Тод индэр
Г.Цогтсайхан: Нийтийн аж ахуйн салбарын 114 төсөл арга хэмжээг хэрэгжүүлэн ажиллаж байна

Барилга, хот байгуулалтын яамны Нийтийн аж ахуй, инженерийн дэд бүтцийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Г.Цогтсайхантай ярилцлаа.
-Нийтийн аж ахуйн үйлчилгээний салбарын түүхт 91 жилийн ой тохиож байна. Салбарын хэмжээнд ойн өдрийг хэрхэн өнгөрүүлж байна вэ?
-Орон сууц нийтийн аж ахуйн салбарын нийт ажилтан, албан хаагчид болон хэрэглэгчдэдээ нийтийн аж ахуйн үйлчилгээний ажилтны өдрийг тохиолдуулан мэндчилгээ дэвшүүлж сайн сайхныг хүсэн ерөөе.
Бид Нийтийн аж ахуйн үйлчилгээний салбар үүсэж хөгжсөний ой, Нийтийн аж ахуйн үйлчилгээний ажилтны өдрийг жил бүр бүтээлчээр тэмдэглэн өнгөрүүлж ирсэн.
Энэ жил уламжлалт ёсоороо “Хэрэглэгчээ сонсъё” нээлттэй хаалганы өдөрлөгийг нийт ус хангамж, ариутгах татуургын ашиглалт үйлчилгээ эрхэлж буй тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч байгууллагуудын хүрээнд 2022 оны аравдугаар сарын 07-ны өдөр Хот, суурины ус хангамж, ариутгах татуургын ашиглалт, үйлчилгээг зохицуулах зөвлөлтэй хамтран зохион байгуулж, орон даяар тэмдэглэн өнгөрүүллээ. Энэхүү арга хэмжээг аймаг, орон нутгийн хувьд тухайн нутаг дэвсгэртээ, нийслэлийн хувьд ус суваг болон орон сууцны ашиглалт, үйлчилгээ эрхэлж буй байгууллагууд тус бүртээ бүтээлчээр зохион байгууллаа.
Салбарт Монгол Улсын Их Хурлын 2020 оны 52 дугаар тогтоолоор баталсан “Алсын хараа-2050” Монгол Улсын урт хугацааны бодлого, “Шинэ сэргэлтийн бодлого”, Монгол Улсын 2020-2025 онд хөгжүүлэх таван жилийн үндсэн чиглэл болон Засгийн газрын 2020-2024 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөр зэрэг бодлогын баримт бичгүүдийг удирдлага болгон хэрэгжүүлэн ажиллаж байна.
Салбарын нэгдсэн бодлого зохицуулалтын хүрээнд: Хот, суурины ус хангамж, ариутгах татуургын ашиглалтын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг боловсруулж, 2021.07.05-ны өдөр Монгол Улсын Их Хуралд өргөн барьсан. 2022.05.13-ны хуралдаанаар хэлэлцэхийг дэмжсэн.
Мөн Монгол Улсын Засгийн газрын 2020 оны 203 дугаар тогтоолоор баталсан “Монгол Улсын Засгийн газрын 2020-2024 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөө”-нд Орон сууцны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг боловсруулж Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлэхээр заасан юм.
Энэ ажлын хүрээнд Барилга, хот байгуулалтын сайдын 2022 оны 01 дүгээр сарын 12-ны өдрийн 11 дүгээр тушаалаар “Орон сууцны ашиглалтын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл”-ийг боловсруулах ажлын хэсэг байгуулж, Засгийн газрын 2020-2024 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөөнд туссаны дагуу 2022 оны УИХ-ын намрын чуулганд өргөн барихаар төлөвлөн ажиллаж байна.
Хүн амын өсөлт, хот, суурин газрын нягтаршил, иргэдийн оршин суух нөхцөлөө сайжруулах хэрэгцээ, шаардлагыг хангах, үүнтэй холбогдуулан орон сууцны барилгын ашиглалтын менежментийн үйл ажиллагааг дэмжих механизмыг бий болгох, дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн ашиглалт, засвар үйлчилгээг тогтмол хийх бүтцийн оновчтой тогтолцоог бий болгох, орон сууцны ашиглалтын үйл ажиллагаа дахь төрийн оролцоог зөв тодорхойлох шаардлагатай байна.
Хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг боловсруулахдаа Канад, Австрали, ОХУ, Солонгос, Япон, Герман зэрэг улс орны туршлагыг судалж, хуулийн хэрэгжилтийн судалгаа, шинжилгээний тайлан, дүгнэлтэд үндэслэн холбогдох төрийн яамд, агентлаг болон орон нутгийн захиргааны байгууллагууд, салбарын хувийн хэвшлийн байгууллага, мэргэжлийн холбоодын оролцоог ханган боловсруулсан бөгөөд олон удаагийн хэлэлцүүлгийг танхимаар болон цахим хэлбэрээр зохион байгуулж, холбогдох саналыг авч, хуулийн төсөлд тусгаад байна.
-Салбарын өнөөгийн төлөв байдлын тухай хэрхэн дүгнэж хэлэх вэ?
-Хот байгуулалт, Барилга, Нийтийн аж ахуйн салбар нь салшгүй холбоотой чухал салбарууд юм. Хот суурин газар төлөвлөгдөөд, барилга байгууламж баригдаад түүнийг ашиглалтаас гартал иргэдэд тасралтгүй үйлчилгээ үзүүлэх нь Нийтийн аж ахуйн салбарын үүрэг юм. Хэдийгээр улс орон зах зээлийн системд шилжсэн үеэс бүрэн утгаараа зах зээлд шилжиж чадаагүй ганц салбар нь Нийтийн аж ахуйн салбар болж үлдсэн ч иргэд оршин суугчдын амьдралын амин чухал үйлчилгээг өдөр тутам тасралтгүй гүйцэтгэж байна.
Салбарын хэмжээнд, Тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч буюу ашиглалтын байгууллага 208, нийт ажиллагсад 10695, нийт хэрэглэгч 614728, жилд олборлосон ус 140474 мян.м3, орлого 195 260 сая.төгрөг, зарлага 234074 сая.төгрөг, өр төлбөр 324 400 сая.төгрөг, шугам сүлжээний дундаж насжилт 30-аас дээш жил, ажилчдын дундаж цалин 1163000 байна. Эдгээр үзүүлэлтүүд нь өмнөх оны мөн үеэс сайжирсан ч цаашид тодорхой ажлуудыг зохион байгуулж үр дүнд хүргэх шаардлагатай байна.
