Тод индэр
Соёлын сайдын зөвлөл анхдугаар хуралдаанаа хийлээ
Соёлын сайдын зөвлөл энэ сарын 5-ны өдөр анхны хуралдаанаа хийлээ. Хуралдаанд Соёлын сайд С.Чулуун яамны шинэ бүтэц бүрэлдэхүүн, бодлого чиглэл, соёлын салбарт хийгдэх ажлууд, салбарын бүтээн байгуулалт, УИХ-аар хэлэлцэж буй Соёлын болон Киноны тухай, мөн Музейн тухай хуулийн төслийг танилцуулга хийлээ.
Соёлын сайд С.Чулуун сэтгүүлчдэд өгсөн ярилцлагынхаа үеэр хэлэхдээ, “Соёлын яам байгуулагдсан цагаасаа соёлын салбарт хийгдэх бүтээн байгуулалтын ажлууд болон цаашдаа Монгол Улсын соёлын салбарыг хэрхэн хөгжүүлэх вэ гэдэгт анхаарч, бодлого, үйл ажиллагаагаа төлөвлөж ирсэн бөгөөд өнөөдөр сайдын зөвлөлөөрөө энэхүү асуудлаа хэлэлцэж байна. Сайдын зөвлөлд Монгол Улсын урлаг, соёлын нэрт зүтгэлтнүүд, түүхч, эрдэмтдийн ахмад, залуу, дунд үеийн төлөөлөл бүхий салбар салбарын туршлагатай хүмүүс орсон.
Монгол Улсын соёл, урлагийн салбарт хийгдэх ажлууд нь зөвхөн нэг яамны ажил биш, энэ салбарт ажиллаж байсан болон одоо ажиллаж байгаа хүмүүсийн дуу хоолой байх ёстой гэсэн утгаар сайдын зөвлөлийн бүрэлдэхүүнээ баталж, анхдугаар хуралдаанаа хийж байна. Өнөөдрийн хуралдаанаар бид 4 жилийн бодлого, үйл ажиллагааныхаа үндсэн чиглэлүүдийг ярилцлаа. Цаашдаа улиралдаа нэг удаа уулзан, санал бодлоо солилцон, шийдвэрлэх асуудлаа хэлэлцэнэ.
Манай яамны тэргүүлэх 5-н чиглэлийн нэгд хүний нөөцийн асуудал орж байгаа. Соёлын салбарт хүний нөөцийн асуудал маш дутагдалтай. Сүүлийн 20-оод жил хүний нөөцийн бодлогогүй байснаас мэргэжлийн ажилтан ихээхэн дутагдалтай ирсэн. Ялангуяа хөдөө орон нутагт энэ асуудал хамгийн их тулгамдаж байна. Орон нутгийн 340 орчим суманд ажиллаж байгаа соёлын ажилтнуудын 70 хувь нь мэргэжлийн бус байна. Мэргэжлийн хүний нөөцийг бүрдүүлэх чиглэлд Соёлын яам тэргүүлэх бодлого баримтална. Дөрвөн жил ажилладаг биш, 40 жил ажиллах салбарын мэргэжилтэн бэлдэх шаардлагатай. Мөн дэлхийд өрсөлдөх чадвартай мэргэжилтнүүд ч бэлдэх ёстой” гэлээ.
Сайдын зөвлөлд Хөдөлмөрийн баатар, Ардын жүжигчин, Төрийн хошой шагналт Н.Жанцанноров, Ардын жүжигчин Г.Жигжидсүрэн, “Чингис хаан” одонт, СГЗ Г.Мэнд-Ооёо, Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн, хөгжмийн зохиолч Л.Балхжав, ШУА-ийн тэргүүн, дэд ерөнхийлөгч, академич Г.Чулуунбаатар, СГЗ, бурханч лам Г.Пүрэвбат, МУГЖ Б.Жаргалсайхан, МУГЖ, дуучин Д.Жаргалсайхан, “Чингис хаан” одонт, МУГЖ, дуучин, продюсер Б.Дашдондог, доктор, профессор Э.Сонинтогос, МУЭ-ийн шагналт зураач А.Чадраабал, СГЗ, нэвтрүүлэгч Д.Цоодол, МУГЖ Н.Онон, “Чингис хаан” одонт, МУГЖ Г.Ариунбаатар, найруулагч Б.Баатар нарын соёл, урлагийн нэрт зүтгэлтэн, уран бүтээлч, эрдэмтэн судлаачид багтжээ.
