Тод индэр
Б.Бямбасайхан: Залуу хүн зорилготой байж л хөгждөг
-Сурч мэдсэнээ төрсөн нутагтаа зориулах сэтгэл минь намайг энд уядаг –
Өмнөговийн харьяат таньдаг ахтайгаа тааралдлаа. “Ах нь чамд нэг хүний тухай ярих гэсэн юм. Нас залуу гэхэд маш хэрсүү, дэндүү хөдөлмөрч эмэгтэй. Хамгийн гол нь байнга өмнөө зорилго тавьж, түүндээ хүрэхийн тулд чин сэтгэлээсээ хичээдэг зан нь надад их таалагддаг юм. Чи намтрыг нь уншаад үзээрэй. Ах нь чам руу майлээр явуулая. Ирээдүйгээ харсан, зөв сэтгэлтэй залуучууд л хөгжлийн түлхүүр биз дээ. Дэмжих л хэрэгтэй. Чи ярилцлага авбал сайн байна” гэлээ. Би ихэд олзуурхаж “Тэгэлгүй яахав. Хөдөлмөрч, зорилготой залуусаа дэмжихгүй бол сэтгүүлч гэж явахын хэрэг алга” гэсэн юм. Ах ч хэлсэн ёсоороо майл явуулж.
“Батхуягийн Бямбасайхан Миний бие нь 1984 оны 03-р сарын 18-нд Өмнөговь аймгийн Баяндалай суманд төрсөн. Хулгана жилтэй. Ам бүл 4. Нөхөр, хүү, охины хамт амьдардаг” гэж эхэлсэн намтар нь нэлээд урт хөвөрч. Залуу хүн хэдийдээ намтраа ингэтлээ зузаалав гэж бодож байсан ч уншиж дуусаад аливаад чин сэтгэлээ зориулдаг, үнэнч тууштай энэ бүсгүйн зорилго, тэмцэлд л гол учир нь байсан юм байнаа… Хүн өөрөө өөрийнхөө хувь заяаг бичдэг юм байна гэж бодсон билээ. Б.Бямбасайхан “2002 онд Ерөнхий боловсролын дунд сургуулиа дүүргэжээ. 2003 онд БХИС-ийн харъяа Радио операторын курсыг Радиотелеграфикч мэргэжлээр, 2009 онд Радио телевизийн дээд сургуулийн Найруулагч, сэтгүүлч мэргэжлээр тус тус төгсжээ. Мөн 2009 онд Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Удирдлагын академийн курс, 2011 онд Хэвлэлийн хүрээлэнгийн Эх бэлтгэл, дизайнерийн курст суралцсан байгаа юм. Түүний суралцах хүсэл эрмэлзэл үүгээр зогссонгүй, 2011 онд УТБА-ийг Төрийн удирлагын менежер мэргэжлээр, 2014 онд “Сэрүүлэг” дээд сургуулийг Бизнесийн удирдлагын менежер мэргэжлээр төгсжээ. 2016 онд РОУДС-д Төрийн захиргааны удирдлагын магистрын зэрэг хамгаалсан нь түүнийг сурч боловсрох, хөгжих дэвшихдээ хойрго хандаж хойш суудаггүй, өөрийгөө хөгжүүлж, цагийг хий дэмий өнгөрүүлдэггүй хүн болох нь энэ хэдхэн баримтаас тодорхой харагдаж байгаа биз. Хувь хүн хөгжинө гэдэг улс орон хөгжихийн үндэс шүү дээ. Тэр өнцгөөс нь хараад Б.Бямбасайханаас үлгэрлэх, түүнд талархах сэтгэл төрснийг нуух юун.
Ажлын хувьд гэвэл Б.Бямбасайхан 2008 онд орон нутгийн “21-р суваг” ТВ-д зар сурталчилгааны менежер, сэтгүүлч, 2010 оноос “UCTV” телевизэд сэтгүүлчээр ажиллаж байгаад 2016 оны 9-р сараас одоог хүртэл аймгийн ЗДТГ-ын Олон нийттэй харилцах албанд мэргэжилтэн, албаны менежерээр ажиллаж байна. Угаасаа хөдөлмөрч, зорилготой хүн болохоор үүрэгт ажлынхаа хажуугаар 2009-2014 онд аймгийн НАМЗХ-ны тэргүүлэгч, нарийн бичгийн дарга, 2015-2016 онд аймгийн НАМЭХ-ны тэргүүлэгч, 2014 оноос “Эмэгтэйчүүдийн Бриллиант клуб” ТББ-ийн Өмнөговь салбарын тэргүүн, 2015 оноос аймгийн ХЭАХН-ийн удирдах зөвлөлийн гишүүн, 2016 оноос аймгийн Улаан загалмайн хорооны удирдах зөвлөлийн гишүүн, 2016 оноос аймгийн ГХУСАЗЗ-ийн удирдах зөвлөлийн гишүүн, 2019 оноос НАМЭХ-ны тэргүүлэгч зэрэг сонгуульд ажлыг гүйцэтгэж иржээ. Мөн 2016 оноос Даланзадгад сумын ИТХ-ын төлөөлөгч, багийн Иргэдийн нийтийн хурлын даргаар ажиллаж байгаа аж. Ёстой л нийгэм, улстөрийн идэвхтэй хүний л амжуулах ажил.