-Улаанбаатар хотын болон аймгийн төвүүдийн цэвэрлэх байгууламжийг шинэчлэх ажил үргэлжилж байна.Салбарын хэмжээнд хийгдэж байгаа хөрөнгө оруулалт, бүтээн байгуулалтын талаар мэдээлэл өгөхгүй юу?
-Нийтийн аж ахуйн үйлчилгээний салбарт 2016 оноос хойш олон улсын банк, санхүүгийн байгууллага, гадаад улс орны санхүүжилтээр Улаанбаатар хот, 16 аймгийн төвийн цэвэрлэх байгууламжийг шинэчлэх төслүүдийг хэрэгжүүлж ирлээ. Тухайлбал, Азийн Хөгжлийн банктай хамтран Архангай, Дорноговь, Өмнөговь, Өвөрхангай, Булган, Хөвсгөл, Дундговь, Хэнтий аймгуудын төвд хоногт тус бүр 3000 м3 хүчин чадалтай орчин үеийн биологи цэвэрлэгээний цэвэрлэх байгууламжийг ашиглалтад оруулаад байна. Төслийн хэмнэлтийн хөрөнгөөр Дундговь аймгийн Эрдэнэдалай суманд хоногт 50 м3, Өвөрхангай аймгийн Хужирт суманд хоногт 310 м3 хүчин чадалтай цэвэрлэх байгууламж, цэвэр усны гүний худгийн барилга, усан сан, цэвэр усны шугам сүлжээ барих ажлуудыг нэмэлтээр хийж байна. Цэвэрлэх байгууламжийн үйл ажиллагааг жигдрүүлэх зорилгоор тохируулга, зүгшрүүлэлтийн ажил нэг жилийн хугацаанд үргэлжилнэ. Сүхбаатар аймгийн төв, Дундговь аймгийн Эрдэнэдалай сум, Өвөрхангай аймгийн Хужирт сумын төвийн цэвэрлэх байгууламжийн барилга угсралтын ажлуудыг 2022 оны 12 сар гэхэд гүйцэтгэж дууссанаар эдгээр байгууламжууд ашиглалтад бүрэн орно.
2021 оноос Бүгд Найрамдах Польш улстай хамтран Баян-Өлгий, Увс, Завхан, Говьсүмбэр “Аймгуудын бохир ус цэвэрлэх байгууламжийг өргөтгөн шинэчлэх, шинээр барих төсөл”-ийг хэрэгжүүлж эхлээд байна. Эдгээр байгууламжууд ашиглалтад орсноор хөрсний бохирдлыг бууруулж орон нутагт үйлдвэрлэл үйлчилгээ хөгжих нөхцөл бүрдэхийн зэрэгцээ тухайн орон нутгийн суурьшлын бүс өргөжин тэлэх, иргэд ая тухтай, эрүүл орчинд ажиллаж амьдрах нөхцөл бүрдэнэ.
-Улаанбаатар хотын Төв цэвэрлэх байгууламжийг шинэчлэлт, барилга угсралтын ажил хэр урагшилж байна вэ?
-Улаанбаатар хотын шинэ цэвэрлэх байгууламжийн хүчин чадал нь хоногт 250,000м3, барилга угсралтын ажил 61 гаруй хувьтай 2024 онд ашиглалтад орно. Ахуйн болон урьдчилан цэвэрлэсэн үйлдвэрийн хаягдал усыг Монгол Улсын MNS:4943-2015 стандартын түвшинд хүргэж цэвэршүүлэх, байгаль орчинд үзүүлэх нөлөөллийг бууруулах зорилготой. Цэвэрлэх байгууламж нь бохир ус цэвэрлэх, лаг боловсруулах гэсэн үндсэн хоёр технологийн дагуу ажиллана. Бохир усанд механик цэвэрлэгээ, биологи цэвэрлэгээ, нэмэлтээр физик, химийн цэвэрлэгээ хийгдэх юм. Цэвэрлэгдэн гарсан усыг 6.5 км урт сувгаар дамжуулан Туул голд нийлүүлнэ.
Түүнчлэн Мянганы сорилтын сангийн Компакт гэрээний хүрээнд Ус дахин боловсруулах үйлдвэр баригдах бөгөөд шинэ төв цэвэрлэх байгууламжаас гарч байгаа цэвэрлэгдсэн уснаас хоногт 50,000 м3 усыг авч дахин цэвэршүүлэн ДЦС-3, ДЦС-4-ийн хөргөлтийн системд ашиглахаар тооцон төлөвлөсөн. Үүний үр дүнд Улаанбаатар хотын ус хангамжийн найдвартай ажиллагаа нэмэгдэж, технологийн хэрэгцээнд нийлүүлж байгаа гүний цэвэр усыг хэмнэдэг болно.
-Мөн сумдад инженерийн дэд бүтэцтэй болгох төсөл хэрэгжиж эхэлсэн. Тус төсөл хэдэн хувьтай явж байна вэ?
-“Сумын хөгжил: Инженерийн дэд бүтцийн хангамж” төсөл, арга хэмжээг Засгийн газрын 2021 оны 161 дүгээр тогтоолоор батлуулсан. Энэ төсөл арга хэмжээний хүрээнд ойрын жилүүдэд 59 сумдад шинээр инженерийн дэд бүтцийн хангамжийг барьж байгуулахаар төлөвлөсөн юм. Өнөөдрийн байдлаар 17 суманд барилга угсралтын ажлыг гүйцэтгэж, 11 сумын инженерийн дэд бүтцийн хангамжийн зураг төслийг боловсруулж байна. Архангай аймгийн Эрдэнэмандал, Баянхонгор аймгийн Өлзийт, Өвөрхангай аймгийн Хайрхандулаан сумдын инженерийн хангамжийн шугам сүлжээ, барилга байгууламжийг өнгөрсөн онд ашиглалтад оруулсан.
Энэхүү төсөл, арга хэмжээ нь үйлдвэр, үйлчилгээг хөгжүүлэхэд шаардлагатай дэд бүтцийг бий болгох ялангуяа, инженерийн шугам сүлжээ, барилга байгууламжийг шинэчлэх, шинээр барих, сумын иргэдэд нийтийн аж ахуйн үйлчилгээг иж бүрнээр хүргэх, тогтвор суурьшилтай ажиллаж амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлэх, эрүүл ахуйн шаардлагыг хангах, төвлөрлийг сааруулах зорилготой төсөл юм.
