Тод индэр
Б.Лхагвасүрэн: Төв банк гадаадын хөрөнгө оруулалтад үргэлж нээлттэй хандана
Арилжааны 5 томоохон банк хувьцаагаа олон нийтэд нээлттэй амжилттай арилжаалж (IPO) дууссантай холбогдуулан Монголбанкны Ерөнхийлөгч Б.Лхагвасүрэнтэй банк санхүүгийн салбарын хөрөнгө оруулалтын орчны талаар ярилцлаа.
-Гадаад, дотоодын олон хөрөнгө оруулагч банкнуудын IPO-д оролцлоо. Монголын банк, санхүүгийн салбарын хөрөнгө оруулалтын орчныг хэрхэн дүгнэж байна вэ?
Ялангуяа мэргэжлийн хөрөнгө оруулагчдын хувьд гадаад, дотоод ялгаагүй бүгд л урт хугацааны тогтвортой өгөөжийг эрэлхийлж байгаа болов уу. Олон улсын зах зээл төдийгүй Монголд ч маш олон хөрөнгө оруулалтын боломж, сонголт байхад банкны салбарыг сонгож итгэж мөнгөө хийж байна гэдэг нь бидний талаарх ойлгомжтой бөгөөд тодорхой мессеж, үнэлгээ өгч байна гэж харж байгаа.
Хөрөнгө оруулагчид мэдээж банкнуудын бизнес загвар болон өрсөлдөх чадвар, зээлжих зэрэглэлийн үнэлгээ, зохицуулалтын орчин гээд олон хүчин зүйлийг харгалзсаны үндсэн дээр шийдвэрээ гаргадаг. Монголбанк салбарын зохицуулагч, бодлого тодорхойлогч байгууллагын хувьд хуулиар “санхүүгийн зах зээл, банкны тогтолцооны тогтвортой байдлыг хангах” үүрэгтэй. Үүний цаана нэн тэргүүнд арилжааны банкнуудыг санхүүгийн хувьд эрүүл байлгах зорилт яригдана. Тэгж байж л хадгаламж эзэмшигчдийг хамгаалах, салбарыг тогтвортой байдлыг хадгалах, хөрөнгө оруулалтыг дуудах боломжтой болно. Төв банк үүнийг том зургаар нь харж, санхүүгийн тогтвортой байдлыг хамгаалахад нэн чухал дэд бүтцүүдийг нь хийж өгөх, банкны салбарт шаардлагатай реформуудыг хийх, хяналт шалгалтын тогтолцоогоо тогтмол сайжруулахад онцгой анхаарч ирсэн. Тухайлбал, IPO гэхэд банкнууд засаглал, өмчлөлийн хэлбэртээ шинэчлэл хийснээр илүү нээлттэй болж, олон нийтийн хяналтад орж байгаа хэрэг юм.
-IPO банкны салбарт ямар ач холбогдолтой үйл явдал болсон бэ?
Монгол Улс зах зээлийн эдийн засгийн тогтолцоонд шилжиж эхлэхдээ 1991 онд төв банк – арилжааны банк гэх 2 шатлалтай банкны тогтолцоотой болсон нь түүхэн реформ байсан. Харин одоо 30 жилийн дараа системийн хамгийн том банкнууд олон нийтийн өмчлөлд шилжиж эхэлсэн нь дараагийн реформ буюу 2 дахь хувьсгал гэж нэрлэж болох байх. Энэ бол банкны салбарын дараагийн 30 жилийн түүхийн эхлэлийг тавьж буй чухал явдал боллоо. Энэ утгаараа банкны харилцагч, зохицуулагч, хөрөнгө оруулагчийн хувьд онцлох үе, цаг хугацаа юм.
-Монгол Улс зах зээлийн эдийн засагт шилжээд 30 жил болсон ч санхүүгийн салбарт гаднын хөрөнгө оруулагч орж ирэх нь цөөн, гадаадын банк орж ирээгүй л байна. Монголбанкыг банкнуудын лоббид автлаа, эсвэл хөрөнгө оруулалтыг боож хаалаа гэж буруутгах өнцөг ч байна. Энэ тал дээр Төв банк ямар ажил хийж байна вэ?