Говь нутгийн хөдөлмөрч нэгэн бүсгүйн тухай хүндэлж явдаг эрхэм ахаасаа анх сонсож, намтрыг нь уншсанаар эчнээ танил болсон Өмнөговь аймгийн хөгжлийг түүчээлж буй залуу үеийн төлөөлөл хөдөрмөрч, зөв сэтгэлтэй, зорилготой, зорилгодоо хүрэхийн төлөө хичээнгүйлэн, чин сэтгэлээсээ хөдөлмөрлөж яваа Б.Бямбасайхан хэмээх шавилхан биетэй ухаалаг бүсгүйн үзэл бодлыг нь хуваалцаж ярилцах боломж олдож бид хэсэгхэн хором ярилцсанаа энд сийрүүлье.
-Өмнөговьчууд бол тэсвэр хатуужлаараа алдартай. Их бичгийн хүн Бямбын Ренчин гуай “Их говийн зоригтон хүмүүс” гэж магтан дуулж, зохиол бүтээлдээ мөнхөлсөн байдаг. Та өмнийн шаргал говийн унаган бүсгүй. Өвөөгийн чинь дурсамжаар ярилцлагаа эхэлбэл ямар вэ?
–Баярлалаа. Та онож хэллээ. Миний нутгийн зон олон үнэхээр хөдөлмөрч, тэсвэр тэвчээртэй хүмүүс. Нэгэн жишээ хэлмээр санагдлаа. Социализмын үе л дээ. Хөдөлмөрийн баатар тэмээчнийд сум, нэгдлийн дарга нар нь ирж гэнэ. Жин үдийн нар голлож, халуун гэж жигтэйхэн. Харин баатар маань хээв нэг тэмээгээ ноосолж зогсоно. Албаны улс “Иш та минь заавал энэ халуунд тэмээгээ ноосолдог нь юув дээ. Нар ташаарахыг хүлээхгүй дээ” гэвэл тэмээчин эр “Их үдийн наранд тэмээ номхон байдаг юм. Ноослоход амар” гэжээ. Дарга нар нь “Тэмээнээсээ тэвчээртэй хүн Хөдөлмөрийн баатар гэдэг эрхэм дээд алдрыг хүртэлгүй яахав дээ” гэж уулга алдаж байсан гэдэг. Миний өвөөгийн талаар та эхлээд асууж байгаа нь сайхан санагдлаа. Сайн ноён хан аймгийн Балдан засгийн хошууны амбан захирагч Минжүүрийнд ганц нуган үр мэндэлсэн нь миний өвөө Дамба.
Өвөө маань хошуу ноёны өв залгамжлагч байсан бөгөөд одоогийн Өмнөговь аймгийн Сэврэй сумын Баян бор нурууны ард төрж өссөн гэдэг. Нэг ёсондоо язгууртан хүн байлаа. Тухайн цаг үе нь язгууртан болоод лам нарт халгаатай байсан болохоор 1937 оны хэлмэгдүүлэлтийн шуурганд авга ах зайран Их Минжүүр нь өртөж хэдэн өнчин дүүтэйгээ үлдсэн гэдэг. Мөн залуугаараа хань ижлээсээ салж ганц хүүгээ өсгөх хатуу тавилантай учирсан юм. Гэхдээ сэтгэлийн тэнхээтэй, ажилсаг хүн байсан учир амьдралын хатуу хөтүүг сөрж амьдарсан байгаа юм. Адуунд эрэмгий гэж гайхалтай. Морины сайныг унаж, Ноён, Сэврэй хийцийн жинхэнэ мөнгөн эдлэл хэрэглэлийг эдэлж ирсэн гэдэг юм. Өвөөгийн маань эдэлж хэрэглэж байсан манан хөөрөг, мөнгөн аяга, хормой шуулт, эмээл, хазаар нь аавд минь өвлөгдөн үлдсэн. Нэгэнт өвөөгийн тухай ам нээж байгааг далимдуулаад аав Д.Батхуягаа дурсая гэж бодлоо.
Миний аав Д.Батхуяг нь 1939 оны зуны эхэн сард Өмнөговь аймгийн Сэврэй сумын Баян бор нурууны ард төрсөн хүн. 1948 онд Сэврэй сумын бага сургуульд элсэн орж 4 дүгээр ангиа төгсөөд ар гэрийн гачигдлаар хөдөө мал дээр гарч байсан юм билээ. Харамсалтай нь ээжийнхээ энгэрт эрхэлж, дэрвэх 13-хан насандаа хайрт ээжээсээ хагацсан даа. Тэр цагаас хойш аавтайгаа нэгдлийн олон адуу маллаж, тууварт явж, эмнэг хангал сургаж өссөн гэдэг юм. Мөн морь уяж уралдуулж сум орон нутагтаа хамгийн шилдэг адуучин болсон. Багаасаа хүнд хүчир ажил эрхэлж, тэр хэрээр эр бяр, ухаан бодол нь тэгширсэн эр байлаа. Мөн сайхан барилдана. Барилдаан нь эвлэг, мэх нь уран бөгөөд хурдтай. Аав маань бидний ээжтэй гэр бүл болж 9 хүүхдийн ижий, аав болцгоосон. Би бага охин нь. Амьдалын ухаантай, алсын хараатай хүмүүс болохоор үр хүүхдүүддээ их л зөв хүмүүжүүлсэн гэж боддог. Аав маань 2006 оны өвөл хүнд өвчний улмаас 67 насандаа хорвоогийн мөнх бусыг үзүүлсэн дээ. Өвөө, аав хоёр минь маш ажилсаг, ноён нуруутай, тусархуу, сайхан сэтгэлтэй, шулуун шударга хүмүүс байсан. Аав, ээжийнхээ захиас сургаалиар л явж ирлээ. Аав, ээж минь зөв явахыг л захиж сургадаг байсан.