Мөн Шинэ сэргэлтийн бодлогын Хот, хөдөөгийн сэргэлт арга хэмжээний хүрээнд Хөшигийн хөндийн шинэ суурьшлын бүсийн инженерийн дэд бүтцийн хангамжийн эхний ээлжийн барилга угсралтын ажлыг эхлүүлээд байна. Хөшигийн хөндийн “Шинэ зуунмод”, “Зуунмод”, “Майдар” зэрэг хотыг шинээр байгуулахаар төлөвлөсөн бөгөөд эдийн засгийн өндөр өсөлттэй бүс нутаг, түүнийг дагасан чөлөөт бүс, тээвэр, логистикийн болон худалдаа, бизнес, үйлдвэрлэлийн шинэ төвүүд бий болж, улс орны эдийн засагт тодорхой хэмжээний үр өгөөж өгөх болно.
Товчхон хэлэхэд Барилга, хот байгуулалтын сайдын багцад 2022 онд нийтийн аж ахуйн салбарт улсын хэмжээнд шинээр нийт 114 төсөл, арга хэмжээг батлуулан хэрэгжүүлж байгаагаас инженерийн шугам сүлжээний ажил нь 46 төсөл арга хэмжээ хэрэгжиж байна. Үүнээс 86 төсөл, арга хэмжээ 2023 онд дамжин хэрэгжихээр байна. Нийт 114 төсөл, арга хэмжээнээс 21 багц төсөл, арга хэмжээ нийслэлд, 93 төсөл, арга хэмжээг аймгуудад хэрэгжүүлж байгаа юм.
-Салбарын хэмжээнд тулгамдсан асуудлууд юу байна вэ. Тэдгээрийг хэрхэн шийдвэрлэхээр ажиллаж байгаа бол?
Нэгдүгээрт: Салбарын хүний нөөцийн тогтвор суурьшилтай байдал, тэдгээрийг сургаж дадлагажуулах, чадавхжуулах, мэргэшүүлэх, шинэ ажилтан бэлтгэх асуудал нь тулгамдаж байна. Энэ хүрээнд:
Салбарын хүний нөөцийн чадавхыг бэхжүүлэх зорилгоор Хүний нөөцийн сургалт, уулзалт, хэлэлцүүлгийг 2 удаа зохион байгуулсан. Энэхүү уулзалт, хэлэлцүүлгээс гарсан зөвлөмжийн дагуу Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яам, Боловсрол, шинжлэх ухааны яам, их, дээд мэргэжлийн боловсролын сургуулиуд, салбарын төрийн болон төрийн бус байгууллагын төлөөллөөс бүрдсэн нийт 17 хүний бүрэлдэхүүнтэй Ажлын хэсэг байгуулан тухайн жилд хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны төлөвлөгөө боловсруулан хэрэгжилтийг зохион байгуулан ажиллаж байна.
Мөн түүнчлэн Азийн хөгжлийн банктай хамтран НААҮБ-ын техникийн ажилтнуудын мэдлэг, ур чадварыг дээшлүүлэх, чадавхжуулах техник туслалцааны төсөл хэрэгжүүлэн ажиллаж байна.
Төслийн хүрээнд хүний нөөц, техникийн чадавх болон сургалтын хэрэгцээг үнэлэх аргачлалыг боловсруулах, инженер, техникийн ажилчдын одоогийн байдалд дүн шинжилгээг хийх, сургалтын хүртээмж, чанар, үйлчилгээний үр дүнг дээшлүүлэх богино, дунд хугацааны сургалтын үнэлгээг хийх, сургалтын тоног төхөөрөмж, техник хэрэгсэл, сургалтын хөтөлбөр, сургалтын үзүүлэн материалууд, дадлага хийх газруудыг хамруулах, техникийн сургалтын стратеги боловсруулах болон стратегийн гүйцэтгэлийг үнэлэх хяналтын тогтолцоог боловсронгуй болгох, жилийн төлөвлөгөө, хөтөлбөр боловсруулах ажлуудыг гүйцэтгэж байна.
Салбарын инженер, техникийн ажилтан бэлтгэж хүний нөөцийг бүрдүүлэх зорилгоор ШУТИС-тай хамтран 2021-2022 оны хичээлийн жилээс эхлэн Улаанбаатар хот болон орон нутгийн НААҮБ-ын 24 хүн 2,5 жилийн эчнээ ангид суралцуулж байна.
Салбарт хэрэгжиж буй бүтээн байгуулалтын ажилтай уялдуулан орон нутгаас ирсэн хүсэлтийг харгалзан 2022-2023 оны хичээлийн жилд дээрх сургалтыг үргэлжлүүлэн хичээллүүлэхээр ажиллаж байна.
Өнөөдрийн байдлаар салбарт нийтдээ 10000 гаруй ажилтан, ажиллагсад ажиллаж байгаа бөгөөд нийт ажиллагсдын 11,3 хувийг инженер техникийн ажилтан, 77,5 хувийг мэргэжилтэй ажиллагсад, 11,2 хувийг санхүү, захиргаа аж ахуйн ажилтнууд эзэлж байна.
Дээрх ажиллагсдаас доктор, зөвлөх зэрэгтэй инженер 64, мэргэшсэн инженер 266, мэргэшсэн нягтлан бодогч 76 ажиллаж байна.
Салбарын ИТА-уудын 54 хувь нь эрэгтэй, 46 хувь нь эмэгтэйчүүд эзэлж байгаа бол ажил мэргэжлийн онцлогоос хамаарч цэвэр, бохир усны шугамын засварчин, сантехникийн засварчин, гагнуурчин, цэвэр, бохир усны зөөврийн машины жолооч гэх мэт ажлын байруудад эрэгтэйчүүд 67 хувийг үлдсэн 33 хувийг эмэгтэйчүүд бүрдүүлж байна.
Хоёрдугаарт: Салбарын санхүү эдийн засгийн чадавхын асуудал юм. Учир нь нийт өр төлбөр 324.4 тэрбум төгрөг байна. Салбарын эдийн засгийн үзүүлэлтийг сайжруулахын тулд зардал нөхөх төлөвлөгөө боловсруулж хэрэгжүүлэх, хөрөнгийн менежмент хийх, тарифын зохицуулалт хийх зэрэг ажлуудыг зохион байгуулан ажиллаж байна.
