02 тоот тогтоолоор Боловсролын зээлийн сангийн үйл ажиллагаа, журмын биелэлтэд хяналт шалгалт хийх, холбогдох санал, дүгнэлт гаргах шийдвэрийн төсөл боловсруулах үүрэг бүхий Ажлын хэсгийг байгуулсан. Энэхүү ажлын хэсгийг УИХ-ын гишүүн О.Батнайрамдал ахалж байна. Түүнтэй уулзаж ярилцсан юм.
-Ажлын хэсэг байгуулагдах шаардлага юу байв?
-Засгийн газрын татвар төлөгчдийн мөнгөөр санхүүждэг 23 сангийн нэг нь Боловсролын зээлийн сан юм. Хамгийн үнэ цэнэтэй, тэр хэрээрээ хамгийн их хөрөнгө оруулалттай сан юм. Гэхдээ энэ сан өнгөрсөн хугацаанд зээл олгох журмаасаа эхлээд эргэн төлөлт хүртэл олон асуудлыг дагуулсаар байна. Нийтдээ 360 тэрбум төгрөгийн гадаад зээлийн санхүүжилт олгосон боловч эргэн төлөлтөд асуудал үүсч байна. Боловсролын зээлийн сан журмаар зохицуулагдаж ирсэн. Энэхүү мөрдөгдөж буй журам 27 хуудас бүхий олон удаагийн нэмэлт өөрчлөлт орсон учраас ойлгомжгүй, ишлэлээс ишлэгдсэн маягтай баримт бичиг болжээ. Тиймээс журам бүрэн шинэчлэглэх зайлшгүй шаардлага үүссэн. Ингээд 2025 оны сонгон шалгаруулалтаас өмнө Боловсролын сангийн зээлийн журмыг шинэчлэхээр ажиллаж байна. Манай ажлын хэсэг санал, дүгнэлтээ боловсруулан Байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцүүлж, холбогдох яаманд хүргүүлэхэд бэлэн болоод байна.
-Боловсролын зээлийн сангийн журмын төсөлд ямар ямар өөрчлөлт оруулах саналыг боловсруулсан бэ?
- Ер нь бол Боловсролын зээлийн сан алсын хараагаасаа эхлээд стратегийн хувьд шинэчлэл хийх шаардлага буй болжээ. Жишээлбэл, Боловсролын зээлийн сан гэх атлаа нийт санхүүжилтийн 87 орчим хувь нь тэтгэлэг болж олгогдож байна. Эдийн засгийн бүтэц өөрчлөгдөх тусам хөдөлмөрийн зах зээлтэй уялдаад эрэлт хэрэгцээтэй мэргэжилтэй нийцүүлэн Боловсролын зээлийн сангийн стратегийг тодорхойлох ёстой. Боловсролын зээлийн сангийн санхүүжилтийн 35-45 хувь нь Ерөнхийлөгчийн нэрэмжит тэтгэлэгт буюу бакалаврын боловсрол эзэмшихэд олгогдож байна. Гэтэл дэлхийн 100 топ сургуульд тэнцсэн хүүхдэд зээл хэлбэрээр олгогдож байна. Энэ нь харьцангуй ялгаатай байдал үүсээд байгаа юм. Мөн өндөр мөнгөн дүнгээр буюу 100-200 мянган ам. долларын зээл авсан оюутан бакалавраа төгсч ирээд зээлийг эргэн төлөх нь асуудалтай. Ер нь дөнгөж бакалаврын түвшний боловсрол эзэмшээд өндөр хэмжээний зээл төлөх нь хэцүү учраас зээлийн эргэн төлөлт ч тааруу явж ирсэнтэй холбоотой байх.