-Зөв амьдрана гэдэг таныхаар ямар ойлголт бол? Таны баримтладаг гол зарчим?
-Аав, ээжийн минь үг сургааль алтнаас ч үнэтэй. Тэд маань биднийг бага байхаас эхлэн аливаа ажилд чин сэтгэлээсээ хандахыг зөвлөдөг байлаа. Мөн хар буруу санаагүй, атаа жөтөөгүй, ухаалаг, даруу, хөдөлмөрч, өгөөмөр амьдрахыг захиж сургаж ирсэн. Тиймдээ ч би багаасаа л цагийг дэмий өнгөрөөхгүй юмсан гэж хичээж өссөн. Нэг дор олон ажил амжуулахын тулд зорилготой байх ёстой. Ийм л зарчим баримталж ирлээ.
–Та хэд хэдэн мэргэжил эзэмшиж. Гэхдээ нутгаасаа өөр газар ажиллаж байгаагүй юм байна. Нийслэлд амьдрах бодол төрж байсан уу?
-Би энэ нутагт төрж, өссөн. Энэ нутагтаа л ажиллаж, амьдарна гэж боддог. Бүгдээрээ хот хүрээ газар руу зүтгэчихвэл хэн тухайн орон нутгийг хөгжүүлэх юм бэ? Сурч мэдсэнээ төрсөн нутагтаа зориулах сэтгэл минь намайг энд уядаг юм. Өмнөговь аймагт минь хөгжих боломж маш их байна. Гагцхүү залуус бид л өөрт ногдсон ажлаа чин сэтгэлээсээ хийж гүйцэтгэх ёстой.
–Залуу хүн гэхэд та чамлахааргүй зүйл хийж бүтээж. Цаашдаа ч олон зүйл төлөвлөж байгаа нь мэдрэгдэж байна. Одоогийн залууст хандаж юу хэлмээр байна вэ?
-Зарим залуус цагийг дэмий өнгөрүүлж, аль болох амар хялбар аргаар амьдрах сонирхолтой болж. Ийм хандлага хотод ч, хөдөөд ч байна. Үүнд л их эмзэглэж явдаг даа. Залуу хүн зорилготой байх хэрэгтэй. Зорилготой хүн л хөгждөг юм. Хувь хүн бүрийн хөгжил улс орны хөгжил дэвшлийн үндэс.
–Богинохон хугацаанд ярилцах боломж олгосон танд баярлалаа. Ярилцлагын төгсгөлд танай гэр бүлийн хүний тухай асууя гэж бодлоо. Таныг байнга дэмжиж, урмын үг хайрлаж явдаг хүн гэж яагаад ч юм бодогдлоо.
– Миний нөхөр чинь тэмээчин хүн. Монгол Улсын гавьяат малчин Бүд гуайн дунд хүү Баттогтох гэж залуу бий. Намайг сурч боловсорч мэргэжил, мэдлэгээ дээшлүүлэхэд хайрт ханийн минь нөмөр нөөлөг мэдээж их байсан. Ханьдаа үргэлж талархаж явдаг.
–Ярилцсанд баярлалаа. Дараа дахин уулзаж ярилцахдаа таатай байх болно. Танд амжилт хүсье.
Ярилцсан Д.Лхагвадорж
Тод индэр
Б.Бат-Эрдэнэ: Бидний хувьд роботоо найдвартай ажиллах байдал дээр нэлээд анхаарч ажилласан
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн ивээл дор "РОБОКОН 2025" Олон улсын роботын тэмцээн 2025 оны наймдугаар сарын 22-ноос 26-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо зохион байгуулагдана. Энэ тэмцээн Монгол Улсаас хоёр баг оролцож байгаа. Багуудын бэлтгэл хэрхэн хангагдаж байгаа талаар ШУТИС-ийн МХТС-ийн Электроникийн тэнхмийн багш Б.Бат-Эрдэнэтэй ярилцлаа.
“ABU Робокон 2025 ” олон улсын тэмцээн удахгүй болох гэж байна. Энэ тэмцээнд оролцох багууд бэлтгэлээ хэр хангаж байна бэ?
-Үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээндээ амжилттай оролцсон. Олон улсын тэмцээнд гаднын томоохон улс орны аваргууд оролцох учраас догдлол, бага зэргийн айдастай байна. Туршилтын роботуудаар бэлтгэлээ боломжийн хангаж байна.
-Энэ удаагийн тэмцээнд 14 орны баг оролцож байгаа. Өрсөлдөгч багуудаа хэр судалсан бэ?