Монголбанк хөрөнгө оруулагчдыг гадаад, дотоод гэж ялгахгүй, харин ямар ч хөрөнгө оруулагч мөнгөө оруулахад итгэлтэй эрүүл, тогтвортой банкны салбарын төлөө л ажилладаг. Ялангуяа олон улсын захаас хөрөнгө оруулалт татах нь өөрөө Монгол Улсын нэр хүнд, валютын дотогшлох урсгал, нөөц, төгрөгийн тогтвортой байдал гээд олон зүйлд эерэг нөлөөтэй. Хөрөнгийн орох урсгалаас гадна дагаж орж ирэх мэдлэг, бизнесийн соёл, туршлага гээд мөнгөөр хэмжигдэхгүй үнэт зүйлс ч их. Иймд гаднын нэр хүнд бүхийн банк Монгол Улсад үйл ажиллагаагаа явуулъя гээд хүсэлтээ тавихад Төв банк өөрийн үйл ажиллагаа, зохицуулалтын хүрээнд нээлттэй хандана. Монголын санхүүгийн сектор олон улсын захтай холбогдох тусам л хөгжлийн шинэ шат ахих учраас ийм санаа санаачилгыг бүрэн дэмжиж ажиллана. Мэдээж зохицуулагч байгууллагын хувьд эрсдэлийг ч мөн тооцоолно.
Нөгөө талаас, яагаад өнгөрсөн 30 жилд бидний хүссэн шиг хөрөнгө оруулалт орж ирсэнгүй вэ гэдэг дээр мэдээж олон шалтгаан бий. Нэг том шалтгаан нь манай дотоодын зах зээлийн хэмжээтэй шууд холбоотой. Манай аж ахуйн нэгжүүдийн бизнес, иргэдийн орлогын түвшин томоохон хөрөнгө оруулагчдын анхаарлыг татах хэмжээнд хүрээгүй байна. Монголын нийт хүн ам, худалдан авах чадварыг харьцуулаад үзэхээр 10-20 сая өндөр орлоготой оршин суугчтай дэлхийн томоохон хотуудын нэг дүүргээс бага байна, нийт 14 тэрбум долларын хэмжээтэй эдийн засаг маань дундаж компаниас жижиг байгаа нь бодит байдал юм. Дээр нь далайд гарцгүй тул тээврийн зардал өндөр. Иймд “гаднаас хөрөнгө оруулаад үйлдвэрлээд, дотоодын зах зээлд зарах эсвэл гадагш нь экспортолдог” бизнес загвар болон ажиллахгүй мэт харагдана. Хэдийгээр Уул уурхайн том төслүүдийн хувьд хөрөнгө оруулагчид шууд олон улсын зах зээл дээрээс оролцох боломжтой тул заавал орж ирье гэхгүй байна. Санхүүгийн салбарыг аваад үзэхэд, олон улсад нэр хүндтэй хэд хэдэн банк эхлээд төлөөлөгчийн газраа нээгээд дотоодын зах зээлийг судалж үзсэн ч нэмж хөрөнгө оруулаад салбараа нээгээд өргөн хүрээнд бизнесийн үйл ажиллагаагаа явуулах шийдвэрт хүрээгүй л байна. Гэхдээ бид саяхан “Хөрөнгө оруулалтын төрөлжсөн банкны тухай” хуультай болсон. Ингэснээр томоохон төсөл хөтөлбөрийг санхүүжүүлэх бизнест сонирхолтой гаднын хөрөнгө оруулагч нарт шинэ боломжийг нээж өгөх зорилготой юм. Энэ зорилго удахгүй биелэгдэнэ гэдэгт итгэлтэй байна.