Хуралдааны үеэр зөвлөлийн гишүүд санал бодлоо илэрхийлсэн юм.
Хөдөлмөрийн баатар, Ардын жүжигчин, Төрийн хошой шагналт Н.Жанцанноров “Соёл урлагийн асуудлыг Засгийн газрын түвшинд нэг бодлогоор, нэг чигээр авч явах үндсэн бүтэц бүрэлдлээ. Өнөөдөр хэд хэдэн асуудал чухлаар тавигдаж байна. Нэгдүгээрт, соёлын өвийн асуудал. Соёлын өв гэдэг нүүдлийн иргэншлийн гол зүйлийг үнэн чанартаа орхигдуулсан. Монголчуудын түүхийн үнэт зүйл зэс, нүүрс шиг газрын хөрсөн доор байна. Өнөөдөр Чингис хааны биет баримт байхгүй гэж ярьдаг. Энэ бүхэн газар дор байгаа гэж найдаж байна. Үүнийг илрүүлэх, судлах, хамгаалах хэрэгтэй. Хоёрдугаарт, урлагийн бодлогын асуудлыг ярьдаг. Урлагийг удирдаад явах хэрэггүй, урлаг өөрийн жамаар явдаг. Гуравдугаарт, нийгмийн соён гэгээрлийн асуудал. Соёлын талаар 30 жилийн өмнө шинэ үнэт зүйлийн баримжаа руу орох ёстой байсан. Гэтэл энэ үнэт зүйлээ өнөөдрийг хүртэл барьж авч чадаагүй. Тиймээс тусгаар тогтнолын баталгаа болсон соёлын үнэт зүйл, иргэний соёлын хүрээг өргөжүүлэх асуудал нэн чухал. Иргэд Үндсэн хуулиараа эрхээ илүү тунхаглаж ирсэн. Хэрвээ хүмүүнлэг ардчилсан нийгэм гэж ярьж байгаа бол хүний эрх, үүрэг 50, 50 хувьтай гэж үзвэл эрх нь бараг 80,90 хувь, үүрэг нь бага хувьтай байна. Тиймээс үндэсний дархлааг бэхжүүлэх, улс орныхоо чухал асуудалд иргэний үүргийг дээшлүүлэх хэрэгтэй. Дөрөвдүгээрт, Монголын соёл урлагийг дэлхийд хүлээн зөвшөөрүүлэх, орон зайгаа тэлэх хэрэгтэй. Тавдугаарт, монголчууд дэлхийн бусад оронд соёл, хэл, шинжлэх ухаанаараа нөлөөлж чадсан уу гэдэг асуудал чухал. Их Монгол Улсын үеэс монголын соёл дэлхийг хөтөлж байсан цаг үеийг судалж дэлхийн улс орнууд бүрэлдэн тогтохдоо монголын соёл, монгол ухааныг хэр зэрэг авч вэ гэдгийг судалж үзэх ёстой. Энэ чиглэлээр Соёлын яам нэлээн ажил зохион байгуулах ёстой” хэмээсэн юм.
Монгол Улсын гавьяат жүжигчин, дуучин Д.Жаргалсайхан: Өнөөдрийн хуралдаанд оролцоод сэтгэгдэл өндөр байна. Бид хамгийн сүүлд хэзээ салбартаа тулгамдаж буй асуудал, хойшид хэрэгжүүлэх бодлого чиглэлээ тодорхойлж байлаа. Цар тахлын үед шинээр байгуулагдсан Соёлын яам өчигдрийг бодож, ирээдүйг тооцоолсон маш том бодлогын алхам хийжээ" гэлээ.
Эх сурвалж: Соёлын яам
Тод индэр
Б.Жавхлан: Гадаад валютын улсын нөөц таван тэрбум ам.долларт хүрлээ
Уул уурхайн бүтээгдэхүүний экспортыг нэмэгдүүлэх, гадаад валютын улсын нөөцийн нөхцөл байдлын талаар Сангийн сайд Б.Жавхлан Засгийн газрын хуралдаанд мэдээлэл хийлээ.