-Бид Япон улсын Робокон тэмцээнийг очиж үзсэн. Япон багууд бол үнэхээр сайн юм байна лээ. Мөн Тайланд, Хонконг, Вьетнам улсын үндэсний тэмцээний бичлэгийг үзсэн. Эдгээр улсын багуудын тоглолтын стратегийн талаар ерөнхий ойлголтыг авсан. Бид хэрхэн тоглох стратеги төлөвлөгөө гаргаж, бэлтгэлээ хийж байна. Олон улсын тэмцээн Монгол Улсад зохион байгуулагдаж байгаа учраас оролцогч оюутнуудын маань хувьд нутгийн тэнгэр ивээнэ гэдэгт итгэж байна. Бидний хувьд роботоо найдвартай ажиллах байдал дээр нэлээд анхаарч ажилласан.
-Тоглолтын үед техникийн саатал гэмтэл гарахыг үгүйсгэхгүй. Техникийн бүрэн бүтэн байдлаа хэр хангаж байна?
-Тоглолтын үед гарч болох томоохон эвдрэл, гэмтэл саатлаа гаргахаас урьдчилан сэргийлэх сэлбэг хэрэгслээ бэлдэн ажиллаж байна.
-Энэ жилийн тэмцээний онцлог нь сагс бөмбөг учраас хөдөлгөөн шидэлт нэлээд их хийгдэнэ?
-Үндэсний тэмцээн болон бусад орны тэмцээнүүдийг харахад Роботуудын эвдрэл их ажиглагдаж байна. Залах үед, хурдтай явж байгаад мөргөлдөх үед эвдрэл гэмтэл гарах тохиолдол ажиглагдаж байна.
- Роботод бүтээх явцад хүндрэлтэй зүйл гарч байсан уу. Роботоо бүтээхэд хэр их хугацаа зарцуулсан бэ?
-Үндэсний роботын тэмцээнд оролцох бэлтгэлээ есөн сараас эхэлж хангасан. Роботуудаа 11 дүгээр сараас хойш эхлэн бүтээж 7-8 төрлийн робот бүтээн туршсан. Робот бүтээж туршиж үед бидний хүссэн үр дүнд хүрэхгүй тохиолдолд дараа санаагаа хэрэгжүүлж ажилласан. Үндэсний аваргад оролцохдоо 7-8 робот бүтээж туршсан бол олон улсын тэмцээнд зориулж 10 орчим робот бүтээж туршсан байна. Олон улсын багууд маш хурдтай хүчтэй, технологийн шийдэл нь сайн зүйлүүд ажиглагдаж байгаа. Бид ч гэсэн дутахгүй өрсөлдөнө гэж төлөвлөж байна.
-Роботоо бүтээхдээ тоног төхөөрөмжөө яаж шийддэг бэ?
-Оюутнууд өөрсдийн роботын бүтээж байгаа учраас багш нараас зөвлөгөө авч роботын шийдлээ өөрсдөө олж бүтээдэг. Манай сургууль электроник програмчлалын сургууль учир роботын механик шийдлийг бүтээж туршихад хугацаа их зарцуулдаг. Сүүлийн жилүүдэд “Робот ба Хиймэл оюун ухаан” механик, электроник, хиймэл оюун ухаан нийлсэн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж буй учир энэ дутагдлыг нөхөж чадаж байгаа гэж үзэж байна. Робот бүтээхэд хөрөнгө санхүүгийн зардал мөш их гардаг. Зарим тохиолдолд үүнээс үүдэн рбоботын шийдлээ турших боломжгүй тохиолдол ч байдаг. Нэг, хоёрдугаар курсийн оюутнуудын хувьд дөнгөж мэргэжлийнхээ хичээлтэй танилцаж байгаа учраас роботуудаа хялбар, энгийн шийдлээр бүтээсэн. Үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээний роботоо сайжруулаад оролцож байна. Харин нөгөө баг маань 3-4 курсийн оюутнууд байгаа учраас ахисан түвшний шийдлүүдийг роботууддаа хэрэгжүүлэн ажиллаж байна.
-Өрсөлдөгч багтай тоглох тактикаа боловсруулж байгаа биз дээ?
-Тодорхой хэмжээнд боловсруулж байна. Япон улсын роботод тохолт хийдэг. Бидний хувьд тохолт гэхээс илүүтэй шидэлтүүд дээр анхаарч тоглоно. Мөн хамгаалалтаа сайн хийж тоглоно. Тухайн үед тоглолт явц хэрхэн өөрчлөгдөхийг таашгүй. Амжилт гаргахын төлөө хичээнэ дээ. Алдаа бага гаргаж хугацаа сайн тооцоолох, багийн гишүүд хоорондоо сайн ойлголцож, тоглох ёстой. Өмнө зохион байгуулагдаж байсан робокон тэмцээнд спортын чиглэл байгаагүй. Талбай дээр уралдаж, янз бүрийн зүйлийг байрлуулдаг байсан. Энэ жилийн тэмцээний хувьд спортын чиглэл, хоорондоо хөдөлгөөн хийж тоглох учраас нэлээд өвөрмөц болно. Бидний хувьд өөрсдөө сагс тоглож үзээд роботын хөдөлгөөн ийм байх ёстой гэдэг тооцооллоо хүртэл гаргаж байгаа.
-Тоглолтын хугацаа ямар байх вэ?
-Тоглолтын хугацаа 2 минут 40 секунд, нэг удаагийн довтлогын хугацаа 20 секунд байдаг Бидний хувьд 4-5 удаагийн довтолгоондоо нэлээд сайн оноо цуглуулахаар хичээж байна.
-Үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээнд ШУТИС-ийн Мэдээлэл холбоо технологийн сургуулийн хоёр баг амжилттай оролцож тэргүүлсэн?
-Нэг, хоёрдугаар курсийн оюутнуудын баг буюу “Түвшин электроник” баг тоглолтын бэлтгэлээ маш сайн хангасан. Харин нөгөө багт ахлах курсийн оюутнууд байсан. Роботын шийдлүүд нь арай өөр байсан учраас роботоо бүтээхэд их хугацаа зарцуулж тоглолтын бэлтгэлээ арай бага хийсэн нь үндэсний тэмцээний явцад ажиглагдсан.
Тод индэр
Г. Агааноров: “ABU РОБОКОН 2025 ULAANBAATAR ” олон улсын тэмцээнд 13 орны 14 баг оролцоно
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн ивээл дор “ABU РОБОКОН 2025 ULAANBAATAR ” олон улсын тэмцээн 2025 оны наймдугаар сарын 22-ноос 26-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо зохион байгуулагдана. Энэ удаагийн тэмцээн Монгол Улсаас хоёр баг оролцож байгаа. “ABU РОБОКОН 2025 ULAANBAATAR” олон улсын төслийн Ерөнхий продюсер Г.Агааноровтой ярилцлаа. Тэрбээр 2004 оноос “ABU Robocon” олон улсын роботын тэмцээнтэй холбогдож, өнөөг хүртэл сэтгэл зүрхээ зориулан ажиллаж байна.
-Та манай уншигчдад “ABU Робокон” олон улсын роботын тэмцээний талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөөч?
-“Робокон” тэмцээн Япон улсаас үүсэлтэй. Анх зөвхөн тухайн орны үндэсний тэмцээн байсан бол хожим Ази, Номхон далайн өргөн нэвтрүүлгийн холбоо (ABU)-гоор дамжин, Ази, номхон далайн бүсийн орнуудын тэмцээн болсон түүхтэй. Монголын үндэсний олон нийтийн радио, телевиз, Ази номхон далайн өргөн нэвтрүүлгийн холбоо (ABU)-ны гишүүн телевиз. Энэ хүрээнд тус холбооноос зохион байгуулдаг “Робокон” тэмцээнд Монгол Улсын баг 2002 оноос оролцож эхэлсэн түүхтэй.
Манай улс “Робокон” тэмцээнд 23 жил оролцож байгаа. Олон улсын “Робокон” тэмцээнийг жил бүр гишүүн орнуудад зохион байгуулагддаг. онцлогтой. Монгол Улс “ABU Robocon” олон улсын тэмцээнийг анх 2019 онд зохион байгуулж байсан. Зургаан жилийн дараа буюу 2025 онд Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн У.Хүрэлсүхийн ивээл дор зохион байгууллагдаж байна.
-Энэ удаагийн тэмцээнд хэчнээн баг оролцож байгаа бэ?
“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээнд Камбож, Египет, Фижи, БНХАУ-ын засаг захиргааны онцгой бүс Хонконг, Энэтхэг, Индонез, Япон, Малайз, Монгол Непал, Шри Ланка, Тайланд, Вьетнам улсын багууд оролцоно. Нийт 13 орны 14 багийн 400 гаруй оролцогчид ирнэ. Зохион байгуулагч улс давуу эрхтэйгээр хоёр баг оролцуулдаг.
Монгол Улсаас оролцож байгаа хоёр багийн хувьд 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 24-нд болсон “Робокон” үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээнд ШУТИС-ийн Мэдээлэл холбоо технологийн сургуулийн “Түвшин Электроникс”, “HICH TECH” багууд амжилттай оролцож тэргүүн байр болон дэд байрыг эзэлж олон улсын тэмцээнд оролцох эрхтэй болсон.
-Монголд зохион байгуулагдаж буй “ABU Робокон” тэмцээн өмнөх жилүүдээс юугаараа онцлог вэ?
-“Робокон” тэмцээнийг зохион байгуулж буй улс орон дүрмээ өөрсдөө боловсруулдаг. Тэмцээний дүрмийг хоёр жилийн хугацаанд Токио хотын их сургуулийн доктор, МУИС-ийн багш Ө.Батбаяр боловсруулж 2024 оны наймдугаар сард Вьетнам болсон олон улсын тэмцээн дээр Монгол Улс дүрмээ танилцуулсан юм.
2019 онд анх зохион байгуулж байхдаа Монгол орны газар нутаг бүсчлэлийг харуулсан говь, хангай, тал хээр, уулын бүсэд түүх соёлыг уялдсан даалгаварыг биелүүлж байсан. Нэг зүйлийг хэлэхэд Монголчууд XIII зуунд Чингис хаан алт, мөнгөн гэрэгэг бусад орнуудад элч илгээж байсан нь өнөө цагийн гадаад паспорт, шуудан харилцааны эхлэлийг тавьж байсан. Монгол Улсын түүх соёлыг олон улсад Робоконоор дамжуулан сурталчилан танилцуулж байсан. Харин энэ жилийн тухайд дэлхийн дахинд оюутанзалуучуудын сонирхлыг маш их татаж байгаа Сагсан бөмбөгийн спортоос санаа сэдэл авч хийж байгаа. Тухайлбал, хоёр роботод стандарт сагсны шалыг бодвол арай бага буюу 15x8 харьцаатай, сагсны шийдний өндөр нь 2м 43 см болгосон. Улаан, хөх талын багууд талбай дээр сагсан бөмбөгийн дүрмээр тоглоно.