-Гаднын хөрөнгө оруулагчийн нүдээр харахад зөвхөн банкны салбар гэхээсээ нийт Монголын эдийн засгийн өрсөлдөх чадвар, эрсдэлийг харж байж шийдвэрээ гаргах байх. Гэтэл Монгол Улсын өрсөлдөх чадвар IMD World Competitiveness ранкт 64 орноос 62-т жагсаж сүүл мушгилаа гэх мэт мэдээ ч явж байна шүү дээ?
Нэгт, мэдээж аль ч хөрөнгө оруулагч шинэ зах зээл рүү нэвтрэхдээ тухайн орны улс төр, эдийн засаг, хууль эрх зүй, татварын орчин, ажиллах хүчний ур чадвар, өртөг, дэд бүтцийн хөгжил гээд маш олон хүчин зүйлсийг харгалзаж үзэж байгаа. Энэ утгаараа гаднын хөрөнгө оруулалт, бизнесийг татах нь зөвхөн банк санхүү ч гэдэг юм уу, уул уурхайн салбарын асуудал биш юм. Хоёрт, бид хөрөнгө оруулагчдад мэдээллээ сайн өгч, хамтран ажиллаж байх шаардлагатай гэдэг нь харагдаж байгаа. Манай хөгжлийн түнш орнууд, олон улсын байгууллагууд болон зээлжих зэрэглэл тогтоогчид бүгд л маш их потенциал, боломж байгаа талаар онцолдог. Дэлхийн том зах зээл яг хажууд байна, олон улсын том төслүүд ч бодитоор хэрэгжиж байгаа нь үүний нэг л жишээ. Иймд бид боломжоо харин бүрэн дүүрэн ашиглаж чадаж байна уу гэдэг чухал асуудал болж байна.
Дэлхийд 200 гаруй улсаас Монгол Улсын мэдээлэл нь ил тод байна, эрэмбэ тогтоосон байгууллагатай нээлттэй хамтарч ажиллаад тайланд нь багтаж, 62-т эрэмбэлэгдсэн байна гэдэг огт муу үзүүлэлт биш юм. IMD өрсөлдөх чадварын ранкт бидний урд эхний 60-д БРИКС гэдэг ч юм уу, G20-д багтдаг томоохон эдийн засгууд л байгаа шүү дээ. Тэгэхээр ард нь уг үнэлгээнд багтаж чадаагүй, тоо статистик нь ил тод биш эсвэл дутуу байдлаар 100-аас илүү улс бидний ард байна гэдгийг бодож үзвэл Монгол Улс харин ч өрсөлдөх чадвараа сайжруулахад нэг алхам урд, боломж байна гэж ойлгож болох байх.
-Эргээд банкны IPO сэдэв рүүгээ оръё. Зарим хөрөнгө оруулагчид, ялангуяа иргэд авсан хувьцааны үнэ сайн өсөхгүй үед уур бухимдалтай байх шиг байна. Банкны салбар үнэхээр хөрөнгө оруулалтын сайн сонголт мөн үү?
Хувьцааны ханшийн богино хугацааны хөдөлгөөн аль ч зах зээлд байдаг. Харин хугацааны хандлага тогтвортой хөрөнгө оруулалтад маш чухал. Банкны салбар бол Монгол Улсын хөгжлийн тулгуур салбар учраас ирээдүй маш өөдрөг.
Банкнуудын тайлан баланс, ашигт ажиллагааг харвал хэвийн, сайн байгаа бөгөөд үүнийг IPO хийхийн өмнө хэд хэдэн талаас нягталж үнэлсэн байдаг. Иймд хувьцааны үнийн хэлбэлзэл нь банкнууд гэхээсээ манай биржийн онцлогтой илүү холбоотой харагдаж байгаа. Банкны IPO гэлтгүй ер нь Монголын хөрөнгийн бирж дээр арилжаалагдаж буй хувьцааны үнийн савлагаанд 2 зүйл нөлөөлдөг. Нэгт, манай захын онцлог буюу институциональ, мэргэжлийн хөрөнгө оруулагч хөгжиж амжаагүй байгаатай холбоотой. Урт хугацааны өгөөж харсан, хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөө стратегитай тоглогчид хангалттай бий болж чадаагүй байна. Харин нөгөө харьцангуй богино хугацааны сэтгэхүйтэй хувь хөрөнгө оруулагч олон байдаг тул тууштай биш, хувьсамтгай бөгөөд савлагаа их ажиглагддаг. Зарим тохиолдолд санхүүгийн боловсролын асуудал ч яригдана. Энэ тал дээр Монголбанк анхаарч санхүүгийн боловсролын хөтөлбөр хэрэгжүүлсээр ирсэн.