“Монгол Улсын Ерөнхий сайдын захирамжаар экспорт нэмэгдүүлж, тулгамдаж буй асуудлыг шуурхай шийдвэрлэх үүрэг бүхий Ажлын хэсэг уул уурхайн экспортод тулгараад буй асуудлыг цогц байдлаар шийдвэрлэж, экспортыг эрчимжүүлж, гадаад валютын орох урсгалыг нэмэгдүүлэх арга хэмжээ авч ажиллаж байна. Тус Ажлын хэсгийн дарга, Сангийн сайд Б.Жавхлан,
Нэгдүгээр улирлын нийт дүнгээр нүүрс 17.4 сая.тонн, төмрийн хүдэр 1.8 сая тонн экспортолсон нь өмнөх оны мөн үетэй ижил түвшинд байгаа бол зэсийн баяжмалын экспорт 456 мянган тоннд хүрч 24 хувиар өссөн дүнтэй байна.
Ажлын хэсэг банкны салбарын төлөөлөлтэй уулзаж, гадаад валютын улсын нөөцийг хамгаалах чиглэлд хамтран ажиллах талаар хэлэлцэж, Санхүүгийн тогтвортой байдлын зөвлөлийн хурлаар холбогдох асуудлыг шийдвэрлэж, бодлогын зөвлөмж гарган ажиллаж байна.
Энэ сарын 1-ний байдлаар гадаад валютын улсын нөөц өмнөх долоо хоногоос 305 сая ам.доллароор нэмэгдэж, таван тэрбум ам.долларт хүрлээ гэж мэдээллээ.
Тод индэр
О.Батнайрамдал: Бакалаврын төвшинд суралцагчдад тэтгэлэг, магистр, докторын төвшинд бол зээл олгохоор зохицуулах нь зөв байна
Монгол Улсын Их хурлын Боловсрол, соёл, шинжлэх ухаан, спортын байнгын хорооны 2024 оны 10 дугаар сарын 15-ны өдрийн 02 тоот тогтоолоор Боловсролын зээлийн сангийн үйл ажиллагаа, журмын биелэлтэд хяналт шалгалт хийх, холбогдох санал, дүгнэлт гаргах шийдвэрийн төсөл боловсруулах үүрэг бүхий Ажлын хэсгийг байгуулсан. Энэхүү ажлын хэсгийг УИХ-ын гишүүн О.Батнайрамдал ахалж байна. Түүнтэй уулзаж ярилцсан юм.
-Ажлын хэсэг байгуулагдах шаардлага юу байв?
-Засгийн газрын татвар төлөгчдийн мөнгөөр санхүүждэг 23 сангийн нэг нь Боловсролын зээлийн сан юм. Хамгийн үнэ цэнэтэй, тэр хэрээрээ хамгийн их хөрөнгө оруулалттай сан юм. Гэхдээ энэ сан өнгөрсөн хугацаанд зээл олгох журмаасаа эхлээд эргэн төлөлт хүртэл олон асуудлыг дагуулсаар байна. Нийтдээ 360 тэрбум төгрөгийн гадаад зээлийн санхүүжилт олгосон боловч эргэн төлөлтөд асуудал үүсч байна. Боловсролын зээлийн сан журмаар зохицуулагдаж ирсэн. Энэхүү мөрдөгдөж буй журам 27 хуудас бүхий олон удаагийн нэмэлт өөрчлөлт орсон учраас ойлгомжгүй, ишлэлээс ишлэгдсэн маягтай баримт бичиг болжээ. Тиймээс журам бүрэн шинэчлэглэх зайлшгүй шаардлага үүссэн. Ингээд 2025 оны сонгон шалгаруулалтаас өмнө Боловсролын сангийн зээлийн журмыг шинэчлэхээр ажиллаж байна. Манай ажлын хэсэг санал, дүгнэлтээ боловсруулан Байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцүүлж, холбогдох яаманд хүргүүлэхэд бэлэн болоод байна.
-Боловсролын зээлийн сангийн журмын төсөлд ямар ямар өөрчлөлт оруулах саналыг боловсруулсан бэ?