-“Робокон” тэмцээн зохион байгуулах орныг хэрхэн шалгаруулдаг юм бэ?
-Манай улсын дараа буюу 2026 онд Хонконг олон улсын Робокон тэмцээнийг зохион байгуулна. Ерөнхийдөө 2-3 жилийн өмнө саналаа өгдөг. Тухайн саналдаа тэмцээн зохион байгуулах дүрмээ боловсруулж, танилцуулдаг. Тэмцээн зохион байгуулах асуудлыг Ази, Номхон далайн өргөн нэвтрүүлгийн холбоо шийддэг.
-Монгол Улсаа төлөөлж оролцож байгаа хоёр багийн бүрэлдэхүүн хэчнээн оюутан залуучууд багтаж байгаа бэ?
-Робокон тэмцээнд зөвхөн оюутнууд оролцдог. Нэг багт үндсэндээ гурван гишүүн, багштайгаа хамт оролцдог. Багийн туслах гишүүдтэйгээ 12-15 хүний бүрэлдэхүүнтэй байдаг юм. Бусад хөгжөөн дэмжигчээр оролцдог.
Оюутнуудын мэдлэг чадвар ур ухаан, хэр их хөдөлмөрлөж, бэлтгэл сургуулилт сайн хийж, үйлдлээ сайн гүйцэтгэсэн амжилт гаргадаг. Монголын баг үйлдлээ хурдан гүйцэтгэж олон оноо авах тал дээр илүү анхаарч, бэлтгэлээ хангаж байгаа.
Манай улсын хувьд хоёр удаа дэд байрт шалгарч байсан. Өнгөрсөн 2019 онд эх орондоо зохион байгуулахдаа дэд байр эзэлж байсан. Мөн цар тахлын үед онлайноор оролцож дэд байранд шалгарч байсан. Энэ удаа Монгол Улсын баг амжилтаа ахиулж, тэргүүн байранд орохын төлөө бэлтгэлээ хангаж байна. Энэ олон жилийн хугацаанд хамгийн их амжилт үзүүлсэн роботуудтай баг бол Вьетнам, БНХАУ, Япон улс юм.
-Тэмцээн хэзээ болох вэ?
-“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээн 2025 оны наймдугаар сарын 24- нд “Аса Арена”-д 10:00 цагт хэсгийн тоглолт эхэлнэ.
-“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээний нээлтэд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх үг хэлж, оролцож байгаа оюунтан залуучуудад мэндчилгээ дэвшүүлнэ. Тэмцээнийг МҮОНРТ шууд дамжуулна.
-Тэмцээний тоглолтын минут богино уу?
-Өнгөрсөн жилүүдэд зохион байгуулагдаж байсан тэмцээн талбай дээр хоёр зэрэг үйлдлээ гүйцэтгэдэг байсан. Хугацаан гурван минут байсан. Энэ жилийн тэмцээн сагс учраас том талбай дээр явагдаж байгаа учраас 7-10 минутын хугацаанд явагдана. Зарим тохиолдол 12 минут ч болж байгаа. Ерөнхийдөө хугацаа харилцан адилгүй байна.
-Тэмцээн эхлэхэд цөөхөн хоног үлдлээ. Бэлтгэл ажил хэдэн хувь хангагдсан бэ?
-Бэлтгэл хангагдаад жигдэрч байгаа. Миний хувьд Робокон тэмцээний зохион байгуулалт дээр олон жил ажиллаж байна. Бидний хувьд 2010 оноос хойш олон улсын тэмцээн зохион байгуулна гэж ярьсаар байж 2019 онд анх удаа зохион байгуулж байсан. Энэ төслийг хэрэгжүүлэхэд оролцогч сургууль болон удирдаж оролцож байгаа багш хамгийн чухал нөлөө үзүүлдэг. Олон багшийн хүч чармайлт, хөдөлмөр зүтгэл дээр Монголын багийн амжилт бий болдог. Монголчууд оюуны асар их мэдлэгтэй. Ази, Номхон далайн орнуудын оюутан залуучуудаас дутахгүй. Ер нь энэ тэнцүү өрсөлдөх чадвартай. Робокон тэмцээний 23 жилийн хугацаанд ойролцоогоор 5000 орчим оюутан залуучууд багийн үндсэн болон туслах гишүүн оролцсон байна. Робокон тэмцээн оролцож байсан хүүхдүүд их мундаг явдаг. Онолын мэдлэг, практиктай хослуулж явуулдаг учраас оюутан залуучуудад мэдлэг ур чадвар, бүтээлч сэтгэлгээ, цагийн менежмент зэргийг хослуулж чаддагаар бусдаас давуу талтай. Робокон оролцож байсан оюутан залуучууд Оюутолгой, Эрдэнэс тавантолгой, Эрдэнэт үйлдвэр зэрэг Монголын томоохон бүтээн байгуулалтын ажилд манлайлан ажиллаж байна.
-Зохион байгуулалтын багт нийт хэдэн уран бүтээлч ажиллаж байна вэ?