Эцэст нь Төв банк хөрөнгө оруулалтад чиглэл, зөвлөмж өгдөггүй харин салбарын тогтвортой байдлыг хангахад, хөгжлийн бодлогыг тодорхойлж, хэрэгжүүлдэг байгууллага гэдгийг онцлох нь зүйтэй байх. Энэ хүрээнд хийгдэх ёстой шинэчлэл, реформуудыг хийгээд явж байна. Салбарын хууль эрх зүйн шинэчлэл, эрсдэлд суурилсан хяналт шалгалтын тогтолцоо, активын чанарын үнэлгээ, банкны салбарын IPO гээд жишээнүүдийг нэрлэж болно. ОУВС гэх зэрэг олон улсын санхүүгийн байгууллагуудтай ч хамтарч ажиллаад, Монголын банкны салбарыг эрүүл найдвартай байлгах чиглэлд олон арга хэмжээг хэрэгжүүлсэн. Монголбанкны хувьд, хоёр талт (bilateral) болон олон талт хамтын ажиллагаа (multilateral)-тай хөгжлийн түншүүдтэй тохирсон бүхий л ажлаа 100% хийгээд явж байгаа. Энэ нь эргээд зөвхөн хувийн салбар гэлтгүй Монгол Улсын зээлжих зэрэглэл, Засгийн газрын бондуудын арилжаанд ч хөрөнгө оруулагчдын итгэх итгэлийг хадгалахад хувь нэмрээ оруулдаг.
-Ярилцсанд баярлалаа!
Эх сурвалж: Монголбанк
Тод индэр
ЕБС-иудын хичээлийн жил 3 улиралтай болно
Боловсролын сайдын 2024 оны 7 дугаар сарын 19-ний өдрийн А/01 тоот тушаалаар өмчийн бүх хэлбэрийн Ерөнхий боловсролын сургуулийн хичээлийн жилийн бүтцийг батлав. Үүнийг сургуулиудад даруй хүргүүлэх аж. Хичээлийн шинэ жилийн бүтцийг эрт өгснөөр сургуулиуд бүтэн жилийнхээ тогтмол ажлын төлөвлөгөөг (ТАТ) боловсруулан, эцэг эх, сурагчдад эртхэн мэдээлэх боломжтой болно.
Үүний үр дүнд гэр бүлийн амралт, аялал, эцэг эхийн ажлын төлөвлөлтийг эртхэн хийх боломжтой болох юм. Бид хугацаа тулгасан, гэнэтийн цочроосон шийдвэр гаргахгүй байхыг анхаарч ажиллана.
Энэ хичээлийн жилийн төлөвлөлтийн нэг онцлог нь бие даалтыг оруулж ирсэн явдал болно. Бие даалтын хугацаанд музей, театр үзэх, 6 настнуудыг нүд, шүд, зүрх судасны оношилгоо, гамшгийн сургалтад хамруулах зэрэг ажлыг зохион байгуулах болно гэж Боловсрол, шинжлэх ухааны яамнаас мэдээллээ.
Тод индэр
Сургуулийн орчинд авлигын эсрэг соёлыг төлөвшүүлэх нь
Авлигатай тэмцэх соёлыг үндэстэн даяар төлөвшүүлэх нь нэг өдрийн ажил биш. Урт удаан хугацааны туршид тууштай байх шаардлагатай бөгөөд тухайн улс, үндэстний хүүхэд бүрд багаас нь төлөвшүүлэх ёстой.