Гуравдугаарт: Орон нутгийн хэмжээнд зарим аймгийн ихэнх сумдад дулаан хангамжийн ашиглалт, үйлчилгээгээ хувийн байгууллагуудад хариуцуулж, олон жилийн менежментийн гэрээгээр өгсөн байдаг. Төв суурин газруудад дулааны шугамтай ус хангамжийн шугамыг нэг сувагт угсарч ашигласнаар цэвэр усны шугамыг хөлдөх эрсдэлээс сэргийлдэг. Гэтэл цэвэр усны шугамыг шинээр барьж байгуулах явцад сумдын дулааны ашиглалт, үйлчилгээ хариуцаж байгаа хувийн хэвшлийн байгууллагууд дулааны шугамыг цэвэр усны шугам хамт явах боломжгүй нарийн сувагт эсвэл суваггүй технологи ашиглаж, урьдчилсан дулаалгатай хоолойгоор угсарсан зэрэг асуудал байна. Зөвхөн төсвийн хэдэн байгууллагуудыг дулаанд холбосон, бусад байгууллага, аж ахуйн нэгж, айл өрхүүд дулаанд холбогдоогүй байна. Төслийн хүрээнд шинээр айл өрх, аж ахуйн нэгжийг холбох шаардлагатай тулгарахад халаалтын тогооны хүчин чадал, шугам сүлжээгээ өргөтгөхгүй байх, улсын төсвийн хөрөнгөөр хувийн байгууллагын харьяаллын шугам сүлжээ, тоног төхөөрөмжид хөрөнгө оруулах боломжгүй тул тухайн байгууллагын өргөтгөл шинэчлэлт хийх боломж нөхцөл бүрдэхийг хүлээх гэх мэт хүндрэлүүд гарч байна. Энэ талаар ЭХЯ-тай хамтран ажлын хэсэг зохион байгуулан ажиллаж байна.
-2022-2023 оны өвөлжилтийн бэлтгэл ажил хэрхэн хангагдав?
-“Орон сууц, нийтийн аж ахуйн байгууллагуудын өвөлжилтийн бэлтгэл ажлыг эрчимжүүлэх тухай” Барилга, хот байгуулалтын сайдын 2022 оны 6 дугаар сарын 16-ны өдрийн 2022/02 дугаар албан даалгаврыг гаргаж, түүнийг хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд Барилга, хот байгуулалтын салбарын өвөлжилтийн бэлтгэл ажлын нарийвчилсан төлөвлөгөөг батлуулан ажиллаж байна.
Салбарын хэмжээнд 2022-2023 оны өвөлжилтийн бэлтгэл ажилд 34.9 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт зарцуулж, 1625 нэр төрлийн ажил гүйцэтгэхээр төлөвлөсөн. 2022 оны есдүгээр сарын 15-ны өдрийн байдлаар 1154 нэр төрлийн ажил хийгдэж 20.8 тэрбум төгрөг зарцуулаад байна. Үүний үр дүнд өвөлжилтийн бэлтгэл ажлын биелэлт улсын хэмжээнд 72.7 хувь, /үүнээс нийслэлд 74 хувь, орон нутагт 71.5 хувийн /-тай байна.
Эх сурвалж: БХБЯ
Тод индэр
Б.Бат-Эрдэнэ: Бидний хувьд роботоо найдвартай ажиллах байдал дээр нэлээд анхаарч ажилласан
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн ивээл дор "РОБОКОН 2025" Олон улсын роботын тэмцээн 2025 оны наймдугаар сарын 22-ноос 26-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо зохион байгуулагдана. Энэ тэмцээн Монгол Улсаас хоёр баг оролцож байгаа. Багуудын бэлтгэл хэрхэн хангагдаж байгаа талаар ШУТИС-ийн МХТС-ийн Электроникийн тэнхмийн багш Б.Бат-Эрдэнэтэй ярилцлаа.
“ABU Робокон 2025 ” олон улсын тэмцээн удахгүй болох гэж байна. Энэ тэмцээнд оролцох багууд бэлтгэлээ хэр хангаж байна бэ?
-Үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээндээ амжилттай оролцсон. Олон улсын тэмцээнд гаднын томоохон улс орны аваргууд оролцох учраас догдлол, бага зэргийн айдастай байна. Туршилтын роботуудаар бэлтгэлээ боломжийн хангаж байна.
-Энэ удаагийн тэмцээнд 14 орны баг оролцож байгаа. Өрсөлдөгч багуудаа хэр судалсан бэ?
-Бид Япон улсын Робокон тэмцээнийг очиж үзсэн. Япон багууд бол үнэхээр сайн юм байна лээ. Мөн Тайланд, Хонконг, Вьетнам улсын үндэсний тэмцээний бичлэгийг үзсэн. Эдгээр улсын багуудын тоглолтын стратегийн талаар ерөнхий ойлголтыг авсан. Бид хэрхэн тоглох стратеги төлөвлөгөө гаргаж, бэлтгэлээ хийж байна. Олон улсын тэмцээн Монгол Улсад зохион байгуулагдаж байгаа учраас оролцогч оюутнуудын маань хувьд нутгийн тэнгэр ивээнэ гэдэгт итгэж байна. Бидний хувьд роботоо найдвартай ажиллах байдал дээр нэлээд анхаарч ажилласан.
-Тоглолтын үед техникийн саатал гэмтэл гарахыг үгүйсгэхгүй. Техникийн бүрэн бүтэн байдлаа хэр хангаж байна?
-Тоглолтын үед гарч болох томоохон эвдрэл, гэмтэл саатлаа гаргахаас урьдчилан сэргийлэх сэлбэг хэрэгслээ бэлдэн ажиллаж байна.
-Энэ жилийн тэмцээний онцлог нь сагс бөмбөг учраас хөдөлгөөн шидэлт нэлээд их хийгдэнэ?
-Үндэсний тэмцээн болон бусад орны тэмцээнүүдийг харахад Роботуудын эвдрэл их ажиглагдаж байна. Залах үед, хурдтай явж байгаад мөргөлдөх үед эвдрэл гэмтэл гарах тохиолдол ажиглагдаж байна.