-“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээний зохион байгуулалт дээр МҮОНРТ-ийн уран бүтээлчид болон инженер техникийн ажилчид, сайн дурынхантай нийлээд 200 гаруй хүмүүс ажиллаж байна. Энэ жилийн тэмцээнд Нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газар дэмжигчээр оролцож байгаа. Харин ерөнхий ивээн тэтгэгчээр Зуун манлай бүтээн байгуулалт Монгол Улсын Баатар "Эрдэнэт үйлдвэр" ТӨҮГ, Монголын харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн тэргүүлэгч “ Энгийн ухаалгаар” уриатай Мобиком оролцож байгаа. Мөн “Аса арена”, Z.com, MindTech,KSJ зэрэг компаниуд ивээн тэтгэгчээр оролцож байгаа юм.
Тод индэр
Артерийн судсаар химий тариа хийх нь хавдарт маш өндөр тунтай, үр дүнтэй эмчилгээ хийх боломжийг олгодог
БНХАУ-ын Гуанжоу хотод байрлах “Modern Cancer Hospital Guangzhou” буюу Гуанжоугийн орчин үеийн хавдрын эмнэлгийн Интервенцийн эмчилгээний тасгийн эмч Бан Жун Хуатай ярилцлаа. Дэлхийн өндөр хөгжилтэй олон оронд хавдрын 18-20 төрлийн эмчилгээг санал болгодог болсон. Түүний нэг нь химийн эмчилгээ. Гэхдээ химийн эмчилгээг маш нарийн мэс заслын аргаар, хавдрын голомт руу чиглэсэн байдлаар хийдэг болоод байгаа юм.
-Та өөрийгөө танилцуулаач, хими эмчилгээний чиглэлээр хэдэн жил ажиллаж байна вэ?
-Сайн байцгаана уу, би Гуанжоугийн Орчин үеийн эмнэлгийн Интервенцийн эмчилгээний тасгийн эмч Бан Жун Хуа байна. Би энэ салбарт 25 гаруй жил ажилласан туршлагатай. Харин хавдрын Интервенцийн эмчилгээгээр сүүлийн 15 жилийн турш ажиллаж байна. Манай эмчилгээний аргыг сонгосон нийт өвчтөний тоо 20 мянгаас давсан бөгөөд хүний биеийн бүх хэсгийн хавдрын эмчилгээг хийж ирсэн. Бид олон жилийн турш хавдрын эмчилгээний чиглэлээр ажилласан туршлагатай.
-Химийн эмчилгээг нарийн судсаар биш бичил мэс заслын аргаар, артерын судсаар хийхэд сөрөг нөлөө бий юу?
-Интервенцийн эмчилгээ нь 40–60 жилийн түүхтэй. Манай эмнэлэг байгуулагдсан цагаасаа хойш энэ технологийг ашигласан байдаг. Энэ нь бүрэн боловсорсон, найдвартай эмчилгээний арга тул ямар нэг сөрөг үр дагавар байхгүй, санаа зовохгүй байж болно. Энэхүү эмчилгээ нь дүрс оношлогооны төхөөрөмжийн тусламжтайгаар удирдан чиглүүлж, зүү эсвэл катетер ашиглан хавдрын байршилд маш нарийвчлалтай хүрч очин шаардлагатай эмчилгээг хийдэг. Манай Интервенцийн эмчилгээ нь артерийн судсаар дамжин орж, хавдарт цусан хангамж өгдөг судсыг олж илрүүлээд, өндөр тунгаар хими эмийг яг тэр судас руу нь тарьж өгдөг гэдгээрээ давуу талтай.
-Эмчилгээний үр дүн нарийн судсаар химийн тариа хийж эмчилснээс илүү гэж ойлголоо. Энэ талаар та дэлгэрэнгүй тайлбарлаач?
-Артерийн судсаар дамжуулан өгөх эмийн концентраци буюу хавдар руу чиглэсэн нөлөөлөл нь венийн судсаар тарьдаг уламжлалт аргынхаас 10 дахин өндөр байдаг. Энэ нь хавдарт маш өндөр тунтай, үр дүнтэй эмчилгээ хийх боломжийг олгодог. Хэрвээ тухайн судсанд тохирсон нөхцөл байвал бид хавдрын цусан хангамжийг хаах эмчилгээ болох судас боох буюу эмболизаци аргыг ашиглах боломжтой. Ерөнхийдөө хавдрын эмчилгээнд эм хийх хоёр зам бий. Уламжлалт арга бол венийн судсаар хийх. Харин бид артерийн судсаар дамжуулан хийх аргыг ашигладаг юм. Артерийн судсаар хийх арга нь дараах хэд хэдэн давуу талтай.
Нэгдүгээрт, Хавдарт маш нарийн чиглэсэн байдаг. Өөрөөр хэлбэл, хавдрын бүсэд эмийн концентраци маш өндөр байхад, эргэн тойрон дахь эрүүл эдүүдэд эмийн концентраци харьцангуй бага байдаг. Иймээс зорилтот хэсэгт өндөр тунтай эмийн нөлөө үзүүлэх боломжтой бөгөөд энэ нь хавдрын эмчилгээнд маш их үр дүнтэй байдаг.
Хоёрдугаарт, артерийн судсаар хийх хими нь мөн бүтэн биеийн хими эмчилгээний үйлчилгээг үзүүлдэг. Өөрөөр хэлбэл, венийн судсаар өгдөг уламжлалт аргын үр нөлөөг давхар үзүүлдэг гэсэн үг.