Залуу, хойч үеийнхэнд боловсрол олгохоос гадна, багаас нь авлигын эсрэг үнэт зүйлсийг төлөвшүүлэхэд хамгийн тохиромжтой гэр бүлээс гаднах нийгэмшлийн орчин бол сургууль юм. Тиймээс сургуулиуд авлигын шинжтэй бүх үйлдлээс ангид байх ёстой. Гэвч зарим сургуулиудад шинээр элсэхэд авлигын шинжтэй үйлдлүүд үйлдэгддэг гэж Индонезийн Авлигатай тэмцэх хорооноос (АТХ) мэдээллээ. Сурагч шинээр элсэх үйл явц дахь авлигын шинжтэй үйлдлүүдийг АТХ-ноос гаргасан 2023 оны Боловсролын шударга байдлын үнэлгээний судалгаагаар илрүүлсэн байна. Судалгаанд сурагч, сурган хүмүүжүүлэгчид, багш нараас гадна боловсролын байгууллагын удирдлагуудыг хамруулсан. Үүнд сурагч, эцэг эхийн шударга байдал, боловсролын экосистем, боловсролын засаглал дахь авлигын эрсдэл гэсэн гурван үндсэн зүйлийг үнэлжээ.
·Судалгаанд хамрагдсан багш нарын 24.6 хувь нь хэд хэдэн сурагчийг сургуульд ямар нэгэн "бэлэг" өгсөн учраас сургуульд элсүүлсэн гэж хариулжээ.
·Судалгаанд хамрагдсан багш нарын 42.4 хувь нь сургуульд элсэх шаардлага хангаагүй хүүхдүүдийн эцэг эх нь сургуульд бэлэг өгсөн учраас элсүүлсэн гэжээ.
Тус АТХ-ноос зохион байгуулсан судалгаанд Индонези улсын олон тооны сургуулиудыг хамруулсан. Судалгаагаар ердөө хараад өнгөрөх төдий бус бүх оролцогч талууд онцгой анхаарал хандуулах шаардлагатай хэмжээний үр дүн гарсан. Сургуулиудын элсэлтийн алба нь харьяаллыг өөрчлөх, тус суралцагч гавьяа шагналтай гэх мэт аргаар шинэ суралцагчийн элсэлтийг баталгаажуулдаг гэж ярьдаг байсан бол одоо "хахууль"-ийн арга зам байгаа гэх яриа гарчээ. Мэдээжийн хэрэг энэ яриа нь ямар нэг шалтгаанаас үүдэлтэй тул ирээдүйд боловсролын байгууллагуудад авлигаас урьдчилан сэргийлэхийн тулд ухаалаг хариу арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх хэрэгтэй. Сурагчид зөвхөн хичээл номоор дамжуулж мэдлэг олоод зогсохгүй сургуульд байхдаа харж, мэдэрсэн бүх зүйлсээсээ суралцаж төгсөөд нийгэмд хөл тавьдаг. Тийм учраас боловсролын салбарт авлигыг тэвчиж болохгүй бөгөөд үүнийг хүлээн зөвшөөрөх ёсгүй.
Сурч боловсрох энэ үе шатанд насанд хүрсэн хүмүүсийн хариуцлагагүй, авлигад автсан зан үйлийн оронд шударга байдлын үнэт зүйлсийг сурагчдад төлөвшүүлэх ёстой. Сурагчид авлигын зан үйлд өртсөөр байвал насанд хүрсэн хойноо ч ийм зан үйлийг давтах нь гарцаагүй. Хүүхдээ шилдэг сургуульд оруулахын тулд хууль бус арга хэрэглэж байгаа сурагчдын эцэг, эхийн үйлдэл зүйд нийцэхгүй байна. Энэ нь эдгээр хүүхдүүдэд зорилгодоо хүрэхийн тулд ямар ч арга замыг ашиглаж болдгийг, бурууг зөвтгөхийг үлгэрлэж байна. Хууран мэхлэх гэх мэт заримдаа өчүүхэн гэж үздэг зан чанар нь бусдад "халдварладаг" байж болох бөгөөд бусад сурагчдыг ч мөн адил зүйлд уриалдаг.