- Роботод бүтээх явцад хүндрэлтэй зүйл гарч байсан уу. Роботоо бүтээхэд хэр их хугацаа зарцуулсан бэ?
-Үндэсний роботын тэмцээнд оролцох бэлтгэлээ есөн сараас эхэлж хангасан. Роботуудаа 11 дүгээр сараас хойш эхлэн бүтээж 7-8 төрлийн робот бүтээн туршсан. Робот бүтээж туршиж үед бидний хүссэн үр дүнд хүрэхгүй тохиолдолд дараа санаагаа хэрэгжүүлж ажилласан. Үндэсний аваргад оролцохдоо 7-8 робот бүтээж туршсан бол олон улсын тэмцээнд зориулж 10 орчим робот бүтээж туршсан байна. Олон улсын багууд маш хурдтай хүчтэй, технологийн шийдэл нь сайн зүйлүүд ажиглагдаж байгаа. Бид ч гэсэн дутахгүй өрсөлдөнө гэж төлөвлөж байна.
-Роботоо бүтээхдээ тоног төхөөрөмжөө яаж шийддэг бэ?
-Оюутнууд өөрсдийн роботын бүтээж байгаа учраас багш нараас зөвлөгөө авч роботын шийдлээ өөрсдөө олж бүтээдэг. Манай сургууль электроник програмчлалын сургууль учир роботын механик шийдлийг бүтээж туршихад хугацаа их зарцуулдаг. Сүүлийн жилүүдэд “Робот ба Хиймэл оюун ухаан” механик, электроник, хиймэл оюун ухаан нийлсэн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж буй учир энэ дутагдлыг нөхөж чадаж байгаа гэж үзэж байна. Робот бүтээхэд хөрөнгө санхүүгийн зардал мөш их гардаг. Зарим тохиолдолд үүнээс үүдэн рбоботын шийдлээ турших боломжгүй тохиолдол ч байдаг. Нэг, хоёрдугаар курсийн оюутнуудын хувьд дөнгөж мэргэжлийнхээ хичээлтэй танилцаж байгаа учраас роботуудаа хялбар, энгийн шийдлээр бүтээсэн. Үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээний роботоо сайжруулаад оролцож байна. Харин нөгөө баг маань 3-4 курсийн оюутнууд байгаа учраас ахисан түвшний шийдлүүдийг роботууддаа хэрэгжүүлэн ажиллаж байна.
-Өрсөлдөгч багтай тоглох тактикаа боловсруулж байгаа биз дээ?
-Тодорхой хэмжээнд боловсруулж байна. Япон улсын роботод тохолт хийдэг. Бидний хувьд тохолт гэхээс илүүтэй шидэлтүүд дээр анхаарч тоглоно. Мөн хамгаалалтаа сайн хийж тоглоно. Тухайн үед тоглолт явц хэрхэн өөрчлөгдөхийг таашгүй. Амжилт гаргахын төлөө хичээнэ дээ. Алдаа бага гаргаж хугацаа сайн тооцоолох, багийн гишүүд хоорондоо сайн ойлголцож, тоглох ёстой. Өмнө зохион байгуулагдаж байсан робокон тэмцээнд спортын чиглэл байгаагүй. Талбай дээр уралдаж, янз бүрийн зүйлийг байрлуулдаг байсан. Энэ жилийн тэмцээний хувьд спортын чиглэл, хоорондоо хөдөлгөөн хийж тоглох учраас нэлээд өвөрмөц болно. Бидний хувьд өөрсдөө сагс тоглож үзээд роботын хөдөлгөөн ийм байх ёстой гэдэг тооцооллоо хүртэл гаргаж байгаа.
-Тоглолтын хугацаа ямар байх вэ?
-Тоглолтын хугацаа 2 минут 40 секунд, нэг удаагийн довтлогын хугацаа 20 секунд байдаг Бидний хувьд 4-5 удаагийн довтолгоондоо нэлээд сайн оноо цуглуулахаар хичээж байна.
-Үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээнд ШУТИС-ийн Мэдээлэл холбоо технологийн сургуулийн хоёр баг амжилттай оролцож тэргүүлсэн?
-Нэг, хоёрдугаар курсийн оюутнуудын баг буюу “Түвшин электроник” баг тоглолтын бэлтгэлээ маш сайн хангасан. Харин нөгөө багт ахлах курсийн оюутнууд байсан. Роботын шийдлүүд нь арай өөр байсан учраас роботоо бүтээхэд их хугацаа зарцуулж тоглолтын бэлтгэлээ арай бага хийсэн нь үндэсний тэмцээний явцад ажиглагдсан.
Тод индэр
Г. Агааноров: “ABU РОБОКОН 2025 ULAANBAATAR ” олон улсын тэмцээнд 13 орны 14 баг оролцоно
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн ивээл дор “ABU РОБОКОН 2025 ULAANBAATAR ” олон улсын тэмцээн 2025 оны наймдугаар сарын 22-ноос 26-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо зохион байгуулагдана. Энэ удаагийн тэмцээн Монгол Улсаас хоёр баг оролцож байгаа. “ABU РОБОКОН 2025 ULAANBAATAR” олон улсын төслийн Ерөнхий продюсер Г.Агааноровтой ярилцлаа. Тэрбээр 2004 оноос “ABU Robocon” олон улсын роботын тэмцээнтэй холбогдож, өнөөг хүртэл сэтгэл зүрхээ зориулан ажиллаж байна.
-Та манай уншигчдад “ABU Робокон” олон улсын роботын тэмцээний талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөөч?
-“Робокон” тэмцээн Япон улсаас үүсэлтэй. Анх зөвхөн тухайн орны үндэсний тэмцээн байсан бол хожим Ази, Номхон далайн өргөн нэвтрүүлгийн холбоо (ABU)-гоор дамжин, Ази, номхон далайн бүсийн орнуудын тэмцээн болсон түүхтэй. Монголын үндэсний олон нийтийн радио, телевиз, Ази номхон далайн өргөн нэвтрүүлгийн холбоо (ABU)-ны гишүүн телевиз. Энэ хүрээнд тус холбооноос зохион байгуулдаг “Робокон” тэмцээнд Монгол Улсын баг 2002 оноос оролцож эхэлсэн түүхтэй.