- Ер нь бол Боловсролын зээлийн сан алсын хараагаасаа эхлээд стратегийн хувьд шинэчлэл хийх шаардлага буй болжээ. Жишээлбэл, Боловсролын зээлийн сан гэх атлаа нийт санхүүжилтийн 87 орчим хувь нь тэтгэлэг болж олгогдож байна. Эдийн засгийн бүтэц өөрчлөгдөх тусам хөдөлмөрийн зах зээлтэй уялдаад эрэлт хэрэгцээтэй мэргэжилтэй нийцүүлэн Боловсролын зээлийн сангийн стратегийг тодорхойлох ёстой. Боловсролын зээлийн сангийн санхүүжилтийн 35-45 хувь нь Ерөнхийлөгчийн нэрэмжит тэтгэлэгт буюу бакалаврын боловсрол эзэмшихэд олгогдож байна. Гэтэл дэлхийн 100 топ сургуульд тэнцсэн хүүхдэд зээл хэлбэрээр олгогдож байна. Энэ нь харьцангуй ялгаатай байдал үүсээд байгаа юм. Мөн өндөр мөнгөн дүнгээр буюу 100-200 мянган ам. долларын зээл авсан оюутан бакалавраа төгсч ирээд зээлийг эргэн төлөх нь асуудалтай. Ер нь дөнгөж бакалаврын түвшний боловсрол эзэмшээд өндөр хэмжээний зээл төлөх нь хэцүү учраас зээлийн эргэн төлөлт ч тааруу явж ирсэнтэй холбоотой байх.
Тэгэхээр бакалаврын төвшинд эргэн төлөгдөх нөхцөлгүйгээр тэтгэлэг, магистр, доктор буюу ахисан төвшинд зээл олгохоор зохицуулах нь зөв байна. Өөрөөр хэлбэл, ахисан төвшинд зээлээр суралцагч санхүүгийн хувьд зээлийг эргэн төлөх боломжтой болсон байна. Хоёрдугаарт, гадаадын их, дээд сургуульд суралцах хүүхдийн сонгон шалгаруулалтыг эрэмбэ, ерөнхий тест явуулж шалгаруулж байна. Зөвхөн эрэмбийг харах нь өрөөсгөл учраас тухайн хүүхэд өөрсийн санаачлагаар тэтгэлэг авсан бол үнэлэгдэж, оноожуулалтад нь ордог байх ёстой. Мөн тухайн сургуулийн төлбөрийн хэмжээг оноожуулалтад тусгах нь зөв хэмээн үзэж байна. Яагаад гэвэл зарим сургууль эрэмбэ нь ойролцоо атлаа хэд дахин илүү төлбөртэй байх тохиолдол байдаг. Жишээлбэл, АНУ-ын Стэнфордын Их сургуульд 200 мянган ам.доллараар суралцуулахаар нэг хүүхэд явуулах нь уу эсвэл эрэмбээрээ ойролцоо Токиогийн их сургуульд яг энэ төсвөөр 10 хүүхэд суралцуулах уу гэдгийг бололцох ёстой. Энэ мэт уялдааг оноожуулалтад шингээж өгч байж, харилцан ашигтай, хүртээмжтэй зээлийн олголтыг шинэчлэн хэрэгжүүлэх боломжтой хэмээн үзсэн.
- Төрийн албан хаагчдыг мэдлэг боловсролоо дээшлүүлэхэд зээлийн сангаас тэтгэлэг өгч болох уу?
- Төрийн албан хаагчдыг бодлогоор дэмжин чадавхжуулах хүрээнд гадаад болон дотоодын сургалтын байгууллагад магистр, докторын үндсэн хөтөлбөрт хамруулах боломжийг бүрдүүлнэ. Мөн шаардлагатай тохиолдолд гадаад хэлний бэлтгэлд хамруулах боломжийг олгоно. Түүнээс гадаадад суралцаад төгссөн хүүхэд тухайн орондоо ажлын туршлага хуримтлуулж ирэх боломжийг олгох уян хатан зохицуулалтыг тусгалаа. Хэрвээ эргэн ирэхгүй бол тэтгэлэг зээл хэлбэрт шилжиж, эргэн төлөгдөх нөхцөлттэй байна. Тухайн суралцагч энэ бүхнээ бүрэн ялгаж ойлгосон байхын тулд журмын шинэчлэл мөн чиглэж байна. Мөн зорилтот бүлэгт чиглэсэн буцалтгүй тусламжаар суралцах боломжийг журамд тусгах ёстой юм.
-Зээлийн эргэн төлөлтөөр дараагийн зээлийг олгох зарчмаар төсөвлөсөн. Тэгэхээр зээлийн эргэн төлөлтийг сайжруулахад хэрхэн анхаарч ажиллах вэ?