Боловсролын орчинд түгээмэл байдаг бусад авлигын шинжтэй зан үйл нь сахилга баттай холбоотойгоор буюу цагтаа ирдэггүй, эсвэл хүндэтгэн үзэх шалтгаангүйгээр хичээл таслах зэргээр илэрдэг. Хүүхдийн зан төлөвийг төлөвшүүлэхэд хүрээлэн буй орчны үүрэг ямар чухал болохыг үүнээс тод харж болно. Авлигатай тэмцэх үнэт зүйлсийг хүүхдэд багаас нь зааж сургавал үр дүн нь бүгдэд хүртээлтэй байх болно. Гэсэн хэдий ч авлигад автсан зан үйлийг төлөвшүүлбэл ирээдүйд олон хүн хохирох болно.
Ирээдүйд улс үндэстний ноён нуруу болохоор сурч боловсорч буй хүүхдүүд, боловсролын салбарт эдгээр авлигын үр байх ёсгүй тул АТХ нь сурагчдын эцэг эх нь багш нарт хүүхдэдээ сайн дүн авахын тулд ямар нэгэн зүйл, бэлэг сэлт өгдөг үйлдэлд анхаарлаа хандуулж байна. Эдгээр төгсөгчид дундаас ирээдүйд төрийн албанд ч, хувийн хэвшилд ч ажиллах боловсон хүчин төрөн гарна.
Семаранг Их Сургуулийн (Unnes) Боловсрол, сэтгэл судлалын сургалтын хөтөлбөрийн багш Эди Субхан авлигын эсрэг боловсрол, сургалт нь онолын түвшнээс бодит арга хэмжээ рүү шилжих ёстой гэв. Тэрээр “Сурган хүмүүжүүлэх арга барилаар авлигын эсрэг боловсролыг олгох нь” сэдэвт судалгаанд авлигаас урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх бодитой арга хэмжээ авахыг уриалсан байна.
"Авлигын эсрэг боловсрол нь тодорхойлолт, хэм хэмжээ, ёс суртахууны тухай урт хугацааны хэлэлцүүлэг байх ёстой төдийгүй сурагчдыг идэвхтэй мэдээлэл хайж, арга хэмжээ боловсруулах, арга хэмжээ зохион байгуулах, эргэцүүлэн бодоход уриалах ёстой" гэж Субхан тайлбарлав. Ингэснээр авлигын эсрэг боловсролд өөрчлөлт орж, өөрчлөгдөнө. Эдгээр сурган хүмүүжүүлэх чухал зарчмуудыг хэрэгжүүлснээр сурагчид авлигын үйлдлээс урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх талаар бодитой туршлага хуримтлуулж, авлигыг үл тэвчихэд суралцана.
АТХ ганцаар авлигыг устгаж чадахгүй гэдгээ тууштай илэрхийлж, авлигын эсрэг тэмцэх үйл ажиллагаанд нийгмийн бүх гишүүд нэгдэн ажиллахыг уриалж ирсэн. Өнөөдөр бидний боловсролын ертөнцөд тарьж буй авлигын эсрэг боловсролын үр шимийг ирээдүй хойч үе хураах болно гэж Индонезийн АТХ мэдэгджээ.
Эх сурвалж: https://en.antaranews.com
Тод индэр
УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалангийн Улсын Их Хурлын анхдугаар чуулганд хэлсэн үг
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд,
Монгол Улсын Ерөнхий сайд,
Улсын Их Хурлын эрхэм гишүүд ээ,
Монгол Улсын Үндсэн хуульд 2023 онд орсон өөрчлөлтийн дагуу Улсын Их Хурлын 9 дэх удаагийн сонгууль амжилттай явагдаж, шинэ гишүүд сонгогдлоо.
Шинэ Улсын Их Хурал нь мажоритар тогтолцоогоор 78, хувь тэнцүүлсэн аргаар 48 гишүүн сонгогдон бүрэлдэж байгаа нь манай улсын парламентат ёсыг бэхжүүлсэн, улс төрийн шинэ соёлыг нэвтрүүлсэн түүхэн үйл явдал болж байна.