Манай улс “Робокон” тэмцээнд 23 жил оролцож байгаа. Олон улсын “Робокон” тэмцээнийг жил бүр гишүүн орнуудад зохион байгуулагддаг. онцлогтой. Монгол Улс “ABU Robocon” олон улсын тэмцээнийг анх 2019 онд зохион байгуулж байсан. Зургаан жилийн дараа буюу 2025 онд Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн У.Хүрэлсүхийн ивээл дор зохион байгууллагдаж байна.
-Энэ удаагийн тэмцээнд хэчнээн баг оролцож байгаа бэ?
“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээнд Камбож, Египет, Фижи, БНХАУ-ын засаг захиргааны онцгой бүс Хонконг, Энэтхэг, Индонез, Япон, Малайз, Монгол Непал, Шри Ланка, Тайланд, Вьетнам улсын багууд оролцоно. Нийт 13 орны 14 багийн 400 гаруй оролцогчид ирнэ. Зохион байгуулагч улс давуу эрхтэйгээр хоёр баг оролцуулдаг.
Монгол Улсаас оролцож байгаа хоёр багийн хувьд 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 24-нд болсон “Робокон” үндэсний аварга шалгаруулах тэмцээнд ШУТИС-ийн Мэдээлэл холбоо технологийн сургуулийн “Түвшин Электроникс”, “HICH TECH” багууд амжилттай оролцож тэргүүн байр болон дэд байрыг эзэлж олон улсын тэмцээнд оролцох эрхтэй болсон.
-Монголд зохион байгуулагдаж буй “ABU Робокон” тэмцээн өмнөх жилүүдээс юугаараа онцлог вэ?
-“Робокон” тэмцээнийг зохион байгуулж буй улс орон дүрмээ өөрсдөө боловсруулдаг. Тэмцээний дүрмийг хоёр жилийн хугацаанд Токио хотын их сургуулийн доктор, МУИС-ийн багш Ө.Батбаяр боловсруулж 2024 оны наймдугаар сард Вьетнам болсон олон улсын тэмцээн дээр Монгол Улс дүрмээ танилцуулсан юм.
2019 онд анх зохион байгуулж байхдаа Монгол орны газар нутаг бүсчлэлийг харуулсан говь, хангай, тал хээр, уулын бүсэд түүх соёлыг уялдсан даалгаварыг биелүүлж байсан. Нэг зүйлийг хэлэхэд Монголчууд XIII зуунд Чингис хаан алт, мөнгөн гэрэгэг бусад орнуудад элч илгээж байсан нь өнөө цагийн гадаад паспорт, шуудан харилцааны эхлэлийг тавьж байсан. Монгол Улсын түүх соёлыг олон улсад Робоконоор дамжуулан сурталчилан танилцуулж байсан. Харин энэ жилийн тухайд дэлхийн дахинд оюутанзалуучуудын сонирхлыг маш их татаж байгаа Сагсан бөмбөгийн спортоос санаа сэдэл авч хийж байгаа. Тухайлбал, хоёр роботод стандарт сагсны шалыг бодвол арай бага буюу 15x8 харьцаатай, сагсны шийдний өндөр нь 2м 43 см болгосон. Улаан, хөх талын багууд талбай дээр сагсан бөмбөгийн дүрмээр тоглоно.
-“Робокон” тэмцээн зохион байгуулах орныг хэрхэн шалгаруулдаг юм бэ?
-Манай улсын дараа буюу 2026 онд Хонконг олон улсын Робокон тэмцээнийг зохион байгуулна. Ерөнхийдөө 2-3 жилийн өмнө саналаа өгдөг. Тухайн саналдаа тэмцээн зохион байгуулах дүрмээ боловсруулж, танилцуулдаг. Тэмцээн зохион байгуулах асуудлыг Ази, Номхон далайн өргөн нэвтрүүлгийн холбоо шийддэг.
-Монгол Улсаа төлөөлж оролцож байгаа хоёр багийн бүрэлдэхүүн хэчнээн оюутан залуучууд багтаж байгаа бэ?
-Робокон тэмцээнд зөвхөн оюутнууд оролцдог. Нэг багт үндсэндээ гурван гишүүн, багштайгаа хамт оролцдог. Багийн туслах гишүүдтэйгээ 12-15 хүний бүрэлдэхүүнтэй байдаг юм. Бусад хөгжөөн дэмжигчээр оролцдог.
Оюутнуудын мэдлэг чадвар ур ухаан, хэр их хөдөлмөрлөж, бэлтгэл сургуулилт сайн хийж, үйлдлээ сайн гүйцэтгэсэн амжилт гаргадаг. Монголын баг үйлдлээ хурдан гүйцэтгэж олон оноо авах тал дээр илүү анхаарч, бэлтгэлээ хангаж байгаа.
Манай улсын хувьд хоёр удаа дэд байрт шалгарч байсан. Өнгөрсөн 2019 онд эх орондоо зохион байгуулахдаа дэд байр эзэлж байсан. Мөн цар тахлын үед онлайноор оролцож дэд байранд шалгарч байсан. Энэ удаа Монгол Улсын баг амжилтаа ахиулж, тэргүүн байранд орохын төлөө бэлтгэлээ хангаж байна. Энэ олон жилийн хугацаанд хамгийн их амжилт үзүүлсэн роботуудтай баг бол Вьетнам, БНХАУ, Япон улс юм.
-Тэмцээн хэзээ болох вэ?
-“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээн 2025 оны наймдугаар сарын 24- нд “Аса Арена”-д 10:00 цагт хэсгийн тоглолт эхэлнэ.
-“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээний нээлтэд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх үг хэлж, оролцож байгаа оюунтан залуучуудад мэндчилгээ дэвшүүлнэ. Тэмцээнийг МҮОНРТ шууд дамжуулна.
-Тэмцээний тоглолтын минут богино уу?
-Өнгөрсөн жилүүдэд зохион байгуулагдаж байсан тэмцээн талбай дээр хоёр зэрэг үйлдлээ гүйцэтгэдэг байсан. Хугацаан гурван минут байсан. Энэ жилийн тэмцээн сагс учраас том талбай дээр явагдаж байгаа учраас 7-10 минутын хугацаанд явагдана. Зарим тохиолдол 12 минут ч болж байгаа. Ерөнхийдөө хугацаа харилцан адилгүй байна.
-Тэмцээн эхлэхэд цөөхөн хоног үлдлээ. Бэлтгэл ажил хэдэн хувь хангагдсан бэ?