- 2025 оны улсын төсөвт Боловсролын зээлийн сангийн үйл ажиллагаанд 158,4 тэрбум төгрөг төсөвлөгдсөн. Түүний 33,6 тэрбум нь зээлийн эргэн төлөлтөөс санхүүжихээр тусгасан. Өөрөөр хэлбэл, эргэн төлөлт заавал хийгдэж байж Боловсролын зээлийн сангийн үйл ажиллагаагаа хэвийн явуулна. Зээлийн эргэн төлөлт хийгдэхгүй бол дотоодын их,дээд сургуульд суралцагч хүүхдүүд Монгол банкны хар жагсаалтад бичигддэг. Харин гадаадад суралцахаар зээл аваад эргэн төлөлт хийгээдгүй бол энэ хар жагсаалтад ордоггүй. Энэ ялгавартай байдлыг халах хэрэгтэй учраас журмын төсөлд санал тусгасан байгаа. Зээлийн эргэн төлөлтийг сайжруулах, зээлийн санг шударга ёсны зарчимд нийцүүлэхийн тулд шинэчлэл хийхээр саналыг боловсруулсан юм.
Тод индэр
Т.Баярхүү: Хуурайшилт ихтэй сумдад түймрийн эрсдэл маш өндөр байна
Шадар сайд, УОК-ын дарга С.Амарсайхан 21 аймаг, нийслэлийн Онцгой комиссын дарга нартай цахимаар хуралдаж, ой хээрийн түймэр, шар усны үерээс урьдчилан сэргийлэх төлөвлөгөө, арга хэмжээний талаар хэлэлцлээ. Энэ талаар УОК-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Т.Баярхүү мэдээлэл өглөө. Тэрбээр “Нийт нутгаар хуурайшилт өндөр байгаа. Баруун аймгуудад цас ихтэй байгаа учраас шар усны үерийн эрсдэл өндөр байна. Өнгөрсөн долоон хоногт зүүн аймгуудад бүртгэгдсэн хээрийн түймэр түүнийг унтраах үйл ажиллагааг зохион байгуулсан аймгийн онцгой комиссын мэдээлэл, түймрийн хор уршгийг арилгах, түймэрт өртсөн айл өрхүүдэд чиглэсэн арга хэмжээний талаарх мэдээллийг сонсож, холбогдох үүрэг чиглэлийг өгсөн.
Зүүн аймгууд ой хээрийн түймрийн эрсдэлтэй байгаа учраас хөдөлгөөнт бүлгүүд болон хяналтыг цэгүүдийг ажиллуулах зэрэг урьдчилан сэргийлэх ажлуудыг зохион байгуулж байгаа. Энэ чиглэлийн үйл ажиллагааг нэлээд эрчимжүүлэх үүргийг холбогдох аймаг орон нутгийн онцгой комиссын байгууллагад өгсөн.
Он гарснаас хойш 28 гал түймэр бүртгэгдсэн. Үүнээс гэмт хэргийн шинжтэй буюу мөрдөн шалгах ажиллагаа явагдаж байгаа хэргүүдийн статистик тоо баримтыг аваад үзэхээр 46 орчим хувь нь шалтгаан эзэн холбогдогч нь тодорхой байна. Жишээлбэл хогийн цэгээс, машины яндангаас, айлын янданг ил задгай орхисон үнс нурмаас гэх мэтчилэн шалтгаанаас үүдэлтэй гал гарчээ. Харин 56 орчим хувь нь эзэн холбогдогч тодорхойгүй байна. Үүн дээр мөрдөн шалгах ажиллагаа явагдаж байгаа.
Түймэрт өртсөн айл өрхүүдэд УОК-оос гэр хүнсний багц, эрүүл мэндийн багц, дулаан хувцас хэрэглэлүүдийг эхний ээлжид хүргэж өгсөн. Хөдөлмөр халамж үйлчилгээний газраас гамшигт өртсөн айл өрхүүдэд тодорхой хэмжээний мөнгөн тусламжуудыг үзүүлсэн. Мөн ХХҮЕ-аас тухайн иргэдтэй уулзалт зохион байгуулж үнэлгээ хийгээд цаашид малжуулах чиглэлээр ямар төсөл хөтөлбөрт хамруулах чиглэлээр судалгааны ажил үргэлжилж байгаа.
Увс, Завхан, Ховд, Баян-Өлгий зэрэг баруун аймгуудын цас одоохондоо хайлж дуусаагүй байна. Цастай байгаа газруудаар түймэр арай бага байгаа бол бусад аймаг, хуурайшилт ихтэй сумдад түймрийн эрсдэл маш өндөр байна. Ер нь өдөр ирэх тусам түймрийн эрсдэл нэмэгдэж байна. Иймээс дор бүрнээ сонор сэрэмжтэй байхыг анхааруулж байна” гэв.