Өнөөдөр Улсын Их Хуралд улс төрийн таван нам, эвсэл суудал авч, мэргэжлийн хуульч, эдийн засагч, инженер, багш, эрдэмтэд зэрэг нийгмийн олон бүлгийн төлөөллөөс бүрдэж чадлаа. Ардчилсан парламентад тавигдах суурь шалгуур болох ард түмний төлөөллийг хангах чадвар эрс нэмэгдсэн. Ийнхүү төрийн бодлого боловсруулах, хууль тогтооход Улсын Их Хурлын үйл ажиллагаанд улс төрийн намуудын оролцоог өргөжүүлэх, үнэмлэхүй олонхын засаглалаас зөвшилцлийн улс төрд шилжих чухал алхам боллоо.
Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Нэгдүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Ардчилсан ёс, шударга ёс, эрх чөлөө, тэгш байдал, үндэсний эв нэгдлийг хангах, хууль дээдлэх нь төрийн үйл ажиллагааны үндсэн зарчим мөн.” гэж заасан. Иймд улс төрийн намууд Улсын Их Хуралд суудалтай эсэхээс үл хамааран эх орныхоо хөгжлийн бодлогын талаар үнэ цэнтэй санал, санаачилга дэвшүүлдэг, түүнийг нь эрх баригч болон сөрөг хүчнүүд хүндэтгэдэг, улмаар Үндэсний зөвшилцлийг бий болгож, бодлогын тогтвортой байдлыг хангадаг байх нь чухал юм. Бид хэрүүл маргааны улс төрөөс, мэтгэлцээний соёл, зөвшилцөл, хөгжлийн бодлогын улс төрд шилжиж байна. Энэ зөвшилцлийн хүрээнд эрчим хүч, хөдөөгийн хөгжил, шинэ хоршоо, эрүүл мэнд, нийгмийн салбар, Улаанбаатар хотын хөгжил, иргэний нийгмийг бэхжүүлэх, эдийн засгийн өсөлтийн үр өгөөжийг иргэн бүрд хүртээх зэрэг улс орны амьдралын амин чухал салбаруудад цогц реформ, шинэчлэл хийх хариуцлагатай үүрэг Та бидэнд ноогдож байна.
Улсын Их Хурлын даргын хувьд Улсын Их Хуралд суудалтай улс төрийн намуудын үзэл баримтлал, суудлын тооноос үл хамаарч, эв нэгдлийг хангаж, эн тэргүүнд эх орон, ард түмнийхээ язгуур эрх ашгийг дээдэлж, үндсэн хуулийг сахин ажиллана.
Хүний эрхийг хангах, хамгаалах явдал төрийн үндсэн чиг үүрэг мөн бөгөөд парламентын анхаарлын төвд байх болно. Тийм ч учраас Монгол Улс хүний эрхийн олон улсын гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлэх, НҮБ-ын хүний эрхийн механизм дахь Улсын Их Хурлын оролцоог нэмэгдүүлэх, жендэрийн эрх тэгш байдал, тогтвортой хөгжлийг хангах зэрэг хүний эрх, эрх чөлөөний асуудлыг шинээр байгуулагдаж байгаа Улсын Их Хурал онцгой анхаарч ажиллана.
Энэ удаагийн Улсын Их Хурал дахь тусгай хэрэгцээт иргэд болон эмэгтэйчүүдийн төлөөлөл 25 хувь буюу олон улсын дунджийг давж байгаа нь хууль тогтоомж, бодлогын бичиг баримтууд дахь хүний эрх, эрх чөлөөний хамгааллын түвшинд томоохон ахиц, дэвшлийг бий болгох нэг хөшүүрэг болно гэж үзэж байна.