-Бэлтгэл хангагдаад жигдэрч байгаа. Миний хувьд Робокон тэмцээний зохион байгуулалт дээр олон жил ажиллаж байна. Бидний хувьд 2010 оноос хойш олон улсын тэмцээн зохион байгуулна гэж ярьсаар байж 2019 онд анх удаа зохион байгуулж байсан. Энэ төслийг хэрэгжүүлэхэд оролцогч сургууль болон удирдаж оролцож байгаа багш хамгийн чухал нөлөө үзүүлдэг. Олон багшийн хүч чармайлт, хөдөлмөр зүтгэл дээр Монголын багийн амжилт бий болдог. Монголчууд оюуны асар их мэдлэгтэй. Ази, Номхон далайн орнуудын оюутан залуучуудаас дутахгүй. Ер нь энэ тэнцүү өрсөлдөх чадвартай. Робокон тэмцээний 23 жилийн хугацаанд ойролцоогоор 5000 орчим оюутан залуучууд багийн үндсэн болон туслах гишүүн оролцсон байна. Робокон тэмцээн оролцож байсан хүүхдүүд их мундаг явдаг. Онолын мэдлэг, практиктай хослуулж явуулдаг учраас оюутан залуучуудад мэдлэг ур чадвар, бүтээлч сэтгэлгээ, цагийн менежмент зэргийг хослуулж чаддагаар бусдаас давуу талтай. Робокон оролцож байсан оюутан залуучууд Оюутолгой, Эрдэнэс тавантолгой, Эрдэнэт үйлдвэр зэрэг Монголын томоохон бүтээн байгуулалтын ажилд манлайлан ажиллаж байна.
-Зохион байгуулалтын багт нийт хэдэн уран бүтээлч ажиллаж байна вэ?
-“ABU ROBOCON 2025 ULAANBAATAR” олон улсын тэмцээний зохион байгуулалт дээр МҮОНРТ-ийн уран бүтээлчид болон инженер техникийн ажилчид, сайн дурынхантай нийлээд 200 гаруй хүмүүс ажиллаж байна. Энэ жилийн тэмцээнд Нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газар дэмжигчээр оролцож байгаа. Харин ерөнхий ивээн тэтгэгчээр Зуун манлай бүтээн байгуулалт Монгол Улсын Баатар "Эрдэнэт үйлдвэр" ТӨҮГ, Монголын харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн тэргүүлэгч “ Энгийн ухаалгаар” уриатай Мобиком оролцож байгаа. Мөн “Аса арена”, Z.com, MindTech,KSJ зэрэг компаниуд ивээн тэтгэгчээр оролцож байгаа юм.
Тод индэр
Артерийн судсаар химий тариа хийх нь хавдарт маш өндөр тунтай, үр дүнтэй эмчилгээ хийх боломжийг олгодог
БНХАУ-ын Гуанжоу хотод байрлах “Modern Cancer Hospital Guangzhou” буюу Гуанжоугийн орчин үеийн хавдрын эмнэлгийн Интервенцийн эмчилгээний тасгийн эмч Бан Жун Хуатай ярилцлаа. Дэлхийн өндөр хөгжилтэй олон оронд хавдрын 18-20 төрлийн эмчилгээг санал болгодог болсон. Түүний нэг нь химийн эмчилгээ. Гэхдээ химийн эмчилгээг маш нарийн мэс заслын аргаар, хавдрын голомт руу чиглэсэн байдлаар хийдэг болоод байгаа юм.
-Та өөрийгөө танилцуулаач, хими эмчилгээний чиглэлээр хэдэн жил ажиллаж байна вэ?
-Сайн байцгаана уу, би Гуанжоугийн Орчин үеийн эмнэлгийн Интервенцийн эмчилгээний тасгийн эмч Бан Жун Хуа байна. Би энэ салбарт 25 гаруй жил ажилласан туршлагатай. Харин хавдрын Интервенцийн эмчилгээгээр сүүлийн 15 жилийн турш ажиллаж байна. Манай эмчилгээний аргыг сонгосон нийт өвчтөний тоо 20 мянгаас давсан бөгөөд хүний биеийн бүх хэсгийн хавдрын эмчилгээг хийж ирсэн. Бид олон жилийн турш хавдрын эмчилгээний чиглэлээр ажилласан туршлагатай.
-Химийн эмчилгээг нарийн судсаар биш бичил мэс заслын аргаар, артерын судсаар хийхэд сөрөг нөлөө бий юу?
-Интервенцийн эмчилгээ нь 40–60 жилийн түүхтэй. Манай эмнэлэг байгуулагдсан цагаасаа хойш энэ технологийг ашигласан байдаг. Энэ нь бүрэн боловсорсон, найдвартай эмчилгээний арга тул ямар нэг сөрөг үр дагавар байхгүй, санаа зовохгүй байж болно. Энэхүү эмчилгээ нь дүрс оношлогооны төхөөрөмжийн тусламжтайгаар удирдан чиглүүлж, зүү эсвэл катетер ашиглан хавдрын байршилд маш нарийвчлалтай хүрч очин шаардлагатай эмчилгээг хийдэг. Манай Интервенцийн эмчилгээ нь артерийн судсаар дамжин орж, хавдарт цусан хангамж өгдөг судсыг олж илрүүлээд, өндөр тунгаар хими эмийг яг тэр судас руу нь тарьж өгдөг гэдгээрээ давуу талтай.
-Эмчилгээний үр дүн нарийн судсаар химийн тариа хийж эмчилснээс илүү гэж ойлголоо. Энэ талаар та дэлгэрэнгүй тайлбарлаач?
-Артерийн судсаар дамжуулан өгөх эмийн концентраци буюу хавдар руу чиглэсэн нөлөөлөл нь венийн судсаар тарьдаг уламжлалт аргынхаас 10 дахин өндөр байдаг. Энэ нь хавдарт маш өндөр тунтай, үр дүнтэй эмчилгээ хийх боломжийг олгодог. Хэрвээ тухайн судсанд тохирсон нөхцөл байвал бид хавдрын цусан хангамжийг хаах эмчилгээ болох судас боох буюу эмболизаци аргыг ашиглах боломжтой. Ерөнхийдөө хавдрын эмчилгээнд эм хийх хоёр зам бий. Уламжлалт арга бол венийн судсаар хийх. Харин бид артерийн судсаар дамжуулан хийх аргыг ашигладаг юм. Артерийн судсаар хийх арга нь дараах хэд хэдэн давуу талтай.