Тэгэхээр бакалаврын төвшинд эргэн төлөгдөх нөхцөлгүйгээр тэтгэлэг, магистр, доктор буюу ахисан төвшинд зээл олгохоор зохицуулах нь зөв байна. Өөрөөр хэлбэл, ахисан төвшинд зээлээр суралцагч санхүүгийн хувьд зээлийг эргэн төлөх боломжтой болсон байна. Хоёрдугаарт, гадаадын их, дээд сургуульд суралцах хүүхдийн сонгон шалгаруулалтыг эрэмбэ, ерөнхий тест явуулж шалгаруулж байна. Зөвхөн эрэмбийг харах нь өрөөсгөл учраас тухайн хүүхэд өөрсийн санаачлагаар тэтгэлэг авсан бол үнэлэгдэж, оноожуулалтад нь ордог байх ёстой. Мөн тухайн сургуулийн төлбөрийн хэмжээг оноожуулалтад тусгах нь зөв хэмээн үзэж байна. Яагаад гэвэл зарим сургууль эрэмбэ нь ойролцоо атлаа хэд дахин илүү төлбөртэй байх тохиолдол байдаг. Жишээлбэл, АНУ-ын Стэнфордын Их сургуульд 200 мянган ам.доллараар суралцуулахаар нэг хүүхэд явуулах нь уу эсвэл эрэмбээрээ ойролцоо Токиогийн их сургуульд яг энэ төсвөөр 10 хүүхэд суралцуулах уу гэдгийг бололцох ёстой. Энэ мэт уялдааг оноожуулалтад шингээж өгч байж, харилцан ашигтай, хүртээмжтэй зээлийн олголтыг шинэчлэн хэрэгжүүлэх боломжтой хэмээн үзсэн.
- Төрийн албан хаагчдыг мэдлэг боловсролоо дээшлүүлэхэд зээлийн сангаас тэтгэлэг өгч болох уу?
- Төрийн албан хаагчдыг бодлогоор дэмжин чадавхжуулах хүрээнд гадаад болон дотоодын сургалтын байгууллагад магистр, докторын үндсэн хөтөлбөрт хамруулах боломжийг бүрдүүлнэ. Мөн шаардлагатай тохиолдолд гадаад хэлний бэлтгэлд хамруулах боломжийг олгоно. Түүнээс гадаадад суралцаад төгссөн хүүхэд тухайн орондоо ажлын туршлага хуримтлуулж ирэх боломжийг олгох уян хатан зохицуулалтыг тусгалаа. Хэрвээ эргэн ирэхгүй бол тэтгэлэг зээл хэлбэрт шилжиж, эргэн төлөгдөх нөхцөлттэй байна. Тухайн суралцагч энэ бүхнээ бүрэн ялгаж ойлгосон байхын тулд журмын шинэчлэл мөн чиглэж байна. Мөн зорилтот бүлэгт чиглэсэн буцалтгүй тусламжаар суралцах боломжийг журамд тусгах ёстой юм.
-Зээлийн эргэн төлөлтөөр дараагийн зээлийг олгох зарчмаар төсөвлөсөн. Тэгэхээр зээлийн эргэн төлөлтийг сайжруулахад хэрхэн анхаарч ажиллах вэ?
- 2025 оны улсын төсөвт Боловсролын зээлийн сангийн үйл ажиллагаанд 158,4 тэрбум төгрөг төсөвлөгдсөн. Түүний 33,6 тэрбум нь зээлийн эргэн төлөлтөөс санхүүжихээр тусгасан. Өөрөөр хэлбэл, эргэн төлөлт заавал хийгдэж байж Боловсролын зээлийн сангийн үйл ажиллагаагаа хэвийн явуулна. Зээлийн эргэн төлөлт хийгдэхгүй бол дотоодын их,дээд сургуульд суралцагч хүүхдүүд Монгол банкны хар жагсаалтад бичигддэг. Харин гадаадад суралцахаар зээл аваад эргэн төлөлт хийгээдгүй бол энэ хар жагсаалтад ордоггүй. Энэ ялгавартай байдлыг халах хэрэгтэй учраас журмын төсөлд санал тусгасан байгаа. Зээлийн эргэн төлөлтийг сайжруулах, зээлийн санг шударга ёсны зарчимд нийцүүлэхийн тулд шинэчлэл хийхээр саналыг боловсруулсан юм.