Төрийн үйл ажиллагаа иргэдэд ойлгомжтой, илүү тодорхой, тогтвортой байх ёстой. Иймд Улсын Их Хурал олон нийтэд нээлттэй ажиллаж, үйл ажиллагаагаа ил тод явуулна. Тухайлбал, Улсын Их Хурлын нэгдсэн хуралдааны тэмдэглэл, санал хураалтын үр дүнг олон нийтэд тогтмол мэдээлж, хууль тогтоомж батлах явц дахь иргэний нийгмийн төлөөллийн оролцоог нэмэгдүүлнэ. Түүнчлэн сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийн байгууллага Улсын Их Хурлын үйл ажиллагааг сурвалжлах нөхцөл боломжийг дээшлүүлж, шаардлагатай дэмжлэгийг үзүүлж ажиллана. Залуучууд, өсвөр насныханы дунд парламентат ёс, Монгол Улсын төрийн тогтолцоо, ардчилсан үнэт зүйлс болон улс төрийн мэдлэгийг ахиулж, Үндсэн хуульд заасан улс төрийн эрхээ бодитой эдлэх, эргэцүүлэн тунгаан шийдвэр гаргахад туслах хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлж ажиллана.
Иргэдийн мэдэх эрх, үнэн бодит мэдээлэл авах нөхцөлийг сайжруулахад, нийгмийн бүх бүлгийн төлөөлөл болсон Улсын Их Хурлын гишүүд Та бүхэн идэвх санаачилгатай, илүү манлайлалтай ажиллана гэдэгт итгэж байна.
Улсын Их Хурал бол иргэдийн хүсэл зоригийг илэрхийлэгч, Монгол Улсын төрийн эрх барих дээд байгууллага болохын хувьд гүйцэтгэх засаглалд шаардлага тавьж, хариуцлага асуух эрхтэй Үндсэн хуулийн байгууллага мөн. Иймд Улсын Их Хурлын гишүүд Та бид өөрсдөө ашиг сонирхлын зөрчлөөс ангид байж, ёс зүйн манлайлал үзүүлэх ёстой. Энэ бол парламентын ардчилалд итгэх гол нөхцөл мөн. Нөгөө талаас төрийн аюулгүй байдлыг хангах шат дараалсан арга хэмжээг авч, иргэдийн төрдөө итгэх итгэлийг сэргээсэн шинэ цагийн парламентыг бид цогцлоох үүрэгтэй. Тиймээс Улсын Их Хурлын гишүүний ёс зүйн дүрэм болон хөрөнгө орлогын мэдүүлгийг илүү боловсронгуй болгож, авлигын эсрэг хатуу тэмцэл өрнүүлж, хууль тогтоомжийг илүү сайжруулах, Улсын Их Хурлын гишүүдийн үүрэг хариуцлага, ажлын үр дүнг олон нийтэд нээлттэй, илүү ойлгомжтой болгоход анхаарч ажиллах болно.
Энэ удаагийн Улсын Их Хурал бүсчилсэн хөгжлийн бодлогыг бодит үр дүнд хүргэж, хот хөдөөгийн ялгааг арилгаж, амьдралын тэгш гарааны боломжтой байх, эх орондоо элбэг хангалуун амьдрах нөхцөл боломжийг бүрдүүлэх томоохон өөрчлөлт шинэчлэлийг эхлүүлэх хууль тогтоомжийг батлан ажиллана.
Хувийн болон бүлгийн ашиг сонирхлоос ангид байж, төр улсынхаа эрх ашгийг дээдлэн, нийт монголчуудынхаа ирээдүйдээ итгэх итгэлийг төрүүлсэн, шинэ үеийн парламентат ёсыг төлөвшүүлэх нэр төртэй үүрэг, зорилт Та бидний өмнө тавигдаж байна.
Шинэ цагийн парламентат ёс, улс төрийн шинэ соёл өнөөдрөөс эхэлж байна. Эрхэм гишүүд Та бүхнийхээ эх орноо хөгжүүлэх хүсэл зориг, хичээл зүтгэл бүхэн сэтгэлчлэн бүтэхийн өлзийтэй ерөөлийг өргөн дэвшүүлье.
Монгол төрийн алтан соёмбот далбаа үүрд мөнхөд мандан бадартугай.