Нэгдүгээрт, Хавдарт маш нарийн чиглэсэн байдаг. Өөрөөр хэлбэл, хавдрын бүсэд эмийн концентраци маш өндөр байхад, эргэн тойрон дахь эрүүл эдүүдэд эмийн концентраци харьцангуй бага байдаг. Иймээс зорилтот хэсэгт өндөр тунтай эмийн нөлөө үзүүлэх боломжтой бөгөөд энэ нь хавдрын эмчилгээнд маш их үр дүнтэй байдаг.
Хоёрдугаарт, артерийн судсаар хийх хими нь мөн бүтэн биеийн хими эмчилгээний үйлчилгээг үзүүлдэг. Өөрөөр хэлбэл, венийн судсаар өгдөг уламжлалт аргын үр нөлөөг давхар үзүүлдэг гэсэн үг.
Гуравдугаарт, энэ арга нь дархлааны системд үзүүлэх сөрөг нөлөө бага, богино хугацаанд хязгаарлагддаг. Мөн артерийн аргаар хийх хими эмчилгээ нь судасны гэмтэл бараг үүсгэдэггүй. Хэрвээ гэмтэл гарсан ч гэсэн энэ нь хавдрыг тэжээж буй судсанд хамаарах тул хавдарт цусан хангамж багасах нь эмчилгээний үр дүнг сайжруулна.
Нарийн судсаар эм хийх үед ихэвчлэн гаднах, өнгөц байрлалтай судаснууд гэмтэл авах магадлалтай байдаг. Тиймээс төв судсанд гуурс тавьсны дараа эмийг хийх шаардлагатай болдог. Энэ нь мөн адил бага зэргийн инвазив буюу жижиг хэмжээний мэс ажилбар юм. Манай артерийн замаар хийх эмчилгээтэй адилхан бөгөөд үндсэн ялгаа төдийлөн байхгүй.
-Артерийн судсаар хийх хими эмчилгээг бүхий л төрлийн хорт хавдрын үед ашиглах боломжтой юу. Байрлалаасаа хамаараад хийх боломжгүй байх тохиолдол бий юу?
-Биеийн бүх хэсгийн хорт хавдарт артерийн судсаар хүрсэн тохиолдолд бид эмчилгээ хийх боломжтой байдаг нь нэг давуу талтай. Нарийн судсаар хийх эмчилгээнээс давуу талтай өөр нэг зүйлийг хэлье. Хэрвээ артерийн замаар эм хийсний дараа хэрэв тухайн үед бөглөлт хийхэд тохиромжтой судас байвал бид тэр судсуудыг боож, эмболизаци хийж чаддаг. Ингэснээр хавдрын цусны хангамжийг тасалдуулж чаддаг юм.
-Танай эмнэлэгт хийж байгаа химийн тарианы чанарын талаар та юу хэлэх вэ?
-Дэлхий даяар ашигладаг, хамгийн чанартай эмнүүдийг бид эмчилгээндээ хэрэглэдэг. Хэрэв өвчтөн шаардлагатай гэж үзвэл гадаадаас импортолсон эмийг ч хэрэглэж болно. Эсвэл Хятадад үйлдвэрлэсэн дотоодын эмийг ч ашиглаж болно. Аль аль нь чанарын баталгаатай бөгөөд ямар нэгэн сөрөг нөлөө байхгүй. Эдгээр эмүүд нь холбогдох зөвшөөрлийн дагуу үйлдвэрлэгдсэн бөгөөд дэлхий нийтэд хүлээн зөвшөөрөгдсөн, эмчилгээний зориулалтаар нийлүүлэгддэг.
Гэхдээ тухайн өвчтөн бүрийн эмчилгээний төлөвлөгөө нь Хятадад ирснийх нь дараа тодорхой болдог. Бид өвчтөн бүрийн онцлогт тохируулсан, хувийн буюу индивидуалчлагдсан эмчилгээний горим боловсруулдаг. Өөрөөр хэлбэл, хүн бүрийн биеийн байдлаас шалтгаалан зөвхөн түүнд тохирсон эмчилгээний хувийн төлөвлөгөө гаргадаг юм. Эмийн чанар, технологийн дэвшил бол аль батлагдсан, боловсронгуй болсон. Өвчтөнд яаж нөлөөлөх, үр дүн гарах нь эмчийн ур чадвар, туршлагаас хамаардаг гэдгийг энд зориуд дурьдаж хэлье.
-Дэлхий дээр химийн эмчилгээтэй холбоотой шинэ аргууд ойрын үед нэвтрэх үү. Магадгүй Хятад улсад ч юм уу тийм туршилт хийж байгаа, шинэ эмчилгээ нэвтрүүлэх гэж байгаа талаар мэдээлэл байна уу?
-Шинэ төрлийн хими эмчилгээний эмүүд гарч ирж магадгүй. Гэхдээ одоогийн энэ технологи бол аль хэдийнэ батлагдсан, тогтсон арга юм. Та мэс заслыг жишээ болгож бодоход, аль хэсэгт хийх вэ гэвэл биеийн аль ч хэсэгт хийх боломжтой шүү дээ. Энэ л зарчим юм. Өөрөөр хэлбэл, шинэ төрлийн судас боох буюу бөглөх материалууд болон шинэ хими эмчилгээний эмүүд дээр голчлон судалгаа хийгдэж байна. Мэдээжийн хэрэг, энэ чиглэлд ахиц дэвшил гарна. Учир нь дэлхийн шинжлэх ухаан, технологи тасралтгүй хөгжиж байгаа учраас анагаах ухааны чиглэлийн дэвшлүүд ч мөн адил уялдаа холбоотойгоор хөгжиж байна.
-
Тод индэр2020/06/30
Ерөнхийлөгч Х.Баттулга УИХ-ын Анхдугаар чуулганы нэгдсэн хуралдааныг нээж үг хэл...
-
Өнөөдөр2022/12/15
ЗУРХАЙ: Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулбал эд, эдлэл, идээ, ундаа олно
-
Тод индэр2024/01/23
Н.Сугар: Хаасан авто зогсоолуудад ногоон байгууламж байгуулна
-
Тод мэдээ2025/05/09
“Мөнгө зээлээч” гэх чат илгээж, 6 сая төгрөг залилжээ