Тод индэр
Т.Баярхүү: Хуурайшилт ихтэй сумдад түймрийн эрсдэл маш өндөр байна
Шадар сайд, УОК-ын дарга С.Амарсайхан 21 аймаг, нийслэлийн Онцгой комиссын дарга нартай цахимаар хуралдаж, ой хээрийн түймэр, шар усны үерээс урьдчилан сэргийлэх төлөвлөгөө, арга хэмжээний талаар хэлэлцлээ. Энэ талаар УОК-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Т.Баярхүү мэдээлэл өглөө. Тэрбээр “Нийт нутгаар хуурайшилт өндөр байгаа. Баруун аймгуудад цас ихтэй байгаа учраас шар усны үерийн эрсдэл өндөр байна. Өнгөрсөн долоон хоногт зүүн аймгуудад бүртгэгдсэн хээрийн түймэр түүнийг унтраах үйл ажиллагааг зохион байгуулсан аймгийн онцгой комиссын мэдээлэл, түймрийн хор уршгийг арилгах, түймэрт өртсөн айл өрхүүдэд чиглэсэн арга хэмжээний талаарх мэдээллийг сонсож, холбогдох үүрэг чиглэлийг өгсөн.
Зүүн аймгууд ой хээрийн түймрийн эрсдэлтэй байгаа учраас хөдөлгөөнт бүлгүүд болон хяналтыг цэгүүдийг ажиллуулах зэрэг урьдчилан сэргийлэх ажлуудыг зохион байгуулж байгаа. Энэ чиглэлийн үйл ажиллагааг нэлээд эрчимжүүлэх үүргийг холбогдох аймаг орон нутгийн онцгой комиссын байгууллагад өгсөн.
Он гарснаас хойш 28 гал түймэр бүртгэгдсэн. Үүнээс гэмт хэргийн шинжтэй буюу мөрдөн шалгах ажиллагаа явагдаж байгаа хэргүүдийн статистик тоо баримтыг аваад үзэхээр 46 орчим хувь нь шалтгаан эзэн холбогдогч нь тодорхой байна. Жишээлбэл хогийн цэгээс, машины яндангаас, айлын янданг ил задгай орхисон үнс нурмаас гэх мэтчилэн шалтгаанаас үүдэлтэй гал гарчээ. Харин 56 орчим хувь нь эзэн холбогдогч тодорхойгүй байна. Үүн дээр мөрдөн шалгах ажиллагаа явагдаж байгаа.
Түймэрт өртсөн айл өрхүүдэд УОК-оос гэр хүнсний багц, эрүүл мэндийн багц, дулаан хувцас хэрэглэлүүдийг эхний ээлжид хүргэж өгсөн. Хөдөлмөр халамж үйлчилгээний газраас гамшигт өртсөн айл өрхүүдэд тодорхой хэмжээний мөнгөн тусламжуудыг үзүүлсэн. Мөн ХХҮЕ-аас тухайн иргэдтэй уулзалт зохион байгуулж үнэлгээ хийгээд цаашид малжуулах чиглэлээр ямар төсөл хөтөлбөрт хамруулах чиглэлээр судалгааны ажил үргэлжилж байгаа.
Увс, Завхан, Ховд, Баян-Өлгий зэрэг баруун аймгуудын цас одоохондоо хайлж дуусаагүй байна. Цастай байгаа газруудаар түймэр арай бага байгаа бол бусад аймаг, хуурайшилт ихтэй сумдад түймрийн эрсдэл маш өндөр байна. Ер нь өдөр ирэх тусам түймрийн эрсдэл нэмэгдэж байна. Иймээс дор бүрнээ сонор сэрэмжтэй байхыг анхааруулж байна” гэв.