Гуравдугаарт, энэ арга нь дархлааны системд үзүүлэх сөрөг нөлөө бага, богино хугацаанд хязгаарлагддаг. Мөн артерийн аргаар хийх хими эмчилгээ нь судасны гэмтэл бараг үүсгэдэггүй. Хэрвээ гэмтэл гарсан ч гэсэн энэ нь хавдрыг тэжээж буй судсанд хамаарах тул хавдарт цусан хангамж багасах нь эмчилгээний үр дүнг сайжруулна.
Нарийн судсаар эм хийх үед ихэвчлэн гаднах, өнгөц байрлалтай судаснууд гэмтэл авах магадлалтай байдаг. Тиймээс төв судсанд гуурс тавьсны дараа эмийг хийх шаардлагатай болдог. Энэ нь мөн адил бага зэргийн инвазив буюу жижиг хэмжээний мэс ажилбар юм. Манай артерийн замаар хийх эмчилгээтэй адилхан бөгөөд үндсэн ялгаа төдийлөн байхгүй.
-Артерийн судсаар хийх хими эмчилгээг бүхий л төрлийн хорт хавдрын үед ашиглах боломжтой юу. Байрлалаасаа хамаараад хийх боломжгүй байх тохиолдол бий юу?
-Биеийн бүх хэсгийн хорт хавдарт артерийн судсаар хүрсэн тохиолдолд бид эмчилгээ хийх боломжтой байдаг нь нэг давуу талтай. Нарийн судсаар хийх эмчилгээнээс давуу талтай өөр нэг зүйлийг хэлье. Хэрвээ артерийн замаар эм хийсний дараа хэрэв тухайн үед бөглөлт хийхэд тохиромжтой судас байвал бид тэр судсуудыг боож, эмболизаци хийж чаддаг. Ингэснээр хавдрын цусны хангамжийг тасалдуулж чаддаг юм.
-Танай эмнэлэгт хийж байгаа химийн тарианы чанарын талаар та юу хэлэх вэ?
-Дэлхий даяар ашигладаг, хамгийн чанартай эмнүүдийг бид эмчилгээндээ хэрэглэдэг. Хэрэв өвчтөн шаардлагатай гэж үзвэл гадаадаас импортолсон эмийг ч хэрэглэж болно. Эсвэл Хятадад үйлдвэрлэсэн дотоодын эмийг ч ашиглаж болно. Аль аль нь чанарын баталгаатай бөгөөд ямар нэгэн сөрөг нөлөө байхгүй. Эдгээр эмүүд нь холбогдох зөвшөөрлийн дагуу үйлдвэрлэгдсэн бөгөөд дэлхий нийтэд хүлээн зөвшөөрөгдсөн, эмчилгээний зориулалтаар нийлүүлэгддэг.
Гэхдээ тухайн өвчтөн бүрийн эмчилгээний төлөвлөгөө нь Хятадад ирснийх нь дараа тодорхой болдог. Бид өвчтөн бүрийн онцлогт тохируулсан, хувийн буюу индивидуалчлагдсан эмчилгээний горим боловсруулдаг. Өөрөөр хэлбэл, хүн бүрийн биеийн байдлаас шалтгаалан зөвхөн түүнд тохирсон эмчилгээний хувийн төлөвлөгөө гаргадаг юм. Эмийн чанар, технологийн дэвшил бол аль батлагдсан, боловсронгуй болсон. Өвчтөнд яаж нөлөөлөх, үр дүн гарах нь эмчийн ур чадвар, туршлагаас хамаардаг гэдгийг энд зориуд дурьдаж хэлье.
-Дэлхий дээр химийн эмчилгээтэй холбоотой шинэ аргууд ойрын үед нэвтрэх үү. Магадгүй Хятад улсад ч юм уу тийм туршилт хийж байгаа, шинэ эмчилгээ нэвтрүүлэх гэж байгаа талаар мэдээлэл байна уу?
-Шинэ төрлийн хими эмчилгээний эмүүд гарч ирж магадгүй. Гэхдээ одоогийн энэ технологи бол аль хэдийнэ батлагдсан, тогтсон арга юм. Та мэс заслыг жишээ болгож бодоход, аль хэсэгт хийх вэ гэвэл биеийн аль ч хэсэгт хийх боломжтой шүү дээ. Энэ л зарчим юм. Өөрөөр хэлбэл, шинэ төрлийн судас боох буюу бөглөх материалууд болон шинэ хими эмчилгээний эмүүд дээр голчлон судалгаа хийгдэж байна. Мэдээжийн хэрэг, энэ чиглэлд ахиц дэвшил гарна. Учир нь дэлхийн шинжлэх ухаан, технологи тасралтгүй хөгжиж байгаа учраас анагаах ухааны чиглэлийн дэвшлүүд ч мөн адил уялдаа холбоотойгоор хөгжиж байна.
-
Өнөөдөр2020/04/09
Ханбогд сумын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг шинэчлэн боловсруулж хэрэгжүүлнэ
-
Өнөөдөр2022/10/05
Монгол, Хятадын хилийн боомтын ажиллах цагийн хуваарь
-
Тод мэдээ2025/01/28
Хоёрдугаар сарын цаг агаарын төлөв
-
Тод мэдээ2024/12/06
Монгол Улсын 2025 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүдийг хоёр дахь хэлэлцүүл...